فراگيري تحليل و دسته بندي داده ها و اطلاعات استراتژيك و راهبردي

1. ‫فراگيري‬‫تحليل‬‫و‬‫دسته‬‫بندي‬‫داده‬‫ها‬‫و‬‫اطالعات‬‫استراتژيك‬‫و‬‫راهبردي‬
‫حسين‬‫اژدر‬
‫مقدمه‬
‫اندیشکده‬‫روابط‬‫بین‬‫الملل‬_‫ابزار‬‫تحليل‬‫ادراک‬‫است‬‫و‬‫اين‬‫ابزار‬‫هم‬‫مرز‬‫توانايي‬‫هايش‬‫با‬‫ناتواني‬‫آن‬‫توسط‬‫خطا‬‫مشخص‬‫مي‬‫شود‬‫و‬‫در‬‫واقع‬‫خطاي‬‫ما‬‫تحت‬‫تاثير‬
‫عوامل‬‫مختلف‬‫از‬‫انواع‬‫سوگيري‬‫ها‬‫گرفته‬‫تا‬‫شناخت‬‫غلط‬‫يک‬‫مسئله‬‫به‬‫وقوع‬‫مي‬‫پيوندد‬.
‫ادراک‬‫در‬‫اصل‬‫فرآيندي‬‫ذهني‬،‫است‬‫اما‬‫عدم‬‫اطالع‬‫آگاهانه‬‫از‬‫آنچه‬‫ذهن‬‫ما‬‫انجام‬‫مي‬‫دهد‬‫مانع‬‫از‬‫درک‬‫اين‬‫فرآيند‬‫مي‬‫شود‬.‫آنچه‬‫ناخواسته‬‫در‬‫خودآگاه‬‫شخص‬‫ظاهر‬‫مي‬
‫گردد‬‫در‬‫واقع‬‫نتيجه‬‫تفکر‬‫است‬‫و‬‫نه‬‫فرآيند‬‫تفکر‬.
"‫وقتي‬‫از‬‫بهسازي‬‫ذهن‬‫صحبت‬‫مي‬‫کنيم‬‫اشاره‬‫ما‬‫معموال‬‫به‬‫کسب‬‫اطالعات‬‫يا‬‫دانش‬‫يا‬‫نوع‬‫تفکراتي‬‫است‬‫که‬‫يک‬‫نفر‬‫بايد‬‫داشته‬‫باشد‬‫و‬‫نه‬‫عملکرد‬‫واقعي‬‫ذهن‬".
‫در‬‫واقع‬‫ما‬‫وقت‬‫زيادي‬‫صرف‬‫نظارت‬‫بر‬‫شيوه‬‫تفکر‬‫خود‬‫و‬‫مقايسه‬‫آن‬‫با‬‫يک‬‫آرمان‬‫متعالي‬‫تر‬‫نمي‬‫کنيم‬.‫درک‬‫خطاي‬‫خود‬‫و‬‫ديدن‬‫همراه‬‫با‬‫واقع‬‫بيني‬‫آن‬‫سبب‬‫طراحي‬
‫مکانيسم‬‫ادراکي‬‫قوي‬‫تر‬‫مي‬‫شود‬(.‫ح‬.‫اژدر،باشگاه‬،‫انديشه‬١٣٨٣)
‫تجزیه‬‫و‬‫برون‬‫رساني‬

2. ‫شايد‬‫در‬‫بررسي‬‫اوليه‬‫يک‬‫مسئله‬‫و‬‫يا‬‫روند‬‫پيچيدگي‬‫آن‬‫خودنمايي‬‫کند‬‫ولي‬‫براي‬‫برخورد‬‫با‬‫يک‬‫مسئله‬‫پيچيده‬‫در‬‫تحليل‬‫دو‬‫ابزار‬‫اساسي‬‫وجود‬‫دارد‬“ .‫تجزيه‬‫و‬‫برون‬‫رساني‬"
‫تجزيه‬‫به‬‫معناي‬‫خرد‬‫کردن‬‫مسئله‬‫به‬‫اجزاي‬‫به‬‫وجود‬‫آورنده‬‫آن‬‫است‬‫و‬‫اصال‬‫جوهره‬‫تحليل‬‫همين‬‫است‬.‫لغتنامه‬‫وبستر‬‫تحليل‬‫را‬‫اين‬‫گونه‬‫تعريف‬‫مي‬‫کند‬:‫تجزيه‬‫يک‬‫کل‬
‫پيچيده‬‫به‬‫اجزا‬‫يا‬‫عناصر‬‫سازنده‬‫آن‬.
