SlideShare a Scribd company logo

Արարատի մարզ
Մարզկենտրոնը` Արտաշատ
Մարզի կազմավորման թիվը՝ 1995թ.ի ապրիլի 12
Տարածաշրջանները` Արարատի շրջան, Արտաշատի
շրջան, Մասիսի շրջան
Քաղաքային համայնքների թիվը` 4 համայնք
Գյուղական համայնքների թիվը` 93 համայնք
Գյուղական բնակավայրերի թիվը` 94 բնակավայր
Ընդհանուր տարածքը` 2,096 կմ²
Ընդհանուր ցամաքային տարածքը` 2,010 կմ²
Բնակչության թիվը (ըստ 01.01.2002թ.ի տվյալների)`
311,40
Արարատի մարզը գտնվում է Հայսատանի Հանրապետության
հարավ-արևմուտքում։ Հյուսիս-արևմուտքից սահմանակից
է Արմավիրի մարզին, հյուսիսից՝ Երևանին ուԿոտայքի մարզին,
արևելքից Գեղարքունիքի մարզին և Վայոց Ձորի մարզին,
հարավից՝ Ադրբեջանի մասը կազմող Նախիջևանին, իսկ
հարավ-արևմուտքիցԹուրքիաին։
Արարատի մարզի պատմամշակութային հուշարձաններից են
Լուսառատ գյուղից 1.6կմ հյուսիս-արևմուտք գտնվող բլուրների
վրա տեղադրված Խոր Վիրապ վանական համալիրը և
Արտաշատ հնավայրը, Դվին հնավայրը` Հնաբերդ և Վերին
Արտաշատ գյուղերի միջև ընկած բլրի վրա, Տափի բերդ-ամրոցը
եկեղեցիով ( որը կոչվում է Գևորգ Մարզպետունու անունով)`
Ուրցաձոր գյուղից 6-6.8 կմ հյուսիս-արևելք, Հավուց Թառ
վանական համալիրը` Գառնի գյուղից 2.8-3.4 կմ արևելք, XII
դարի Սուրբ Կարապետ վանքը` Լանջառ գյուղից 5.7-6.3 կմ
արևմուտք-հյուսիս-արևմուտք, Կաքավաբերդը (Գեղիի կամ
Քեղիի բերդ)` Գառնի գյուղից 12.3-13 կմ արևելք-հարավ-արևելք,
Աղջոց վանքը` Գառնի գյուղից 6.1-6.5 կմ արևելք-հարավ-
արևելք:
Հայկական պետության վերելքների ու անկումների հետ
մեկտեղ փոխվել են բնակչության թիվը և կազմը: Հայ
բնակչությունը կրկին մեծամասնություն է կազմել 1830-
ական թվականներից հետո, երբ տասնյակ հազարավոր
հայեր Իրանի Սալմաստ և Խոյ գավառներից
վերաբնակեցվեցին Արարատի մարզի ներկա տարածքում:
Այժմ բնակչությունը միատարր է, բայց կան նաև ռուսներ,
քրդեր ու ասորիներ, որոնք փոքր թիվ են կազմում:
Տարածքի հարթավայրային` փոքր մասում են գտնվում
գրեթե բոլոր բնակավայրերը: Մարզի լեռնային մասում
բնակչությունը գրեթե բացակայում է: Միայն բարձրադիր
գոտում, որն օգտագործվում է որպես ամառային
արոտավայր, ամռան երեք-չորս ամիսներին հայտնվում է
ժամանակավոր բնակչություն:
Մարզի ամենախոշոր քաղաքը մարզկենտրոն Արտաշատն է:
Այն գտնվում է Երևան-Գորիս-Ստեփանակերտ ավտոխճուղու
վրա, հայոց պատմական մայրաքաղաք Արտաշատից 10կմ
հյուսիս-արևմուտք, որից և ստացել է իր անվանումը:
Արտաշատը Հայաստանի Հանրապետության միջին մեծության
քաղաքներից է, որն ունի բազմաճյուղ արդյունաբերություն: Նա
այդպիսին է դարձել վերջին 3-4 տասնամյակների ընթացքում,
երբ մեկը մյուսի հետևից կառուցվեցին գինու, մրգի
պահածոների, կաթի, հախճապակու, խեցեգործական իրերի,
կահույքի ու մանվածքային գործարանները, ընդարձակվեց
կրթական, մշակութային ու առողջապահական հիմնարկների
ցանցը:
Արարատի մյուս քաղաքներն են` Արարատը, Մասիսը և Վեդին:
Արարատը առավել հայտնի է որպես ծանր արդյունաբերության
կենտրոն. այստեղ են գտնվում ցեմենտի գործարանը և ոսկու
կորզման ֆաբրիկան: Մասիսին և Վեդուն բնորոշ են սննդի և
թեթև արդյունաբերության ճյուղերը: Մասիսը նաև խոշոր
երկաթուղային ապրանքային կայարան է, որն ունի
միջմարզային նշանակություն և սպասարկում է Երևան
քաղաքին:

 Դվին (արաբ. Դաբիլ, հուն.
Դուվիյ), Պատմական
Հայաստանի մայրաքաղաքներից մեկը։
Հիմնադրվել է 4-րդ դարի առաջին կեսին։
Մեծ Հայքի թագավորն էր Տրդատ
Մեծի որդի Խոսրով Բ Կոտակը։ Նրա
գահակալության առաջին տարիներին
կատարված շինարարական գործերից
մեկը Դվին քաղաքի հիմնադրումն է։
 Խոսրովի անտառ (Ուրծի
արգելոց, Գառնու արգելոց), Հայոց արքա
Խոսրով Բ Կոտակի կողմից 4-րդ դարում
հիմնադրված որսատեղ։ Սկիզբ է առնում
Արարատյան դաշտում, Արաքսի ափից,
Դվինի մոտակայքում և ձգվում է մինչև
Ազատ գետը։ Խոսրովի անտառը 1958 թ-
ից հանդիսանում է պետական
արգելոց։ Կենդանական աշխարհին
բնորոշ են հայկական մուֆլոնը (վայրի
ոչխարը) և բեզոարյան այծը։ Հանդիպում
են նաև ընձառյուծ, գորշ արջ,վարազ,
աղվես, նապաստակ, լուսան, կզաքիս,
գայլ, այլն։ Հարուստ է
թռչնաշխարհը։ Խոսրովի անտառում են
գտնվում Գեղարդը, Հավուց Թառը,
Կաքավաբերդը։«Խոսրովի անտառ»
անվանումն ստացել է Խոսրով Բ
Կոտակ թագավորի պատվին։
Դվին

Խոր-Վիրապ վանք-
ամրոց
Խոր Վիրապ(18-րդ դար) վանք-ամրոցը գտնվում է Արարատի մարզի Փոքր Վեդի
գյուղի մոտակայքում, բլրի վրա։ Եղել է Հայոց հանրահայտ ուխտատեղիներից՝
կապված Գրիգոր Ա Լուսավորչի անվան հետ: Տրդատ 3-րդ Մեծը քրիստոնյաների
հալածանքի շրջանում Գրիգոր Լուսավորչին նետել է Արտաշատի բանտի
գուբը/խոր փոս/, որտեղ Լուսավորիչն անցկացրել է մոտ 14 տարի։ Ըստ
ավանդույթի նրան գաղտնի կերակրել է մի կին, որի շնորհիվ էլ նա ողջ է մնացել:
Տրդատ 3-րդն այդ ժամանակ օգնության կարիք ուներ, քանի որ քրիստոնյաներին
հալածելու համար, Աստված նրան պատժում է և նրա դեմքը վերածվում է խոզի
մռութի, և նրան կարողանում է բժշկել միայն Լուսավորիչը: Այդ դեպքից հետո,
Տրդատը նրան բաց է թողնում, մկրտվում է որպես քրիստոնյա, և երկրով մեկ
թույլատրում է քրիստոնեության տարածումը, և այն հռչակում է որպես պետական
կրոն:
Առաջին անգամ հիշատակում է
Հովհաննես Դրասխանակերտցին (IX-
Xդդ.) որպես Բագրատունիների
տոհմական տիրույթ։ XIդ. անցել է
Պահլավունիներին, XII-XIIIդդ. այն
տիրել են Պռոշյանները։
Դրասխանակերտցին հաղորդում է, որ
924թ.-ին Գեղիի վրա է հարձակվել
արաբ զորավար Բեշիրը և պարտվել
Գևորգ Մարզպետունուց։ Ամրոցն այժմ
կանգուն է, լավ պահպանված։ Այն
կառուցված է բարձր լեռան գագաթին,
որ երեք կողմից անմատչելի է։ Բերդը
հիշատակվում է նաև Գեղի կամ Քեղի
անուններով:
Գեղամա լեռներում, Սևանա լճի
հյուսիսարևելյան ափին, Արագածի
լանջերին և այլ վայրերում
հայտնաբերվել են վիշապի
պաշտամունքին նվիրված հնագույն
բազմաթիվ քարակոթողներ, որոնք
հայտնի են «Վիշապաքարեր»
անունով։ Վանքի լճի մոտ (Գեղամա
լեռներում) պահպանվել են երկու
վիշապաքար, որոնցից մեծը մոտ 3,5մ
է: Տեղադրվել են բնական և
արհեստական ջրավազանների ու
աղբյուրների ակունքների մոտ և
խորհրդանշել տարերքի անսանձ ուժը,
բնության զարթոնքը,
պտղաբերություն, առատություն:

