руководство инст типо

РУКОВОДСТВО ПО ПРОВЕДЕНИЮ САМООЦЕНКИ ДЛЯ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНОЙ
АККРЕДИТАЦИИ ОРГАНИЗАЦИЙ ТЕХНИЧЕСКОГО И ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ
2

НЕЗАВИСИМОЕ АГЕНТСТВО
АККРЕДИТАЦИИ И РЕЙТИНГА
_________________________________________
Р.Г. Сейдахметова, А.Б. Жумагулова, М.А. Скиба,
Ж.И. Шалабаева, Р.Г. Гасимов
Астана 2015
РУКОВОДСТВО
по проведению самооценки для институциональной
аккредитации организаций технического и
профессионального образования

УДК 37.0
ББК 74.202
Р 84
Руководство по проведению самооценки для
институциональной аккредитации организаций технического и
профессионального образования Составители: Р.Г. Сейдахметова,
А.Б. Жумагулова, М.А. Скиба, Ж.И. Шалабаева, Р.Г. Гасимов –
Астана, 2016. – 92 с.
ISBN 978-601-7778-33-0
ISBN 978-601-7778-33-0
Сейдахметова Р.Г.,
Жумагулова А.Б.,
Скиба М.А.,
Шалабаева Ж.И.,
Гасимов Р.Г., 2016
© НААР, 2016
В Руководстве представлен обзор процесса аккредитации,
основные элементы процесса институциональной самооценки,
включая стандарты и критерии для проведения
институциональной самооценки организаций технического и
профессионального образования.
УДК 37.0
ББК 74.202
©
Р 84
Рекомендовано Экспертным советом
Независимого Агентства аккредитации и рейтинга

3
ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ
ҰЙЫМДАРЫН ИНСТИТУЦИОНАЛДЫҚ АККРЕДИТТЕУГЕ
АРНАЛҒАН ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУ ЖҮРГІЗУ ЖӨНІНДЕГІ
ЖЕТЕКШІЛІК
НҰСҚАУ
Астана, 2015

4
МАЗМҰНЫ
Нұсқау мәртебесі
Нұсқау мақсаты
Қолдану саласы
Терминдер мен анықтамалар
Белгілеулер мен қысқартулар
Жалпы бағалау қағидаттары
Өзін-өзі бағалау туралы есебінің құрылымы мен пішімі
Стандарт «Көрініс, миссия және стратегия»
Стандарт «Басшылық және менеджмент»
Стандарт «Білім беру бағдарламалары»
Стандарт «Педагогикалық ұжым және оқытудың тиімділігі»
Стандарт «Білім алушылар»
Стандарт «Қаржы»
Стандарт «Ресурстар: материалдық-техникалық және ақпараттық»
Өзін-өзі бағалау жөніндегі комиссияның қорытындысы
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
5
5
5
5
8
9
9
11
16
21
27
30
33
35
38
45

5
1. Нұсқау мәртебесі
Ұсынылып отырған нұсқау институционалдық аккредиттеу бойынша
Агенттіктің жалпы нұсқауының ажырамас бөлігі болып табылады.
2. Нұсқау мақсаты
Ұсынылып отырған нұсқаудың мақсаты аккредиттеуден өтетін техникалық
және кәсіптік білім беру ұйымдарына (бұдан әрі – ТжКБ) институционалдық
аккредиттеудіөткізутәртібіменшарттардытүсіндіру,соныменбіргесараптамалық
бағалауды өткізу үшін негіз ретінде Агенттікке ұсынылатын өзін-өзі бағалау тура-
лы институционалдық есебін құрастыру бойынша ұсыныстарды ұсыну болып та-
былады.
3. Қолдану саласы
Аталған нұсқау Агенттіктің бекітілген институционалдық аккредиттеу
стандарттарының негізінде құрастырылған. Өзін-өзі бағалау туралы есебін жазған
және тапсырған кезде берілген нұсқаудың шарттарын орындаудағы дәлдік,
дәйектілік және түбегейлік сипаты сараптама комиссиясының ТжКБ ұйымына са-
пары кезінде ТжКБ қызметін бағалауы үшін және Агенттік тарапынан аккредиттеу
жөніндегі шешім шығарудың негізі болып табылады. Осы нұсқау сонымен қатар
ТжКБ ұйымында сапаны қамтамасыз етудің ішкі жүйесінің жұмысын ұйымдастыру
үшін қолданылуы мүмкін.
4. Терминдер мен анықтамалар
Осы нұсқауда келесі терминдер мен анықтамалар қолданылады:
• Білім беру ұйымдарын аккредиттеу: білім беру қызметтерінің сапасы
туралы объективті ақпарат беру және оны арттырудың тиімді тетіктерінің бар
екенін растау мақсатында аккредиттеу органының белгіленген аккредиттеу стан-
дарттарына (талаптарына) сәйкестігін тану рәсімі (Қазақстан Республикасының
«Білім туралы» Заңы).
• Академиялық саясат – білім беру ұйымында білім беру үдерісін
ұйымдастырудың тәртібін реттейтін ережелер мен нормалардың жинағы.
• Талдау: бағдарламаның білім беру мақсаттарын және білім алушылардың
оқу нәтижесі жетістіктерін бағалауға арналған мәліметтерді әзірлеу, жинау және
анықтау үдерісі. Тиімді талдау өлшенетін мақсаттар мен нәтижеге сай келетін
тікелей, жанама, сандық және сапалық параметрлерді қолданады.
• Аудит: аудиттің (тексерістің) келісілген алғышарттарының орындалу
дәрежесін анықтау мақсатында аудит (тексеріс) куәліктерін алу және оның
объективті бағалауының жүйелі, тәуелсіз және құжатталған үрдісі.
• Базалық құзырет: өзін-өзі және жеке қызметін басқару қабілеті, өзін-өзі
жігерлендіру және өзіндік ұйымдастыруға бейімділігі («Білім берудің тиісті
деңгейлерінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын
бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы
№ 1080 Қаулысы).

6
• Білім беру ұйымының мүдделі тұлғалары: білім беру ұйымына тікелей
немесе жанама қатысы бар және білім беру ұйымының қызметіне әлеуетті
қызығушылық таныта алатын немесе мүдделі жеке және заңды тұлғалар
шеңбері. Атап айтқанда бұлар білім алушылар, оқытушылар, қызметкерлер,
білім алушылардың ата-аналары, жергілікті мемлекеттік органдар, ҚР Білім және
ғылым министрлігі, жұмыс берушілер, талапкерлер, басқа да қазақстандық және
әлемдік білім беру ұйымдары болып табылады.
• Білім: оқу және жеке тәжірибесі арқылы ақпаратты меңгеру нәтижесі, оқу
немесе жұмыс саласына қатысты фактілер, қағидаттар, теория мен практика
жиынтығы, біліктіліктің міндетті түрде бағалануға тиіс бөлігі (Ұлттық біліктілік
шеңбері).
• АТ-құзыреттілік: кәсіптік қызметте ақпараттық технологияларды
қолданумен байланысты құзыреттілік.
• Ақпараттық ресурстар: кітапхана қорының, электронды
оқыту материалдарының және басқа да қолжетімді оқыту-әдістемелік
қамсыздандырудың жиынтығы.
• Институционалдық аккредиттеу: білім беру ұйымының білім беру
бағдарламаларын мәлімделген мәртебесіне сәйкес сапалы ұсынуы жөніндегі
қызметін бағалау (Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы).
• Біліктілік: алынған мамандық бойынша тиісті кәсіптік қызмет түрінің
шеңберінде жұмысты құзіретті орындауға қажетті білім, әзірлік деңгейі.
• Біліктілік: қызметкердің нақты жұмыс түрін орындауға кәсіби дайындық
дәрежесі (Ұлттық біліктілік шеңбері).
• Біліктілік: алынған кәсіп пен мамандық бойынша қызметтің белгілі бір түрін
құзыретті орындау дайындығының деңгейі («Білім берудің тиісті деңгейлерінің
мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту тура-
лы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080
Қаулысы).
• Құзыреттер: оқу үдерісінде меңгерілген білімнің, дағдылар мен ептіліктің
динамикалық жиынтығы.
• Құзыреттілік: қызметкердің кәсіби қызметінде білімін, біліктілігі мен
дағдысын қолдану қабілеті (Ұлттық біліктілік шеңбері).
• Құзырет: білім, шеберлік, дағды, кәсіптік тәжірибенің бірлігі негізінде
маманның әрекет ету және белгілі бір кәсіптік міндеттер жиынтығын шешу
қабілеттілігі («Білім берудің тиісті деңгейлерінің мемлекеттік жалпыға
міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республика-
сы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 Қаулысы).
• Оқытудың түпкі нәтижесі: берілген білім беру бағдарламасы бойын-
ша оқуды бітірген уақытта білім алушы меңгеруі тиіс білім мен дағдылардың,
құзыреттің жиынтығы.
• Білім беру қызметінің маркетингі: нарықта құндылығы бар мамандарды
әзірлеу мақсатында білім беру қызметін өндіруге шақыратын тұтынушылардың
қажеттілігі мен мұқтаждығын қанағаттандыруды зерттеуге бағытталған білім беру
ұйымы қызметінің түрі.
• Білім беру қызметінің мониторингі: білім беру қызметінің үдерістері мен

