ginecology/obstetrics

1. MAMALIQ TRAVMALARI
ABBASƏLİZADƏ XƏYALƏ 74 A
MPF-1

2. • Doğuş zamanı yumşaq doğum kanalının xeyli
genəlməsi çox vaxt bu yollarda sıyrıntı və çatların
əmələ gəlməsinə səbəb olur. Zədələnmələr öz
ölçüsünə görə kiçik sıyrıntılardan tam yırtılmaya,
cırılmaya qədər ola bilər. Bu zaman ən çox
zədələnməyə vulva, uşaqlıq yolu, aralıq, uşaqlıq
boynu məruz qalır.doğuş zamanı bu travmalara
doğan qadınların təxminən 20%-də təsadüf
olunur.patoloji doğuş zamanı çox nadir hallarda
mamalığın ən ağır travması hesab olunan və
qadın həyatı üçün təhlükə yaradan uşaqlıq
cırılması baş verə bilər.

3. Aralıq cırılması
• Doğuş vaginanın həddən artıq zora düşməsinə,
aralığın cırılmasına səbəb ola bilər. Bu vagina
və anal dəlik arasında baş verir.
• Aralıq cırılmasının klassifikasiyası:
- Birinci dərəcə
- Ikinci dərəcə
- Üçüncü dərəcə
- Dördüncü dərəcə

4. Birinci dərəcəli cırılma
• - ən az şiddətli
• -arxa bitişmə zədələnir.
• -aralıq dərisi və uşaqlıq yolunun kiçik sahəsi
cırılır.
• -aralıq əzələləri zədələnmir.

5. Ikinci dərəcəli cırılma
• - aralığın dərisi
• - uşaqlıq yolunun
• - aralığın əzələləri (düz bağırsağın xarici
sfinkteri müstəsna olmaqla) zədələnir.

6. Üçüncü dərəcəli cırılma
• - əlavə olaraq düz bağırsağın xarici sfinkteri
• - bəzən isə, hətta düz bağırsağın divarı da
cırılır.

7. Aralıq cırılmasına gətirən faktorlar
• Üçüncü və dördüncü dərəcəli cırılma riskini
artıran faktorlar:
1. Əlillik
2. Doğuşun ikinci dövrünün uzanması
3. Davam edən arxa ənsə gəlişi
4. Orta və aşağı cərrahi maşa
5. Asiya irqi (boy)
6. Qiqant körpə/ makrosomia
7. Aralıq zələlərinin rigidliyi
8. Epidural/ peridural anesteziya

9. Episiotomiya
• Perineotomiya da deyilir
• Doğuşun ikinci dövründə aralıq
və arxa vaginal sahənin
kəsilməsidir
• Episiotomiyanın məqsədi:
• - cırılmanın tez bərpası
• - əməliyyatsonrası ağrının azlığı
və cırılma ilə müqayisədə tez
sağalması
• - qasıq əzələləri ağırlaşmalarının
qarşısının alınması

10. Episiotomiyanın simptomları
• Prineal cırılmana qorxusu
• Körpə çox böyük olduqda (hər hansı bir
ləngimənin qarşısını almaq məqsədilə
doğuşun tez yerinə yetirlməsi)
• Aralıq əzələlərinin dərin rigidliyi

11. Episiotomiyanın növləri
Median episiotomiya Mediolateral episiotomiya
Kəsik orta xətt boyunca aparılır, vulvanın
aşağı kənarından 2.5 sm məsafədə.
Orta xətdən başlanır, lakin bayıra tərəf və
anal dəlikdən kənara doğru sağ və ya sola
2.5 sm məsafədə aparılır. (anal dəliklə
oturaq qabarının ortasına)
Daha məqsədyönlüdür, çünki anal dəliyə
qədən genişlənmir.

12. • Medial episiotomiya aparılır. Iki barmaq körpə
başı ilə aralıq arasına qoyulur, bundan sonra
vertikal olaraq episiotomiya edilir.

13. Episiotomiyanın bərpası
• Aralıq cırılması ilə episiotomiya kəsiyinin bərpası eynidir.
1. Birinci dərəcəli cırılmanın bərpası
• Yaranın yuxarı bucağından başlanılır
• Vaginanın selikli qişası ketgutla tikilir. Daha sonra aralıq
dərisi tikilir.
• Tikilmiş yara yodlu tinktura ilə işlənilir.
2. ikinci dərəcəli cırılmanın bərpası
-Yarnın yuxarı bucağından başlanılır
- Daha sonra cırılmış aralıq əzələləri ketgut tikişi ilə bərpa
edilir
- Bundan sonra, birinci dərəcəli cırılmadakı texnika icra
olunur.

14. • 3. üçüncü dərəcəli cırığın bərpası
- Rektal selikli qişa xrom ketgutla tikilir
- Anal dəliyin cırılmış sonluğuna fasiləli xrom
ketgut tikişi atılır
- Sonra yara ikici dərəcəli cırılmadakı kimi bərpa
olunur.

15. Uşaqlıq yolu cırılması
• Adətən boylama istiqamətdə
• Çox vaxt dərin qatlara da siraət edir və
hemorragiya yarada bilər
• Vaginal cırılmaların bərpası yara kənarlarına
fasiləli ketgut tikişi ilə olunur.

