Βιομηχανική Επανάσταση

1. Lucien Hector Jonas – Υψικάμινοι και χαλυβουργεία του Denain-Anzin
ΚΛΕΙΩ ΒΑΡΔΑΚΗ Γ4,
2ο ΓΕΛ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ,
2014-2015
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΡΙΑ
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

2. Χαρακτικό του 1876 με τις τέσσερις μεγάλες εφευρέσεις το 19ο αιώνα: το σιδηρόδρομο,
τον ηλεκτρικό τηλέγραφο, το ατμόπλοιο και το περιστροφικό πιεστήριο

3. Από την προβιομηχανική στη βιομηχανική εποχή
• Οικονομική κατάσταση Ευρώπης στις αρχές του
19ου αι .
 οικονομία αγροτική
 βιοτεχνική παραγωγή (κατά βάση)
 μικρές πόλεις
• Βασικά γνωρίσματα του νέου συστήματος:
 εισβολή μηχανής
 νέες πηγές ενέργειας
(ατμός, γαιάνθρακας, ηλεκτρισμός)
 νέες πρώτες ύλες
 αύξηση παραγωγικότητας
 πλεόνασμα προς επένδυση (κοινώς
κεφάλαιο)
 αύξηση πληθυσμού
 δημιουργία μεγάλων πόλεων
Κλωστική μηχανή του Χάργκρεϊβς (Hargreaves),
«κλώστρια Τζένη»

4. Η Βιομηχανική Επανάσταση στην Αγγλία
 Στην Αγγλία υπήρχαν οι κατάλληλες συνθήκες :
 Στα τέλη 18ου αι. αδυναμία ικανοποιήσεως της αγοράς με
βαμβακερά υφάσματα.
 Τεχνολογικές δυνατότητες μεγάλης αυξήσεως παραγωγής
κλωστής και υφασμάτων.
 Εφεύρεση μηχανικής ανέμης (της «κλώστριας Τζένης»),
άλλων εφευρέσεων και τεχνολογικών εφαρμογών τους στην
παραγωγή, με αποκορύφωμα την ατμομηχανή.
 Υπήρχαν τα απαραίτητα κεφάλαια προς επένδυση (από
Εμπορική Επανάσταση),
 Υπήρχε διαθέσιμο εργατικό δυναμικό από άνεργους
αγρότες.
 Διέθετε ελεγχόμενες πηγές πρώτων υλών και αγορές
βιομηχανικών προϊόντων της.
 Διέθετε τον απαραίτητο εμπορικό στόλο για ασφαλή
μεταφορά των προϊόντων της.
 Διέθετε ανεπτυγμένο σύστημα πλωτής και οδικής
συγκοινωνίας.
 Διέθετε μεγάλες ποσότητες εξορύξιμου γαιάνθρακα.
 Ανεξέλεγκτη παραγωγή προϊόντων λόγω παρακμής
μεσαιωνικών συντεχνιών.
 Απρόσκοπτη λειτουργία αγοράς χάρις στο αναπτυγμένο
πιστωτικό σύστημα και νομοθεσία.
Ο μηχανικός Τζορτζ Στίβενσον (George Stephenson,
1781-1848) κατασκεύασε την πρώτη ατμάμαξα το
1821 για μεταφορά επιβατών και αγαθών, ενώ το
1825 με τη βελτιωμένη ατμομηχανή Ρόκετ έπεισε
τους διευθυντές των σιδηροδρόμων Στόκτον-
Ντάρλιγκτον να χρησιμοποιήσουν ατμό αντί για τα
άλογα. Λίγο αργότερα κατασκεύασε την πρώτη
τακτική σιδηροδρομική γραμμή, που συνέδεε τις
βιομηχανικές πόλεις Μάντσεστερ και Λίβερπουλ Για
πρώτη φορά έγινε δυνατή η χερσαία μετακίνηση με
ταχύτητα πάνω από 40 χιλιόμετρα την ώρα.

