Αναφορά σε μερικά Χριστουγεννιάτικα Ελληνικά Έθιμα από τους μαθητές του ΣΤ'2 τμήματος του Δημοτικού Σχολείου Αδένδρου.
Σχ. Ετος 2016-2017
Μάθημα: Τ.Π.Ε.
4. Χριστουγεννιάτικο έθιμο
Το δέντρο των Χριστουγέννων ή χριστουγεννιάτικο
δέντρο απoτελεί σήμερα ένα διεθνές
χριστουγεννιάτικο έθιμο. Ως Χριστουγεννιάτικο
σύμβολο - έθιμο φέρεται από τον 8ο αιώνα, όταν ο
Άγιος Βονιφάτιος θέλησε περί το 750 να εξαλείψει την
μέχρι τότε αποδιδόμενη ιερότητα των "ειδωλολατρών"
στην βελανιδιά αντικαθιστώντας την με το έλατο
δηλαδή το δένδρο των Χριστουγέννων.
5. Χριστουγεννιάτικο έθιμο 2
Στην Ελλάδα το έθιμο αυτό του έλατου ως χριστουγεννιάτικη
διακόσμηση ήρθε για πρώτη φορά με τον Βαυαρό Βασιλιά Όθωνα
το 1833, που σημαίνει ότι είχε ήδη καθιερωθεί ως έθιμο στους
βασιλικούς οίκους της Βόρειας Ευρώπης. Αρχικά στολίστηκε στα
ανάκτορα του Ναυπλίου και εν συνεχεία στην Αθήνα, όπου οι
κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν. Σημειώνεται ότι στη
Γαλλία ως έθιμο εισήχθηκε αρκετά χρόνια μετά απ΄ ότι στην
Ελλάδα από την Κόμισσα της Ορλεάνης.
Τα χριστουγεννιάτικα δένδρα μπορεί να είναι είτε φυσικά, κυρίως
έλατα, είτε τεχνητά των οποίων η παραγωγή είναι σημαντική. Οι
δε βιοτεχνίες παραγωγής χριστουγεννιάτικων στολιδιών είναι
επίσης πολύ σημαντικές. Η υλοτομία των φυσικών δένδρων για τις
ανάγκες του εθίμου γίνεται πάντα από συγκεκριμένα δενδρόφυτα
μέρη και μετά από σχετική άδεια του κατά τόπο αρμόδιου
Δασαρχείου.
6.
7. Πληροφορίες
Ο στολισμός του δένδρου είναι
καθαρά συμβολικός της ευτυχίας
των ανθρώπων και της φύσεως με τη
Γέννηση του Θεανθρώπου. Σύμφωνα
με ερευνητές του αντικειμένου, το
πρώτο στολισμένο δένδρο
εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539
και τα πρώτα στολίδια ήταν
συσκευασμένα φαγητά ή είδη
ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, που
στο πέρασμα των χρόνων και με την
άνοδο του βιοτικού επιπέδου
εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά
αντικείμενα. Κατά την παράδοση ο
πρώτος που στόλισε δέντρο ήταν ο
Μαρτίνος Λούθηρος. Έχει εκφραστεί
όμως και η άποψη ότι το έθιμο έχει
ανατολίτικη προέλευση. Σύμφωνα με
αυτή, ο Αναστάσιος Α' το 512 έχτισε
στη Συρία έναν ναό με δύο
ορειχάλκινα δέντρα
8. Χριστουγεννιάτικο δέντρο
Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο έκανε την πρώτη του
εμφάνιση στον ελλαδικό χώρο το 1933. Το έφεραν ο
Όθωνας και η Βαυαρική δυναστεία ως Γερμανικό έθιμο.
Ωστόσο από το 1950 και μετά, το δέντρο άρχισε να
καθιερώνεται σε όλα τα ελληνικά σπίτια. Ο
χαρακτηρισμός του όμως ως γερμανικό έθιμο είναι
αρκετά αυθαίρετος καθώς οι μαρτυρίες που έχουμε
σύμφωνα με χειρόγραφα κείμενα, δείχνουν ότι η
ύπαρξη του δέντρου ως εορταστικό σύμβολο χάνεται
στα βάθη των αιώνων.
11. Το καράβι συμβολίζει
την καινούργια πλεύση
του ανθρώπου στη ζωή,
μετά τη γέννηση του
Χριστού. Έθιμο που
υποχώρησε με το χρόνο,
μπροστά σε αυτό του
δέντρου, αλλά κανένας
δεν δείχνει να το έχει
ξεχάσει.
12. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το
Χριστουγεννιάτικο δέντρο εκτόπισε το
παραδοσιακό καραβάκι που στόλιζαν οι
Έλληνες τις ημέρες των Χριστουγέννων. Σε
ορισμένες περιοχές (κυρίως στα νησιά)
εξακολουθούν να στολίζουν «καραβάκια»,
ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται μια
αξιέπαινη προσπάθεια ορισμένων Δήμων της
χώρας, να επαναφέρουν το έθιμο στην αρχική
του μορφή, στολίζοντας στις πλατείες τους
καραβάκια αντί για έλατα. Ωστόσο, το χλωρό
κλαδί πάντα έμπαινε στο ελληνικό σπίτι τις
ημέρες του Δωδεκαημέρου, για να φέρει την
ελπίδα για μια καινούρια ανθοφορία, για ένα
καλύτερο μέλλον.
Στον ξεχωριστό, το λαμπρό διάκοσμο της
γιορτινής ατμόσφαιρας των ημερών των
Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς που
έρχονται, το παραδοσιακό καραβάκι αλλά και
το εξωτικά φορτωμένο δέντρο θα χαρίσουν
ένα ξεχωριστό άρωμα σε κάθε σπίτι που θα
κυριαρχήσουν με τα χαρούμενα και ζωηρά
χρώματά τους.
13. Το ελληνικό παραδοσιακό
καραβάκι αποτελεί παράδοση των
παλαιών εποχών της χώρας μας,
που τα παιδιά με αγάπη, χαρά και
δημιουργικό νου κατασκεύαζαν τα
παιχνίδια τους. Αποτελούσε, όμως,
και ένα είδος τιμής και
καλωσορίσματος στους ναυτικούς,
που επέστρεφαν από τα ταξίδια
τους.
Πριν από 50 χρόνια, δηλαδή έως
και την πρώτη μεταπολεμική
δεκαετία, συναντούσαμε το
καραβάκι σε πολλά ελληνικά σπίτια
και στα χέρια των παιδιών που
έλεγαν τα κάλαντα. Σήμερα, η
παράδοση αυτή τείνει να
εξαφανιστεί, μιας και έχει
αντικατασταθεί από το ξενόφερτο
έλατο.
15. ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ
Τα Κάλαντα αποτελούν δημοτικά ευχητικά και
εγκωμιαστικά τραγούδια που ψάλλονται εθιμικά κατ΄
έτος κυρίως την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών
εορτών όπως των Χριστουγέννων, της
Πρωτοχρονιάς (Αγ. Βασιλείου), των Θεοφανίων,
ακόμη και των Βαΐων (ή Λαζάρου), με εξαίρεση
εκείνων της Μεγάλης Παρασκευής που είναι
κατανυκτικά. Κύρια παραδοσιακά μουσικά όργανα
που συνοδεύουν τα κάλαντα είναι το τρίγωνο, το
λαούτο, το νταούλι η τσαμπούνα, η φλογέρα κ.ά.
16. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΙΜΟ
Τα κάλαντα είναι ελληνικό
έθιμο που διατηρείται
αμείωτο ακόμα και
σήμερα με τα παιδιά να
γυρνούν από σπίτι σε
σπίτι 2 μαζί ή και
περισσότερα και να
τραγουδούν τα κάλαντα
συνοδεύοντας το
τραγούδι τους με το
τρίγωνο ή ακόμα και
κιθάρες, ακορντεόν,
λύρες, ή φυσαρμόνικες.
17. ΚΆΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΈΝΝΩΝ
Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι
ορισμός σας
Χριστού τη Θείαν Γέννησιν να πω στ’
αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ
τη πόλει,
οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις
όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των
αλόγων
ο Βασιλεύς των ουρανών και Ποιητής
των όλων.
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι το "Δόξα
εν Υψίστοις"
και τούτο Άξιον εστί η των ποιμένων
πίστις.
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι
με τα δώρα
άστρο λαμπρό τους οδηγεί. Χωρίς να
λείψει ώρα …
19. Τι είναι η βασιλόπιτα
Βασιλόπιτα ονομάζεται
η πίτα που
παρασκευάζεται σε
ορισμένες χώρες από
τους χριστιανούς
παραμονές της
Πρωτοχρονιάς και
κόβεται (μοιράζεται) λίγο
αφότου αλλάξει ο
χρόνος.
