1. TASARIM UNSURLARI
ÖLÇÜ & YON
Veysel Özdemir
Kocaeli Üniversitesi İletişim Tasarımı ve Bilişim Teknolojileri Yüksek Lisans
145256011
2. Tasarım Unsurları ve İlkeleri
Bir sanat eseri oluşturmak için kullanılan yapı taşları:
1. Tasarım Unsurları (Vize öncesi sunumlar)
2. Tasarım İlkeleri (Final öncesi sunumlar)
Tasarım unsurları bir resim, çizim veya tasarımı oluşturan
şeyler olarak düşünülebilir.
3. Tasarım Unsurları
Tasarım unsuru tabirini somutlaştıracak olursak:
• Bir yemek tarifinin içindekiler bölümüdür,
• Bir makinenin parçalarıdır,
• Bir müzikteki notalardır,
diyebiliriz.
4. Tasarım Unsurları
İyi ya da kötü bütün resimler, çizimler, tasarımlar, sanat
eserleri tasarım unsurlarının hepsini olmasa da çoğu unsuru
içerecektir.
7. Ölçü(Boyut) Nedir?
• Bir nesnenin bir başkasına göre
karşılaştırılıp büyüklüğünün
algılanmasıdır.
• Nesneler büyüklüğe göre zihinde
algılanır ve buna göre gruplanır.
• Buna göre ölçü; iki büyüklük
arasındaki birimsel ilişkidir
diyebiliriz.
Tasarımda önemli
olan ölçülerin
amaca uygun olarak
uyumlu, dengeli ve
estetik düzeni ortaya
koyabilmesidir.
8. Ölçü(Boyut) Nedir?
Her tasarım ögesinin boyutu:
– İşlevsel açıdan,
– Malzeme açısından,
– Biçimsel açıdan,
– Çevreyle olan ilişkisi ve ögenin kendi
geometrisi ile ya da strüktürü (Bir nesneyi
ya da yapıyı ayakta tutan taşıyıcı sistem) ile
belirlenir.
9. Ölçü(Boyut)
Tasarım boyutlamasında insan boyutu ön şarttır. Yani
boyutlandırmada insan “modül” olur.
Ölçü ve oran, görsel sanatlarda çok kullanılan bir kavramdır.
İnsan genel olarak her şeyi kendisine göre ölçülendirir. Bu
yüzden ölçü kendi boyutumuza göre görecelidir.
10. Ölçü(Boyut) Nedir?
• İnsan psikolojisi boyut zıtlıklarına büyük bir yatkınlık ve
uyumluluk gösterir. Bir düzenlemede bütünlük, ayrıcalık,
etkili – etkisiz, uyumluluk-uyumsuzluk, derinlik olarak
önde-arkada gibi psikolojik etkileri boyut zıtlıklarıyla
elde edilir.
12. Ölçü(Boyut)
Bir grafik tasarım (sanat) ürünü, farklı ölçülerdeki unsurların
bir araya gelmesiyle oluşur.
Ölçüler büyüdükçe
1. Algılama düzeyi artar,
2. Etkileyicilik artar.
13. Ölçü(Boyut)
Boyut, tek başına, bir sanat eserinin (nesnenin, objenin)
anlamını değiştirebilir.
1. Anıtsal ölçek
2. İnsan ölçeği
3. Küçük ölçek
15. Anıtsal Ölçek
Çoğu anıtsal sanat
eserlerinin etkisi Rushmore
dağında olduğu gibi eserin
ölçüsüyle/büyüklüğüyle
alakalıdır. Heykellerin her
birinin yüksekliği 18-20
metre olup çok uzaktan
görülebilmektedirler.
16. İnsan Ölçeği
Bilinen bir ölçüyle yaklaşık
değerlerle başka nesnelerin
ölçüleri algılanabilir.
Çalışma masası olarak
alacağınız bir mobilyanın
büyüklüğünü bu resimde
kısmen de olsa kestirebilirsiniz.
24. Ölçü (Boyut)
Balmumu heykel - Ron Mueck
Cisim diğer cisimler ile birlikte
kullanıldığında boyut
açısından bir anlam ifade
eder.
25. Ölçü - Ölçü İlişkisi
Objelerin büyüklüğünün
doğru olarak
algılanabilmesi için
tanıdık başka bir obje ile
ölçeklendirilmesi gerekir.
Balmumu heykel - Ron Mueck
27. Ölçü (Boyut)
Ölçü ve oranlarda abartılı
değişiklikler yapılırsa
sürrealist ve fantastik
çalışmalar ortaya çıkar.
28. Ölçü (Boyut) ile Zıtlık İlişkisi
İlgi topladığı, canlılık yarattığı veya denge oluşturduğu için
zıtlıklar tasarımlarda, sanat eserlerinde önemlidir.
Zıtlık oluşturabilmek birkaç yöntem vardır. Bunlar renk
zıtlığı, doku zıtlığı, biçim zıtlıkları vd olarak sıralanabilir. Ama
en önemlilerinden birisi ölçü zıtlığıdır.
29. Ölçü (Boyut) ile Zıtlık İlişkisi
Doğadaki tüm nesneler titiz bir boyut ilişkisi içindedirler.
Doğada var olan nesnelliğin kendine özgü bir boyutlanması
varsa, tasarım ögelerinin ve değerlerinin de bir
boyutlandırılması vardır.