5. ΕΚΒΙΟΜΗΧΑΝΙΣΗ
Εκτεταμένη χρήση νέων τεχνικών μέσων (κυρίως της ατμομηχανής) =
περιορισμός χειρωνακτικής εργασίας + αύξηση παραγωγής + μείωση
κόστους προϊόντων.
Αξιοποίηση νέων μορφών ενέργειας
(κυρίως του άνθρακα, του καύσιμου των ατμομηχανών).
Συγκέντρωση εργαζομένων στα εργοστάσια (βιομηχανικό σύστημα).
Εφαρμογή καινοτομιών στη μεταλλουργία.
Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης.
Ποια υπήρξαν τα κύρια γνωρίσματα της εκβιομηχάνισης;

6. Υφαντουργία
μεταλλουργία.
Ποιοι τομείς παραγωγής
εκβιομηχανίζονται;

7. Σε ποιες χώρες εξαπλώθηκε το φαινόμενο της
βιομηχανικής επανάστασης;
Μ. Βρετανία, Βόρεια και
Ανατολική Γαλλία, Βέλγιο,
Κάτω χώρες, σε κάποιες
περιοχές στις όχθες του
Ρήνου και στη βόρεια
Ιταλία.
Στη συνέχεια διαδόθηκε σε
νέες περιοχές της Ευρώπης
και των Η.Π.Α. χάρη στην
πρόοδο της υφαντουργίας
και μεταλλουργίας.
Ως τα μέσα του 19ου αι. η
εκβιομηχάνιση περιοριζόταν:

9. Σύζευξη επιστήμης – βιομηχανίας:
χημεία - ηλεκτρισμός
Συνθετικές
βαφές,
λιπάσματα,
πλαστική ύλη,
εκρηκτικά,
φάρμακα, ψυγεία, φωτογραφικά και
κινηματογραφικά
είδη.
Μετά το 1880 η εφεύρεση μηχανών και η συνεχής βελτίωσή τους
συνέδεσε στενά την επιστήμη με την οικονομία και την τεχνολογία
με τη βιομηχανία.
Χημεία : Από το εργαστήριο στη μαζική παραγωγή:
Πρωτοπόρος η Γερμανία

10. Ηλεκτρισμός:
Πηγή ενέργειας,
μέσο φωτισμού (αντικαθιστά το
φωταέριο και τις λάμπες
πετρελαίου),
επινοήθηκε ο ηλεκτρικός
λαμπτήρας πυρακτώσεως,
μετατροπή ενέργειας υδάτων σε
ηλεκτρική,
μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις.

11. Η επανάσταση στις συγκοινωνίες

12. Καλλιτεχνική απόδοση του σιδηροδρόμου του Στίβενσον
1825: Άγγλος μηχανικός Στίβενσον κίνησε
την πρώτη ατμομηχανή στη γραμμή
Λίβερπουλ – Μάντσεστερ.
Ως τότε τα χερσαία μέσα μεταφοράς
δεν διέφεραν από εκείνα της αρχαιότητας.

13. Σιδερένιο ατμόπλοιο
αντικαθιστά
το ξύλινο ιστιοφόρο.

14. Το καύσιμο των κινητήρων, το πετρέλαιο,
αποκτά μεγάλη σημασία.
Β΄ μισό 19ου:
εξέλιξη κινητήρα
και ενσωμάτωση
σε όχημα =
δημιουργία
αυτοκινήτου και
αεροπλάνων.

15. Η επανάσταση στις επικοινωνίες
Επανάσταση των μέσων μετάδοσης ήχου:
Ηλεκτρικός
τηλέγραφος
Τηλέφωνο
Ασύρματος
τηλέγραφος.

16. ▲ Τηλέγραφος με δείκτη του Siemens

17. Οι κοινωνικές συνέπειες
• Οι τεχνολογικές αλλαγές:
 Προκαλούν οικονομικές και κοινωνικές μετατοπίσεις
και αναστατώσεις.
 Βλάπτουν συμφέροντα ορισμένων κοινωνικών
ομάδων και ευνοούν συμφέροντα άλλων.
• Η ραγδαία εκβιομηχάνιση Ευρώπης δημιούργησε:
 Βιομηχανικές μεγαλουπόλεις, όπου συνέρρεαν
ακτήμονες από ύπαιθρο για εργασία.
 Νέα κοινωνική τάξη (εργατική) αντικείμενο
εκμετάλλευσης από βιομηχάνους.
 Η μεγαλοαστική τάξη (με οικονομική ισχύ) αποκτά
και πολιτική επιρροή.
 Σκληρές συνθήκες εργαζομένων διανοούμενοι
διατυπώνουν σοσιαλιστικές θεωρίες.
 Εμφάνιση συνδικαλισμού και γυναικείου
κινήματος.
• Κάρολος Μαρξ (1818-1883). Μεγάλος ριζοσπάστης
στοχαστής: Στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» (1847)
πρεσβεύει ανατροπή κοινωνικού καθεστώτος από
εργάτες, την πιο προοδευτική τάξη, προορισμένη να
ανατρέψει τον καπιταλισμό και να επιτύχει την
κοινωνική επανάσταση και την κομμουνιστική
αταξική κοινωνία.
• Αντίθετα ο Βρετανός σοσιαλιστής Ρόμπερτ Όουεν
(1771-1858) υποστηρίζει αγαστή συνεργασία μεταξύ
εργοδοτών και εργατών.Ferdinand-Joseph Gueldry, Η διαλογή του μαλλιού, 1913, Roubaix,
musée d'Art et d'Industrie

18. Πηγές
Η παιδική εργασία κατά τον 19ο αιώνα
«Ανάμεσα στα παιδιά που απασχολούνται στα
ορυχεία της Αγγλίας υπάρχουν πάντα και
παντού μερικά που είναι μικρότερα από έξι
ετών. Τα παιδιά μπαίνουν συνήθως στα ορυχεία
στις τέσσερις το πρωί μαζί με τους άντρες και
μένουν εκεί έντεκα με δώδεκα ώρες. Αυτά τα
δυστυχισμένα πλάσματα στερούνται τον
καθαρό αέρα, είναι κακοντυμένα και έχουν
κακή διατροφή. Χλωμά πρόσωπα,
κοκκινισμένα μάτια, πρησμένα κορμιά,
βαθουλωμένα μάγουλα, δερματικά εξανθήματα
και άσθμα τα διακρίνουν από πλευράς υγείας
από άλλα παιδιά της ίδιας κοινωνικής τάξης ».
Lein Weissensteiner, Zeitbilder. Geschichte und
Sozialkunde 7 [=Εικόνες Εποχών. Ιστορία και
Κοινωνιολογία 7], Βιέννη 1988.
Η παιδική εργασία κάτω από άθλιες συνθήκες ήταν ένα
πολύ συνηθισμένο φαινόμενο, ειδικά τα πρώτα χρόνια
της βιομηχανικής επανάστασης

19. Οικονομικός φιλελευθερισμός: καπιταλισμός
Οικονομία της
ελεύθερης αγοράς
ή καπιταλισμός ή
κεφαλαιοκρατία
= οικονομικός
φιλελευθερισμός.
Οι επιχειρηματίες είχαν το
δικαίωμα να πράττουν
ό,τι εκείνοι έκριναν
αναγκαίο για να
κερδίζουν. Το ατομικό
συμφέρον θεωρούνταν
σημαντικότερο του
κοινωνικού.
Καπιταλισμός:
οικονομικό
σύστημα, που
επικρατεί στο
Δυτικό κόσμο από
την εποχή της
κατάρρευσης της
Φεουδαρχίας.

20. Μονοπωλιακή κατοχή και
εκμετάλλευση των μέσων
παραγωγής από την
αστική τάξη,
Παραγωγή προϊόντων όχι μόνο
για την ικανοποίηση αναγκών,
αλλά κυρίως για την
πραγματοποίηση
κέρδους.
Στηρίζεται στη
μισθωτή εργασία, που
η αμοιβή της είναι
πολύ μικρότερη από
το κέρδος που φέρει η
μισθωτή εργασία.

21. Κρίση: όταν η αγορά αδυνατούσε να απορροφήσει την παραγωγή.
Δημιουργία ολιγοπωλίων και μονοπωλίων, δηλαδή τεραστίων επιχειρήσεων που
κατόρθωναν να επικρατήσουν μόνο αυτές στην αγορά.
Μεγάλες τράπεζες: δάνειζαν κεφάλαια σε επιχειρηματίες με τόκο.
Το κεφάλαιο των επιχειρήσεων εκφραζόταν σε μετοχές.
Εταιρείες = συμμετοχή πολλών κεφαλαιούχων.
Αμφισβήτηση απόλυτου καπιταλισμού
= αντίδοτο κρατική παρέμβαση στην οικονομία

22. Money
Get away
Get a good job with good pay and you're okay
Money
It's a gas
Grab that cash with both hands and make a stash
New car, caviar, four star daydream
Think I'll buy me a football team
Money
Well, get back
I'm all right Jack
Keep your hands off of my stack
Money
It's a crime!
Pink Floyd

23. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