ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΤΠΕ

1. Μονόωρο ή και δίωρο σενάριο για τον ορισμό και τη διαίρεση στη Β΄ Λυκείου
Σαββέλη Νίκη - Φραντζή Παναγιώτα
Αντικείμενο: Έκφραση – Έκθεση
Τάξη: Β΄ Λυκείου
Ενότητα: Παρουσίαση και κριτική - Οργάνωση του λόγου - ορισμός και διαίρεση μιας έννοιας.
Τίτλος: Ο γάμος και οι «εκφάνσεις» του
Απαιτούμενος χρόνος διδασκαλίας: 1 ή 2 διδακτικές ώρες
Προϋποθέσεις υλοποίησης: Να είναι διαθέσιμο το εργαστήριο Πληροφορικής και να έχουν οι
μαθητές γνώσεις και δεξιότητες στη χρήση Η/Υ.
Σύντομη περιγραφή
Οι μαθητές δουλεύοντας σε ομάδες ερευνούν την έννοια του «γάμου» μέσω των
ηλεκτρονικών λεξικών και του διαδικτύου, προκειμένου να τον ορίσουν, να διακρίνουν τις μορφές
με τις οποίες παρουσιάζεται και να είναι σε θέση να τοποθετηθούν για όλα αυτά συνθέτοντας ένα
σχετικό κείμενο οργανωμένο με ορισμό και διαίρεση.
Στόχοι
 Να διδαχτούν από τους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου, τον ορισμό και τη
διαίρεση.(κλασικός γραμματισμός)
 Να διακρίνουν την οριστέα έννοια από το γένος της και να τη διαιρέσουν στα μέρη της με
βάση κάποιο ουσιώδες γνώρισμα (κλασικός γραμματισμός)
 Να γνωρίσουν και να εξοικειωθούν με τη χρήση των ηλεκτρονικών λεξικών. (ψηφιακός
γραμματισμός)
 Να διαπιστώσουν τη δυσκολία ακριβούς ορισμού μιας έννοιας, αφού οι έννοιες
εξελίσσονται, αμφισβητούνται, διαφέρουν, καθώς διατυπώνονται από συγκεκριμένη
σκοπιά.(κριτικός γραμματισμός)
 Να ασκήσουν κριτική στη συγκεκριμένη οπτική των εικόνων που συνοδεύουν τα σχετικά
άρθρα καθώς και του τρόπου και του σκοπού προβολής του μηνύματος που εμπεριέχουν
αυτά. (κριτικός γραμματισμός)
 Να χρησιμοποιήσουν τους υπάρχοντες ψηφιακούς πόρους για την παραγωγή του
συγκεκριμένου κειμενικού είδους στην προκειμένη περίπτωση, με τη χρήση των ΤΠΕ. (
Νέος - ψηφιακός γραμματισμός)

2. Γνώσεις για τον κόσμο: Ο ορισμός του γάμου κάτω από διαφορετικές οπτικές και περιστάσεις.
Γνώσεις για τη γλώσσα: - Παρατήρηση της συγκεκριμένης ορολογίας που χρησιμοποιείται
(ρηματικών τύπων και διαρθρωτικών εκφράσεων ) - Ανάπτυξη γραμματισμών (κλασικός, νέος -
ψηφιακός, κριτικός)
Θεωρίες μάθησης : Ανακαλυπτική , Εποικοδομισμός
Μέθοδος διδασκαλίας :Ομαδοσυνεργατική
Ρόλος εκπαιδευτικού : καθοδηγητής, εμψυχωτής, επόπτης
Ρόλος μαθητή: Ενεργό υποκείμενο που διερευνά, αναλύει, συνθέτει, κρίνει , αλληλεπιδρά και
εκφράζεται προκειμένου να οικοδομήσει τη γνώση.
Προαπαιτούμενα: Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να έχει προετοιμάσει τους μαθητές του σε
προηγούμενη διδακτική ώρα για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η επεξεργασία του θέματος και να
έχουν διαμορφωθεί οι ομάδες. Επίσης, θα πρέπει να έχει ενημερώσει τους μαθητές σχετικά με το
περιεχόμενο της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και ειδικότερα για τα λεξικά καθώς και για τον
τρόπο αξιοποίησής τους.
Πορεία διδασκαλίας (αναλυτική παρουσίαση)
1 διδακτική ώρα:
Αφόρμηση: Οι μαθητές χωρίζονται σε τρεις ομάδες των τεσσάρων ατόμων και δύο των πέντε,
με διακριτό ρόλο ο καθένας στην ομάδα του (συντονιστής, χειριστής Η/Υ, και δύο ή τρεις
γραμματείς) και κάθονται στους υπολογιστές. Ο εκπαιδευτικός με αφορμή ένα άρθρο για το
θεσμό του γάμου, τους παρακινεί να αναζητήσουν τον ορισμό της λέξης “ γάμος ” στα
ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης, αφού πρώτα τους μοιράσει τα φύλλα εργασίας. Κατόπιν οι
μαθητές οδηγούνται σε συγκεκριμένες διευθύνσεις στο διαδίκτυο, προκειμένου να διαβάσουν,
να επεξεργαστούν και να κρίνουν άρθρα σχετικά με το θέμα και τέλος να απαντήσουν στα
ερωτήματα που υπάρχουν στα φύλλα εργασίας.
Κάθε ομάδα μελετά το φύλλο εργασίας για 5 λεπτά και για 15 λεπτά περιηγείται στο internet
συγκεντρώνοντας υλικό και καταγράφοντας παράλληλα τις απαντήσεις των ερωτημάτων σε χαρτί.
Καταγράφουν και επεξεργάζονται τον ορισμό και τη διαίρεση της έννοιας «γάμος», διαπιστώνουν
τις ελλείψεις του και εν συνεχεία θα τον συμπληρώσουν καταλήγοντας σε έναν νέο εμπλουτισμένο
ορισμό της έννοιας, αφορμώμενοι από την επικαιρότητα.
Κάθε ομάδα παρουσιάζει το υλικό της στην ολομέλεια για 4 λεπτά. Η ολομέλεια συζητά τα
συμπεράσματά της στα 5 τελευταία λεπτά.
Στο σπίτι ανατίθεται για συμπλήρωση ένα ατομικό φυλλάδιο συμπερασμάτων, που θα συνταχθεί
στο word. (Εναλλακτικά το φυλλάδιο αυτό θα μπορούσε να απαντηθεί τη δεύτερη ώρα της
έκθεσης.)