7
рәсімдері туралы мәліметтерді жинау және талдау.
• Білім беру бағдарламасы: сәйкес біліктілігі бар мамандарды даярлаудың
кәсіби деңгейін арттыруға бағытталған және өз құрамына түлектерді даярлаудың
нәтижесіне қойылатын талаптарды, оқу жоспарын, курстардың, пәндердің, оқу
модулдерінің жұмыс (оқу) бағдарламаларын және басқа материалдарды, со-
нымен бірге сәйкес білім беру технологиясын іске асыруды қамтамасыз ететін
тәжірибе бағдарламаларын, күнтізбелік оқу кестесін және әдістемелік материал-
дарды қосады.
• Білім беру бағдарламасы: пәндер тізімі, оқу жұмысының түрлері арқылы
білім беру жүйесінің белгілі бір сатысының білім беру мазмұнын және мақсатын,
оларды меңгеру үшін оқу уақытының көлемін айқындайтын құжат («Білім берудің
тиісті деңгейлерінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарт-
тарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23
тамыздағы № 1080 Қаулысы).
• Салалық біліктілік шеңберлері: салада танылатын біліктілік деңгейлерінің
құрылымдық сипаттамасы (Ұлттық біліктілік шеңбері).
• Бағалау: талдау үдерісінде жиналған дәлелдеулер мен мәліметтерді
түсіндіру. Бағалау бағдарламаның білім беру мақсаттары мен білім алушылардың
оқу нәтижелерінің жетістіктері деңгейін анықтайды және бағдарламаны
жетілдіруге қатысты іс-әрекеттер мен шешімдерге алып келеді.
• Құпиялылық саясаты: ұйымда бар немесе келешекте ие бола алатын және
таратудың ерекше шарттарына жататын немесе ұйымнан, бөлімшеден тыс толық
таратуға тыйым салынатын немесе басқа да шектеулі жағдайлар шеңберіндегі
ақпарат типтерін анықтайды. Сондай-ақ, саясат оның талаптары бұзылғаны үшін
жаза қолдануды қарастырады.
• Сыртқы сараптау комиссияның ТжКБ ұйымына баруы: бұл аккре-
диттеу үдерісінің ажырамас бөлігі болып табылатын сыртқы бағалаудың
компоненті. Сыртқы сарапшы-аудиторлар ТжКБ ұйымының өзін-өзі бағалау ма-
териалдарын тексеру мақсатында, оқытушы құраммен, білім алушылармен
және қызметкерлермен әңгімелесу және көрсетілетін қызметтердің сапасы
мен тиімділігін бағалау үшін, сондай-ақ, оларды жетілдіру бойынша ұсыныстар
жасау үшін ТжКБ ұйымына іссапарға барады. ТжКБ ұйымының/білім беру
бағдарламасының аудиті бойынша комиссияның есебі іссапардың нәтижесі бо-
лып табылады.
• Кәсіби стандарт: кәсіби қызметтің нақты саласында біліктілік деңгейіне
және құзыреттілікке, еңбек мазмұнына, сапасына және жағдайларына қойылатын
талаптарды айқындайтын стандарт (Ұлттық біліктілік шеңбері).
• Рәсім: іс-әрекетті немесе үдерісті жүзеге асырудың қалыптасқан тәсілі.
• Өзін-өзі бағалау рәсімі: институционалдық аккредиттеудің стандарттары
мен өлшемдерінің негізінде ТжКБ ұйымы өткізетін ішкі бағалау үдерісі. Осының
нәтижесінде өзін-өзі бағалау туралы есеп құрастырылады.
• Үдеріс: «кірістерді» «шығыстарға» түрлендіретін өзара байланысты және
дәйекті іс-қимылдар (жұмыстар) жиынтығы.
• Нәтижелілік: жоспарланған іс-әрекеттің іске асырылу және жоспарланған
нәтижелерге қол жеткізу дәрежесі.

8
• Оқыту нәтижелері: білім алушының оқу кезеңі және оның тиісті деңгейінде
аяқталған соң күтілетін білу, түсіну және/немесе білім деңгейін көрсете алу
тұжырымдамалары.
• ББ басшылығы: білім беру ұйымының алқалы басқару органдары, директор,
оқыту үдерісін ұйымдастыру мәселелеріне жауап беретін директордың орын-
басары, бөлімше меңгерушісі, оқу бөлімінің меңгерушісі, әдістемелік кабинет
меңгерушісі, әдіскер, әдістемелік, циклдық және пәндік комиссия меңгерушілері.
• Стратегиялық құжаттар: білім беру ұйымның ұзақ мерзімдегі
стратегиялық даму болашағын анықтайтын құжаттар, атап айтсақ, миссия, көрініс,
стратегия (немесе бөлімшелер, деңгейлер мен бағыттардың стратегиялары) және
білім беру ұйымының іс-әрекет жоспарлары.
• Тұтынушылар мұқтаждығының қанағаттандырылуы: тұтынушы
талаптарының орындалу дәрежесін тұтынушылармен қабылдануы.
• Дағды: қызметті жүзеге асыру және міндеттерді шешу мақсатында білімді
пайдалану және құзыреттілік таныту қабілеті (логикалық, шығармашылық және
практикалық ойлауды пайдалану) (Ұлттық біліктілік шеңбері).
• Басқарушылық құжаттама: лауазымдық нұсқаулық, құрылымдық
бөлімшелер туралы ереже, үдерістерді басқару, әртүрлі рәсімдерді қолдану, жо-
спарлау бойынша құжаттама.
• Біліктілік деңгейі: тарифтеу мен аттестаттау (тарифтік разряд, сынып, са-
нат) жүйесінің тиісті құжаттарымен реттелетін және орындалатын тапсырмалар
мен міндеттердің күрделілігімен және көлемімен анықталатын техникалық және
кәсіптік білімнің білім беретін оқу бағдарламасының бір сатысының шеңберіндегі
кәсіби шеберлік.
• Біліктілік деңгейі: орындалатын жұмыс күрделілігін, дербестілігі мен
жауапкершілігін білдіретін қызметкердің біліктілігіне (құзыреттілігіне) қойылатын
талаптар деңгейі (Ұлттық біліктілік шеңбері).
• Тиімділік: қол жеткізілген нәтиже мен пайдаланылған ресурстар арасындағы
байланыс.
5. Белгілеулер мен қысқартулар
Осы нұсқауда Қазақстан Республикасының «Білім туралы», «Техникалық рет-
теулер туралы» заңдарына сәйкес қысқартулар қолданылады.
Осы нұсқауда келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылады:
• АКТ – ақпараттық-коммуникациялық технологиялар;
• АРТА – Аккредиттеу және рейтингтің тәуелсіз агенттігі;
• ББ – білім беру бағдарламасы;
• ҚР – Қазақстан Республикасы;
• ҚР БҒМ – Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі;
• МЖМБС – мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары;
• СМЖ – сапа менеджментінің жүйесі;
• ТжКБ – техникалық және кәсіптік білім беру.