More Related Content

What's hot

Sistemski softver i aplikativni programi
Sistemski softver i aplikativni programiSistemski softver i aplikativni programi
Sistemski softver i aplikativni programiJasmina Profil
 
Gojaznost globalni problem
Gojaznost  globalni problemGojaznost  globalni problem
Gojaznost globalni problem
brankica novitovic
 
Vrste računara
Vrste računaraVrste računara
Vrste računara
NatashaBN
 
Hemijski sastav celije Ivana Jelkic
Hemijski sastav celije Ivana JelkicHemijski sastav celije Ivana Jelkic
Hemijski sastav celije Ivana Jelkic
ivana_123
 
TRIPTICO TEPOZTLAN
TRIPTICO TEPOZTLANTRIPTICO TEPOZTLAN
TRIPTICO TEPOZTLAN
FisicaIIngMonserratO
 
Prirodni resursi, pojam i definicija
Prirodni resursi, pojam i definicijaPrirodni resursi, pojam i definicija
Prirodni resursi, pojam i definicija
MarijaRadonjic1
 
žIvotne namirnice
žIvotne namirnicežIvotne namirnice
žIvotne namirnice
Ljilja Malic
 
Mutacije
MutacijeMutacije
Mutacije
Ena Horvat
 
Recikliraj!
Recikliraj!Recikliraj!
Recikliraj!pekona
 
Ćelija
ĆelijaĆelija
Ćelija
Ena Horvat
 
Cirkulatorni sistem
Cirkulatorni sistemCirkulatorni sistem
Cirkulatorni sistem
Elementary School "Bora Lazić"
 
генетички инжињеринг
генетички инжињеринг генетички инжињеринг
генетички инжињеринг Nela Najdoska
 
Мишићно скелетни систем
Мишићно скелетни системМишићно скелетни систем
Мишићно скелетни систем
Violeta Djuric
 
5. Citoplazma i celijske organele
5. Citoplazma i celijske organele5. Citoplazma i celijske organele
5. Citoplazma i celijske organele
ltixomir
 
Cvet, cvasti, oprašivanje i oplođenje-ponavljanje
Cvet, cvasti, oprašivanje i oplođenje-ponavljanjeCvet, cvasti, oprašivanje i oplođenje-ponavljanje
Cvet, cvasti, oprašivanje i oplođenje-ponavljanje
Ena Horvat
 
Домашното насилие
Домашното насилиеДомашното насилие
Домашното насилиеrumigs
 
Uticaj komponenata na performanse racunara
Uticaj komponenata na performanse racunaraUticaj komponenata na performanse racunara
Uticaj komponenata na performanse racunara
Siniša Ćulafić
 

What's hot (20)

Sistemski softver i aplikativni programi
Sistemski softver i aplikativni programiSistemski softver i aplikativni programi
Sistemski softver i aplikativni programi
 
Gojaznost globalni problem
Gojaznost  globalni problemGojaznost  globalni problem
Gojaznost globalni problem
 
Vrste računara
Vrste računaraVrste računara
Vrste računara
 
ćElija
ćElijaćElija
ćElija
 
Hemijski sastav celije Ivana Jelkic
Hemijski sastav celije Ivana JelkicHemijski sastav celije Ivana Jelkic
Hemijski sastav celije Ivana Jelkic
 
TRIPTICO TEPOZTLAN
TRIPTICO TEPOZTLANTRIPTICO TEPOZTLAN
TRIPTICO TEPOZTLAN
 
Prirodni resursi, pojam i definicija
Prirodni resursi, pojam i definicijaPrirodni resursi, pojam i definicija
Prirodni resursi, pojam i definicija
 
žIvotne namirnice
žIvotne namirnicežIvotne namirnice
žIvotne namirnice
 
Mutacije
MutacijeMutacije
Mutacije
 
Recikliraj!
Recikliraj!Recikliraj!
Recikliraj!
 
