Старажоўка

1. Мінскі раён Старажоўка як
прыклад культурнага ландшафту
Паліна Скурко

3. Культурны ландшафт
• Пад культурным ландшафтам разумеецца таксама
жыццёвая прастора пэўнай групы, калі яна адначасова
цэльная і дыферэнцыяваная, а група засвоіла прастору
ўтылітарна, сімвалічна і семантычна. Гэта таксама і
культура мясцовай супольнасці як вынік яе
жыццядзейнасці на пэўным прыродным ландшафце, у
пэўных умовах.
Вул. Крапоткіна,
1950-я гг.

4. Аб’ектам дадзенага даследавання з’яўляюцца катэгорыі культурнага
ландшафту, прадметам даследавання – мінскі раён Старажоўка як
прыклад культурнага ландшафту.
Актуальнасць тэмы дыктуецца ўнікальным месцаразмяшчэннем
раёна, які цягам 20 стагоддзя з перыферыі ператварыўся на
дзелавы, культурны, рэкрэацыйны цэнтр.
Мэтай даследавання з’яўляецца выяўленне сутнасных характарыстык
Старажоўкі як культурнага ландшафту і акрэсленне падыходаў да
аналізу і інтэрпрэтацыі гэтага ландшафту. Задачы даследавання:
• выявіць гістарычныя і культурныя каштоўнасці раёну, яго асноўныя
аб’екты; прасачыць вехі гісторыі раёну;
• выявіць цэласнасць, якая яднала і яднае Старажоўку ў адзін
культурны раён;
• вызначыць унікальныя рысы старажоўскага культурнага
ландшафту;
• выявіць сімвалічнае напаўненне розных кропак культурнага
ландшафту Старажоўкі.

5. Старажоўка: геаграфія і гісторыя
• Мінскі гістарычны раён Старажоўка паўстаў у
другой палове 19 стагоддзя.
• Тэрыторыя: паўночны захад сучаснага цэнтра
Мінска (а раней – паўночная ўскраіна горада),
абмежаваная вуліцамі В. Харужай з захаду, М.
Багдановіча з поўначы, вуліцамі Камуністычная
і вул. Старажоўскай і выгінам ракі Свіслач з
поўдня.
• Уключала ў сябе вуліцы Крапоткіна, Кісялёва,
Даўмана, праспект Машэрава і вуліцу
Старавіленскую

8. Помнікі культурнай і прыроднай
спадчыны

9. Інфекцыйная бальніца 1913 г.

10. Фарфоравы і кафляны завод
Поляка 1883 г.

11. Дрожджава-вінакурны завод Урэвіча 1907 г. =
Галантарэйная фабрыка =
Першы будынак фабрыкі “Мілавіца”

12. Піўны завод “Аліварыя”. Заснаваны ў 1864 г.
мяшчанкай Рохляй Фрумкінавай.
У 1893 годзе выкуплены гарадскім галавой
Мінска К.Э. Гутэн-Чапскім, назва - “Багемія”.
У 1920-я гг. завод пашыраны, назва - “Беларусь”.

14. Царква Марыі Магдалены 1847 г.

15. Старажоўскія, або Пярэспінскія
могілкі 1793 г.

16. Л. Альпяровіч “Пахаванне гімназісткі”

17. Мемарыял на вайсковых могілках

18. Дзве сінагогі

19. Пярэспа – месца асілка Мянеска

20. Карчма “Апошні грош”
Гавару старому Мінску:
- Ну і быў жа ты харош,
Калі мой апошні грош
Драў без сорау, па-свінску.
Кожным разам з кірмашу
Бедны косю мой пярэсты
Сам спыняўся за Пярэспай –
Разумеў маю душу,
Што ні ў спёку, ні ў дождж
Нас не выпусціць дарма
Прыдарожная карчма
З назваю: “Апошні грош”.
Васіль Вітка

21. Сцяпанаўскі сад
Першы мінскі адрас Якуба Коласа – Старажоўская, 1
(1921 – 1927 гг.). Менавіта на Старажоўскай, пад
дрэвамі Сцяпанаўскага саду, па суседстве з царквой,
могілкамі, хлебным і піўным заводамі ён скончыў
“Новую зямлю” і “Сымона-музыку”, напісаў “Казкі
жыцця” і “У палескай глушы”.

22. Месцы памяці, звязаныя з Другой
сусветнай вайной
• Камсамольскае возера
• Адрасы падпольшчыкаў
• Падпольныя камітэты на
прадпрыемствах
• Адрасы праведнікаў Сусвету

23. Нацыянальны гістарычны архіў
Беларусі (вул. Крапоткіна)

24. Фактары яднання Старажоўкі ў
асобны ландшафт
• Да 1980-х гадоў - суседская сетка з устойлівай структурай.
• Агульныя арыенціры – суб’ектамі і аб’ектамі (магазін,
булачная, дзіцячая паліклініка, царква, Пярэспа, масток
праз яе, сцяпанаўскі сад і г. д.).
• Падобная сістэма гаспадарання (агарод, свойская жывёла).
• Мясцовыя знакамітасці.
• Агульная гісторыя, траўмы.
• Замкнёнасць, адсутнасць зносін з іншымі раёнамі.
Натуральная перашкода – Свіслач.
• Аб’днанне адзіным гукавым і пахавым ландшафтам.
• Аб’яднанне вакол некалькіх сакральных аб’ектаў.

25. Рысы старажоўскага ландшафту
• Асваенне земляў да Свіслачы і ўздоўж яе, на паўночны
захад.
• Парэчная прасторавая структура Старажоўкі.
• Ландшафт сфарміраваўся у 1850–2000-я гг., асваенне
прасторы адначасова сялянамі, рабочымі і заможнымі
землеўласнікамі. Такое суседства стварала талерантную
абстаноўку.
• Цягам 20 ст. на сямі вуліцах - пяць вытворчых
прадпрыемстваў. + з канца 18 ст. гарадскія праваслаўныя
могілкі, дзе былі пахаваныя выбітныя і шараговыя менчукі.
• Культурны ландшафт акраіны стаў ландшафтам цэнтра,
захаваўшы многія рысы і аб’екты папярэдняга перыяду.

26. Высновы
• Значны гісторыка-культурны і турыстычны
патэнцыял Старажоўкі.
• Піваварны завод, а таксама Камсамольскае
возера і царква Марыі Магдалены з’яўляюцца
гісторыка-культурнымі каштоўнасцямі.
• Унясенне ў спіс каштоўнасцяў брамы хасідскай
сінагогі, заводскіх будынкаў на вул. Даўмана,
будынкаў Гарадской інфекцыйнай клінічнай
бальніцы (?).