Leefstijlgeneeskunde en Value Based Health zijn huidige toverwoorden. De burgers/cliënten/patiënten gaat het echter om hun leefwensen. Daar weten experts, politici en ambtenaren nog te weinig raad mee.

1. Het spreken van het ervaren (3)
Van leefstijl naar leefwens.
Zutphen, 26 juni 2018
==================================================================================
De snelheden waarmee onze wereld verandert, is voor de eenvoudigen van geest nauwelijks bij te benen.
Dat weten we al sinds de vooroplopende publicaties van de filosoof, urbanist en mediacriticus Paul Virilio.
De stroomversnellingen in technologische ontwikkelingen benemen de burgers bij tijd en wijle letterlijk en
figuurlijk de adem, alhoewel de tempi divers zijn waarin veranderingen tot stand komen. Maar zouden er
ook domeinen zijn die aan de veranderspeed voorbij gaat?
Sinds mensenheugenis proberen mensen in alle culturen op hun eigen wijze waargenomen ziektever-
schijnselen (symptomen) te verhelpen. Ze werden gezien als bedreiging c.q. vernietiging van de levens-
kracht. Met allerhande middelen bestreed men de negatieve werking van de symptomen op het leven. De
keuze van de middelen was afhankelijk van de leer van de verklaringsmodellen die de betreffende genees-
heer raadpleegde. De centrale vraag is: welke symptomen heb je? Wat heb je?
Vanaf ongeveer 1800 zijn met de opkomst van de pathologische anatomie de begrippen ‘degeneratie’ en
‘organische ziekte’ belangrijk geworden. Een organische ziekte is toentertijd omschreven als een orgaan
of welke levende materie dan ook, dat in zijn geheel of gedeeltelijk zover gedegenereerd is vanuit zijn na-
tuurlijke toestand, dat zijn gemakkelijke, regelmatige en constante werking gevoelig en duurzaam ge-
stoord of ontregeld is. De vakman ‘geneesheer’ (en later de vakmens ‘arts’) zocht bij de symptomen de
onderliggende ziekte in het lichaam van de lijder en behandelde de ziekte met adequaat bevonden mid-
delen. Deze toestand duurde tot diep in de tweede helft van de vorige eeuw. De centrale vraag is: welke
ziekte past bij deze symptomen? Waar doet het pijn?
De huidige toverwoorden binnen de gezondheidszorg en politiek zijn de begrippen ‘leefstijlinterventies’
en ‘Value Based Healthcare’. Met deze concepten dient een ‘shift of paradigm’ te worden bewerkstelligd;
een nieuw samenhangend stelsel van modellen en theorieën. De centrale vraag is: hoe leef je? Rook je –
drink je alcohol – beweeg je voldoende – eet je gezond? Medische en psychologische experts formuleren
normen en de burger wordt geacht zijn/haar leefstijl te spiegelen aan die normen. Vele burgers onder-
werpen zich in de sportschool en op wandel-/fietspaden ‘gestuurd vrijwillig’ & ‘bewust (on)bekwaam’ aan
dergelijke morele voorschriften die (nog) niet afgedwongen kunnen worden. Nog niet, want het scheelt
maar een haartje of we mogen de introductie van een norm voor zitgedrag verwachten, naast de ver-
plichte inenting tegen god-mag-weten-wat + natuurlijk de preventieve amputatie van prolactine produce-
rende cellen in de hypofyse die in dat orgaan prolactinomen (hypofysekanker) kunnen veroorzaken.
Maar welke stijl leeft de naar schatting 60% van de Nederlandse burgers die jojoot tijdens de gedreven
conversaties over de duurzame aarde in het algemeen en het gezonde leven in het bijzonder onder het
genot van het glaasje + stukje kaas + een enkel kaaszoutje? Sinds de jaren ‘60/’70 van de vorige eeuw zijn
de eigen wijsheden bij de Nederlanders sterk toegenomen en dankzij de opkomst van internet in de 80-er
jaren stevig geborgd in de common sense. De ‘gestuurd vrijwillige’ en’ bewust onbekwame’ houding van
een groeiend aantal Nederlanders vindt sindsdien tegenweer in de weerlegging: dat bepaal ik zelf wel.
Daarbij gaat het niet om bijvoorbeeld ‘de menselijke wil’ zoals vele verlichtingsdenkers denken, maar om
‘het contextuele niet-willen’; om de ontsnapping aan de last van de onderwerping aan expertnormerin-
gen. De centrale vraag is ondertussen: waar heb je last van en wat wil je? Wat heb je ervoor over?
Na de symptoomgeneeskunde (tot ± 1800) kwam de ziektegeneeskunde (tot ± 1980), gevolgd door de
leefstijlgeneeskunde (tot 2018). De burgers/cliënten/patiënten leven echter al in – wat we kunnen noe-
men: het ‘paradigma van de leefwens’, die soms wel en soms niet samenvalt met een expertwens.
Nu de behandelexperts, ambtenaren en politici nog.
Gert Rebergen, ervaringenschrijver
Geraadpleegd:
M. Foucault, Geboorte van de kliniek. SUN, Nijmegen, 1986
http://eengezondernederland.nl/Heden_en_verleden/Determinanten/Leefstijl