16. Səbəbləri
• Səbəbləri spontan və ya travmatik olur.
Travmatik Spontan
Ənsə gəlişi zamanı olan
zədələnmələr
-Dölün müxtəlif vəziyyətləri
-Vagina divarının qeyri-uyğun
dartılmaları
-Böyük döl başı

17. Vulvar hematoma
-Arxa rektal arteriya
-Köndələn aralıq arteriyası
-Arxa dodaq arteriyası
• Simptomları
- kəskin ağrı
- Gərginlik, fluktuasiyalı və
həssas dəri altında müxtəlif
ölçülü selik
- Qeyri-iradi sidikçıxarma

18. Idarə
- kəsik və drenaj
- Qanaxmanın liqaturaya alınması
- Tamponlama (12-24 saat)
- Qan köçürülməsi

19. Uşaqlıq boynu cırığı
- Ən çox kənarı boyun sahələrində
təzahür edir
- Boyun cırılmasında davamlı
qanaxma olur
Boyun cırılmasının 3 dərəcəsi var:
1. Boyun cırığının uzunluğu 2 sm-dən
çox olmur
2. Boyun cırığının uzunluğu 2 sm-dən
çox olur amma uşaqlıq yolu tağına
çatmır.
3. -Uşaqlıq yolu tağına qədər
genişlənir
- Əgər uşaqlıq yolu tağıanadək
genişlənirsə, çox təhlükəlidir.

20. Səbəbləri
- Boynun rigidliyi
- Öncəki əməliyyatdan qalan qeyri-düzgün tikiş
- Arxa görkəmdə sürətli doğuş

21. Boyun cırılmalarının müalicəsi
• Dərin boyun cırıqları dərhal
bərpa olunmalıdır
• Müalicə yaranın ölçüsündən
asılı olaraq aparılır. Boyunla
sərhədlənən və ya tağa qədər
genişlənən.
• Uşaqlıq boynu xüsusi gülləvari
maşalarla tutularaq, uşaqlıq
yolu girəcəyinə çıxarılır və
cırığın əks tərəfinə çəkilir. Ilk
tikiş yaranın yuxarı bucağından
bir qədər yuxarıdan qoyulur.

22. Uşaqlıq cırılması
• Ən təhlükəli doğuş ağırlaşmalrından biridir
• Spontan və ya travmatik cırılmada döl vəya
döl hissələri peritoneal boşluğa xaric ola
bilər.
• Növbəti simptomlarla müşayiət olunur:
- Klinik önəmli uşaqlıq qanaxması
- Fetal çətinlik
- Döl vəya plasentanın qarın boşluğuna caric
olması
- Sürətli kesir əməliyyətinə ehtiyac
- Uşaqlığın bərpası və ya histerektomiya

23. Təsnifatı
1. Patogenezə görə təsnifat
Spontan
-Uşaqlıq cırılmasının
histerokimyəvi etiologiyası
-Uşaqlığın heçbir funksiyası
olmadan baş verir
Misal üçün:
-Anatomik anamoliya
-Distrofik xəstəliklər (
birləşdirici toxumanın
autoimmun xəstəliyi,
uşaqlığın iltihabi xəstəliyi)
Zorakı
-Uşaqlığın
hiperfunksiyası
Misal üçün:
-Ölçülər arasındakı
disproporsiya ( döl və
çanaq arasındakı
uyğunsuzluq,)

24. 2. Uşaqlıq qatlarının cəlb olunmasına görə
3. Lokalizasiyasına görə
Tamam
Natamam
Aşağı
seqmentin
Cisim/ dibinin

25. Simptomları
- Simptomlar doğuş prosesində üzə çıxır
- Artmış uşaqlıq fəaliyyəti. Uşaqlıq yığılmaları
tezləşmiş və ağrılıdır.
- Uşaqlığın aşağı seqmenti gərilmiş, nazikləşmiş,
palpasiya zamanı kəskin ağrılıdır.
- Tam açıqlıq zamanı kontraksion həlqə göbək
səviyyəsinə qədər qalxır, bəzən çəp olur.
Uşaqlıq “qum saatı”na bənzər forma alır.

27. Baş vermiş cırığın simptomları
- Uşaqlıq yığılmalarının ani kəsilməsi
- Əllənən dölün qarın boşluğunda yerləşməsi
- Dölün ölməsi
- Hemorragiya, daha sonra isə anada hipovolemik şok

28. Müdaxilə
• Əgər uşaqlığın cırılma təhlükəsi varsa, dərhal
kesir əməliyyatı yerinə yetirilməidir.

29. Müalicə
- Qan köçürülməsi
- Təcili laporatomiya Kesar məliyyatı ilə birgə
- Uşaqlığın cərrahi bərpası vəya ekstripasiyası. Cərrahi
müdaxilə uşaqlıq cırılmasının dərəcəsindən asılıdır:
- Uşaqlıq cırılmasının ölçüsü
- Hemorragiyanın dərəcəsi
- Ananın ümumi vəziyyəti
- Ananın gələcək uşaq dünyayagətirmə arzusu
Əgər cırılma sadədirsə, aşağı seqmentdə köndələn formalı,
infeksiyasız =˃ tikişlə bərpa
Əgər cırılma aşağı və yuxarı seqmentin yan aspektlərinin
uzununa istiqamətindədirsə və qanaxma dayandırıla
bilmirsə (kəskin) =˃ histerectomiya

30. Uşaqlığın çevrilməsi
• Özbaşına və zoraki olmaqla iki yerə bölünür.
• Doğuşun III dövründə həkim vəya mamanın səhvi
nəticəsində, cift ayrılmadığı halda, göbək ciyəsinin
dartılması uşaqlığın çevrilməsinə gətirib çıxara bilər.