1. Türkiye’de
Mesleki ve Teknik Ortaöğretim’in Yapısı
Amacı sanayi, ticaret ve hizmetler sektörlerine nitelikli eleman yetiştirmek olan mesleki
ve teknik ortaöğretim, Türk eğitim sisteminin en önemli organlarından birisidir. Türkiye’de
eğitim sistemi 1973 yılında yürürlüğe giren 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’na
göre oluşturulmuştur. Zaman içerisinde bu kanunda bazı değişiklikler yapılmış ancak,
sistemin ana hatlarında ciddi bir farklılaşma olmamıştır. 1986 yılında yürürlüğe giren
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, mesleki ve teknik eğitimi bir sistem bütünlüğü
içerisinde yeniden düzenlemiştir.
Türkiye’de temel mesleki eğitim; örgün mesleki ve teknik ortaöğretimi, çıraklık
eğitimini ve önlisans programlarını (meslek yüksekokulları) kapsamaktadır. Halen
uygulanmakta olan sistemde meslek öğrenmenin üç yolu bulunmaktadır. Bunlar;
- Örgün Öğretim
- Çıraklık Eğitimi
-Yaygın Eğitimdir.

2. Türkiye’de Mesleki ve Teknik Ortaöğretim’in
Temel İlkeleri - 1
2002 yılında yürürlüğe giren mesleki ve teknik eğitim yönetmeliğine göre Türkiye’de
mesleki ve teknik eğitimin temel ilkeleri şöyle sıralanabilir:
•Kurumların işlevlerinin, Türk Milli Eğitimi’nin genel amaç ve temel ilkeleri
doğrultusunda evrensel hukuka, demokrasi ve insan haklarına uygun ve bir
bütünlük içinde yerine getirilmesi.
• Kalkınma planları, hükümet programları ve Milli Eğitim Şurası kararlarında yer
alan hedefler, ilkeler ve politikalara uygun olarak insangücü, eğitim ve istihdam
ilişkilerinin sağlıklı, dengeli ve dinamik bir yapıya kavuşturulması.
• Gençlere ve yetişkinlere ortak bir genel kültür kazandırmak suretiyle onlarda kişi
ve toplum sorunlarını tanıma ve çözüm yollarını üretme; ülkenin sosyal, kültürel
ve ekonomik kalkınmasına katkıda bulunma bilincinin kazandırılması.
• MTE alanında, yerel yönetimler, ilgili oda, kamu ve özel kurum ve kuruluşlar ile
gönüllü kuruluş temsilcileri ve sivil toplum örgütlerinin eğitim yönetimi karar
süreçlerine katılım ve katkılarının sağlanması, uygulama ve iş birliğinin
kurumsallaştırılması.
• Eğitim binalarının fiziki kapasiteleri ile personel, donatım ve diğer olanaklarının
en etkin ve verimli biçimde kullanılması amacıyla MTE okul ve kurumlarının
öncelikle MEB tarafından belirlenecek küçük yerleşim birimlerinden başlanmak
üzere merkezler olarak yapılandırılması.

3. Türkiye’de Mesleki ve Teknik Ortaöğretim’in
Temel İlkeleri - 2
• Örgün, çıraklık ve yaygın MTE ile her bireye ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda bilgi, beceri, tutum,
davranış
ve iş alışkanlıklarının kazandırılması.
• İş ve hizmet alanlarında gereksinim duyulan nitelikli insangücünün yetiştirilmesi, sürekli eğitimle
mesleki bilgi ve becerilerinin güncelleştirilmesi ve uygulanan programlarla girişimcilik bilincinin
kazandırılması.
• Öğretim programlarının bütünlüğü ve devamlılığı içinde kurumların bir veya daha fazla meslek
yüksekokulu ile ilişkilendirilmiş mesleki ve teknik eğitim bölgelerinin oluşturulması, yükseköğretim
kurumları ile her alanda iş birliği yapılması
ve ortak çalışmaların yürütülmesi.
• Mesleki eğitim almış olanların, kendi alanlarında istihdamlarının sağlanması,
• İstihdam edilenlerin, uluslararası standartlara ve performanslarına göre geliştirme ve
uyum kurslarıyla eğitim düzeylerinin yükseltilmesi.
• MTE sürecinde teknolojinin etkin bir biçimde kullanılarak eğitimin çağdaş, bilimsel ölçütlerde ve yüksek
nitelikte sunulması.
• Eğitim, üretim ve hizmette uluslararası standartlara uyulması ve
mesleki eğitimde belgelendirmenin özendirilmesi.
• Eğitimin modüler programlarla yapılması,