‫البته‬‫از‬‫نظر‬‫من‬‫تحليل‬‫نه‬‫تنها‬‫تجزيه‬‫بلکه‬‫پس‬‫از‬‫جدا‬‫کردن‬‫اجزا‬‫و‬‫محک‬‫زدن‬‫آن‬‫اجزا‬‫خرد‬‫شده‬‫يا‬‫دانسته‬‫هاي‬‫خود‬‫که‬‫در‬‫پيش‬‫زمينه‬‫ذهن‬‫خود‬‫آنها‬‫را‬‫پرورش‬‫داده‬‫ايم‬‫و‬
‫يا‬‫در‬‫حال‬‫حاضر‬‫تحت‬‫تاثير‬‫عوامل‬‫محيطي‬‫به‬‫دست‬‫آورده‬،‫ايم‬‫مي‬‫باشد‬.‫که‬‫اين‬‫امر‬‫به‬‫هر‬‫صورت‬‫انجام‬‫مي‬‫گيرد‬‫و‬‫طي‬‫آن‬‫فرآيند‬‫ذهني‬‫ايجاد‬‫ترکيب‬‫مي‬‫کند‬‫و‬‫در‬‫واقعع‬
‫دانسته‬‫هاي‬‫ما‬‫که‬‫ما‬‫با‬‫آنها‬‫مطالب‬‫را‬‫تحليل‬‫مي‬‫کنيم‬‫مانند‬“‫حالل‬”،‫مواد‬‫تشکيل‬‫دهنده‬“‫کل‬‫پيچيده‬”‫يا‬‫همان‬‫حالل‬‫اصل‬‫مسئله‬‫عمل‬‫مي‬‫کند‬‫ايجاد‬‫ترکيب‬‫جديدي‬‫از‬
‫پسماندها‬(‫تکه‬‫هاي‬‫کل‬‫مسئله‬)‫مي‬‫کند‬.
‫پس‬‫تحليل‬‫هم‬‫تجزيه‬‫داده‬‫هاست‬‫و‬‫هم‬‫ترکيب‬‫داده‬‫ها‬.
‫ما‬‫بايد‬‫بر‬‫درست‬‫عمل‬،‫کردن‬‫سرجا‬‫عمل‬‫کردن‬‫آن‬‫حالل‬‫ها‬‫مديريت‬‫و‬‫هدايتي‬‫درست‬‫داشته‬‫باشيم‬‫و‬‫در‬‫انتخاب‬‫نوع‬‫حالل‬‫هم‬‫بهترين‬‫مديريت‬‫خود‬‫را‬‫اعمال‬‫کنيم‬.
‫البته‬‫بايد‬‫در‬‫نظر‬‫داشته‬‫باشيم‬‫در‬‫جاهايي‬‫هم‬‫که‬‫الزم‬‫است‬‫با‬‫واقع‬‫بيني‬‫اين‬‫پيش‬‫زمينه‬‫هاي‬‫ذهني‬‫را‬‫که‬‫به‬‫عنوان‬"‫حالل‬‫ها‬"‫ي‬‫مواد‬‫تجزيه‬‫شده‬‫از‬‫يک‬‫کل‬‫پيچيده‬‫عمل‬
‫مي‬‫کند‬‫به‬‫روز‬‫کنيم‬‫تا‬‫تحليلي‬‫واقع‬‫بينانه‬‫تر‬‫داشته‬‫باشيم‬.
‫در‬‫واقع‬‫ايرانيزه‬‫شده‬‫روح‬‫حاکم‬‫بر‬‫اصل‬‫انگليسي‬“‫تفرقه‬‫بينداز‬‫و‬‫حکومت‬‫کن‬”‫و‬‫يا‬‫ساده‬‫تر‬‫بگويم‬‫جدا‬‫کن‬‫تا‬‫موفق‬‫شوي‬‫اين‬‫است‬‫که‬‫بايد‬‫يک‬‫مسئله‬‫پيچيده‬‫را‬‫به‬‫چندين‬
‫مسئله‬‫ساده‬‫تر‬‫تجزيه‬‫کرد‬‫و‬‫بعد‬‫از‬‫تجزيه‬‫شدن‬‫براي‬‫جلوگيري‬‫از‬‫سر‬‫در‬‫گمي‬‫به‬‫تفکر‬‫خود‬‫در‬‫مورد‬‫اجزاي‬‫جدا‬‫شده‬‫سيري‬‫منطقي‬‫داد‬‫و‬‫اين‬‫تحليل‬‫را‬‫با‬‫چسبيي‬‫منطقي‬‫به‬
‫يکديگر‬‫چسباند‬‫و‬‫سپس‬‫به‬‫نظريه‬‫و‬‫يا‬‫رويه‬‫اي‬‫قابل‬‫مراجعه‬‫تبديل‬‫کرد‬‫و‬‫در‬‫واقع‬‫مکانيسم‬‫برون‬‫سازي‬‫را‬‫فعال‬‫کرد‬‫و‬‫تبديل‬‫به‬‫داده‬‫هاي‬‫قابل‬‫دسترس‬‫کرد‬.

3. ‫مثالي‬‫که‬‫براي‬‫روشن‬‫تر‬‫شدن‬‫مطلب‬‫در‬‫کنار‬‫دوستان‬‫خود‬‫مطرح‬‫کرده‬‫ام‬‫اين‬‫است‬‫که‬:
‫مثال‬‫اگر‬‫به‬‫علم‬‫ربوتيک‬‫توجه‬،‫کنيم‬‫يک‬‫ربات‬‫براي‬‫ساخته‬‫شدن‬‫به‬‫خاطر‬‫اينکه‬‫يک‬‫کل‬‫پيچيده‬‫است‬‫و‬‫از‬‫تخصص‬‫هاي‬‫زيادي‬‫در‬‫آن‬‫استفاده‬‫شده‬‫بايد‬‫تخصص‬‫هاي‬
‫موثر‬‫در‬‫آن‬‫اول‬‫از‬‫هم‬‫جدا‬‫شوند‬.