Ćelija
ĆelijaĆelija
Ćelija
 
Cirkulatorni sistem
Cirkulatorni sistemCirkulatorni sistem
Cirkulatorni sistem
 
генетички инжињеринг
генетички инжињеринг генетички инжињеринг
генетички инжињеринг
 
Мишићно скелетни систем
Мишићно скелетни системМишићно скелетни систем
Мишићно скелетни систем
 
14
1414
14
 
5. Citoplazma i celijske organele
5. Citoplazma i celijske organele5. Citoplazma i celijske organele
5. Citoplazma i celijske organele
 
Cvet, cvasti, oprašivanje i oplođenje-ponavljanje
Cvet, cvasti, oprašivanje i oplođenje-ponavljanjeCvet, cvasti, oprašivanje i oplođenje-ponavljanje
Cvet, cvasti, oprašivanje i oplođenje-ponavljanje
 
винсент ван гог
винсент ван гогвинсент ван гог
винсент ван гог
 
Домашното насилие
Домашното насилиеДомашното насилие
Домашното насилие
 
Uticaj komponenata na performanse racunara
Uticaj komponenata na performanse racunaraUticaj komponenata na performanse racunara
Uticaj komponenata na performanse racunara
 

More from Sergeyslide

Hollywood in a Nutshell.pptx
Hollywood in a Nutshell.pptxHollywood in a Nutshell.pptx
Hollywood in a Nutshell.pptx
Sergeyslide
 
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմըՄելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Sergeyslide
 
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմըՄելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Sergeyslide
 
AC/DC
AC/DCAC/DC
A Tourist Leaflet
A Tourist LeafletA Tourist Leaflet
A Tourist Leaflet
Sergeyslide
 
Ջրածին H2
Ջրածին H2Ջրածին H2
Ջրածին H2
Sergeyslide
 
Оладьи
Оладьи Оладьи
Оладьи
Sergeyslide
 
багет
багетбагет
багет
Sergeyslide
 
Կայծակ
ԿայծակԿայծակ
Կայծակ
Sergeyslide
 
10 способов украсить яица
10 способов украсить яица10 способов украсить яица
10 способов украсить яица
Sergeyslide
 
Пасха в Армении (затик)
Пасха в Армении (затик)Пасха в Армении (затик)
Пасха в Армении (затик)
Sergeyslide
 
Մայրիկիս
ՄայրիկիսՄայրիկիս
Մայրիկիս
Sergeyslide
 
крепость эребуни
крепость эребуникрепость эребуни
крепость эребуни
Sergeyslide
 

More from Sergeyslide (13)

Hollywood in a Nutshell.pptx
Hollywood in a Nutshell.pptxHollywood in a Nutshell.pptx
Hollywood in a Nutshell.pptx
 
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմըՄելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
 
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմըՄելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
Մելիք Եգան և Եգանյանների տոհմը
 
AC/DC
AC/DCAC/DC
AC/DC
 
A Tourist Leaflet
A Tourist LeafletA Tourist Leaflet
A Tourist Leaflet
 
Ջրածին H2
Ջրածին H2Ջրածին H2
Ջրածին H2
 
Оладьи
Оладьи Оладьи
Оладьи
 
багет
багетбагет
багет
 
Կայծակ
ԿայծակԿայծակ
Կայծակ
 
10 способов украсить яица
10 способов украсить яица10 способов украсить яица
10 способов украсить яица
 
Пасха в Армении (затик)
Пасха в Армении (затик)Пасха в Армении (затик)
Пасха в Армении (затик)
 
