1. Sylwetka postaci.
Kanonik Marcin
Rembieski
(ok. 14851-15282)
Marcin Rembieski, sekretarz królewski i kanonik żyjący na przełomie
XV i XVI wieku, jest prawdopodobnie najlepiej udokumentowaną
historycznie postacią ze staropolskich Rembieskich. Zawdzięczamy to
jego powiązaniom z Janem Łaskim, kanclerzem koronnym i prymasem
Polski, z którym łączyły Marcina więzy pokrewieństwa. Dzięki nim
możliwa była aktywność i kariera polityczna oraz awans majątkowy
Marcina.
Genealogia
Dokładne osadzenie postaci Marcina pod względem genealogicznym przedstawia Alicja
Szymczakowa w swojej pracy „Szlachta sieradzka w XV wieku. Magnifici et generosi”.
Marcin „był synem Adama z Rembieszowa i Branicy herbu Jastrzębiec i Anny z Przeczni
herbu Korab3, wnukiem zaś Marcina z Koziebrodów i Katarzyny z Rembieszowa herbu
Grzymała”4.
W pierwszej połowie XV wieku podsieradzki Rembieszów pozostawał w rękach Jarosława,
podczaszego sieradzkiego herbu Grzymała. Nieznana jest długość związku rodziny z
1
Daty życia Marcina wg Andrzeja Wyczańskiego, Między kulturą a polityką. Sekretarze Zygmunta
Starego 1506-1548, PWN 1990
2
Oskar Bartel, Jan Łaski, Część 1, s. 78-79
3
Oskar Bartel (Jan Łaski, Część 1) jako matkę Marcina wskazuje Małgorzatę Piekarską z województwa
sieradzkiego
4
Alicja Szymczakowa, Szlachta sieradzka w XV wieku. Magnifici et generosi, s. 189

2. Projekt Gen Rembiewski Kanonik Marcin Rembiewski Sylwetka postaci
Rembieszowem, lecz można pokusić się by nazwać ich „pierwszymi Rembieskimi”.
Jarosław pozostawił po sobie jedynie trzy córki – Barbarę, Katarzynę oraz Elżbietę –
powodując w ten sposób wygaśnięcie męskiej linii rodu. Barbara z Rembieszowa w 1438
została żoną Andrzeja Łaskiego i była prawdopodobną matką Jana Łaskiego, kanclerza
koronnego i prymasa Polski. Jej młodsza siostra Katarzyna ożeniła się z Marcinem z
Koziebrodów, dziadkiem Marcina Rembieskiego, szlachcicem herbu Jastrzębiec – stało się
to zapewne pomiędzy rokiem 1438 a 1442. W 1441 roku umiera Jarosław zaś jego
spadkobierczynie – wdowa Klichna i trzy córki – dzielą między siebie majątek (7 X 1441).
Rembieszów najwyraźniej przypada Barbarze, ponieważ to ona w następnym roku – 1442
– sprzedaje wieś razem z 2 łanami w sąsiedniej Branicy za 400 grzywien Marcinowi z
Koziebrodów, w tym czasie już szwagrowi5. Rembieszów najwyraźniej staje się główną
posiadłością rodziny Marcina z Koziebrodów. Jego syn Adam pisze się z Rembieszowa, zaś
wnuk Marcin występuje w źródłach jako Rembieski.
Nie posiadamy w tej chwili dokładnych informacji o rodzeństwie Marcina. Oskar Bartel
wspomina, że Marcin „miał liczne rodzeństwo, między innymi brata Jana”6. Znane są dwie
siostry rodzone Marcina Rembieskiego – Jadwiga i Agnieszka.7 Część z rodzeństwa Marcin
była zapewne rodzeństwem przyrodnim – jego ojciec Adam z Rembieszowa ożenił się
powtórnie z Małgorzatą Orzepowską herbu Dębno8 i brak informacji na temat ich
potomstwa.
Brak informacji na temat ewentualnego potomstwa Marcina Rembieskiego. Jeżeli był
kanonikiem świeckim, to nie przyjmował święceń kapłańskich i mógł wchodzić w związki
małżeńskie.
Kariera
Aktywność polityczna i „zawodowa” Marcina jest związana ściśle z postacią Jana Łaskiego,
kanclerza koronnego. Przypomnijmy – Marcina babka Katarzyna była siostrą Barbary,
domniemanej matki Jana Łaskiego. Marcin Rembieski był protegowanym Łaskiego, a także
zaufanym działającym w stronnictwie politycznym kanclerza. Dworzaczek w biografii
hetmana Jana Tarnowskiego wspomina o Marcinie jako o domowniku Jana Łaskiego9.
Informacje na temat kariery Marcina można znaleźć w monografii Łaskiego przygotowanej
przez P. Tafiłowskiego.
Marcin Rembieski za wstawiennictwem Łaskiego dostał się na dwór Zygmunta I. W 1507
roku występował już jako notariusz królewski – w tej funkcji przywiózł w tym roku
kapitule gnieźnieńskiej egzemplarze Statutów Łaskiego. W 1511 figuruje jako jeden z 11
pisarzy kancelarii koronnej10 prowadzonej przez Jana Łaskiego. Później, rekomendowany
przez Łaskiego, obejmuje stanowisko sekretarza królewskiego. Przed 1516 występuje jako
5
Tamże, s. 187, 189
6
Oskar Bartel, Jan Łaski, Część 1, s. 78-79
7
Alicja Szymczakowa, Szlachta sieradzka w XV wieku. Magnifici et generosi, s. 198
8
Tamże, s. 390-91
9
W. Dworzaczek, Hetman Jan Tarnowski, s. 27
10
P. Tafiłowski, Jan Łaski, kanclerz koronny i prymas Polski; s. 40
2