4. Türkiye’de Mesleki ve Teknik Ortaöğretim’in
Temel İlkeleri - 3
• Örgün, çıraklık ve yaygın MTE ile her bireye ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda bilgi, beceri, tutum,
davranış
ve iş alışkanlıklarının kazandırılması.
• İş ve hizmet alanlarında gereksinim duyulan nitelikli insangücünün yetiştirilmesi, sürekli eğitimle
mesleki bilgi ve becerilerinin güncelleştirilmesi ve uygulanan programlarla girişimcilik bilincinin
kazandırılması.
• Öğretim programlarının bütünlüğü ve devamlılığı içinde kurumların bir veya daha fazla meslek
yüksekokulu ile ilişkilendirilmiş mesleki ve teknik eğitim bölgelerinin oluşturulması, yükseköğretim
kurumları ile her alanda iş birliği yapılması
ve ortak çalışmaların yürütülmesi.
• Mesleki eğitim almış olanların, kendi alanlarında istihdamlarının sağlanması,
• İstihdam edilenlerin, uluslararası standartlara ve performanslarına göre geliştirme ve
uyum kurslarıyla eğitim düzeylerinin yükseltilmesi.
• MTE sürecinde teknolojinin etkin bir biçimde kullanılarak eğitimin çağdaş, bilimsel ölçütlerde ve yüksek
nitelikte sunulması.
• Eğitim, üretim ve hizmette uluslararası standartlara uyulması ve
mesleki eğitimde belgelendirmenin özendirilmesi.
• Eğitimin modüler programlarla yapılması,

5. Türkiye’de Mesleki ve Teknik Ortaöğretim’in
Temel İlkeleri - 4
• Her ortamda kazanılan yeterliklerin değerlendirilmesi
ve belge bütünlüğünün sağlanması.
• Mesleki rehberliğin etkin olarak sürdürülmesi, teknolojik gelişmelerin
Sürekli olarak izlenmesi.
• Mesleki ve teknik ortaöğretim programları ile bu programların devamı
niteliğindeki meslek yüksekokulları arasında program bütünlüğünün
sağlanmasıdır.
Mesleki eğitim, esas olarak örgün ve yaygın eğitim kurumlarınca sağlanmaktadır. Bir sonraki
sayfada Türkiye’de uygulanan MTE sisteminin yerel örgütlenmesini gösteren çizim yer
almaktadır.

6. Türkiye’de Uygulanan MTE Sisteminin Yerel Örgütlenmesi

7. Örgün Mesleki ve Teknik Eğitim’de
Ortaöğretim’in Yapısı - 1
Ortaöğretim kademesinde, genel olarak temel mesleki eğitim programları ile teknik
eğitim programları uygulanır. Temel mesleki eğitim programları, ülkelerin eğitim
sistemlerine ve olanaklarına göre okul sistemine dayalı tam zamanlı programlar veya
okul-sanayi iş birliği ile gerçekleştirilen program türlerinden oluşabilir. Her iki program
organizasyonunun ortaöğretim kademesinde birlikte uygulandığı mesleki eğitim sistemleri bulunduğu
gibi, sistemin büyük oranda bir tür temel mesleki eğitim program
organizasyonuna dayalı olduğu sistemler de vardır. Günümüzde, Türk Mesleki Eğitim
Sisteminde ortaöğretim kademesinde okul odaklı ve okul–sanayi iş birliğine dayalı
(işletmelerde meslek eğitimi) temel mesleki eğitim programları uygulanmaktadır.
2002 tarihli Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği’ne göre mesleki ve teknik
ortaöğretim programlarının amaçları şu biçimde özetlenebilir:

8. Örgün Mesleki ve Teknik Eğitim’de
Ortaöğretim’in Yapısı - 2
1. Öğrencilere ortaöğretim düzeyinde ortak bir genel kültür kazandırmak.
2. Öğrencileri ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda mesleğe, yükseköğretime
veya hayata ya da iş alanlarına hazırlamak.
3. Anadolu Mesleki ve Teknik Ortaöğretim programları ile öğrencilerin bilimsel ve
teknolojik gelişmeleri izleyebilecek düzeyde bir yabancı dili
öğrenmelerini
sağlamak.