9
6. Жалпы бағалау қағидаттары
ТжКБ ұйымын бағалау өзін-өзі бағалау есебінің негізінде келесі жалпы
қағидаттарға сүйене отырып жүргізіледі:
• Берілген есеп пен мәліметтердің АРТА стандарттарына сәйкес келуі;
• Аккредиттеу жөніндегі нұсқауда, атап айтқанда осы нұсқауда белгіленген
ережелерге сәйкес келуі;
• Өзін-өзі бағалау есебі мен онда көрсетілген мәліметтердің ТжКБ ұйымы
қызметінің нақты нәтижелеріне сәйкестігі;
• Бәсекелес ТжКБ ұйымдары қызметінің алдыңғы қатарлы нәтижелеріне және
ҚР білім беру ұйымдарының озық тәжірибесіне сәйкестігі – яғни, аккредиттелетін
ТжКБ ұйымы қызметін салыстырмалы талдау мен техникалық және кәсіптік білім
беру жүйесіндегі жалпы тенденцияларына сәйкестігі.
• Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкестігі.
7. Өзін-өзі бағалау туралы есебінің құрылымы мен пішімі
Өзін-өзі бағалау туралы есебінің құрылымы жалпы түрінде АРТА
стандарттарының құрылымына сәйкес келуі тиіс, яғни есептің негізгі бөлімі
көрініс, миссия және стратегиядан бастап білім беру ұйымының ресурстарына
дейінгі АРТА стандарттары бейнелейтін тарауларды қамтуы тиіс. Есеп жекелеген
салалар шеңберіндегі білім беру ұйымы қызметін сандық әрі сапалы бағалауды,
ТжКБ ұйымы туралы жалпы мәліметті және оның қызметі жөніндегі қысқаша та-
рихын қамтитын, кіріспе мен қорытындыны санамағанда, кем дегенде 7 тараудан
тұруы тиіс, мысалы, көрініс, миссия мен стратегия, қаржы, білім алушылар және
т.б.
Есеп келесі пунктілерді қамтитын жалпы ақпараттан (профайлдан) баста-
луы тиіс: ТжКБ ұйымының атауы, заңды реквизиттері, директордың аты-жөні,
құрылтайшының атауы, байланыс ақпараттары, өзін-өзі бағалау туралы есебін
тапсырған күні, есепті әзірлеуге жауапты тұлғаның аты-жөні, өзін-өзі бағалауды
жүргізген топ туралы ақпарат. Есептің барлық мәлімдемелері, пікірлері, жорамал-
дары мәтіннің негізгі бөлімі мен қосымшаларында қажетті құжаттармен бекітілуі
тиіс.
Есеп кестелерді, графикаларды, суреттерді, қажетті жерде көлемі бойын-
ша үлкен кестелері бар (А4 өлшемді парақтың жартысынан көбін қамтитын)
қосымшалардыжәнебасқадабіртұтасжәнеауқымдыақпараткөздерінқамтитын,
өзара байланысқан, қисынды және бірыңғай форматтау мен құрылымы бар мәтін
түрінде құрастырылуы тиіс.
Есеп келесі нысанда жазылуы тиіс: қаріп түрі – Times New Roman, қаріп өлшемі
– 12, жол аралығы – 1.5, атауға дейінгі және кейінгі азат жол аралығы – 6 пт-дан
көп емес, есептің басында автоматты түрде редакцияланатын кіріктірме мазмұны,
парақ беттері болуы тиіс. Есепті басып шығару А4 өлшеміндегі кітап ретінде беттеу
(portrait) арқылы жүзеге асырылады, сонымен қатар қосымшаларда парақтарды
альбом ретінде беттеуге (landscape) жол беріледі. Есептегі бірінші қосымша
барлық берілген мәліметтердің дұрыстығын, дәлдігін, және түбегейлігін рас-

10
тайтын, ТжКБ ұйымының жетекшісі мен орындаушылардың қолдары қойылған,
қажет болған жағдайда кеңес беру үшін есепті құрастырушылардың байла-
ныс ақпараттары бар мәтінді қамтуы тиіс: «Мен, [ұйым жетекшісінің аты-жөні],
[есептің негізгі бөлігінің беттер саны, яғни қосымшаларын санамағанда] бет
қамтитын, осы [аккредиттелетін ТжКБ ұйымының атауы] өзін-өзі бағалау туралы
есебінде ТжКБ ұйымындағы және оның сыртындағы жағдайды толық мөлшерде
және жан-жақты сипаттайтын, аса сенімді, нақты және түбегейлі мәліметтер
көрсетілгендігін растаймын».
Өзін-өзі бағалау туралы есептің көлемі 100-200 бет негізгі мәтінен тұрады. Со-
нымен қатар, оған қосымшалар ретінде қосымша құжаттар пакеті тапсырылады.
Өзін-өзі бағалау туралы есеп барлық қосымшаларымен қоса АРТА-ға қазақ,
орыс және ағылшын тілдерінде, электрондық нұсқада iaar@inbox. ru
электрондық пошта мекен жайына, сондай-ақ қағаз тасымалдағыштарда есепті
құрастырушылар мен ұйым жетекшісінің қолымен 2 (екі) данадан келесі мекен-
жайға тапсырылуы тиіс: Қазақстан Республикасы, 010000, Астана қаласы,
Қабанбай батыр даңғылы 42, КҚ 17.
7.1 Жекелеген стандарттар шеңберіндегі есептің құрылымы
Өзін-өзі бағалау туралы есеп АРТА стандарттарының құрылымына сәйкес келуі
тиіс және мазмұны мен түрі жағынан АРТА стандарттарының барлық пунктілері
бойынша ТжКБ ұйымымен берілген жауаптар негізінде құрастырылуы мүмкін.
Осы тарауда АРТА-ның жекелеген стандарттар шеңберінде өзін-өзі бағалау туралы
есепті құрастыру бойынша әрбір стандарт бойынша қысқаша түсіндірмелерімен
қоса ұсыныстар берілген.
Әр тараудың бірінші бөлімінде – «Жалпы ережелер» – ТжКБ ұйымында
қандайда бір стандарттардың бастауы мен себептері туралы тереңірек түсінік
болуы үшін, ал бұл өз кезегінде стандарт талаптарын тиімдірек орындауға
апарғандықтан берілген стандарттардың жалпы қағидаттары мен қисыны
келтіріледі. Екінші бөлімінде – «Бағалау өлшемдері» – нақты өлшемдер негізінде
сараптамалық бағалау жүргізілетін, және сәйкесінше өзін-өзі бағалау туралы есебі
жазылатын өлшемдер келтіріледі. Осы өлшемдер жауаптары есептің авторлары-
на бағыт көрсететін және аккредиттеуден өткізілетін ТжКБ ұйымының жағдайын
тереңірек және толығырақ бағалауға мүмкіндік беретін жетекші сұрақтармен
толықтырылады.
ТжКБ ұйымы стандартта көрсетілген барлық өлшемдерге сай болған жағдайда
ғана аккредиттелуі мүмкін.
Өлшемдер талаптардың әртүрлі деңгейлерін орнатады:
• «міндетті», «тиісті» - ТжКБ ұйымын аккредиттеуден өткізу үшін орындауға
міндетті талаптарды білдіреді;
• «маңызды фактор» - аккредиттеу туралы шешім қабылдау кезінде
артықшылық беретін, орындауға басымды, бірақ міндетті емес талаптарды
білдіреді;
• «мүмкін» - өлшемді орындаудың ықтималды түрлерінің мысалдары бар
жерде қолданылады.

11
8. Стандарт «КӨРІНІС, МИССИЯ ЖӘНЕ СТРАТЕГИЯ»
8.1 Жалпы ережелер
ҚР техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары білім беру ұйымдары
ретінде ҚР қолданыстағы заңнамасы талаптарына толық сәйкес келуі тиіс. Аккре-
диттеу еш уақытта да ТжКБ ұйымдарын ҚР заңдары және басқа да қолданыстағы
нормативтік құқықтық актілер бойынша жауапкершіліктен босатпайды.
ТжКБ ұйымдары, кез келген ұйым сияқты, өз қызметінде ҚР білім беру
кеңістігіндегі ТжКБ ұйымының орнын және ұйым қызметінің барлық түрлерінің
мазмұнын айқындайтын өзінің миссиясына сүйенуі тиіс. ТжКБ ұйымы өзінің мис-
сиясы негізінде жақын келешектегі ТжКБ ұйымының жүзеге асыратын негізгі даму
бағыттарынқамтыпкөрсететінжекекөрінісінқалыптастырады.Миссияменкөрініс
жалпы ТжКБ ұйымының стратегиясын және жекелеген бөлімшелер, деңгейлер
мен бағыттар қызметінің стратегияларын (қызметтік стратегиялар, мысалы, ТжКБ
ұйымының маркетингтік стратегиясы) қалыптастыру үшін қызмет етеді. Стратегия
ТжКБ ұйымы жақын уақытта жеткісі келетін стратегиялық мақсаттар мен стратеги-
яны жүзеге асыру жылдарында ТжКБ ұйымының өз стратегиялық мақсаттарына
қаншалықты жақындағанын бағалайтын нысанды индикаторлары негізінде
қалыптасады. Содан кейін, стратегияны жүзеге асыру жоспары шеңберінде ТжКБ
ұйымы стратегиясының неғұрлым жалпылама ережелері жете бейнеленеді: жеке-
леген стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыру үшін қажетті жауапты тұлғаларды,
мерзімдерді, әдістер мен ресурстарды белгілеу арқылы.
Аккредиттеу шеңберінде көрініс, миссия, стратегия(лар) және іс-қимыл
жоспарларында, яғни стратегиялық құжаттарда көрсетілген өз мақсаттарына
жету бойынша ұйым қызметінің нәтижелілігі ретінде анықталатын ұйымның
тиімділігін бағалау маңызды рөл ойнайды. Осы құжаттар ұйымды және оның
барлық қызмет түрлерін стратегиялық басқару үшін негіз болып табылатын кез
келген ұйымның аса маңызды және негізгі ережелер кешенін қалыптастырады.
Сондықтан ТжКБ ұйымының барлық қызметтері аккредиттеу үдерісі мен өзін-өзі
бағалаушеңберіндесалалықстандарттарданбасқаТжКБұйымыныңстратегиялық
құжаттарына сәйкестік тұрғысынан да бағаланады: ТжКБ ұйымы кем дегенде
өзінің барлық қызметінің стратегиялық құжаттарда көрсетілген мақсаттар мен
әдістерге қайшы келмейтінін дәлелдеуі тиіс, ал ең көп дегенде ТжКБ ұйымы өзінің
барлық қызметтері ТжКБ ұйымының миссиясы, көрінісі, стратегиясы және жо-
спарларына сүйене отырып басқарылатынын әрі әзірленгенін көрсетуі тиіс.
Стратегиялық құжаттарды қайта қарау, бекіту, талқылау, қалыптастыру,
әзірлеу үдерісі бұйрық, ереже немесе ТжКБ ұйымының басқа басқарушылық
құжаты ретінде бекітілуі тиіс. Осы құжат әрқашан барлық мүдделі тұлғалар үшін,
ең алдымен, оқытушыларға, қызметкерлерге, білім алушыларға, сыртқы ортаның
өкілдеріне қол жетімді болуы тиіс.
Стратегиялық құжаттарды әзірлеу ТжКБ ұйымындағы қазіргі ішкі жағдайды
талдаудан, білім беру кеңістігіндегі ТжКБ ұйымының орнын талдаудан, білім беру
қызметінің нарығын талдаудан және ТжКБ ұйымындағы үдерістерге тікелей не-