‫مثال‬“‫سخت‬‫افزار‬،‫الکترونيکي‬‫سخت‬‫افزار‬،‫مکانيکي‬‫مخابرات‬‫و‬‫نرم‬‫افزار‬‫کامپيوتري‬”
‫حال‬‫مي‬‫شود‬‫متخصصاني‬‫را‬‫که‬‫در‬‫اين‬‫زمينه‬‫ها‬‫کار‬‫مي‬،‫کنند‬‫جداي‬‫از‬‫هم‬‫به‬‫توسعه‬‫هريک‬‫از‬‫بخش‬‫هاي‬‫تشکيل‬‫دهنده‬‫اين‬‫علم‬‫به‬‫کمک‬‫پروژه‬‫هاي‬‫ارائه‬‫شده‬‫به‬‫آنها‬
‫واداشت‬.
‫اگر‬‫حرف‬‫لغتنامه‬‫وبستر‬‫را‬،‫بپذيريم‬‫بايد‬‫در‬‫همين‬‫جا‬‫متوقف‬،‫بمانيم‬‫اما‬‫ما‬‫مي‬‫توانيم‬‫در‬‫پرتوي‬،‫ترکيب‬‫بعضي‬‫از‬‫اجزاي‬‫تجزيه‬‫شده‬‫اي‬‫را‬‫که‬‫باهم‬‫ارتباط‬‫منطقي‬‫هم‬‫دارند‬
‫ترکيب‬‫کنيم‬‫و‬‫علم‬‫و‬‫حالل‬‫در‬‫واقع‬‫بخش‬‫جديدي‬‫را‬‫خلق‬‫کنيم‬.
‫مثال‬‫در‬‫علم‬‫ربوتيک‬‫ديگر‬‫مکانيک‬‫و‬‫الکترونيک‬‫جدا‬‫از‬‫هم‬‫کار‬‫نمي‬‫کنند‬‫و‬‫اين‬‫ديدگاه‬‫جدا‬‫از‬‫هم‬‫بودن‬‫اين‬‫دو‬‫علم‬‫حداقل‬‫در‬‫ربوتيک‬‫و‬‫علوم‬‫هوا‬‫فضا‬‫قديمي‬‫شده‬‫و‬‫االن‬
‫از‬‫علمي‬‫به‬‫نام‬“‫مکاترونيک‬”‫در‬‫اين‬‫بخش‬‫استفاده‬‫مي‬‫کنند‬.
‫اکنون‬‫علم‬‫و‬‫بهتر‬‫بگويم‬‫تکنيک‬‫مکاترونيک‬‫به‬‫مهمترين‬‫بخش‬‫در‬‫علم‬‫ربوتيک‬‫و‬‫هوافضا‬‫تبديل‬‫شده‬‫است‬.
‫در‬‫مواجهه‬‫با‬‫اطالعات‬‫و‬‫داده‬‫ها‬‫هم‬‫وضعيت‬‫به‬‫همين‬‫منوال‬‫است‬.
‫مي‬‫توان‬‫با‬‫ترکيب‬‫بعضي‬‫از‬‫داده‬‫ها‬‫حاصل‬‫از‬‫يک‬‫مسئله‬،‫پيچيده‬‫يک‬‫فرآيند‬‫جديد‬‫توليد‬‫کرد‬.

4. ‫مطمئنا‬‫نام‬‫رشته‬‫هاي‬(‫فلسفه‬،‫سياسي‬‫جامعه‬‫شناسي‬‫سياسي‬‫و‬)...‫را‬‫چندين‬‫بار‬‫شنيده‬‫ايد‬.
‫در‬‫واقع‬‫اينها‬‫حاصل‬‫از‬‫همين‬‫ترکيب‬‫هسته‬‫اي‬‫داده‬‫هاست‬.
‫بخش‬‫ديگر‬‫مورد‬‫تاکيد‬‫چاله‬‫هايي‬‫است‬‫که‬‫بر‬‫سر‬‫راه‬‫تحليل‬‫خودنمايي‬‫مي‬‫کنند‬.
‫چالش‬‫هاي‬‫شناختي‬‫در‬‫راه‬‫تحليلگري‬‫بر‬‫سه‬‫موضوع‬‫بنيادي‬‫تکيه‬‫دارد‬:
‫ذهن‬‫در‬‫مواجهه‬‫موثر‬‫با‬‫عدم‬‫قطعيت‬‫ذاتي‬(‫در‬‫واقع‬‫غبار‬‫طبيعي‬‫احاطه‬‫کننده‬‫موارد‬‫غير‬‫مشخص‬‫و‬‫پيچيده‬‫اطالعاتي‬)‫و‬‫نيز‬‫عدم‬‫قطعيت‬‫عمدي‬(‫غبار‬‫ايجاد‬‫شده‬‫توسط‬‫بشر‬
‫به‬‫واسطه‬‫عمليات‬‫انکار‬‫و‬‫فريب‬‫و‬)...‫به‬‫نحو‬‫موثر‬‫مجهز‬‫نمي‬‫باشد‬.