20. Το ελληνικό έθιμο
Η Βασιλόπιτα κατά το
ελληνικό έθιμο κόβεται σε
οικογενειακή συγκέντρωση
αμέσως με τον ερχομό του
νέου έτους. Έτσι στις 12.00
ακριβώς τα μεσάνυχτα με
την αλλαγή του έτους
σβήνουν τα φώτα και μετά
ένα λεπτό ξανανάβουν
ευχόμενοι και αντευχόμενοι
όλοι «χρόνια πολλά» και
«ευτυχισμένο το νέο έτος».
21. Το ελληνικό έθιμο
Τότε προσκομίζεται η Βασιλόπιτα στο
τραπέζι όπου ο νοικοκύρης αφού την
σταυρώσει με το μαχαίρι τρεις φορές
αρχίζει να τη κόβει σε τριγωνικά
κομμάτια προσφερόμενο σε κάθε ένα
παριστάμενο μέλος της οικογένειας ή
φίλων και συγγενών με πρώτο κομμάτι
του σπιτιού (ή του Χριστού της Παναγίας
και του Άι Βασίλη), του σπιτονοικοκύρη,
της σπιτονοικοκυράς και των άλλων
παρισταμένων κατά τάξη συγγένειας και
ηλικία με τελευταίο το κομμάτι του
φτωχού ή πάλι του σπιτιού, χωρίς βέβαια
να λησμονούνται τυχόν μετανάστες,
ασθενείς και άλλα πρόσωπα της
οικογένειας που για διάφορους λόγους
δεν παρίστανται. Ανάλογα με την
περίπτωση μπορεί να κοπεί κομμάτι "για
την εταιρεία", "για το μαγαζί" κ.λ.π..
22. Ιστορία
Η ιστορία της Βασιλόπιτας,
είναι μια ιστορία που συνέβη
πριν από 1500 χρόνια περίπου,
στην πόλη Καισαρεία της
Καππαδοκίας, στη Μικρά
Ασία. Το κόψιμο της
Βασιλόπιτας είναι από τα
ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που
επιβιώνουν.
Στην αρχαιότητα υπήρχε το
έθιμο του εορταστικού άρτου,
τον οποίο σε μεγάλες
αγροτικές γιορτές οι αρχαίοι
'Ελληνες πρόσφεραν στους
θεούς. Τέτοιες γιορτές ήταν τα
Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια.
Στα Κρόνια (εορτή του θεού
Κ(Χ)ρόνου, που λατρεύονταν
στην Ελλάδα και στα
Σατουρνάλια (Saturnalia) της
Ρώμης, έφτιαχναν γλυκά και
πίττες, μέσα στα οποία έβαζαν
νομίσματα και σε όποιον
τύχαινε το κομμάτι, ήταν ο
τυχερός της παρέας...
24. Αϊ Βασίλης στον κόσμο
Ο Άι Βασίλης αποτελεί
σήμερα μία διεθνή
λαογραφική μορφή η οποία
διανέμει δώρα σε παιδιά και
ενηλίκους ανεξαιρέτως. Μια
μάλλον παρανοημένη εκδοχή
υποστηρίζει ότι τα δώρα του
Άι Βασίλη τα δικαιούνται μόνο
όσοι υπήρξαν «καλοί» κατά
τη διάρκεια του χρόνου. Είναι
κυρίαρχο πρόσωπο του
εορτασμού
της Πρωτοχρονιάς και
των Χριστουγέννων.
25. Μορφή του Αϊ Βασίλη
Η γνωστή παρουσία του με κόκκινη στολή, λευκή
γενειάδα, τα γυαλιά του, πάντα χαμογελαστός με το
σάκο με τα δώρα, πάνω σε έλκηθρο που το
σέρνουν ζωηρά ελάφια ή τάρανδοι αποτελεί σήμερα
σε παγκόσμια κλίμακα τον πλέον αγαπημένο ήρωα
των παιδιών τις ημέρες των εορτών, ακόμη και σε
χώρες μη χριστιανικές.
26. Μέγας Βασίλειος
Για τους Ορθόδοξους χριστιανούς ο Άι
Βασίλης είναι ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος
έζησε στη Καππαδοκία που αφιέρωσε
σχεδόν όλη του τη ζωή στη βοήθεια προς τον
συνάνθρωπο και που θεωρείται στη
παγκόσμια ιστορία ως ο εμπνευστής αλλά
και πρώτος δημιουργός της οργανωμένης
φιλανθρωπίας. Σύμφωνα με την παράδοση,
ο Μέγας Βασίλειος ήταν ψηλόλιγνος, με
μαύρα μάτια και γένια.
Ο Μέγας Βασίλειος πέθανε στις 31
Δεκεμβρίου του 378. Την 1 Ιανουαρίου του
379, ημέρα της κηδείας του, διατηρούμενη
στη παράδοση, θεωρήθηκε (πρώτα) απ’
όλους χριστιανικούς λαούς ότι φέρνει ευλογία
και καλή τύχη στη νέα χρονιά. Τα κάλαντα
Πρωτοχρονιάς πέρα από τα παινέματα κύριο
πρόσωπο είναι ακριβώς ο Μέγας Βασίλειος
για το έργο του οποίου γίνεται υπενθύμιση
στον σπιτονοικοκύρη ώστε να επαναλάβει
επ' ωφελεία βεβαίως των παιδιών που
ψάλλουν αυτά.
28. Χριστουγεννιάτικα γλυκά και
φαγητά
Την περίοδο
των Χριστουγέννων, το
γιορτινό τραπέζι ξεχειλίζει
από μοσχοβολιστά φαγητά
και γλυκά, πολλά από τα
οποία έχουν τις ρίζες τους
σε πατροπαράδοτα ήθη και
έθιμα. Με αφορμή, λοιπόν,
αυτή τα λαμπρή γιορτή της
χριστιανοσύνης, ελάτε να
«γευτούμε» τον
χριστουγεννιάτικο
γαστρονομικό χάρτη της
Ελλάδας.
29. Γλυκά
Μετά από ένα λουκούλλειο γεύμα σειρά
παίρνουν τα παραδοσιακά γλυκά.
Απαραίτητες ήταν - και είναι μέχρι
σήμερα - οι τηγανίτες με μέλι, όπου το
μέλι συμβολίζει την αφθονία των αγαθών.
Σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής
Ελλάδας, στα Ζαγοροχώρια και
στη Μάνη οι νοικοκυρές ετοιμάζουν
απαραιτήτως «λαλαγγίτες» για να
φέρουν γούρι στο σπιτικό τους.
Δοκιμάστε ακόμη:
μελωμένες δίπλες, αυγοκαλάμαρα και
φοινίκια (μελομακάρονα) από
την Κρήτη∙ αμυγδαλένιο μπακλαβά από
τον Βόλο∙ χριστουγεννιάτικη πουτίγκα
από την Κέρκυρα∙ χιονισμένους
κουραμπιέδες από την Καβάλα∙
πλατσέδα (γλυκά πιτάκια με καρύδι) από
τη Μυτιλήνη∙ κατάδες (γεμιστός
κουραμπιές) από τη Σάμο.
31. Ελληνική δοξασία (αρχαίας καταγωγής) «δαιμόνιων» που
σύμφωνα με σύγχρονη δοξασία εμφανίζονται κατά το
Δωδεκαήμερο (25 Δεκεμβρίου - 6 Ιανουαρίου).
Σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία τις μέρες αυτές τα «νερά
είναι αβάφτιστα» και οι καλικάντζαροι βγαίνουν από τη
γη για να πειράξουν τους ανθρώπους και να τους
ανακατέψουν τα σπίτια, διότι είναι άτακτοι και τους
αρέσουν τα παιχνίδια.Αυτοί ζουν στον κάτω κόσμο και
τρέφονται με φίδια,σκουλίκια,κτλ.
34. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η
οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία
και ο νοικοκύρης κρατάει στην
τσέπη του ένα ρόδι, για να το
λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι,
πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της
εξώπορτας – δεν κάνει να ανοίξει ο
ίδιος με το κλειδί του – και έτσι να
είναι ο πρώτος που θα μπει στο
σπίτι, για να κάνει το καλό
ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει
το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το
ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για
να σπάσει και να πεταχτούν οι
ρώγες του παντού και ταυτόχρονα
λέει: "με υγεία, ευτυχία και χαρά το
νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το
ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη
μας όλη τη χρονιά".
35. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί,
σπάει το ρόδι πίσω από την
εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή
κάτω με δύναμη, για να
σπάσει και να πεταχτούν οι
ρώγες του παντού και
ταυτόχρονα λέει: "με υγεία,
ευτυχία και χαρά το νέο έτος
κι όσες ρώγες έχει το ρόδι,
τόσες λίρες να έχει η τσέπη
μας όλη τη χρονιά".
Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-
γύρω κοιτάζουν οι ρώγες, αν
είναι τραγανές και
κατακόκκινες. Όσο γερές κι
όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο
χαρούμενες κι ευλογημένες
θα είναι οι μέρες που φέρνει
μαζί του ο νέος χρόνος.