3. Projekt Gen Rembiewski Kanonik Marcin Rembiewski Sylwetka postaci
kanonik gnieźnieński. Przed 1520 zostaje dziekanem poznańskim11, zaś w grudniu 1527
roku obejmuje urząd dziekana gnieźnieńskiego, przejmując funkcję bezpośrednio od Jana
Łaskiego młodszego12.
Przed rokiem 1516 został mianowany przez papieża Piusa XI nuncjuszem i generalnym
kolektorem [świętopietrza] w Polsce. W 1516 ustąpił dobrowolnie z urzędu kolektora na
rzecz Jana Turzona biskupa wrocławskiego.13
Pobyt w Rzymie
Około roku 1519-1520 Marcin Rembieski przebywa razem z Janem Łaskim młodszym w
Rzymie. Działa w Rzymie jako pełnomocnik prymasa Łaskiego14. Poręcza za długi
zaprzyjaźnionego z Łaskim Jana Tarnowskiego, jego kuzyna Jarosławskiego oraz
Lanckorońskiego, w trakcie ich pobytu w Rzymie podczas wyprawy do Ziemi Świętej,
rozpoczętej w 1518 roku. W 1520 roku Marcin Rembieski zaciągnął dług w wysokości 670
florenów posługując się nazwiskiem Jana Łaskiego młodszego, lecz jak wskazują niektóre
źródła bez jego wiedzy. Nie był w stanie go spłacić w terminie. Sprawa długu z stała się
głośna. Poszkodowany wierzyciel zwrócił się ze sprawą do papieża, ten zaś zagroził
Łaskiemu i Rembieskiemu ekskomuniką15. Prymas Łaski sam później ten dług spłacił16.
Na zlecenie Łaskiego Marcin angażuje się w Rzymie w opóźnienie wysłania do Polski
legata papieskiego Zachariasza Ferreriego17, co leży w interesie prymasa. Oskarżany jest o
to w styczniu 1520 przez Erazma Ciołka w jego liście do króla Zygmunta I. Prymas
przyznaje w swoim liście do króla z 1522 roku, że w owym czasie powierzał
Rembieskiemu do załatwienia w Rzymie „pewne sprawy”18.
Ta aktywność Rembieskiego o charakterze politycznym sprawiła, że padł ofiarą gry
politycznej, jaką toczyli między sobą prymas Łaski z Erazmem Ciołkiem, biskupem
płockim. Ciołek rezydujący w owym czasie w funkcji posła w Rzymie, doprowadził do
uwięzienia Rembieskiego, wykorzystując do tego swoje pełnomocnictwa oraz pewną
intrygę. Sługa Ciołka, Jan Rudnicki zarzucił Rembieskiemu sfałszowanie instrumentu
notarialnego. Biskup Ciołek oskarżył Rembieskiego przed władzami Kurii co
spowodowało wtrącenie Marcina do aresztu. Jedynym sposobem Marcina na oczyszczenie
się z zarzutów było przedstawienie jako świadka notariusza, który był faktycznym
wystawcą instrumentu. Zwolniony z aresztu za kaucją 1000 florenów oraz za poręczeniem
Tęczyńskiego, Tarnowskiego i Lanckorońskiego, Marcin wrócił do Polski i przedstawił
owego notariusza królowi w Toruniu oraz biskupom na synodzie w Piotrkowie. Notariusz
11
P. Tafiłowski, Jan Łaski, kanclerz koronny i prymas Polski; s. 242
12
H.P. Jurgens, Johannes Lasco, s. 40
13
T. Gromnicki, Świętopietrze w Polsce, Kraków 1908, s. 430
14
W. Dworzaczek, Hetman Jan Tarnowski, s. 27
15
M. Duczmal, Złoty Korab, s. 119
16
P. Tafiłowski, Jan Łaski, kanclerz koronny i prymas Polski; s. 242
17
Tamże; s. 91, 188
18
Tamże, s. 242
3

4. Projekt Gen Rembiewski Kanonik Marcin Rembiewski Sylwetka postaci
po przybyciu do Rzymu rozpoznał swój instrument i Rembieski został oczyszczony z
zarzutów19.
Pozostałe informacje
W niektórych źródłach Marcin występuje jako Rambieski. Trudno powiedzieć, czy jest to
przekłamanie archiwalne, czy ślad faktycznego używania przez Marcina nazwiska w takiej
oboczności.
Na ogólną wzmiankę na temat Marcina Rambieskiego natrafić można w herbarzu Kacpra
Niesieckiego. Zostaje wymieniony jako jeden z Rembieskich herbu Rogala – w odróżnieniu
od podstawowej linii Rembieskich herbu Jastrzębiec: „Marcin Rambieski [herbu Rogala],
poznański i płocki kanonik wzmiankowany w 1524 roku na przywileju Collegiaty
Łowickiej”.
Trudno stwierdzić czy Niesiecki pisze o innej postaci, czy też podaje błędne informacje o
Marcinie. Z pewnością przyporządkowanie do herbu Rogala jest nieprawidłowe. Również
wspomniane beneficja nie do końca pasują do wcześniej opisanych informacji o Marcinie,
o których wzmiankuje literatura.
19
Tamże, s.242
4