‫مثال‬‫متغيرها‬‫در‬‫معادالت‬‫رياضي‬‫اعم‬‫از‬...(،Y،X)‫به‬‫علت‬‫عدم‬‫قطعيت‬‫ذاتي‬‫مشخص‬‫نيستند‬‫و‬‫بايد‬‫با‬‫حل‬‫معادله‬‫عدم‬‫قطعيت‬‫را‬‫حداقل‬‫محدوده‬‫عدم‬‫قطعيت‬‫را‬‫که‬‫در‬
‫ذاتي‬‫متغيرهاست‬‫مشخص‬‫کرد‬.
‫ولي‬‫در‬‫عين‬‫حال‬‫امکان‬‫دارد‬‫در‬‫يک‬‫امتحان‬‫چهارگزينه‬‫که‬‫به‬‫حتم‬‫يکي‬‫از‬‫گزينه‬‫ها‬‫جواب‬‫است‬‫به‬‫علت‬‫عمليات‬‫انکار‬‫و‬‫فريب‬‫که‬‫ايجاد‬‫شده‬‫براي‬‫محک‬‫رسيدن‬‫به‬
‫قطعيت‬‫را‬‫کمي‬‫مشکل‬‫تر‬‫مي‬‫کند‬.
‫حتي‬‫کوچکترين‬‫افزايش‬‫آگاهي‬‫در‬‫مورد‬‫سوگيري‬‫هاي‬‫شناختي‬‫و‬“‫غيرانگيزشي‬”‫به‬‫تنهايي‬‫کمک‬‫اندکي‬‫به‬‫تحليلگران‬‫مي‬‫کند‬‫تا‬‫آنها‬‫را‬‫به‬‫نحو‬‫موثر‬‫با‬‫عدم‬‫قطعيت‬‫مواجه‬
‫کند‬.‫در‬‫واقع‬‫کسي‬‫که‬‫دست‬‫به‬‫يک‬‫چنين‬‫افزايش‬‫آگاهي‬‫يا‬‫در‬‫واقع‬‫بروز‬‫شدن‬‫نمي‬‫زند‬‫مانند‬‫کسي‬‫است‬‫که‬‫تمايل‬‫به‬‫مشاهده‬‫واضح‬‫تر‬‫اطالعات‬‫تاييد‬‫کننده‬‫يک‬‫قضاوت‬
‫قبلي‬‫خود‬‫است‬‫تا‬‫اطالع‬‫نسبت‬‫به‬‫اطالعاتي‬‫که‬‫آن‬‫قضاوت‬‫را‬‫مردود‬‫مي‬‫شمارد‬.

5. ‫در‬‫اينجا‬‫حيفم‬‫آمد‬‫اين‬‫جمله‬‫را‬‫نگويم‬‫که‬:‫ساعتي‬‫که‬‫از‬‫عيب‬‫هاي‬‫خود‬‫مي‬‫کاهيم‬‫خودپسندي‬‫ما‬‫افزون‬‫مي‬‫گردد‬.‫اين‬‫افزايش‬‫خودپسندي‬‫به‬‫نظر‬‫من‬‫بدنيست‬‫چون‬‫يک‬
‫گزاره‬‫ناکار‬‫آمد‬‫و‬‫شايد‬‫هم‬‫دردسر‬‫ساز‬‫را‬‫با‬‫يک‬‫گزاره‬‫کارآمد‬‫عوض‬‫کرده‬‫ايم‬.
‫در‬‫مواردي‬‫که‬‫عمدتا‬‫اطالعات‬‫ناقص‬‫و‬‫مبهم‬‫و‬‫مخدوش‬‫درباه‬‫آنها‬‫وجود‬‫دارد‬‫مي‬‫توان‬‫از‬‫ابزارها‬‫و‬‫فنوني‬‫که‬‫ذهن‬‫فرد‬‫را‬‫براي‬‫سطوح‬‫باالتر‬‫تفکر‬‫تحليلي‬‫هدايت‬‫مي‬‫کند‬
‫استفاده‬‫کرد‬.‫در‬‫واقع‬‫اين‬‫ابزارها‬‫در‬‫اکثر‬‫موارد‬‫مي‬‫توانند‬‫تحليل‬‫يک‬‫مورد‬‫با‬‫پيچش‬‫و‬‫درهم‬‫تنيدگي‬‫زياد‬‫را‬‫بهبود‬‫بخشند‬.
‫مثال‬‫هاي‬‫کليدي‬‫از‬‫چنين‬‫ابزارهاي‬‫ذهني‬‫عبارتند‬‫از‬:‫روش‬‫هاي‬‫سازماندهي‬‫اطالعات‬‫مفروضات‬‫که‬‫ايجاد‬‫چالش‬‫کرده‬‫اند‬‫و‬‫نيز‬‫جستجو‬‫تفاصيل‬‫گوناگون‬‫آنها‬‫مثالي‬‫که‬‫مي‬
‫توانم‬‫ذکر‬‫کنم‬‫اين‬‫است‬‫که‬‫اگر‬‫ما‬‫در‬‫حال‬‫ترجمه‬‫يک‬‫متن‬‫از‬‫زباني‬‫به‬‫زبان‬‫ديگر‬‫هستيم‬‫ممکن‬‫است‬‫به‬‫کلمه‬‫اي‬‫بربخوريم‬‫که‬‫معاني‬‫بسيار‬‫گسترده‬‫اي‬‫دارد‬‫و‬‫باتوجهه‬‫به‬
‫ترجمه‬‫اي‬‫که‬‫تاکنون‬‫انجام‬‫داده‬‫ايم‬‫چندين‬‫معنا‬‫را‬‫بشود‬‫براي‬‫آن‬‫فرض‬‫کرد‬‫ولي‬‫مسلما‬‫تمام‬‫آن‬‫معاني‬‫در‬‫اين‬‫مدار‬‫جواب‬‫نخواهد‬‫داد‬‫و‬‫تروالنس‬(‫خطا‬)‫خواهند‬‫داشت‬.