9. Örgün Mesleki ve Teknik Eğitim’de
Ortaöğretim’in Yapısı - 3
3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanununa göre 20 ve daha fazla personel
çalıştıran işletmeler, çalıştırdığı işçi sayısının % 5’inden az, % 10’undan fazla olmamak
üzere meslek lisesi öğrencilerine beceri eğitimi yaptırmak zorundadırlar.
İşletmelerde meslek eğitimi yaptıran meslek liselerine devam eden öğrenciler, birinci
eğitim yılını okulda tamamlarlar. Mesleki eğitimin ikinci ve üçüncü yıllarında bu
öğrenciler beceri eğitimi için haftada üç gün işletmeye, meslek teorisi eğitimi için ise
haftada iki gün okula devam ederler. Eğitimi başarı ile tamamlayanlara, meslek lisesi
diploması verilir.
Eğitimin ikinci ve üçüncü yılında meslek eğitimi, mesleklerin özelliğine göre
bloklaştırılarak da yapılabilir.171 İşletmelerde beceri eğitimine gönderilemeyen meslek
lisesi öğrencileri ile teknik lise öğrencileri yaz aylarında 160 ve 300 saatlik staj
çalışmalarını ilgili işletmelerde yapmaktadır. Bu uygulamanın amacı beceri eğitimine
giden öğrencilerin teknolojik gelişmeleri yakından tanımaları ve istihdam edildiklerinde
işyerlerine kolaylıkla uyum sağlayabilmeleridir. İşyerleri için ise potansiyel işgücünü
tanımak açısından beceri eğitimi oldukça önemlidir.

10. Örgün Mesleki ve Teknik Eğitim’de
Ortaöğretim’in Yapısı - 4
Örgün mesleki ve teknik ortaöğretim MEB bünyesinde oluşturulmuş üç ana hizmet
biriminin koordinasyonunda yürütülmektedir. Bunlar: Erkek Teknik Öğretim Genel
Müdürlüğü, Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ile Ticaret ve Turizm Öğretimi
Genel Müdürlüğüdür. Bu müdürlüklere bağlı eğitim kurumları ise: Anadolu Teknik
Liseleri, Anadolu Meslek Liseleri, Teknik Liseler, Endüstri Meslek Liseleri, Ticaret
Liseleri ve Çok Programlı Liselerdir. Aşağıda bulunan tabloda örgün mesleki eğitim sistemine dahil
olan öğrencilerin söz konusu eğitim kurumları arasındaki dağılımını göstermektedir.

11. Örgün Mesleki ve Teknik Eğitim’de
Ortaöğretim’in Rakamsal Yapısı
Genel, mesleki ve teknik ortaöğretimin süresi Haziran 2005-2006 öğretim yılı itibariyle
3 yıldan 4 yıla çıkarılmıştır. Böylece meslek liseleriyle teknik liselerin öğretim süreleri
eşitlenmiştir. Ülkemizde gerek örgün, gerekse yaygın eğitim modeli ile sağlanmakta
olan mesleki ve teknik eğitimin oldukça sınırlı kaldığı gözlenmektedir. 2000 yılında
yapılan nüfus sayımı verilerine göre ülkemizde 15-21 yaş arası toplam 14 milyon genç
bulunmaktadır. Günümüzde örgün eğitim sisteminde seçilen meslek eğitimi modeli
ile bu gençlerden sadece 1.6 milyonu (mesleki lisesine giden öğrenci sayısı:
1.182.637; meslek yüksekokuluna giden öğrenci sayısı ise 442.404) mesleki eğitim
görmektedir. Kısacası, Türkiye’de ilgili çağ nüfusunun sadece % 11’i örgün mesleki
eğitim almaktadır. 2005-2006 eğitim öğretim yılında yaygın mesleki eğitim alan kişi
sayısı ise 3.9 milyondur. Bu veriler bizlere mesleki eğitimde tabana yayıcı bir model
seçilmemiş olduğunu ve öğrencileri mesleğe yönlendirici bir eğitim sistemi
kurulamadığını göstermektedir.

12. Örgün Mesleki ve Teknik Eğitim’de
Ortaöğretim’in Yapısı
Deniz AYOKTAY
Öğrenci No: 060128030