12
месе жанама түрде ықпал ете алатын талдаудың басқа да түрлерінен басталуы
тиіс. Тиімді талдау тек ТжКБ ұйымының ішіндегі және сыртындағы жағдайы ту-
ралы сапалы және статистикалық ақпаратты жинаудың жүйесі, сондай-ақ, уақыт
кеңістігінде, яғни бірнеше жылдар бойы, мәліметтерді талдауға мүмкіндік беретін
және мәліметтер сақталатын деректер қорының жұмыс істеген жағдайында ғана
мүмкін. Сараптау комиссиясы ТжКБ ұйымында ақпаратты сақтау, талдау және
жинау жүйесінің болуын күтеді, сонымен қатар олардың ауқымы мен тиімділігі
комиссияның бағалауына әсер етеді.
Талдау нәтижелері негізінде ТжКБ ұйымы өз қызметінде болайын деп жатқан
немесе жүргізіліп отырған бірқатар мәселелерді, және ТжКБ ұйымына сыртқы
ортадан келуі мүмкін перспективаларды бөліп көрсетеді. Мәселелер мен пер-
спективалар негізінде ТжКБ ұйымының миссиясы, көрінісі және стратегиялық
мақсаттары құрылады.
ТжКБ ұйымының стратегиялық құжаттары ұйымның барлық бөлімдерінде
және оның қызметі аясындағы ұйымның сыртындағы жағдайды адекват-
ты талдауға негізделмесе оған сәйкес бола алмайды. Сондықтан, жекеле-
ген қызметкерлер, білім алушылар деңгейінде пайда болған мәселелер де
стратегиялық құжаттарды қалыптастыру үдерісінде есепке алынуы тиіс. Бұл өз
кезегінде барлық мүдделі тұлғалардың инновациалық ұсыныстары мен баста-
маларын тыңдау және өкілеттік қағидаты негізінде осы үдеріске барлық болуы
мүмкін мүдделі тұлғаларды тарту қажеттілігін алға тартады.
Стратегиялық құжаттарды жүзеге асыруда басшылық қана емес, сонымен
бірге ТжКБ ұйымымен тікелей байланыста болатын қызметкерлер, оқытушылар,
білім алушылар, сыртқы орта қатысады – дәл осы адамдар ұйымның күнделікті
тіршілігін қамтамасыз етеді. Осыған сәйкес, ТжКБ ұйымы барлық мүдделі тұлғалар
стратегиялыққұжаттардыңмазмұныментүрінеқатыстыбарыншатолықақпаратты
алғанын қамтамасыз етуі тиіс, яғни стратегиялық құжаттарды қалыптастыру
үдерісін барынша айқын болдыруы тиіс, әйтпесе орындаушылардың миссия,
көрініс және стратегияны білмеуі стартегиялық мақсаттарды жүзеге асыруды
сәтсіздікке соқтыру әбден ықтимал.
Стратегия мен оны жүзеге асыру жоспарын бекітіп, оларды орындау туралы
бұйрықтарды шығару жеткіліксіз. Стратегияның кейбір ережелері нақты емес,
жұмыс істемейтін болып шығуы мүмкін, кейбір мақсаттар нақты қажеттілікке
сәйкес келмеуі мүмкін – стратегияны жүзеге асыру үдерісі барысында олқылық
немесе тосқауылдар пайда болған жағдайда бастапқы жоспарға өзгеріс енгізу
үшін ұдайы және назардан тыс қалдырмай байқап отыру керек.
Стратегиялық құжаттар ТжКБ ұйымының барлық бөлімшелері мен
қатысушылары бағдар алатын ұйымның бірыңғай бағытын қалыптастырады.
Әйтпегенде миссия, көрініс және стратегияны жүзеге асыру тосқауылдар мен
шиеленістерге тап болып, абыройын түсіруі мүмкін. Тиісінше, ТжКБ ұйымы өзінің
барлық қызметі, әртүрлі деңгейдегі барлық шешімдері ТжКБ ұйымының миссия-
сы, көрінісі және стартегиясымен келісілгендігін қамтамасыз етуі тиіс.
Стратегияны жүзеге асыру барысында әр уақытта өзгеріске ұшыраған, ал-
дын ала ойластырылмаған жағдайлар, ғаламдық өзгерістер және т.б. негізінде
пайда болатын ілеспелі тәуекелдер болып тұрады. Ішкі және сыртқы жағдайды

13
талдау негізінде кейбір тәуекелдерді айтарлықтай дәлдікпен есептеп шығаруға
болады және стратегияны жүзеге асыру қаупі мен өзгерістер жағдайында жүзеге
асырудың балама жоспарлары әзірленуі мүмкін.
8.2 Бағалау өлшемдері
«8.2.1 ТжКБ ұйымы мүдделі тұлғалар, білім алушылар мен мемлекеттің
қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталғанын және ТжКБ ұйымының нақты орнын
талдау негізінде көрінісін, миссиясын және стратегиясын әзірлеуін көрсетеді».
• ТжКБ ұйымында оның нақты орнын талдау жүргізіледі ме? Талдау қалай
жүргізіледі, кіммен және қандай мақсатпен? Талдау нәтижелері қандай бол-
ды және анықталған нәтижелер стратегиялық жоспарлау мақсатында қалайша
қолданылды?
• ТжКБ ұйымының стратегиялық құжаттары мүдделі тұлғалар, білім алушы-
лар мен мемлекеттің қажеттілігіне қалайша сәйкес келеді? ТжКБ ұйымының
стратегиялық құжаттары мүдделі тұлғалар, білім алушылар мен мемлекеттің
нақты қандай қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған? ТжКБ ұйымы
мемлекеттің, білім алушылардың және мүдделі тұлғалардың қажеттіліктерін
қалайша анықтады, белгіледі, дәйектеді? ТжКБ ұйымының мүдделі тұлғалар
шеңберіне кімдер кіреді және неге?
«8.2.2 ТжКБ ұйымы миссия мен стратегияның даралығын және бірегейлігін
көрсетуі керек».
• Стратегиялық құжаттар қалай әзірленді – қаншалықты олар ТжКБ ұйымының
болмысы мен даралығына, оның қызметіне сәйкес келеді және оны қалай тексе-
руге болады?
• Стратегиялық құжаттардың ұлттық даму басымдықтарына сәйкестігін талдау
қалай жүргізілді? Стратегиялық құжаттар қандай ұлттық басымдықтарға сәйкес
келеді және қалайша? Неліктен дәл осы басымдықтарға?
«8.2.3 ТжКБ ұйымы көріністің, миссияның және стратегияның білім беру
ұйымында бар ресурстарға (осының ішінде қаржылық, ақпараттық, кадрлық
құрамына, материалдық-техникалық базаға), нарықтың қажеттілігіне және ҚР
білім беру саясатына адекваттығын қамтамасыз етуі қажет».
• Қолда бар ресурстарды (қаржылық, ақпараттық, кадрлық құрамы,
материалдық-техникалық база) талдау қалай жүргізілді және осы талдаудың
нәтижелері қандай түрде келтірілді? Мысалы, ТжКБ ұйымы оқу жылының басын-
да жаңа білім алушылар контингентіне арналған компьютерлер, дәрісханалар
және т.б. жеткілікті екенін қалай есептейді?
• Стратегиялық құжаттарды әзірлеген кезде ресурстарды талдау нәтижелері
қалайша қолданылды?
• Білім беру қызметтері нарығының қажеттіліктері қалайша және қандай
перспективаларда талданды? ТжКБ ұйымының көзқарасы бойынша нарық
қажеттіліктері деген не және неге дәл солай? Нарық қажеттіліктерін түсінуге
жұмыс берушілер тартылды ма – тартылса, қалай, кімдер, неге дәл осы жұмыс
берушілер және ТжКБ ұйымы қалайша олардың пікірлерін жинады? ТжКБ ұйымы
осы талдаудың дәлдігіне, адекваттылығына және растығына қалайша кепілдік

