ΤΠΕ β΄ επιπέδου, Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου, Κυριολεξία-Μεταφορά

1. 3η Ενότητα
ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
Β΄ ΕΠΙΠΕΔΟ
Ε΄ Φάση
Επιμορφώτρια: Ζαφείρη Κωνσταντία, ΠΕ02
Διδακτική Παρέμβαση
Στη Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου
Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου
ΠΕ02
ΠΑΤΡΑ 2014

2. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 2
ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ - ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΟΜΗΣ
Θέμα: Παίζοντας με τις λέξεις…
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η διδακτική πρόταση αφορά α) στην κατανόηση και εμπέδωση των
ερωτηματικών προτάσεων προχωρώντας από τα απλούστερα φαινόμενα,
όπως είναι οι ευθείες ερωτήσεις, στα πιο δύσκολα, όπως είναι ο πλάγιος
λόγος και οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις και β) στη παρουσίαση του
σχήματος της μεταφοράς σε αντιδιαστολή με την κυριολεξία. Με τις δράσεις
που περιγράφονται στις διδακτικές παρεμβάσεις αυτού του σεναρίου
διδασκαλίας επιδιώκεται να γνωρίσουν οι μαθητές με δημιουργικό τρόπο τους
κοινωνικούς κανόνες – που θεωρούνται εξίσου σημαντικοί με τους
γλωσσικούς – για τη ρύθμιση της επικοινωνίας. Με την επεξεργασία των
ειδών που διακρίνονται οι ερωτηματικές προτάσεις, του ευθύ και πλάγιου
λόγου, των λεκτικών μηνυμάτων της κυριολεξίας και της μεταφοράς οι
μαθητές θα προσεγγίσουν το σημασιολογικό και το πραγματολογικό επίπεδο
της γλώσσας, ώστε να κατανοήσουν ότι η γλώσσα εξυπηρετεί κάθε φορά
διαφορετικούς στόχους και σκοπούς και διαθέτει πλούσιους τρόπους γι’ αυτό.
Οι μαθητές οικοδομούν τη γνώση με τη βοήθεια των ΤΠΕ. Έμφαση δίνεται
στην εργασία σε ομάδες, στην ανατροφοδότηση των μαθητών με
πληροφορίες και αξιολογικές κρίσεις που προέρχονται από την ίδια την
ομάδα και προκύπτουν ως αποτέλεσμα μιας διδακτικής πράξης εστιασμένης
στην ενεργητική συμμετοχή των μαθητών σε μια ανακαλυπτική πορεία
μάθησης.

3. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 3
ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η διδακτική αυτή πρόταση συνδέεται με το μάθημα της Νεοελληνικής
Γλώσσας Γ΄ Γυμνασίου: 3η
Ενότητα ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΙΔΙΟΙ. ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ. Μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλία των θεματικών
ενοτήτων στη σχολική τάξη, οι μαθητές εργάζονται στο εργαστήριο των Η/Υ,
όπου:
 αφού ανατρέξουν στη Θεωρία κάθε θεματικής, αναζητούν υλικό στο
διαδίκτυο˙
 επεξεργάζονται το υλικό˙
 επιλέγουν και παράγουν εικονιστικό και κειμενικό υλικό σχετικό με την
θεματική.
Όλες οι δραστηριότητες για τα συντακτικά φαινόμενα και τις έννοιες για
την παραγωγή λόγου είναι συμβατές με τους στόχους του ισχύοντος
αναλυτικού προγράμματος για το Γυμνάσιο και ειδικά για το μάθημα της
Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ΄ Γυμνασίου .
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
 Γνωστικοί
 Να αναγνωρίζουν οι μαθητές τις ερωτηματικές προτάσεις και τα
είδη τους,
 Να διαχωρίζουν τις ευθείες και τις πλάγιες ερωτήσεις,
 Να αναγνωρίζουν τις διαφορές ανάμεσα στον ευθύ και πλάγιο
λόγο και τις αλλαγές που συμβαίνουν, όταν μετατρέπουμε τον
ευθύ λόγο σε πλάγιο και το αντίστροφο,
 Να ασκηθούν στον μετασχηματισμό των ευθειών ερωτήσεων σε
πλάγιες, ώστε ν’ αποκτήσουν γλωσσική επάρκεια,

4. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 4
 Να κατανοήσουν τη μεταφορική χρήση της γλώσσας, ώστε να
αποκτήσουν δεξιότητες στο σημασιολογικό επίπεδο
 Να κατανοήσουν την εξάρτηση της μεταφοράς από πολιτισμικά
και κοινωνικά συμφραζόμενα και διαφορετικά επικοινωνιακά
πλαίσια
 Παιδαγωγικοί
 Να εκφραστούν δημιουργικά σε σχέση με τις έννοιες που θα
συναντήσουν,
 Να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη
μαθησιακή διαδικασία,
 Να καλλιεργήσουν το ομαδοσυνεργατικό πνεύμα,
 Να αναπτύξουν την ικανότητα της αυτενέργειας και της ατομικής
οικοδόμησης της γνώσης,
 Να εφαρμόσουν επικοινωνιακές μεθόδους μάθησης,
 Να συμμετάσχουν ενεργητικά στο μάθημα της Νεοελληνικής
Γλώσσας.
 Τεχνολογικοί – Χρήση Τ.Π.Ε.
 Να αποκτήσουν δεξιότητες στην αναζήτηση, αξιολόγηση,
επεξεργασία και διαχείριση του πληροφοριακού υλικού από το
διαδίκτυο.
 Να ασκηθούν στην παραγωγή ηλεκτρονικού κειμένου μαζί με τις
τεχνικές μορφοποίησης κειμένων σε πρόγραμμα WORD.

5. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 5
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
 Εργαλεία – Διδακτικό Υλικό
 Σχολικό εγχειρίδιο σε ψηφιακή μορφή
 Λογισμικό επεξεργασίας κειμένου
 Χρήση διαδικτύου για αναζήτηση σχετικού υλικού
 Ηλεκτρονικά Φύλλα εργασίας
 Προσδοκώμενη διαδικασία μάθησης
Η οικοδόμηση της νέας γνώσης, με βάση την προϋπάρχουσα, και το
σύνολο των δραστηριοτήτων βασίζονται στην ερευνητική - ανακαλυπτική
μέθοδο και στο ομαδο-συνεργατικό μοντέλο μάθησης με μαθητοκεντρικό
προσανατολισμό, καθώς:
 Κάθε μαθητής καλείται να αναπτύξει στρατηγικές αναζήτησης,
επιλογής, σύγκρισης και αξιολόγησης κάθε πληροφορίας-
γνωστικού υλικού,
 Μέσα στην ομάδα αναδεικνύεται ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο
ο καθένας προσεγγίζει, ερμηνεύει και διαχειρίζεται κάθε
πληροφορία ή στοιχείο γνώσης,
 Οι ΤΠΕ , ως πολύτιμος βοηθός, στηρίζουν και αισθητοποιούν το
κειμενικό υλικό ευνοώντας την πολυτροπικότητά του και την
οπτική του επένδυση και -ακόμη περισσότερο- διαμορφώνουν
ένα ανοιχτό περιβάλλον έρευνας.
 Η προσωπική αναζήτηση, η ανάληψη ρόλων και η συνεργασία
δίνουν βιωματικό χαρακτήρα στη διαδικασία.

6. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 6
 Διδακτική διαδικασία
Με την παρατήρηση και το συλλογισμό ο μαθητής λειτουργεί ως
ερευνητής κι επιλύει προβλήματα· στη συνέχεια με την οργάνωση των
πληροφοριών του λειτουργεί ως δημιουργός και οικοδομεί γνώση. Ως
μεθόδους επιλέγουμε:
 τη διερευνητική / ανακαλυπτική μέθοδο, αφού οι μαθητές
αναζητούν, συλλέγουν, επεξεργάζονται πληροφορίες και
παρουσιάζουν το έργο τους ,
 την εποικοδομιστική μέθοδο, όταν οι μαθητές συμμετέχουν
ενεργά στην υλοποίηση των δραστηριοτήτων,
χρησιμοποιώντας και προηγούμενες γνώσεις τους ˙
 την ομαδο – συνεργατική με τη δημιουργία ομαδικών
εργασιών. Οι ρόλοι και οι εργασίες επιμερίζονται.
Αλλαγές προκαλούνται ως προς τη διδακτική διαδικασία σε σχέση με
αυτήν που συνήθως ακολουθείται, τη δασκαλοκεντρική. Ο καθηγητής
λειτουργεί καθοδηγητικά στον καθορισμό των παιδαγωγικών διαδικασιών,
ενώ στο περιεχόμενο της διδακτικής διαδικασίας είναι άλλοτε καθοδηγητικός,
άλλοτε υποστηρικτικός, ή συμβουλευτικός. Έτσι, η διδασκαλία γίνεται
μαθητοκεντρική, αφού οι μαθητές ανακαλύπτουν τη γνώση και μετά από
συνεργασία στην ομάδα τους την παρουσιάζουν.
 Εφαρμογή στη σχολική μονάδα
Για την ολοκλήρωση του παρόντος σεναρίου διδασκαλίας απαιτούνται
τρεις (03) διδακτικές παρεμβάσεις όσες και οι υπο-ενότητες στο επίπεδο
της γλωσσικής διδασκαλίας:
Α) Ερωτηματικές προτάσεις
Β) Ευθύς-Πλάγιος Λόγος
Γ) Κυριολεξία-Μεταφορά

7. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 7
Η επιλογή των παραπάνω υπο-ενοτήτων δεν είναι τυχαία. Στη γλωσσική
εκπαίδευση Κωφών και βαρήκοων μαθητών ιδιαίτερες δυσκολίες
διαπιστώνονται στην κατανόηση και παραγωγή δευτερευουσών προτάσεων,
στις μορφοσυντακτικές, σημασιολογικές και υφολογικές αλλαγές που
συμβαίνουν, όταν μετατρέπουμε στον ευθύ σε πλάγιο λόγο και αντίστροφα,
αλλά και στη κατανόηση και χρήση της μεταφοράς στην ομιλούμενη γλώσσα.
Η Νοηματική Γλώσσα των Κωφών είναι γεμάτη από μεταφορές, που όμως
δεν αντιστοιχούν στις μεταφορικές εκφράσεις της ομιλούμενης με αποτέλεσμα
τη σύγχυση των κωφών/βαρήκοων μαθητών στις μεταφορική δομές της
γλώσσας που καλούνται να διδαχθούν στο σχολείο. Για τους παραπάνω
λόγους η διδασκαλία των συγκεκριμένων γλωσσικών υπο-ενοτήτων με τη
χρήση Τ.Π.Ε. δηλαδή με τρόπο ευχάριστο και οικείο στους μαθητές κρίνεται
σημαντική, πολύ χρήσιμη και ωφέλιμη γι’ αυτούς.
Α) Ερωτηματικές προτάσεις
Η παρέμβαση πραγματοποιείται σε μία (01) διδακτική ώρα. Οι μαθητές
συζητούν πολύ σύντομα στο εργαστήριο Η/Υ με τον καθηγητή τη θεματική
που έχουν διδαχθεί στην σχολική τάξη για το τι είναι οι ερωτηματικές
προτάσεις και ποια είναι τα είδη τους (10΄). Ο καθηγητής τους παρουσιάζει το
φύλλο εργασίας και επεξηγεί τη διδακτική διαδικασία (5΄). Στη συνέχεια οι
μαθητές αναζητούν το υλικό τους στο διαδίκτυο, συλλέγουν τις απαραίτητες
πληροφορίες από το υλικό για την εκπόνηση των εργασιών τους και
ολοκληρώνουν τη σύνθεση του ηλεκτρονικού φύλλου εργασίας με ευχάριστο
τρόπο: ένα παιχνίδι στο διαδίκτυο με εικονιστικό υλικό για τις ερωτηματικε΄ς
προτάσεις.

8. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 8
Β) Ευθύς-Πλάγιος Λόγος
Η παρέμβαση πραγματοποιείται σε δύο (02) διδακτικές ώρες. Την πρώτη
διδακτική ώρα οι μαθητές συζητούν πολύ σύντομα στο εργαστήριο Η/Υ με
τον καθηγητή τη θεματική που έχουν διδαχθεί στην σχολική τάξη για τον
Ευθύ και Πλάγιο Λόγο (5΄). Ο καθηγητής τους παρουσιάζει το 1ο
φύλλο
εργασίας και επεξηγεί τη διδακτική διαδικασία (5 λεπτά). Στη συνέχεια οι
μαθητές αναζητούν το υλικό τους στο διαδίκτυο και συλλέγουν τις
απαραίτητες πληροφορίες από το εικονιστικό υλικό για την εκπόνηση των
εργασιών τους. Τη δεύτερη διδακτική ώρα οι μαθητές προχωρούν στη
σύνθεση του 2ου
ηλεκτρονικού φύλλου εργασίας (20 λεπτά) και παρουσιάζουν
την εργασία τους (15 λεπτά).
Γ) Κυριολεξία-Μεταφορά
Η παρέμβαση πραγματοποιείται σε μία (01) διδακτική ώρα: οι μαθητές
ξαναθυμούνται τη θεματική που έχουν διδαχθεί στη σχολική τάξη για την
κυριολεκτική και τη μεταφορική γλώσσα και στη συνέχεια ο καθηγητής τους
παρουσιάζει το φύλλο εργασίας επεξηγώντας τη διδακτική διαδικασία. Οι
μαθητές αναζητούν το υλικό τους στο διαδίκτυο, συμπληρώνουν στοιχεία σε
πίνακα, χαίρονται με παιχνίδια στο διαδίκτυο σχετικά με την κυριολεξία και τη
μεταφορά και αφού ολοκληρώσουν, παρουσιάζουν την εργασία τους.
 Οργάνωση της τάξης
Οι μαθητές αποτελούν μία ομάδα (πρβλ. παρακάτω Διευκρινίσεις
σχετικά με τη διδακτική παρέμβαση). Η αναζήτηση στο εργαστήριο γίνεται με
ηλεκτρονικά φύλλα εργασίας σε προεπιλεγμένες ιστοσελίδες και με βάση τις
προϋπάρχουσες αποκτημένες δεξιότητες.

9. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 9
 Προετοιμασία – Προαπαιτούμενα
Για μια ικανοποιητική διεξαγωγή της διδακτικής αυτής πρότασης κρίνονται
απαραίτητα:
 εξοικείωση μαθητών και διδάσκοντος στη χρήση Τ.Π.Ε.,
 μια σχετική εμπειρία των μαθητών σε διερευνητικές,
ανατροφοδοτικές και συνεργατικές διαδικασίες,
 συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της πληροφορικής,
 διαθεσιμότητα και προετοιμασία του εργαστηρίου
πληροφορικής, πρόσβαση στο διαδίκτυο.
 συζήτηση στην τάξη και προϊδεασμός των μαθητών σχετικά με
τον τρόπο εργασίας,
 προετοιμασία και μεθοδική οργάνωση του απαιτούμενου
έντυπου και εικονιστικού υλικού.
Πριν τη διεξαγωγή του σεναρίου, έχει προηγηθεί διδασκαλία των
θεματικών ενοτήτων στη σχολική τάξη. Οι μαθητές επίσης γνωρίζουν ότι θα
εργαστούν στο εργαστήριο για συγκεκριμένες διδακτικές ώρες. Επιπλέον,
συζητούν και αποφασίζουν τους ρόλους που θα αναλάβουν στις ομάδες στις
οποίες ανήκουν.
Κατά την είσοδό τους στο εργαστήριο ο καθηγητής τους ενημερώνει για
τους στόχους των εργασιών τους και τον τρόπο συλλογής κι επεξεργασίας
του υλικού τους.

10. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 10
Γ) Κυριολεξία-Μεταφορά
 Στάδια εξέλιξης της διδακτικής διαδικασίας – Διάρκεια
H παρέμβαση πραγματοποιείται σε μία (01) διδακτική ώρα. Οι μαθητές
συζητούν πολύ σύντομα στο εργαστήριο Η/Υ με τον καθηγητή τη θεματική
που έχουν διδαχθεί στην σχολική τάξη για την κυριολεκτική και τη μεταφορική
γλώσσα (5΄). Ο καθηγητής τους παρουσιάζει το ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ και
επεξηγεί τη διδακτική διαδικασία (5΄). Στη συνέχεια οι μαθητές με τη βοήθεια
της ΘΕΩΡΙΑΣ συμπληρώνουν τους ορισμούς της Κυριολεξίας και της
Μεταφοράς, διακρίνουν σε κυριολεκτικές και μεταφορικές, εκφράσεις που
τους δίνονται σε πίνακα και στη συνέχεια με ευχάριστο τρόπο παίζουν δύο
(02) παιχνίδια στο διαδίκτυο σχετικά με την κυριολεκτική και τη μεταφορική
σημασία.
 Διευκρινίσεις σχετικά με την διδακτική παρέμβαση
Η παρέμβαση πραγματοποιήθηκε σε ειδική τάξη Κωφών/Βαρήκοων
τυπικού σχολείου. Στην Γ΄ Γυμνασίου φοιτά βαρήκοος μαθητής και για τη
διδακτική παρέμβαση συμμετείχαν και δύο ακόμα μαθητές του Γυμνασίου,
ώστε να συσταθεί ομάδα. Τα ερωτήματα στο Φύλλο Εργασίας των μαθητών
αποδίδονται και στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (Ε.Ν.Γ.) μέσω video για
την πρόσβαση Κωφών και βαρήκοων μαθητών.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η κατανόηση και η εμπέδωση μίας διδακτικής ενότητας με τη χρήση των
Νέων τεχνολογιών ήταν ευχάριστη εμπειρία για τους μαθητές. Είδαν τη
διαδικασία αυτή ως μια ξεχωριστή και ενδιαφέρουσα διάσταση στην

11. Ειρήνη Γ. Ανδρικοπούλου Σελίδα 11
καθημερινότητα της τάξης, ενεργοποιήθηκαν και ήταν πρόθυμοι να
συμμετάσχουν σε έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΘΕΩΡΙΑ
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