‫پس‬‫الزم‬‫است‬‫نوشتن‬‫تمام‬‫معاني‬‫که‬‫محتملتر‬‫هستند‬‫در‬‫يک‬‫برگه‬‫جدا‬‫تا‬‫در‬‫طي‬‫ترجمه‬‫کامل‬‫متن‬‫بهترين‬‫انتخاب‬‫صورت‬،‫گيرد‬‫در‬‫واقع‬‫آن‬‫برگه‬‫جدا‬‫ابزار‬‫کمکي‬‫تحليل‬
‫به‬‫حساب‬‫مي‬‫آيد‬.
‫حال‬‫ممکن‬‫است‬‫ابزار‬‫تحليل‬‫مانند‬‫اين‬‫مثال‬‫بسيار‬‫ساده‬‫باشند‬‫يا‬‫پيچيده‬‫تر‬‫شوند‬‫و‬‫تا‬‫هوش‬‫مصنوعي‬‫هم‬‫پيش‬‫روند‬.
‫حداکثر‬‫در‬‫حالت‬‫عادي‬‫ما‬‫مي‬‫توانيم‬‫يک‬‫عدد‬‫دو‬‫يا‬‫سه‬‫رقمي‬‫را‬‫درهم‬‫مثال‬‫ضرب‬‫کنيم‬‫ولي‬‫در‬‫رقم‬‫هاي‬‫باالتر‬‫به‬‫ابزار‬‫کمکي‬‫اعم‬‫از‬‫يک‬‫برگه‬‫چک‬‫نويس‬‫يا‬‫پيشرفته‬‫تر‬‫به‬
‫ماشين‬‫حساب‬‫نياز‬‫داريم‬.
‫باتوجه‬‫به‬‫مشکالت‬‫ذاتي‬‫در‬‫پردازش‬‫اطالعات‬‫پيچيده‬‫توسط‬‫انسان‬‫يک‬‫سيستم‬‫مديريت‬‫تحليلگري‬‫صحيح‬‫مي‬،‫باشد‬‫يافته‬‫ها‬‫را‬‫تشويق‬‫نمايد‬‫که‬١)‫به‬‫وضوح‬-‫مفروضات‬
‫و‬‫زنجيره‬‫استنباط‬‫خود‬‫را‬‫روشن‬‫سازد‬2)‫ميزان‬‫و‬‫منبع‬‫عدم‬‫قطعيت‬‫موجود‬‫در‬‫نتايج‬‫را‬‫مشخص‬‫سازد‬.

6. ‫در‬“‫تفکر‬‫درباره‬‫تفکر‬”‫گفته‬‫شد‬‫که‬:
‫افرادي‬‫که‬‫قصد‬‫تحليل‬‫موردي‬‫را‬‫دارند‬‫تلقي‬‫خويش‬‫از‬‫واقعيات‬‫را‬‫براساس‬‫اطالعات‬‫حاصله‬‫از‬‫مدار‬‫رابط‬‫خود‬‫با‬‫محيط‬‫يعني‬‫حواس‬‫و‬‫سنسورهاي‬‫دريافتي‬‫خود‬‫سامان‬‫مي‬
‫دهند‬.
‫اما‬‫اين‬‫داده‬‫هاي‬‫حسي‬‫از‬‫فرآيندهاي‬‫پيچيده‬‫ذهني‬‫عبور‬‫مي‬‫کنند‬‫و‬‫اين‬‫فرآيندها‬‫هستند‬‫که‬‫تعيين‬‫مي‬‫نمايند‬‫به‬‫چه‬‫اطالعاتي‬‫بايد‬‫توجه‬‫نمود‬.‫چگونه‬‫آن‬‫را‬‫سازمان‬‫دهي‬
‫کرد‬‫و‬‫معناي‬‫مربوط‬‫به‬‫آن‬‫کدام‬‫است‬‫آنچه‬‫افراد‬‫درک‬‫مي‬‫کنند‬.‫سهولت‬‫درک‬‫آنان‬‫و‬‫چگونگي‬‫پردازش‬‫اين‬‫اطالعات‬‫پس‬‫از‬‫دريافت‬‫قويا‬‫تحت‬‫تاثير‬‫تجربه‬‫قبلي‬‫و‬
‫آموزشش‬‫و‬‫ارزش‬‫هاي‬‫فرهنگي‬‫و‬‫مقتضيات‬‫هنجارهاي‬‫سازماني‬‫و‬‫زماني‬‫است‬‫که‬‫در‬‫آن‬‫قرار‬‫دارند‬(.‫اژدر،حسين،روزنامه‬‫رسالت،تحيلي‬‫صحيح‬‫داشته‬‫ها‬‫و‬‫داده‬‫ها‬،‫بخش‬
،‫اول‬١٣٨٥)
‫همچنين‬‫جزئياتي‬‫که‬‫طي‬‫روند‬‫تحليل‬‫دريافت‬‫مي‬‫شوند‬‫و‬‫يا‬‫به‬‫دست‬‫مي‬‫آيند‬‫نيز‬‫در‬‫اين‬‫زمينه‬‫سهمي‬‫به‬‫سزايي‬‫دارند‬.
‫اين‬‫فرآيند‬‫را‬‫مي‬‫توان‬‫مشابه‬‫درک‬‫جهان‬‫از‬‫طريق‬‫يک‬‫عدسي‬‫يا‬‫صفحه‬‫تلويزيون‬‫تصور‬‫نمود‬‫که‬‫کانال‬‫هاي‬‫مختلف‬‫و‬‫شفافيت‬‫آن‬‫ممکن‬‫است‬‫بر‬‫کيفيت‬‫تصاوير‬‫قابل‬
‫مشاهده‬‫موثر‬‫باشد‬.
‫براي‬‫رسيدن‬‫به‬‫واضح‬‫ترين‬‫تصوير‬‫ممکن‬‫تحليلگران‬‫نياز‬‫به‬‫چيزي‬‫بيش‬‫از‬‫داده‬‫ها‬‫دارند‬.‫آنها‬‫همچنين‬‫نياز‬‫به‬‫فهم‬‫عدسي‬‫و‬‫کانال‬‫هايي‬‫دارند‬‫که‬‫از‬‫طريق‬‫آنها‬‫اين‬‫داده‬‫ها‬
‫عبور‬‫مي‬‫نمايد‬.
‫اين‬‫عدسي‬‫ها‬‫نامهاي‬‫مختلفي‬‫دارند‬،‫مدل‬‫هاي‬،‫ذهني‬‫نظم‬‫هاي‬،‫ذهني‬‫سوگيري‬‫ها‬‫و‬‫يا‬‫مفروضات‬‫از‬‫پيش‬‫داشته‬‫تحليلي‬.

7. ‫در‬‫مباحث‬‫معرفت‬‫شناسي‬‫در‬‫يک‬‫ديدگاه‬‫ذهن‬‫انسان‬‫را‬‫به‬‫مانند‬‫يک‬‫دوربين‬‫عکاسي‬‫مي‬‫گيرند‬‫و‬‫مي‬‫گويند‬‫تصويري‬‫که‬‫انسان‬‫از‬‫محيط‬‫دريافت‬‫و‬‫يا‬‫درک‬‫مي‬‫کند‬
‫تصويري‬‫است‬‫که‬‫آن‬‫دوربين‬‫عکاسي‬‫پس‬‫از‬‫عبور‬‫از‬‫لنزها‬‫و‬‫مکانيسم‬‫نشان‬‫مي‬‫دهد‬.
‫توصيه‬‫سرسختانه‬“‫اطالعات‬‫بيشتر‬‫و‬‫بهتر‬”‫به‬‫منظور‬‫جبران‬‫عملکرد‬‫تحليلي‬‫نامطلوب‬‫امر‬‫دقيق‬‫و‬‫درستي‬‫نيست‬.‫در‬‫عوض‬‫بايد‬‫ترغيب‬‫کرد‬‫که‬‫توجه‬‫بيشتر‬‫به‬‫بررسي‬‫جدي‬
‫تر‬‫اطالعات‬‫در‬‫دسترس‬‫اختصاص‬‫يابد‬‫و‬‫به‬‫موازات‬‫بايد‬‫تاکيد‬‫کرد‬‫به‬‫باال‬‫بردن‬‫کيفيت‬‫و‬‫درجه‬‫اطمينان‬‫منابع‬‫دريافت‬‫داده‬‫ها‬‫نيز‬‫سعي‬‫شود‬‫که‬‫سير‬‫به‬‫کارگيري‬‫آنن‬
‫اطالعات‬‫از‬‫کيفيت‬‫بهتري‬‫برخوردار‬‫باشد‬.
‫در‬‫مسير‬‫شناخت‬‫مدل‬‫هاي‬‫ذهني‬‫خود‬‫ما‬‫بايد‬‫در‬‫خود‬‫ترغيب‬‫کنيم‬‫که‬‫مستمرا‬‫مدل‬‫هاي‬‫ذهني‬‫خويش‬‫را‬‫به‬‫چالش‬‫بگيريم‬‫و‬‫آنها‬‫را‬‫اصالح‬‫نماييم‬‫و‬‫بهينه‬‫سازي‬‫کنيم‬‫و‬
‫بهترين‬‫ها‬‫را‬‫تاثيرگذارتر‬‫و‬‫کم‬‫عمق‬‫ترين‬‫ها‬‫را‬‫کم‬‫تاثير‬‫تر‬‫کنيم‬.
‫بررسي‬‫پيش‬‫انگاشته‬‫ها‬‫و‬‫انگاشته‬‫هاي‬‫موارد‬‫در‬‫چالش‬‫با‬‫ما‬‫و‬‫در‬‫واقع‬‫رقيب‬“ :‫ارزيابي‬‫فرضيات‬‫رقيب‬”‫تصوير‬‫سازي‬-‫آينه‬‫اي‬(‫يعني‬‫فکر‬‫کنيم‬‫طرف‬‫مقابل‬‫هم‬‫مثل‬‫ما‬
‫مي‬‫انديشد‬)‫مثالي‬‫است‬‫از‬‫دام‬‫غيرقابل‬‫اجتناب‬‫شناختي‬.‫صرف‬‫نظر‬‫از‬‫ميزان‬‫تبحر‬‫يک‬‫تحليلگر‬‫در‬‫تفسير‬‫سيستم‬‫هاي‬‫ارزشي‬‫و‬‫تفکري‬‫طرف‬‫مقابل‬‫آنگاه‬‫که‬‫شواهدد‬‫قطعي‬
‫وجود‬‫ندارد‬‫گرايش‬‫برفرافکني‬‫ارزشهاي‬‫خود‬‫به‬‫ارزش‬‫هاي‬‫ديگري‬‫وتوجيه‬‫گري‬‫تشديد‬‫مي‬‫شود‬.
‫به‬‫نظر‬‫من‬‫اين‬‫فرافکني‬‫ها‬‫را‬‫مي‬‫توان‬‫در‬‫رابطه‬‫آمريکا‬‫با‬‫خودمان‬(‫ايران‬)‫به‬‫وضوح‬‫ببينيم‬.
(‫مثال‬‫بعد‬‫از‬‫سالها‬‫باز‬‫هم‬‫در‬‫کنفرانس‬‫هاي‬‫خبري‬‫رئيس‬‫جمهور‬،‫ايران‬‫مهمترين‬‫سوال‬‫خبرنگاران‬‫آمريکايي‬‫از‬‫رئيس‬‫جمهور‬‫اين‬‫است‬‫که‬‫چرا‬‫ما‬‫با‬‫دست‬‫برداشتن‬‫از‬‫حمايت‬
‫از‬‫فلسطينيان‬‫از‬‫امتيازات‬‫بسيار‬‫زيادي‬‫که‬‫مي‬‫توانيم‬‫بگيريم‬‫استفاده‬‫نمي‬‫کنيم؟‬‫در‬‫واقع‬‫اين‬‫ناشي‬‫از‬‫عدم‬‫آگاهي‬‫از‬‫نظام‬‫ارزشي‬‫ما‬‫و‬‫در‬‫واقع‬‫فرافکني‬‫ارزش‬‫هايي‬‫خودشان‬
‫به‬‫ما‬‫است‬.

8. ‫براي‬‫بررسي‬‫گزينه‬‫هاي‬‫افراد‬‫مقابل‬‫و‬‫يا‬‫در‬‫تقابل‬‫با‬‫ما‬‫همان‬‫گونه‬‫که‬‫آنها‬‫بدان‬‫مي‬،‫نگرند‬‫شخص‬‫بايد‬‫ارزش‬‫ها‬‫و‬‫مفروضات‬‫آنان‬‫را‬‫و‬‫حتي‬‫سوءبرداشت‬‫ها‬‫و‬‫سوءتفاهم‬‫ها‬
‫را‬‫درک‬‫نمايد‬.
‫در‬‫بسياري‬‫از‬‫موارد‬‫رفتار‬‫افراد‬‫در‬‫چالش‬‫با‬‫ما‬“‫غيرمنطقي‬”‫يا‬‫حتي‬“‫مخالف‬‫منافع‬‫آنان‬”‫به‬‫نظر‬‫مي‬‫رسد‬.‫چنين‬‫نتايجي‬‫اغلب‬‫داللت‬‫مي‬‫کند‬‫که‬‫تحليلگران‬‫ارزش‬‫ها‬‫و‬
‫چارچوب‬‫هاي‬‫مفهومي‬‫خود‬‫را‬‫به‬‫طرف‬‫مقابل‬‫به‬‫ارزش‬‫هاي‬‫طرف‬‫مقابل‬‫فرافکني‬‫کرده‬‫اند‬‫و‬‫به‬‫جاي‬‫آنکه‬‫منطق‬‫موقعيت‬‫را‬‫همان‬‫گونه‬‫که‬‫هست‬‫درک‬‫نمايند‬‫آن‬‫را‬‫آن‬
‫طورر‬‫که‬‫مي‬‫خواهند‬‫مي‬‫بينند‬‫و‬‫بدون‬‫آنکه‬‫خوشان‬‫درک‬‫کنند‬‫سعي‬‫در‬‫جا‬‫انداختن‬‫اين‬‫امر‬‫دارند‬‫که‬‫طرف‬‫مقابل‬‫داراي‬‫درک‬‫درست‬‫از‬‫مفهوم‬‫مسئله‬‫نيست‬‫و‬‫يا‬‫به‬‫خوبي‬‫به‬
‫ابعاد‬‫مسئله‬‫موردبحث‬‫واقف‬‫نشده‬‫است‬.
‫در‬‫مواجهه‬‫با‬‫روش‬‫انکار‬‫و‬‫فريب‬‫معموال‬‫افراد‬‫به‬‫دو‬‫دسته‬‫تقسيم‬‫مي‬‫شوند؛‬‫عده‬‫اي‬‫همه‬‫چيز‬‫را‬‫فريبکاري‬‫و‬‫در‬‫واقع‬‫توطئه‬‫مي‬‫بينند‬‫و‬‫عده‬‫اي‬‫که‬‫اصال‬‫امکان‬‫فريبکاري‬‫را‬
‫مردود‬‫مي‬‫دانند‬‫و‬‫غفلت‬‫از‬‫توطئه‬‫مي‬‫کنند‬.