14
берді? Стратегиялық құжаттарды әзірлеген кезде нарық қажеттілігін талдау
нәтижелері қалай қолданылды?
• ТжКБ ұйымы өзінің стратегиялық құжаттарын Қазақстан Республикасының
білім беру саясатына қалайша сәйкестендірді – нақты қандай аспектілерде
ұстанымдары үйлесімді, қай жерінде үйлесімсіз және неге?
«8.2.4 ТжКБ ұйымы көріністі, миссия мен стратегияны қалыптастыруға мүдделі
топтардың өкілдерін, білім алушыларды, оқытушылар және жұмыс берушілерді
тартуы қажет».
• ТжКБ ұйымының көрінісін, миссиясы мен стратегиясын қалыптастыру мен
әзірлеу барысында мүдделі тұлғалар қандай рөл ойнады?
• Стратегиялық құжаттарды қалыптастыруға қатысу үшін мүдделі тұлғалар
қалайшатаңдалды?ТжКБұйымытаңдалғанмүдделітопөкілдерініңкөрнектілігіне
(жеке топ өкілінің жалпы топ мүддесіне сәйкестігі) қалай кепілдік берді?
• ТжКБ ұйымы стратегиялық құжаттардың мазмұнына барлық мүдделі
тұлғалардың ықпал ету мүмкіндігі бар екендігіне қалайша кепіл берді?
• Стратегиялық құжаттарды бекіткен кезде мүдделі тұлғалардың дауыс беру
құқығы болды ма? Қандай да бір стратегиялық құжаттарды бекітуге қарсы дауыс
бергендердің болуын куәландыратын құжаттар бар ма?
«8.2.5 ТжКБ ұйымы көріністі, миссияны, стратегияны қалыптастыру
үдерістерінің айқындығын көрсетеді».
• ТжКБ ұйымы оқытушылар, қызметкерлер мен білім алушылар жалпы
алғанда миссияны, көріністі және стратегияның негізгі ережелерін білетіндігіне
кепіл бере алады ма және қалайша? ТжКБ ұйымы білім алушылар, қызметкерлер,
оқытушылар мен ТжКБ ұйымының әріптестері, соның ішінде жұмыс берушілер
стратегиялық құжаттар мен жоспарлардың соңғы өзгерістері туралы хабардар
етілгенін растай алады ма және қалайша?
«8.2.6 ТжКБ ұйымы мүдделі тұлғалардың миссия мен стратегияның мазмұны
және оны қалыптастыру үдерістері жөнінде хабардар болуын қамтамасыз етеді».
• ТжКБ ұйымының стратегиясын әзірлеу, қалыптастыру, бекіту және жүзеге
асырудың (соның ішінде жүзеге асырудың нәтижелері) барлық аспектілері тура-
лы ақпаратты ТжКБ ұйымы қалай таратады?
• ТжКБ ұйымында оның стратегиясын, миссиясы мен көрінісін қалыптастыру
мен жүзеге асыру жөніндегі ақпарат (соның ішінде өзекті) тарататын арнайы
ақпараттық ресурс (веб сайт, стенд және т.б.) бар ма?
• ТжКБ ұйымының стратегиясы, миссиясы мен көрінісін қалыптастыру және
жүзеге асыру үдерістері туралы ақпаратқа мүдделі тұлғалар қалай қол жеткізе
алады? Осы үдерістер туралы мүдделі тұлғалар ТжКБ ұйымы өкілдерінен нақты
қандай ақпарат алды – құжатталған мысалдарды келтіріңіз?
«8.2.7 ТжКБ ұйымы көріністі, миссияны, стратегияны қалыптастыру мен
тұрақты түрде қайта қараудың және оны іске асырудағы мониторинг жүйесінің
тетіктерін анықтауы қажет».
• ТжКБ ұйымы көріністі, миссияны, стратегияны жүзеге асыруды және осы
стратегиялық құжаттарды жүзеге асырудың тиімділігін қалайша байқап отырады?
Ресми бекітілген рәсім бар ма?
• Стратегиялық құжаттарды жүзеге асырудың тиімділігі туралы есептер қандай

15
түрде құрастырылады? Есептер қаншалықты жиі құрастырылады және олар кімге
арналған, кімге қарастыруға беріледі?
• ТжКБ ұйымының стартегиясы, миссиясы мен көрінісін жүзеге асыру
тиімділігін бағалаудың нәтижелері қалай қолданылады?
• Соңғы уақыт аралығында ТжКБ ұйымының стратегиясы қанша рет қайта
қаралды?
• ТжКБ ұйымының стартегиясын жүзеге асыру мониторингімен кім және қалай
айналысады?
«8.2.8 Көрініс, миссия, стратегия өзара келісімді болу қажет».
• Неліктен ТжКБ ұйымы оның миссиясы, көрінісі мен стратегиясы бір-бірімен
өзара келісілген және ТжКБ ұйымының бірыңғай, бір тұтас даму бағытын
қалыптастыратынына сенімді бола алады?
«8.2.9 ТжКБ ұйымы көрініс пен миссияға сәйкес стратегиялық, тактикалық,
оперативтік жоспарлау және ресурстарды бөлу үдерістерін жүзеге асырады».
• ТжКБ ұйымындағы барлық жоспарлау үдерістері мен шешімдері миссия мен
көрініске сәйкес келеді ме – оған қалай қол жеткізуге болады?
• ТжКБ ұйымы стратегиялық, тактикалық, оперативтік жоспарлау және ресур-
старды бөлу үдерістері ТжКБ ұйымының көрінісі мен миссиясына сәйкестігіне
қалайша кепілдік бере алады?
• Қаншалықты стратегиялық, тактикалық, оперативтік жоспарлау және ресур-
старды бөлу үдерістері ТжКБ ұйымының миссиясы мен көрінісіне сәйкес келмейді
және неге?
«8.2.10 ТжКБ ұйымы «нәтижелілік» және «тиімділік» сияқты көрсеткіштер
арқылы стратегиясын ойдағыдай жүзеге асырылуын бағалау, өлшем үдерістерін
әзірлеу және еңгізу негізінде стратегияны жүзеге асыру туралы жүйелі түрде
ақпаратты жинақтайды және талдайды, барлық бағыттар бойынша өзін-
өзі бағалау жүргізеді, көріністі, миссияны, стратегияны құрастырып, қайта
қарастырады».
• ТжКБ ұйымының ішкі және сыртқы ортасы туралы ақпаратты жинаудың
үнемі қолданыстағы жүйесі қалай құрастырылғанын сипаттап беріңіз, атап
айтқанда, білім алушылар контингенті мен оның негізгі сипаттамасына, түлектер
мен олардың ата-аналарының таңдауларына, оқытушылар контингентіне, білім
беру қызметі нарығындағы ТжКБ ұйымының салмағына, қоғамдық пікірді өлшеу
мәліметтеріне қатысты (оқытушылар, білім алушылар және т.с.с.)?
• Осындай ақпарат қандай кезең үшін бар? Неліктен?
• Осы ақпарат қандай түрде сақталады және қолданылады (қағаз
тасмалдағыштарда, Microsoft Office сияқты бағдарламаларда немесе
мамандандырылған деректер қорында)?
• Осы ақпарат қандай біріктірме түрде (жиынтық кестелер, корреляциялық
талдау, жылдар аралығындағы динамиканы талдау, факторлы талдау және т.б.)
қолжетімді және нақты кімдерге?
• Ақпаратты талдау мен жинау ТжКБ ұйымының стартегиясы, миссиясы
мен көрінісін қалыптастыру, жүзеге асыру және қайта қарастыру үшін қалай
жәрдемдеседі?
«8.2.11 ТжКБ ұйымы өзінің стратегиясы негізінде оны жекелеген қызмет сала-

16
лары мен үдерістері бойынша нақтылайтын құжаттарды әзірлеуі тиіс».
• Соңғы уақытта ТжКБ ұйымының стратегиясы негізінде қандай бұйрықтар,
ережелер және басқа да басқарушылық құжаттар дайындалды? Қандай
мақсатпен? Дайындалған құжаттар стратегиялық құжаттардың негізінде немесе
соның ережелеріне сәйкес әзірленгенін дәлелдеңіз.
• Осы құжаттар қалай қолданылады және олардың мазмұны орындаушыларға
қалайша жеткізіледі?
• Осы құжаттар стратегия, көрініс пен миссияға қалай қатысты?
• Салалар щеңберіндегі стратегияны толықтыратын, нақтылайтын құжаттар
тізімін беріңіз.
9. Стандарт «БАСШЫЛЫҚ ЖӘНЕ МЕНЕДЖМЕНТ»
Миссия, көрініс және стратегия – бұл ұйымның өмір сүруі мен дамуының
негізі болып табылатын жол картасы, іс-қимыл жоспары. Басшылықтың міндеті
– стратегиялық құжаттарды бекітілген қалпында жүзеге асыру. Басшылықтың
міндеті – стратегиялық құжаттарды жүзеге асыру мониторингі, яғни, ішкі және
сыртқы ортадағы өзгерістерді үнемі бақылап отыру, жекелеген стратегиялық
мақсаттарды жүзеге асырудың тиімділігін талдау, сондай-ақ, жағдайдың өзгеруіне
байланысты стратегиялық құжаттарды қайта қарау.
Кез келген қазіргі ұйымның негізінде – ТжКБ ұйымының болмысы мен
қызметінің негізін құрайтын және ТжКБ ұйымының стратегиялық мақсаттарына,
негізгі нәтижесіне қол жеткізуге бағытталған үдерістер жатады. Үдерістердің
мақсаттары стратегия, миссия мен көрініске сай болып, солардың негізінде
қалыптасады. Басшылық ету алдынғы кезекте ұйымдағы үдерістерді басқару және
осы үдерістер шеңберінде белгіленген мақсаттарға жетуді білдіреді. Басқарудың
негізгі құралдары жоспарлау, дамыту қызмет түрлері, тәуекелдерді бағалау және
сол тәуекелдерді төмендету жолдарын анықтау, ұйым қызметін мониторингтен
өткізу және ұйым мақсаттарына жауап бермейтін үдерістерді, бөлімшелерді ре-
формалау мен жою бойынша шара қолдану болып табылады.
Кез келген білім беру ұйымының негізгі элементтері оның білім беру
бағдарламалары болып табылады – білім беру бағдарламаларынсыз білім беру
ұйымы болмайды. Тиісінше, ТжКБ ұйымын басқару бөлімшелердің мүдделері,
қажеттіліктері мен проблемаларына емес, керісінше білім беру бағдарламаларын
дамыту басымдықтарына, бағдарлама алдында тұрған мәселелерге, бағдарлама
қажеттіліктеріне сүйенуі тиіс.
Қызметтің табыстылығы белгілі мақсаттарға жетудің нәтижелілігі, басқару
үдерістерінің анық және түбегейлі құжатталғандығы (хаттамалар, бұйрықтар
және т.б.), лауазымдық міндеттердің нақты әрі шынайы үлестірілуі, үдерістер мен
алып отырған лауазымына сәйкес қызметкерлер мен басшылардың біліктілігі
негізінде бағалануы мүмкін. Тиісінше, басшылық жекелеген қызметкерлер мен
бөлімшелер алдында қойылған мақсаттарға жету табыстылығы негізінде ұйым
қызметінің барынша тиімділігін бақылауы тиіс және осылайша сол тиімділікті

17
қамтамасыз етуі керек. Мысалы, шешім қабылдаушы алқалы органдардың
міндетіне жүйелік келіспеушіліктерді анықтау мен шешу, консенсус негізінде
шешім қабылдау арқылы ұйымда бірлікті тәрбиелеу кіреді, осы арқылы алқалы
органдар жұмысының тиімділігі бағалануы мүмкін.
ТжКБ ұйымын басқару кезінде әрдайым дамып отырғанда және керітартпалық
қызметпен айналыспағанда кез келген ұйым тұрақты бола алатынын ұғынуы
маңызды болып табылады.
«9.2.1 ТжКБ ұйымын басқару»:
«9.2.1.1 үдеріс арқылы қызметті (іс-әрекетті) басқаруды».
• ТжКБ ұйымында басқару бірлігі не болып табылады – бөлімше ме, әлде
үдеріс пе? ТжКБ ұйымында үдерістер арқылы басқару қалай сипатталады, қалай
байқалады, не үшін қолданылады?
• Жалпы ТжКБ ұйымы мен жекелеген бөлімшелер қызметінің нәтижелілігі
қалай бағаланады – нақты не бағаланады, қандай индикаторлар мен өлшемдер,
олар немен байланысты: бөлімшелер мен лауазымдармен бе, әлде бірнеше
бөлімше мен лауазымды тұлғаларды қамти алатын үдерістермен бе?
«9.2.1.2 жоспарлау, дамыту және үнемі жақсарту тетіктерін».
• ТжКБ ұйымында басшылық қандай жоспарлау тетіктерін қолданады? Не жо-
спарланады, қандай мақсатпен, жоспарлау нәтижесі, салдары қандай?
• ТжКБ ұйымында дамудың қандай тетіктері орнатылған – не дамытылып
жатыр, қалай, кім, неге дәл осылай, даму мақсаттары мен нәтижесі қандай?
ТжКБ ұйымында дамыту бойынша іс-әрекет қалай түсініледі? Осы іс-әрекеттің
нәтижелері қандай?
• ТжКБ ұйымы үдерістердің, соның ішінде ТжКБ ұйымын басқару үдерісінің
үнемі жақсаруын қалай қамтамасыз етеді?
«9.2.1.3 тәуекелдерді бағалау және сол тәуекелдерді төмендету жолдарын
анықтауды».
• Басшылық қалайша ұйым үшін және оның жекелеген қызмет түрлері үшін
потенциалды тәуекелдерді бағалайды, талдайды және анықтайды?
«9.2.1.4 мониторингті, соның ішінде есеп беру үдерістерін құру».
• ТжКБ ұйымында басшылыққа ұйымдағы ішкі жағдайдың дамуын байқап
отыруға, атап айтқанда, басшылықтың жоспарын жүзеге асыруға жәрдемдесетін
қандай есептілік тетіктері қолға алынған?
• ТжКБ ұйымында өзгерістер енгізу үшін осы ептіліктің нәтижелері қалай
қолданылады?
«9.2.1.5 айқындалған сәйкессіздіктерді талдауды, дайындалған түзетуші және
алдын алу іс-әрекеттерін жүзеге асыруды».
• Бастапқы жоспарлардың нақты жағдайға сәйкессіздігі жағдайында
басшылықтың жоспарлары қалайша түзетіледі?
«9.2.1.6 өзгерістердің тиімділігін талдауды».
• ТжКБ ұйымында жүзеге асырылатын өзгерістердің үдерістері қалай
зерттеледі, талданады?

18
• Өзгерістердің тиімділігі, нәтижелілігі қалай бағаланады және осы мәліметтер
негізінде қандай іс-әрекет жасалады?
• Өзгерістер тиімділігінің өлшемдері қандай?
• Іске асырылып жатқан өзгерістерді бақылаудың қандай тетіктері бар?
«9.2.1.7 бөлімшелер қызметінің нәтижелігі мен тиімділігін және олардың
өзара қарым-қатынастарын бағалауды қамтуы тиіс».
• Жекелеген бөлімшелердің тиімділігі туралы қорытындылар қалай жасалады
және қалай талданады? Талдау қандай жиілікпен жүргізіледі? Осы мәліметтер
қалай қолданылады? Осы мәліметтер бөлімшелер қызметін түзету үшін
қолданылады ма?
«9.2.2 ТжКБ ұйымының құрылымы ұйымның даму стратегиясына сәйкес бо-
луы тиіс».
• ТжКБ ұйымының ұйымдық, қызметтік және штаттық құрылымы ТжКБ
ұйымында қалай ұғынылады?
• ТжКБ ұйымының даму стратегиясына оның ұйымдық, қызметтік және
штаттық құрылымның сәйкес екенін дәлелдеңіз?
• ТжКБ ұйымының стратегиясын жүзеге асыру негізінде болуы мүмкін
өзгерістерді ТжКБ ұйымының штаттық құрылымы есепке алады ма – штаттың
ұлғаюы, біліктілік талаптардың өзгеруі және т.б.?
• ТжКБ ұйымының стратегиясын жүзеге асырумен бірге ТжКБ ұйымының
ұйымдық, қызметтік және штаттық құрылымы қалай өзгеретінін көрсетіңіз.
«9.2.3 ТжКБ ұйымы басқару және ұйымдық құрылым бойынша құжаттардың
болуын қамтамасыз етуі тиіс».
• Құжаттардың атауы мен тізімін, олардың бекітілген мерзімін бейнелеңіз.
Қосымшада олардың көшірмесін тіркеңіз.
«9.2.4 ТжКБ ұйымында барлық негізгі бизнес-үдерістер құжаттандырылуы
қажет».
• Негізгі бизнес-үдерістер, алдыңғы кезекте ТжКБ ұйымын басқару және
ұйымдық құрылым бойынша үдерістер қалай және қаншалықты жете (мысалы,
мұрағатта қандай мерзім үшін осындай құжаттар бар) құжаттандырылатынын
бейнелеңіз. ·
• ТжКБ ұйымында барлық негізгі бизнес-үдерістерді реттейтін (соның ішінде
білім беру қызметін басқару) ішкі және сыртқы нормативтік құқықтық актілердің
түбегейлі дерек қорлары бар ма?
• Бұл құжаттар кімге ашық және неге дәл осы тұлғаларға қол жетімді?
«9.2.5 ТжКБ ұйымы бизнес-үдерістердегі жауаптыларды нақты анықтағанын,
қызметкерлердің лауазымдық міндеттерін бір мағыналы түрде бөлгенін, алқалы
органдар қызметін ажыратқанын көрсетуі тиіс».
• Барлық бизнес-үдерістер айтарлықтай нақты анықталғанын және
бизнес-үдерістерді іске асыру үшін жауапты нақты лауазымдық тұлғалармен
байланысқанын дәлелдеңіз. ТжКБ ұйымындағы үдерістердің барлығы осы
үдерістерге жауапты нақты лауазымдық тұлғаларға бекітілген бе?
• Нақты белгіленген міндеттер мен құқықтар барлық қызметкерлерде бар ма?
• Қызметкерлер арасында лауазымдық міндеттер нақты белгіленгенін,
міндеттердің қайталанбайтынын,құжаттарда көрсетілген міндеттер мен құқықтар

19
шынымен жүзеге асырылатынын, сәйкес келетінін дәлелдеңіз.
«9.2.6 ТжКБ ұйымы хабарландыру мен кері байланыс жүйесінің болуын
қамтамасыз етуі тиіс».
• ТжКБ ұйымында кері байланыс қалайша жүзеге асады? Білім алушы оқу
үдерісі барысындағы табыстары жайлы оқытушыдан кері байланысты қалай ала-
ды?
• Білім алушылардан, қызметкерлерден, сыртқы орта өкілдерінен келіп түскен
барлық сауалдарға басшылық қалайша кері байланысты қамтамасыз етеді?
• ТжКБ ұйымында кері байланыстың мерзімдері, түрлері мен тәртібі бойынша
ережелер бар ма – ол кімге қатысты, кімге қатысты емес?
«9.2.7 ТжКБ ұйымы алқалы органдардың, құрылымдық бөлімшелердің,
жоғары басшылықтың қызметін бағалау әдістерін, түрлерін және мерзімділікті
белгілеуі қажет».
• Алқалы органдар қызметінің тәртібі мен міндеттері қалай анықталған?
Олардың нәтижелілігі қалай өлшенеді? Қандай жиілікпен бағаланады? Бағалау
қаншалықты тәуелсіз, адекватты (мысалы, бағалауды басшылық пен алқалы ор-
ганнан тәуелсіз тұлғалар жүргізеді ме)? Қандай бағалау өлшемдері қолданылады,
неге дәл сондай және басқа бағалау өлшемдері неге қабылданбады?
«9.2.8 ТжКБ ұйымы жекелеген білім беру бағдарламаларын басқару арқылы
білім беру үдерісін басқаруды қамтамасыз етуі тиіс».
• ТжКБ ұйымын басқару құрылымы және/немесе ұйымдық құрылымы білім
беру бағдарламалары аясында құрастырылған ба, олар қаржылық инвести-
цияларды жоспарлаған кезде, дамуды, халықаралық қатынастарды және т.б.
жоспарлаған уақытта негізгі тірек бола ма?
• ТжКБ ұйымының білім беру бағдарламаларының басшылығында
бюджетті басқару, оған қатысты шешім қабылдау өкілеттігі бар ма? Білім беру
бағдарламаларының басшылығы қандай шешімдер қабылдайтынын көрсетіп
беріңіз.
• Білім беру үдерісін жоспарлаған уақытта ТжКБ ұйымы білім беру
бағдарламалары ыңғайына қарай ма немесе жалпы ТжКБ ұйымының және
бөлімшелердің мүдделері ғана есепке алынады ма?
«9.2.9 ТжКБ ұйымы ішкі сапаны қамтамасыз ету жүйесінің табысты қызмет
етуін көрсетуі керек».
• ТжКБ ұйымында қолданыстағы сапаны қамтамасыз ету жүйесін сипаттаңыз.
Мониторинг, өзгертулер, бақылау кімнің міндетіне жатады? Сапаны бақылауды
қамтамасыз етуге педагогтар қалай тартылады? Оның тұрақты түрде жетілдірілуі
қалай қамтамасыз етіледі?
• Сапаны қамтамасыз етудің ішкі жүйесінің нәтижелілігін анықтау үшін қандай
өлшемдер мен көрсеткіштер қолданылады?
• ТжКБ ұйымы сапасының өлшемдерін негіздеңіз және көрсетіңіз – неге дәл
осы өлшемдер, осы өлшемдерге қандай стратегиялық мақсаттар жатқызылған?
«9.2.10 Сапа менеджментінің куәландырылған жүйесінің болуы және оның
әрдайым жетілдіруі маңызды фактор болып табылады».
• Сапа менеджменті жүйесі қай жылы куәландырылған? Куәландырған орган-
ды және куәлік нөмерін көрсетіңіз.

20
• ТжКБ ұйымының сапа менеджменті жүйесі шеңберінде қандай үдерістер
ажыратылған?
• Сапа менеджменті жүйесі шеңберінде қандай нормативтік құжаттар
қолданыста?
• Соңғы 3 жыл үшін сапа саласындағы мақсаттар мен саясатты қосымшада
көрсетіңіз (болған жағдайда).
• Сапа саласындағы мақсаттарды талдап беріңіз, олардың жетістіктерінің
нәтижелілігін көрсетіңіз.
• ТжКБ ұйымындағы сапа менеджменті жүйесінің үздіксіз жақсарту тетіктерін
баяндап беріңіз? Қандай құжаттарда олар көрсетілген?
• ТжКБ ұйымы сапа менеджменті жүйесін үнемі жақсарту үшін қандай іс-
әрекеттерге барды?
«9.2.11 Ақпараттық жүйелері мен дерекқорлардың бар болуы, Интернет
желісін ақпарат беру үшін қолдануы, Интернет сайтының және/немесе порталдың
болуы маңызды фактор болып табылады».
• ТжКБ ұйымында қандай ақпараттық жүйелер қолданылады және олар
қандай мәселелерді шешеді, қандай үдерістерге қызмет етеді?
• ТжКБ ұйымында, жекелеген бөлімшелерде веб-сайт бар ма, ол қандай
қағида негізінде жасалған: мысалы, тұтынушыға немесе ТжКБ ұйымының ресми
«бейнесін» жасауға бағытталған ба?
• Білім алушылар, қызметкерлер мен барлық мүдделі тұлғаларды
ақпараттандыру үшін сайт қалай қолданылады – қандай ақпарат жариялана-
ды, қандай жиілікпен жаңартылады, не үшін сол ақпарат жарияланады, ТжКБ
ұйымының сайты арқылы ең өзекті ақпаратқа қол жеткізуге болады ма?
• Барлық мүдделі тұлғалардан кері байланыс алу үшін сайт қолданылады ма –
сауалнамалар, блогтар, шағым кітапшасы және т.б.? Стратегиялық жоспарлауды
жүзеге асыру үшін кері байланыстың нәтижелері қалай қолданылады?
«9.2.12 Алқалы басқару ұйымдарының құрамында мүдделі тұлғалар (жұмыс
берушілердің, оқытушылар, білім алушылардың) өкілдерінің қатысуы маңызды
фактор болып табылады».
• Сіздің ұйымда қандай алқалы органдар жұмыс істейді? Олардың қызметі
қандай?
• ТжКБ ұйымы Педагогикалық кеңесінің және басқа алқалы органдардың
құрамында жұмыс берушілер, студенттер, оқытушылар мен қызметкерлердің
өкілдері бар ма?
• Алқалы органдарға қатысу үшін олар қалай таңдалды немесе тағайындалды?
• Алқалы органдардың отырысында осы қатысушылар дауыс беру құқығына
ие ме немесе олардың қатысуы жай қатысумен шектеледі ме? Дәлелдеңіз.
• Алқалы орган жұмысына осы қатысушыларды тартудың мақсаты қандай?
«9.2.13 ТжКБ ұйымы сақтау және бұзу туралы ақпаратқа қолжетімділік және
кері байланыс жүйесінің болуы, басқару органдарында қарастырылуы, тәртіптік
органдар мен уәждемелік жүйенің тиімді қызмет етуі арқылы қатынастар мен
мүдделер қақтығысын шешу тетіктерін көрсетуі міндетті».
• ТжКБ ұйымында шиеленістер қалай шешіледі?
• Шиеленістер, бұзушылықтар туралы ақпарат қаншалықты қолжетімді – сон-

21
дай ақпаратты тарату мысалдарын көрсетіңіз?
• Басшылық болып жатқан шиеленіс туралы қалай біле алады? Қақтығысып
жатқан қызметкерлер, білім алушылар және т.б. шиеленісті шешу үшін
басшылықтың медиативтік көмегіне қалай жүгіне алады?
«9.2.14 ТжКБ ұйымы оқытушылардың, қызметкерлердің, білім алушылардың
қажеттiлiктерін қанағаттандыру деңгейін өлшеуді қамтамасыз етіп, өлшем
үдерістері аясында табылған кемшіліктерді жойғанын көрсетуі міндетті».
• ТжКБ ұйымында оқытушылардың, қызметкерлердің, білім алушылардың
қажеттiлiктерін қанағаттандыру деңгейі қалай өлшенеді?
• Осы мәліметтер басшылықпен қалай қолданылады?
«9.2.15 ТжКБ ұйымы білім алушыларға, оқытушыларға, ата-аналарға
басшылардың және әкімшіліктің ашықтығын (білім беру ұйымының сайтындағы
блогтар, жеке сұрақтар бойынша ресми қабылдау уақыты, e-mail қатынасу және
т.б.) көрсетуі міндетті».
• Барлық мүдделі тұлғалар үшін басшылық қаншалықты ашық, қолжетімді?
• ТжКБ ұйымының басшыларында блогтары бар ма? Басшы өзінің блогымен
қаншалықты жиі қолданады? Басшылар блогтарды қаншалықты жиі өздері тол-
тырады? Дәлелдеңіз.
• Басшыларда келушілер үшін қабылдау сағаттары бар ма – қабылдау уақыты
қаншалықты тиімді: мысалы, ТжКБ ұйымы келушілердің қанағаттануын зерттейді
ме?
• Осы барлық қызметтер ТжКБ ұйымында қандай мақсатпен жасалған – ТжКБ
ұйымына басшылардың және әкімшіліктің ашықтығы не үшін қажет?
10. Стандарт «БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫ»
Қазақстандық ТжКБ ұйымдарында академиялық еркіндікті кеңейту жұмыс
берушілердің талаптары мен қоғамның әлеуметтік тапсырысына сәйкес келетін
түлектерді дайындау сапасы бойынша олардың жауапкершілігін арттыруды
білдіреді.
Халықаралық білім беру кеңістігіне кіру білім беру ұйымдарына академиялық
еркіндікті беруге және қоғамның кәсіби мамандарға және әлеуметтік жауапты
азаматтарға деген мұқтаждығын қанағаттандыруға, сондай-ақ, тұлғаның кәсіби
қалыптасуы мен жеке дамуының қажеттіліктерін қанағаттандыруға жәрдемдесті.
Білім беру бағдарламалары білім алушылардың мүмкіншіліктері мен жеке
қажеттіліктерін есепке алу мүмкіндігін қарастырады.
Бұл тарауда білім беру бағдарламаларының сапасын растайтын дәлелдер, со-
нымен қатар ТжКБ ұйымының миссиясын орындауға қосқан үлесі көрсетіледі.
Білім беру ұйымында жүзеге асырылып жатқан бағдарламалар үшін ұлттық
және салалық біліктілік шеңберіне және кәсіби стандарттарға сәйкес келетін
тұлғаның кәсіби құзыреттігін қалыптастыруға бағытталған академиялық саяса-
ты және тиісінше сапа кепілдігі рәсімдері мен стандарттары болуы тиіс. ТжКБ
ұйымы сапаның маңыздылығын және оны қамтамасыз етуді мойындай отырып,

22
сапа мәдениетін дамыту бойынша міндеттердің жүзеге асырылуын көрсетуі тиіс.
Осы мақсаттарға жету үшін ТжКБ ұйымы үнемі өз сапасын көтеру мен қызметін
жақсарту бойынша стратегияны әзірлейді және енгізеді.
Ресми саясат пен рәсімдер ТжКБ ұйымы өзінің сапа кепілдігі жүйесінің
тиімділігін әзірлеп, бақылай алатындай құрылымды құрайды. Осындай
құрылымның болуы ТжКБ ұйымы тәуелсіздігінің нығаюына және оны қоғамда
мойындауына септігін тигізеді. Академиялық саясат ТжКБ ұйымының ниетін және
оны жүзеге асырудың құралдары мен тетіктерінің тізімін көрсетуі тиіс. Рәсімдерді
қолдану бойынша ұсыныстар тетіктер туралы және оны жүзеге асырудың түрлері
жайлы толық ақпаратты бере алады, сонымен қатар оны қолдануға мүдделі
тұлғалар үшін анықтамалық ақпарат ретінде қолданылуы мүмкін.
Академиялық саясат білім беру үдерісінің өзара байланысы мен қатынасын,
стандарттар мен сапаға қатысты ТжКБ ұйымының пиғылын, сапа кепілдігі
жүйесінің ұйымдастырылуын, білім беру бағдарламаларының сапа кепілдігіне
оқытушылар мен құрылымдық бөлімшелердің үлесі мен міндеттерін, сапа
кепілдігі рәсімдерінде білім алушылардың қатысуын, олардың көмегімен
академиялық саясат пен оны қайта қарау жүзеге асырылатын әдістерді көрсетуі
тиіс.
«Білім беру бағдарламалары» стандарты білім алушыларды кәсіби дайындау
үдерісін бағалауға бағытталған. Осы бөлімде оқыту нәтижесі болып табылатын
түлектердің базалық және кәсіптік құзыреттіліктері мен білім беру қызметінің
сапасын растайтын мәліметтер баяндалады. Осы бөлімнің мәтінінде еңбек
нарығының қажеттілігін қанағаттандыратын және білім беру деңгейлерінің
біліктілік шеңберіне сәйкес келетін болашақ мамандардың базалық және кәсіптік
құзыреттігін қалыптастыруды растайтын дәлелдер келтіріледі.
ТжКБ ұйымының білім беру кеңістігін қалыптастыру ТжКБ ұйымы оқытудың
түпкі нәтижесі мен оған жетудің жолдарын қаншалықты ашық, айқын, нақты
анықтайтынына байланысты. Әрбір бағдарламаға арнап ТжКБ ұйымы білім беру
бағдарламасын дамытудың стратегиясы мен мақсаттарын тұжырымдайды,
құжаттандырады. Сондай-ақ, білім беру бағдарламасының мақсаттарына
жетудің әдістері мен түзету тәсілдерін, сонымен бірге осы әдістердің тиімділігін
анықтайды.
Есепте әртүрлі бағдарламаларды, олардың мақсаттарын сипаттау, қызметті
жақсарту үшін жүзеге асырылған негізгі іс-әрекеттер көрсетіледі.
Білім беру бағдаламалары қалай жүзеге асырылатыны туралы қысқаша
мәліметтер келтіріңіз. ТжКБ ұйымы ұсынған бағдарламалардың негізгі түрлері
мен оның миссиясы арасындағы байланысты түсіндіріп беріңіз.
Білім беру бағдарламаларын бекіту мен қайта қарау, жобалау үдерісіне
жетекшілік ету әдістерін сипаттап беріңіз. Соңғы 5 жылда орын алған білім беру
бағдарламаларындағы басты өзгерістерді белгілеңіз және оларды дамыту пер-
спективасын сипаттаңыз.
«10.2.1 ТжКБ ұйымы білім беру бағдарламасын әзірлеуде, басқаруда

руководство инст типо

руководство инст типо

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to руководство инст типо

Similar to руководство инст типо (20)

More from Марат Рахимбаев

More from Марат Рахимбаев (20)

руководство инст типо