31. Ölçü (Boyut) ile Uygunluk İlişkisi
Nesnelerin ölçülerinin birbirine uygun olması durumu:
İki ya da üç boyutlu cisimler arasında yakın benzerlikler
varsa ölçü uygunluğu söz konusudur.
32. Altın Oran
Uygunluktan bahsedip de «Altın Oran»dan bahsetmeden
olmaz. Altın oran, doğada sayısız canlı veya cansız varlıkların
şekillerinde veya yapısında bulunan özel bir değerdir.
Doğada bir bütünün parçaları arasında gözlemlenen,
yüzyıllarca sanat ve mimaride uygulanmış, uyum açısından
en yetkin boyutları verdiği sanılan geometrik ve sayısal bir
oran bağıntısıdır. Doğada en belirgin örneklerine insan
vücudunda, deniz kabuklarında ve ağaç dallarında rastlanır.
33. Altın Oran
Fibonacci sayıları olarak da adlandırılan bu sayıların özelliği,
dizideki sayılardan her birinin, kendisinden önce gelen iki
sayının toplamından oluşmasıdır.
Fibonacci Sayıları: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144…
Fibonacci sayılarının ilginç bir özelliği vardır. Dizideki bir
sayıyı kendinden önceki sayıya böldüğünüzde birbirine çok
yakın sayılar elde edersiniz. Hatta serideki 13. sırada yer
alan sayıdan sonra bu sayı sabitlenir. İşte bu sayı "altın oran"
olarak adlandırılır. ALTIN ORAN = 1,618
34. Altın Oran
Altın oranı bir dikdörtgenin
boyunun enine olan "en estetik"
oranı olarak tanımlayanlar da vardır.
Eski Mısırlılar ve Yunanlılar
tarafından keşfedilmiş, mimaride ve
sanatta kullanılmıştır.
Altın Oran, uzun kenarın kısa kenara
olan 1.618 değerindeki orandır.
35. İnsan Bedeninde Altın Oran
İnsan bedeninde altın oran örnekleri
• Parmak ucu-dirsek arası / El bileği-dirsek arası,
• Göbek-baş ucu arası mesafe / Omuz hizasından baş
ucuna olan mesafe,
• Göbek-diz arası / Diz-ayak ucu arası.
36. Mimaride Altın Oran
Mısır Piramitleri:
Her bir piramitin
tabanının
yüksekliğine oranı
yine altın oranı
veriyor.
38. Rönesans’ta Altın Oran
Rönesans sanatçıları Altın Oran'ı tablolarında ve
heykellerinde denge ve güzelliği elde etmek amacıyla
sıklıkla kullanmışlardır. Örneğin Leonardo da Vinci, Son
Yemek adlı tablosunda, İsa'nın ve havarilerin oturduğu
masanın boyutlarından, arkadaki duvar ve pencerelere
kadar Altın Oran'ı uygulamıştır.
45. Yön
Yön bir çizgi halinde ilerleyen hattı
temsil eder.
Bir tasarım üzerindeki çizgiler ve
noktalar, değişik noktalara
yönelerek bir hareket
oluştururlar. Tasarımcı, vereceği
mesaj doğrultusunda bu hareketi
yönlendirmekle yükümlüdür.
46. Yön
Birçok yönde hareket eden öğeler kompozisyonunda aynı
yöne doğru eğilim gösteren biçimler bütün olarak
algılanırlar.
47. Yön
Görsel tasarım sürecinde
yön, tasarım öğelerinin
bütünsel ve ayrı ayrı
oluşturduğu yatay, dikey,
eğri ya da diyagonal algısal
etkilerdir.
48. Yön
Bir tasarım yüzeyi üzerinde bulunan çizgisel, tipografik ve
görsel unsurların yönü önemlidir. Örneğin bir gazete haberinde
yer alan insan fotoğrafı, ilgili habere doğru bakmalıdır veya bir
dergi ilanında kullanılan fotoğraf ürün metnine doğru
bakmalıdır.
52. Yön
Çizgiler veya üç boyutlu cisimler konumları ile bir takım
yönler gösterir. Yatay ve dikey yönler arasında birçok ara
konumda yön vardır.
Yönleri birbirini kesen ve dik durumda olan çizgi ve biçimler
zıt ve aykırı sayılır. Birbirine yakın uygunluk ve paralelde
olanlar ise uygun durumda kabul edilir.
55. Yön
Kompozisyon hazırlarken yönleri değiştirmek farklı
ve güzel görüntüler oluştururken aynı zamanda
kompozisyona dinamizm ve hareket de
kazandırır.
56. Yön
Bu yönlerden birbirine paralel olanlarla zıt durumda
olanlarının meydana getirdikleri etkiler başka başkadır.
57. Yön
Yön, daima kendi zıttıyla
vardır. Tasarımda yön,
kuvvetlerin, içsel gerilimlerin
dengesini sağlayan öğedir.
58. Yön
Aynı zamanda hem derinlik
duygusunu, hem de algısını
etkiler ve belirler. Derinlik,
yön öğesiyle hem anlam,
hem işlev kazanır.
59. Yön
İlgili yöne doğru eğiklik,
hareketi ve eylemi belirtir.
İlginin o yöne doğru
kaymasını sağlar.
61. Yön
1943 Ruhu.
Resimdeki ticari, sinai, zirai,
ekonomik yön ve insan
figürünün belirli bir yöne
doğru bakması/hareket
etmesi, kalkınmaya,
güçlenmeye bir atıfta
bulunmuştur.