‫براي‬‫پيشگيري‬‫و‬‫رسيدن‬‫به‬‫رويه‬‫درست‬‫تر‬‫بايد‬‫رويه‬‫اي‬‫ميانه‬‫را‬‫در‬‫دستور‬‫کار‬‫قرار‬‫داد‬.
‫مثال‬‫کساني‬‫که‬‫غالبا‬‫امکان‬‫فريبکاري‬‫را‬‫مردود‬‫مي‬‫شمارند‬‫و‬‫دليل‬‫شان‬‫اين‬‫است‬‫که‬‫شواهدي‬‫از‬‫آن‬‫در‬‫دست‬‫ندارند‬‫و‬‫سپس‬‫امکان‬‫فريب‬‫را‬‫رد‬‫مي‬‫کنند‬‫به‬‫آنها‬‫بايد‬‫گفت‬
‫که‬‫در‬‫چنين‬‫شرايطي‬‫رد‬‫کردن‬‫امکان‬‫فريبکاري‬‫موضوع‬‫قانع‬‫کننده‬‫اي‬‫نيست‬.
‫اگر‬‫فريبکاري‬‫به‬‫خوبي‬‫برنامه‬‫ريزي‬‫شده‬‫باشد‬‫و‬‫به‬‫درستي‬‫اجرا‬‫شود‬‫نبايد‬‫انتظار‬‫داشت‬‫که‬‫شواهد‬‫آن‬‫را‬‫به‬‫سهولت‬‫مشاهده‬‫کنيم‬.
‫رد‬‫کردن‬‫يک‬‫فرضيه‬‫موجه‬‫اما‬‫اثبات‬‫نشده‬‫در‬‫ابتداي‬‫کار‬‫معموال‬‫تحليل‬‫بعدي‬‫را‬‫دچار‬‫سوگيري‬‫و‬‫اشتباه‬‫حاصل‬‫از‬‫خارج‬‫کردن‬‫يک‬‫مورد‬‫شايد‬‫محتمل‬‫از‬‫گردونه‬‫تحليل‬‫مي‬
‫سازد‬‫زيرا‬‫شخص‬‫به‬‫دنبال‬‫شواهد‬‫تاييدکننده‬‫آن‬‫موضوع‬‫خارج‬‫شده‬‫از‬‫گردونه‬‫تحليل‬‫نمي‬‫رود‬‫و‬‫در‬‫واقع‬‫آن‬‫امر‬‫را‬‫در‬‫تمام‬‫مراحل‬‫ناديده‬‫مي‬‫گيرد‬‫و‬‫غير‬‫محتمل‬‫مي‬‫داند‬.

9. ‫امکان‬‫فريبکاري‬‫نبايد‬‫کنار‬‫گذاشته‬‫شود‬‫تا‬‫خالف‬‫آن‬‫ثابت‬‫گردد‬‫يا‬‫حداقل‬‫تا‬‫زماني‬‫که‬‫براساس‬‫يک‬‫بررسي‬‫جامع‬‫از‬‫شواهد‬‫ادله‬‫اي‬‫مبني‬‫بر‬‫عدم‬‫انکار‬‫و‬‫فريب‬‫و‬‫توطئه‬‫به‬
‫دست‬‫آيد‬.‫ولي‬‫در‬‫عين‬‫حالي‬‫که‬‫ما‬‫به‬‫امکان‬‫فريبکاري‬‫فکر‬‫مي‬‫کنيم‬‫نبايد‬‫اين‬‫امر‬‫سبب‬‫جهت‬‫دهي‬‫ما‬‫به‬‫سوي‬‫اين‬‫امر‬‫شود‬‫که‬‫همه‬‫مواردي‬‫که‬‫اتفاق‬‫مي‬‫افتد‬‫همگيي‬
‫فريب‬‫است‬‫و‬‫يا‬‫برنامه‬‫ريزي‬‫شده‬‫است‬‫به‬‫طوري‬‫که‬‫اشتباهات‬‫طرف‬‫مقابل‬‫را‬‫هم‬‫به‬‫جاي‬‫اشتباه‬‫رخ‬‫داده‬‫اشتباهي‬‫فرآيندي‬‫شده‬‫ببينيم‬.‫باالخره‬‫ما‬‫هم‬‫با‬‫يک‬‫عده‬‫انسان‬‫و‬
‫نه‬‫قديس‬‫و‬‫معصوم‬‫و‬‫مصون‬‫از‬‫اشتباه‬‫رو‬‫به‬‫رو‬‫هستيم‬‫که‬‫آنها‬‫هم‬‫امکان‬‫خطا‬‫دارند‬‫و‬‫هنر‬‫در‬‫شناخت‬‫به‬‫موقع‬‫خطا‬‫و‬‫تصحيح‬‫آن‬‫است‬.

10. .‫فرماييد‬ ‫حاصل‬ ‫تماس‬ ‫الملل‬ ‫بين‬ ‫روابط‬ ‫انديشکده‬ ‫با‬ ،"‫آشوبناک‬ ‫جهان‬ ‫در‬ ‫آمريکا‬ ‫راهبردي‬ ‫هاي‬ ‫"گزينه‬ ‫کتاب‬ ‫تهيه‬ ‫براي‬
WWW.IRTT.IR