3. Φύλλα εργασίας
Α΄ ομάδα
 Να ανατρέξετε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και να
καταγράψετε τον ορισμό της λέξης: γάμος.
 Ποια συνδετικά ρήματα θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε μεταξύ οριστέας έννοιας και
ορισμού;
 Με δεδομένο ότι οι ορισμοί χωρίζονται ανάλογα με την έκτασή τους σε σύντομους και
εκτεταμένους σε ποια κατηγορία θα κατατάσσατε τον συγκεκριμένο ορισμό;
 Αφού διαβάσετε το παρακάτω άρθρο σε ποιο σημείο διαφωνείτε με τον ορισμό του
Τριανταφυλλίδη;http://www.skai.gr/news/world/article/161234/stin-tourkia-einai-
diadedomeni-i-polugamia-/
 Ποιο το πολιτισμικό και ιδεολογικό υπόβαθρο που κρύβεται πίσω από το συγκεκριμένο
άρθρο;
Β΄ ομάδα
 Να ανατρέξετε στο λεξικό του Κριαρά στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και να
καταγράψετε τον ορισμό της λέξης: γάμος.
 Με δεδομένο ότι οι ορισμοί χωρίζονται ανάλογα με την έκτασή τους σε σύντομους και
εκτεταμένους σε ποια κατηγορία θα κατατάσσατε τον συγκεκριμένο ορισμό;
 Ποια είναι η οριστέα έννοια, η έννοια γένους και η ειδοποιός διαφορά σ΄ αυτό τον ορισμό;
 Αφού μελετήσετε το πρόσφατο άρθρο της εφημερίδας
<Έθνος>>http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=23139&subid=2&pubid=63997582
θεωρείτε πως ο ορισμός είναι πλήρης;
Γ΄ ομάδα
 Να ανατρέξετε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και να
καταγράψετε τον ορισμό της λέξης: γάμος.
 Ποια συνδετικά ρήματα θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε μεταξύ οριστέας έννοιας και
ορισμού;
 Με δεδομένο ότι οι ορισμοί ως προς τον τρόπο παρουσίασης του υλικού τους διακρίνονται
σε αναλυτικούς και συνθετικούς σε ποια κατηγορία θα εντάσσατε αυτό τον ορισμό;
 Αφού μελετήσετε το άρθρο του Σκάι http://www.skai.gr/news/world/article/254419/kenua-
nomimi-i-polugamia-eite-oi-gunaikes-sunainoun-eite-ohi/
να κρίνετε την εγκυρότητα του ορισμού.

4. Δ΄ ομάδα
 Να ανατρέξετε στο λεξικό του Κριαρά στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και να
καταγράψετε τον ορισμό της λέξης: γάμος.
 Αφού μελετήσετε το παρακάτω άρθρο θεωρείτε πως ο θεσμός του γάμου ισχύει
παγκοσμίως με τον τρόπο που ορίζεται στο
λεξικό;http://www.tanea.gr/news/world/article/4490771/?iid=2
 Ποιο μήνυμα προκύπτει από την εικόνα που συνοδεύει το άρθρο;
 Αφού λάβετε υπόψη το παραπάνω άρθρο θεωρείτε ότι ορίζεται πλήρως η έννοια του γάμου
από τον Τριανταφυλλίδη και αν όχι ποια στοιχεία θα συμπληρώνατε;
Ε΄ ομάδα
 Να ανατρέξετε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και να
καταγράψετε τις κατηγοριοποιήσεις στην έννοια << γάμος>> και τα κριτήρια με τα οποία
τους κατηγοριοποιεί.
 Ποια είναι η διαιρετέα έννοια, η διαιρετική βάση και τα μέλη της διαίρεσης;
 Ποια ρήματα ή ουσιαστικά θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε για να συνδέσουμε τη
λέξη και τις υποδιαιρέσεις της;
 Ποια άλλα κριτήρια θα μπορούσαν να προστεθούν μετά την ανάγνωση των παρακάτω
άρθρων:
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22769&subid=2&pubid=63990890
http://www.naftemporiki.gr/photos/799584/omadikos-gamos-kinezon-stin-kriti
 Πώς παρουσιάζεται το συγκεκριμένο άρθρο καθώς και η φωτογραφία που το συνοδεύει;
Γιατί, κατά τη γνώμη σας, προβάλλονται αυτά τα «γεγονότα» με τον συγκεκριμένο τρόπο;
Τι είναι αυτό που θέλει να προβάλλει ο δημοσιογράφος και για ποιό σκοπό;
Φύλλο συμπερασμάτων
 Ποια τα είδη των ορισμών ως προς την έκταση και τον τρόπο παρουσίασης του υλικού
τους;
 Ποια τα δομικά στοιχεία ενός ορισμού;
 Ποιες λέξεις χρησιμοποιούμε για τη μετάβαση από την οριστέα έννοια στον ορισμό της;
 Ποια τα δομικά στοιχεία μιας διαίρεσης;
 Ποιες λέξεις χρησιμοποιούμε για τη μετάβαση απ΄ τη διαιρετέα έννοια στα μέλη της
διαίρεσης;
 Είναι όλοι οι ορισμοί των λεξικών πανομοιότυποι; Γιατί;
 Γιατί μερικά πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή δεν καταγράφονται στα λεξικά;
 Να δημιουργήσετε στο word ένα σύντομο κείμενο για την έννοια «γάμος», οργανωμένο με
ορισμό και διαίρεση, αφού λάβετε υπόψη σας όσα συζητήθηκαν στην ολoμέλεια (ομαδικοί
γάμοι, γάμοι ομοφυλόφιλων, γάμοι με έναν γαμπρό και πολλές νύφες) .

5. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
‘ΓΑΜΟΣ’
ΟΡΙΣΜΟΣ
Τριανταφυλλίδης:……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………..
Σύντομος – Εκτεταμένος;
Αναλυτικός – Συνθετικός;
Οριστέα έννοια:
Έννοια γένους:
Ειδοποιός διαφορά:
Κριαράς:………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
Σύντομος – Εκτεταμένος;
Αναλυτικός – Συνθετικός;
Οριστέα έννοια:
Έννοια γένους:
Ειδοποιός διαφορά:
Ρήματα που χρησιμοποιούμε στον ορισμό:
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
ΔΙΑΙΡΕΣΗ
Τριανταφυλλίδης:……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………..
Διαιρετέα έννοια:
Διαιρετική βάση:
Μέλη διαίρεσης:

6. Κριαράς:-
Ουσιαστικά και ρήματα που χρησιμοποιούμε στη διαίρεση:
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Νέος ορισμός γάμου:
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Είδη γάμου:
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Ως εργασία για το σπίτι θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν εργαλεία web 2.0. Ως αφόρμηση θα
μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το wordle για να φανούν οι διαφορές μεταξύ των δύο ορισμών, του
Κριαρά και του Τριανταφυλλίδη. Στην εργασία για το σπίτι οι ομάδες των μαθητών θα
αναλάμβαναν άλλοι με το popplet να δώσουν επιγραμματικά τον ορισμό και τη διαίρεση της
έννοιας γάμος. Άλλοι στο photovisi θα δημιουργούσαν ένα κολάζ με τις σύγχρονες μορφές γάμων.
Άλλοι στο storyboard that θα έφτιαχναν μια γελοιογραφία ή ένα κόμικ με θέμα τον γάμο. Άλλοι θα
έφτιαχναν μια διαδραστική αφίσα στο thinklink με θέμα τον γάμο και όλα αυτά προκειμένου να
παρουσιαστούν στα πλαίσια μιας υποτιθέμενης εκδήλωσης με θέμα: ‘Ο θεσμός του γάμου στις
μέρες μας’.