Մայրիկիս
ՄայրիկիսՄայրիկիս
Մայրիկիս
 
крепость эребуни
крепость эребуникрепость эребуни
крепость эребуни
 

արարատի մարզ

  • 2. Մարզկենտրոնը` Արտաշատ Մարզի կազմավորման թիվը՝ 1995թ.ի ապրիլի 12 Տարածաշրջանները` Արարատի շրջան, Արտաշատի շրջան, Մասիսի շրջան Քաղաքային համայնքների թիվը` 4 համայնք Գյուղական համայնքների թիվը` 93 համայնք Գյուղական բնակավայրերի թիվը` 94 բնակավայր Ընդհանուր տարածքը` 2,096 կմ² Ընդհանուր ցամաքային տարածքը` 2,010 կմ² Բնակչության թիվը (ըստ 01.01.2002թ.ի տվյալների)` 311,40
  • 3. Արարատի մարզը գտնվում է Հայսատանի Հանրապետության հարավ-արևմուտքում։ Հյուսիս-արևմուտքից սահմանակից է Արմավիրի մարզին, հյուսիսից՝ Երևանին ուԿոտայքի մարզին, արևելքից Գեղարքունիքի մարզին և Վայոց Ձորի մարզին, հարավից՝ Ադրբեջանի մասը կազմող Նախիջևանին, իսկ հարավ-արևմուտքիցԹուրքիաին։ Արարատի մարզի պատմամշակութային հուշարձաններից են Լուսառատ գյուղից 1.6կմ հյուսիս-արևմուտք գտնվող բլուրների վրա տեղադրված Խոր Վիրապ վանական համալիրը և Արտաշատ հնավայրը, Դվին հնավայրը` Հնաբերդ և Վերին Արտաշատ գյուղերի միջև ընկած բլրի վրա, Տափի բերդ-ամրոցը եկեղեցիով ( որը կոչվում է Գևորգ Մարզպետունու անունով)` Ուրցաձոր գյուղից 6-6.8 կմ հյուսիս-արևելք, Հավուց Թառ վանական համալիրը` Գառնի գյուղից 2.8-3.4 կմ արևելք, XII դարի Սուրբ Կարապետ վանքը` Լանջառ գյուղից 5.7-6.3 կմ արևմուտք-հյուսիս-արևմուտք, Կաքավաբերդը (Գեղիի կամ Քեղիի բերդ)` Գառնի գյուղից 12.3-13 կմ արևելք-հարավ-արևելք, Աղջոց վանքը` Գառնի գյուղից 6.1-6.5 կմ արևելք-հարավ- արևելք:
  • 4. Հայկական պետության վերելքների ու անկումների հետ մեկտեղ փոխվել են բնակչության թիվը և կազմը: Հայ բնակչությունը կրկին մեծամասնություն է կազմել 1830- ական թվականներից հետո, երբ տասնյակ հազարավոր հայեր Իրանի Սալմաստ և Խոյ գավառներից վերաբնակեցվեցին Արարատի մարզի ներկա տարածքում: Այժմ բնակչությունը միատարր է, բայց կան նաև ռուսներ, քրդեր ու ասորիներ, որոնք փոքր թիվ են կազմում: Տարածքի հարթավայրային` փոքր մասում են գտնվում գրեթե բոլոր բնակավայրերը: Մարզի լեռնային մասում բնակչությունը գրեթե բացակայում է: Միայն բարձրադիր գոտում, որն օգտագործվում է որպես ամառային արոտավայր, ամռան երեք-չորս ամիսներին հայտնվում է ժամանակավոր բնակչություն:
  • 5. Մարզի ամենախոշոր քաղաքը մարզկենտրոն Արտաշատն է: Այն գտնվում է Երևան-Գորիս-Ստեփանակերտ ավտոխճուղու վրա, հայոց պատմական մայրաքաղաք Արտաշատից 10կմ հյուսիս-արևմուտք, որից և ստացել է իր անվանումը: Արտաշատը Հայաստանի Հանրապետության միջին մեծության քաղաքներից է, որն ունի բազմաճյուղ արդյունաբերություն: Նա այդպիսին է դարձել վերջին 3-4 տասնամյակների ընթացքում, երբ մեկը մյուսի հետևից կառուցվեցին գինու, մրգի պահածոների, կաթի, հախճապակու, խեցեգործական իրերի, կահույքի ու մանվածքային գործարանները, ընդարձակվեց կրթական, մշակութային ու առողջապահական հիմնարկների ցանցը: Արարատի մյուս քաղաքներն են` Արարատը, Մասիսը և Վեդին: Արարատը առավել հայտնի է որպես ծանր արդյունաբերության կենտրոն. այստեղ են գտնվում ցեմենտի գործարանը և ոսկու կորզման ֆաբրիկան: Մասիսին և Վեդուն բնորոշ են սննդի և թեթև արդյունաբերության ճյուղերը: Մասիսը նաև խոշոր երկաթուղային ապրանքային կայարան է, որն ունի միջմարզային նշանակություն և սպասարկում է Երևան քաղաքին:
  • 6.   Դվին (արաբ. Դաբիլ, հուն. Դուվիյ), Պատմական Հայաստանի մայրաքաղաքներից մեկը։ Հիմնադրվել է 4-րդ դարի առաջին կեսին։ Մեծ Հայքի թագավորն էր Տրդատ Մեծի որդի Խոսրով Բ Կոտակը։ Նրա գահակալության առաջին տարիներին կատարված շինարարական գործերից մեկը Դվին քաղաքի հիմնադրումն է։  Խոսրովի անտառ (Ուրծի արգելոց, Գառնու արգելոց), Հայոց արքա Խոսրով Բ Կոտակի կողմից 4-րդ դարում հիմնադրված որսատեղ։ Սկիզբ է առնում Արարատյան դաշտում, Արաքսի ափից, Դվինի մոտակայքում և ձգվում է մինչև Ազատ գետը։ Խոսրովի անտառը 1958 թ- ից հանդիսանում է պետական արգելոց։ Կենդանական աշխարհին բնորոշ են հայկական մուֆլոնը (վայրի ոչխարը) և բեզոարյան այծը։ Հանդիպում են նաև ընձառյուծ, գորշ արջ,վարազ, աղվես, նապաստակ, լուսան, կզաքիս, գայլ, այլն։ Հարուստ է թռչնաշխարհը։ Խոսրովի անտառում են գտնվում Գեղարդը, Հավուց Թառը, Կաքավաբերդը։«Խոսրովի անտառ» անվանումն ստացել է Խոսրով Բ Կոտակ թագավորի պատվին։ Դվին
  • 8. Խոր Վիրապ(18-րդ դար) վանք-ամրոցը գտնվում է Արարատի մարզի Փոքր Վեդի գյուղի մոտակայքում, բլրի վրա։ Եղել է Հայոց հանրահայտ ուխտատեղիներից՝ կապված Գրիգոր Ա Լուսավորչի անվան հետ: Տրդատ 3-րդ Մեծը քրիստոնյաների հալածանքի շրջանում Գրիգոր Լուսավորչին նետել է Արտաշատի բանտի գուբը/խոր փոս/, որտեղ Լուսավորիչն անցկացրել է մոտ 14 տարի։ Ըստ ավանդույթի նրան գաղտնի կերակրել է մի կին, որի շնորհիվ էլ նա ողջ է մնացել: Տրդատ 3-րդն այդ ժամանակ օգնության կարիք ուներ, քանի որ քրիստոնյաներին հալածելու համար, Աստված նրան պատժում է և նրա դեմքը վերածվում է խոզի մռութի, և նրան կարողանում է բժշկել միայն Լուսավորիչը: Այդ դեպքից հետո, Տրդատը նրան բաց է թողնում, մկրտվում է որպես քրիստոնյա, և երկրով մեկ թույլատրում է քրիստոնեության տարածումը, և այն հռչակում է որպես պետական կրոն:
  • 9. Առաջին անգամ հիշատակում է Հովհաննես Դրասխանակերտցին (IX- Xդդ.) որպես Բագրատունիների տոհմական տիրույթ։ XIդ. անցել է Պահլավունիներին, XII-XIIIդդ. այն տիրել են Պռոշյանները։ Դրասխանակերտցին հաղորդում է, որ 924թ.-ին Գեղիի վրա է հարձակվել արաբ զորավար Բեշիրը և պարտվել Գևորգ Մարզպետունուց։ Ամրոցն այժմ կանգուն է, լավ պահպանված։ Այն կառուցված է բարձր լեռան գագաթին, որ երեք կողմից անմատչելի է։ Բերդը հիշատակվում է նաև Գեղի կամ Քեղի անուններով:
  • 10. Գեղամա լեռներում, Սևանա լճի հյուսիսարևելյան ափին, Արագածի լանջերին և այլ վայրերում հայտնաբերվել են վիշապի պաշտամունքին նվիրված հնագույն բազմաթիվ քարակոթողներ, որոնք հայտնի են «Վիշապաքարեր» անունով։ Վանքի լճի մոտ (Գեղամա լեռներում) պահպանվել են երկու վիշապաքար, որոնցից մեծը մոտ 3,5մ է: Տեղադրվել են բնական և արհեստական ջրավազանների ու աղբյուրների ակունքների մոտ և խորհրդանշել տարերքի անսանձ ուժը, բնության զարթոնքը, պտղաբերություն, առատություն: