Στρατηγικός και λειτουργικός σχεδιασμός σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς.

1. Ε.Α.Π.
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ»
Μπουζάκης Γεράσιμος
Διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε θέματα στρατηγικού και
λειτουργικού προγραμματισμού μιας εκπαιδευτικής μονάδας
?

2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή.......................................................................................................σελ. 3
1. Εκπαιδευτική μονάδα – Ένας διαφορετικός οργανισμός........................σελ. 4
1.1. Αντικειμενικοί σκοποί εκπαιδευτικής μονάδας................................σελ. 4
1.2. Ανθρώπινο δυναμικό και «προϊόν» εκπαιδευτικής μονάδας............σελ. 4
2. Σχεδιασμός – Προγραμματισμός εκπαιδευτικής μονάδας.......................σελ. 5
2.1. Μορφές προγραμματισμού...............................................................σελ. 5
2.2. Στάδια προγραμματισμού.................................................................σελ. 6
2.3. Στρατηγικός και λειτουργικός προγραμματισμός
εκπαιδευτικής μονάδας.....................................................................σελ. 6
3. Εκπαιδευτική απόφαση............................................................................σελ. 8
3.1. Διαδικασία λήψης απόφασης............................................................σελ. 8
3.2. Επίπεδα λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων......................................σελ. 8
3.3. Κατηγορίες αποφάσεων....................................................................σελ. 9
3.4. Συνθήκες λήψης αποφάσεων............................................................σελ. 10
3.5. Τρόποι λήψης αποφάσεων................................................................σελ. 10
3.6. Όργανα λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων......................................σελ. 11
3.7. Ομάδες λήψης αποφάσεων...............................................................σελ. 11
ΣΥΝΟΨΗ.......................................................................................................σελ. 12
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ............................................................................................σελ. 13
Σελίδα 2 από 13

3. 4. Εισαγωγή
Σε αυτή την εργασία θα αναφερθούμε στα βασικά ζητήματα που προκύπτουν στις διαδικασίες
λήψης αποφάσεων, όταν αυτές αφορούν, το στρατηγικό και λειτουργικό προγραμματισμό
μιας εκπαιδευτικής μονάδας..
Πιο συγκεκριμένα θα λάβουμε υπόψιν μας την ιδιαιτερότητα του εκπαιδευτικού οργανισμού
σε σχέση με τις άλλες μορφές οργανισμών επειδή η διαφοροποίηση αυτή έχει καταλυτική
επίδραση στον τρόπο διοίκησης. Αυτό έχει άμεση επίπτωση στον
σχεδιασμό-προγραμματισμό, που αποτελεί βασική λειτουργία της διοίκησης, όπως επίσης και
στη διαδικασία λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων.
Επίσης η εκπαιδευτική μονάδα ως οργανισμός μέσα σε ένα περιβάλλον (είτε το δούμε σε
τοπικό, εθνικό ή και παγκόσμιο επίπεδο) υφίσταται την εξουσία διοικητικών αρχών και
οργάνων, επηρεάζεται από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και αυτό εκφράζεται μέσω της
δυναμικής των ομάδων. Οι ομάδες αυτές μπορεί να βρίσκονται μέσα ή έξω από την
εκπαιδευτική μονάδα.
Για να υπάρχει βέβαια δυνατότητα λήψης απόφασης προϋποθέτει ότι λειτουργούν οι
διαδικασίες εξουσιοδότησης, εκχώρησης αρμοδιοτήτων και διακριτικής ευχέρειας.
Σελίδα 3 από 13

4. 1. Εκπαιδευτική μονάδα – Ένας διαφορετικός οργανισμός
Αν και ο καθένας μπορεί να υποστηρίξει ότι κανένας οργανισμός δεν έχει ακριβώς τα ίδια
χαρακτηριστικά, λειτουργίες και στόχους με κάποιον άλλο, εντούτοις υπάρχουν τρία
χαρακτηριστικά που συναντάμε σε όλους τους οργανισμούς: ανθρώπους , αντικειμενικούς
σκοπούς και ύπαρξη οργανωτικής δομής (ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ, 1999, σ.14). Για την
αποτελεσματική διοίκησή τους θα συμφωνήσουν όλοι ότι είναι απαραίτητο να ακολουθήσουν
τις βασικές αρχές και τα επιμέρους στάδια της διαδικασίας της διοίκησης και να εφαρμόσουν
μεθοδολογίες επιστημονικά τεκμηριωμένες για την επίτευξη των στόχων που έχουν θέσει..
1.1 Αντικειμενικοί σκοποί εκπαιδευτικής μονάδας
Η εκπαιδευτική μονάδα έχει την ιδιαιτερότητα να μην έχει σαφές και συγκεκριμένο το
«προϊόν» που πρέπει να παράγει. Αυτό συμβαίνει ακριβώς γιατί η παροχή εκπαίδευσης είναι
γενική έννοια που την αντιλαμβάνεται ο καθένας ανάλογα με την ιδεολογικοπολιτική του θέση.
1.2 Ανθρώπινο δυναμικό και «προϊόν» εκπαιδευτικής μονάδας
Ένα άλλο σημείο που είναι κοινό στους περισσότερους οργανισμούς είναι ότι υπάρχει
σαφής διάκριση ανάμεσα στους «εργαζομένους», «πελάτες» και «προϊόν» ενώ σε μια
εκπαιδευτική μονάδα οι εκπαιδευόμενοι έχουν και τις τρεις παραπάνω ιδιότητες
(ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΑ-ΡΕΠΠΑ κ. συν., 1999, σ. 27).
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ
Αυτή η διαφοροποίηση κάνει αρκετά πολύπλοκη και δύσκολη τη λήψη αποφάσεων αφού
έχουν ήδη αναπτυχθεί μεθοδολογικές προσεγγίσεις και πρακτικές με βάση το διαχωρισμό
«εργαζόμενος» - «πελάτης» - «προϊόν».
Σελίδα 4 από 13
ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ
· Διοικητικό προσωπικό
· Εκπαιδευτικό προσωπικό
· Εκπαιδευόμενοι
· Βοηθητικό προσωπικό
ΠΕΛΑΤΕΣ
Εκπαιδευόμενοι
ΠΡΟΪΟΝ
Παροχή εκπαίδευσης στον Εκπαιδευόμενο
Εικόνα 1

5. 2. Σχεδιασμός – Προγραμματισμός εκπαιδευτικής μονάδας
Οι έννοιες σχεδιασμός και προγραμματισμός δεν είναι ταυτόσημες. Ο σχεδιασμός αφορά
τους σκοπούς του οργανισμού σε ένα βάθος χρόνου και θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι
γενικοί και έχουν προκύψει με αφαιρετική σκέψη. Ο προγραμματισμός είναι οι στόχοι και τα
μέσα που καθορίζονται συγκεκριμένα για την εκτέλεση μιας εργασίας έτσι ώστε να
συμβάλλουν στην επίτευξη των σκοπών του οργανισμού.
Η εκπαιδευτική μονάδα ως οργανισμός χρειάζεται αποτελεσματικό συντονισμό, άρα
διοίκηση. Υπάρχουν διάφορα μοντέλα διοίκησης όπως:
 της νεοκλασικής διοίκησης όπου εστιάζει το ενδιαφέρον του στις ανθρώπινες σχέσεις
και τα προβλήματα του ανθρώπινου δυναμικού (ΑΝΔΡΕΟΥ και
ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 1994, σ. 96).
 της σύγχρονης διοίκησης που χρησιμοποιεί διεπιστημονική προσέγγιση των θεμάτων.
Χρησιμοποιεί στοιχεία από την ψυχολογία, την κοινωνιολογία και άλλες επιστήμες
 της συστημικής προσέγγισης όπου ένα σύνολο αλληλεξαρτημένων στοιχείων,
αλληλεπιδρούν και συνεργάζονται μεταξύ τους για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων
(ΣΑΙΤΗΣ, 1992, σ. 30).
 της Ολικής Ποιότητας με βασικές αρχές την ικανοποίηση του πελάτη, τη συνεχή
βελτίωση προϊόντων και υπηρεσιών. Αυτό επιτυγχάνεται με την ενεργό συμμετοχή και
επιμόρφωση των εργαζομένων στον οργανισμό (ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΑ-ΡΕΠΠΑ κ. συν.,
1999, σ. 27).
Επίσης μέσα στην οργανωτική δομή υπάρχουν διάφορα επίπεδα ιεραρχίας διοίκησης
Σε οποιοδήποτε μοντέλο και επίπεδο διοίκησης, ένας οργανισμός, άρα και ο
εκπαιδευτικός οργανισμός, πρέπει να καθορίσει τους στόχους και τις κατευθύνσεις του.
Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της λειτουργίας του σχεδιασμού -- προγραμματισμού.
2.1 Μορφές προγραμματισμού
Ανάλογα με το είδος των στόχων (μακροπρόθεσμους, βραχυπρόθεσμους) και σε πιο επίπεδο
διοίκησης εφαρμόζονται, ο προγραμματισμός μπορεί να πάρει δύο μορφές, δηλαδή να είναι
είτε λειτουργικός είτε στρατηγικός (ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΑ-ΡΕΠΠΑ κ. συν., 1999, σ.51). Όταν
γίνεται λειτουργικός προγραμματισμός αφορά τις τρέχουσες λειτουργίες, έχει κοντινό χρονικό
ορίζοντα, ενώ στον στρατηγικό λαμβάνει υπόψην το περιβάλλον και το σκοπό του
οργανισμού.
Σελίδα 5 από 13

6. Παράδειγμα στρατηγικού προγραμματισμού σε επίπεδο σχολικής μονάδας μπορεί να είναι η
αύξηση των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και αγωγής υγείας και η συμμετοχή
περισσότερων καθηγητών και μαθητών που εμπλέκονται σε αυτά. Παράδειγμα λειτουργικού
προγραμματισμού μπορεί να είναι η καταγραφή των ωρών διδασκαλίας ωρομίσθιων
καθηγητών για την πληρωμή τους.
Σ’ αυτό το σημείο να διευκρινίσουμε ότι στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που
διακρίνεται για το συγκεντρωτικό του χαρακτήρα είναι ελάχιστες οι δυνατότητες στρατηγικού
προγραμματισμού που μπορεί να αναλάβει η εκπαιδευτική μονάδα. Και όπου υπάρχει αυτή η
δυνατότητα είναι αποτέλεσμα περισσότερο της διακριτικής ευχέρειας
(ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΑ-ΡΕΠΠΑ κ. συν., 1999, σ. 108-109) που της παρέχεται και όχι συνειδητή
ιδεολογικοπολιτική κατεύθυνση.
2.2 Στάδια προγραμματισμού
Ο προγραμματισμός είναι λοιπόν μια διαδικασία που αποσκοπεί σε συγκεκριμένα
αποτελέσματα. Κατά τη διαδικασία του προγραμματισμού διακρίνουμε τα παρακάτω στάδια:
1. Καθορισμός στόχων, που αποτελεί για την εκπαιδευτική μονάδα επίπονο στάδιο
εξαιτίας της ιδιομορφίας του εκπαιδευτικού οργανισμού.
2. Ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων
3. Διερεύνηση συνθηκών
4. Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων
5. Επιλογή της πιο κατάλληλης λύσης
6. Διαμόρφωση επιμέρους σχεδίων
7. Εφαρμογή των σχεδίων
Υπάρχει η δυνατότητα να επιστρέψουμε σε προηγούμενο στάδιο και να επανεξετάσουμε τα
συμπεράσματά μας αφού ισχύει η αρχή της διαμορφωτικής αξιολόγησης και της
ανατροφοδότησης εξαιτίας της δυναμικής της εκπαιδευτικής μονάδας και του περιβάλλοντός
της.
2.3 Στρατηγικός και λειτουργικός προγραμματισμός εκπαιδευτικής
μονάδας
Με βάση όσα έχουμε αναφέρει παραπάνω ο στρατηγικός προγραμματισμός μιας
εκπαιδευτικής μονάδας ξεκινάει για πιο στόχο, γιατί και τι είδους παροχή εκπαίδευσης
θέλουμε να προσφέρουμε στους εκπαιδευόμενους. Εδώ πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας
το νομικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί η εκπαιδευτική μονάδα. Έχουμε
Σελίδα 6 από 13

7. λοιπόν τον πρώτο σοβαρό περιορισμό στην ανάπτυξη στόχων που ξεφεύγουν από το παραπάνω
πλαίσιο.
Παράδειγμα τέτοιου στόχου θα ήταν να προσανατολίσουμε τους μαθητές ενός γυμνασίου
στην κριτική σκέψη και στον διερευνητικό τρόπο μάθησης. Έχουμε εντοπίσει πως ένας
ανασταλτικός παράγοντας είναι ο τρόπος γραφής του βιβλίου που δίνεται από το Υπουργείο και
έχουμε βρει βιβλίο στην αγορά που εξυπηρετεί καλύτερα το στόχο για κριτική σκέψη των
μαθητών. Η δυνατότητα αλλαγής βιβλίου όμως δεν προβλέπεται από το νομικό πλαίσιο. Αν
πάλι θελήσουμε να το αγοράσουν οι μαθητές για να το χρησιμοποιούν σαν βασικό βιβλίο
αναφοράς, πιθανόν να έχουμε αντιδράσεις από μερίδα κηδεμόνων, που θα το θεωρήσουν
περιττό έξοδο. Από τη μεριά τους οι μαθητές μπορεί να έχουν εκφράσει θετικά ή αρνητικά
σχόλια για αυτήν τη σκέψη αλλά δεν υπάρχει θεσμοθετημένο ή άτυπο όργανο για να συλλέγει
και να επεξεργάζεται προβληματισμούς και προτάσεις μαθητών.
Όταν επιλέξουμε στόχο που είναι συμβατός με το νομικό πλαίσιο λειτουργίας πρέπει στην
συνέχεια να «πείσουμε» τα συλλογικά όργανα, ουσιαστικά τις ομάδες ατόμων που τα
συγκροτούν (ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΑ-ΡΕΠΠΑ κ. συν., 1999, σ. 89) να βοηθήσουν στην
πραγματοποίηση του στόχου.
Στο λειτουργικό προγραμματισμό αντίθετα δεν μας απασχολούν τόσο τα αρχικά στάδια του
προγραμματισμού μια και ουσιαστικά έχουν καθοριστεί από τα ανώτερα ιεραρχικά όργανα.
Ουσιαστικά ο προγραμματισμός αφορά την εκπαιδευτική μονάδα από το 6ο και 7ο στάδιο του
προγραμματισμού, δηλαδή τη διαμόρφωση επιμέρους σχεδίων και την εφαρμογή των
σχεδίων. Η εφαρμογή των σχεδίων πολλές φορές δεν επιτυγχάνεται γιατί η κορυφή της
πυραμίδας ειδικά στο τρίτο στάδιο στη διερεύνηση συνθηκών δεν έχει πλήρη εικόνα της
κατάστασης, Αυτό σημαίνει είτε ότι δεν υπάρχει επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των
επιπέδων διοίκησης ή ότι υπάρχει στείρα, γραφειοκρατική, τυπική επικοινωνία που δεν αφήνει
στην ελεύθερη και πρωτότυπη σκέψη περιθώρια να υποστηρίξει θέσεις και να εκφραστεί
ανεμπόδιστα.
Τα όρια μεταξύ στρατηγικού και λειτουργικού προγραμματισμού αν και θεωρητικά είναι
διακριτά, όταν μεταφράζονται στα διάφορα επίπεδα διοίκησης και ανάλογα σε τι κλίμακα
τοποθετούνται μπορούν να μετατραπούν από τον ένα τύπο στον άλλο.
Σελίδα 7 από 13

8. 3. Εκπαιδευτική απόφαση
Έχουν διατυπωθεί διάφοροι ορισμοί για τον όρο απόφαση (Σαίτης Χρ., 1992, σελ 103).
Κοινό χαρακτηριστικό των περισσοτέρων είναι ότι αναγνωρίζουν την απόφαση ως διαδικασία .
Εμείς με τον όρο εκπαιδευτική απόφαση εννοούμε τη διαδικασία διατύπωσης διοικητικών
πράξεων που αποσκοπεί στην απρόσκοπτη και βέλτιστη πραγματοποίηση των στόχων που έχουν
σχέση με τους αντικειμενικούς σκοπούς του οργανισμού.
Με βάση τον παραπάνω ορισμό η διοικητική πράξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την
επίλυση προβλημάτων που παρουσιάζονται οπότε αποβλέπει στην απρόσκοπτη
πραγματοποίηση των στόχων, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως εργαλείο ανάπτυξης για
βέλτιστη πραγματοποίηση των στόχων (για παράδειγμα η διοικητική πράξη που επιτρέπει σε
ένα εκπαιδευτικό να αναλαμβάνει προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης).
Οι εκπαιδευτικές αποφάσεις έχουν αποφασιστική σημασία για ένα εκπαιδευτικό οργανισμό,
αφού αυτές είναι που κινούν, εξελίσσουν ή καταστρέφουν τους εκπαιδευτικούς οργανισμούς ή
και το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα (ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΑ-ΡΕΠΠΑ κ. συν., 1999, σελ. 72).
3.1 Διαδικασία λήψης απόφασης
Πολλές φορές είναι αναπόφευκτο να παρθούν αποφάσεις βιαστικά, εντελώς διαισθητικά και να
έχουν θετική έκβαση πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα. Αν και πολλές φορές είναι αδύνατον
ένας manager να έχει το χρονικό περιθώριο για να αναλύσει ένα ζήτημα και να καταλήξει σε
αποφάσεις στηριζόμενος σε βασικές αρχές και μεθοδολογίες Μάνατζμεντ, αυτό δεν σημαίνει
ότι παραγνωρίζουμε τη δομημένη και λογική προσέγγιση των ζητημάτων.
Οι μελετητές προτείνουν διάφορα εργαλεία προσέγγισης ζητημάτων. Ακολουθούν τα λογικά
βήματα της λήψης αποφάσεων (EVERARD και MORRIS, 1999, σ. 68) ως εξής:
1. Περιγραφή της κατάστασης
2. Προσδιορισμός των κριτηρίων
3. Ανάπτυξη εναλλακτικών τρόπων δράσης
4. Αξιολόγηση
5. Επιλογή
3.2 Επίπεδα λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων
Σύμφωνα με το διαχωρισμό των Montana και Charnov, τα επίπεδα λήψης αποφάσεων σε
ένα οργανισμό είναι τρία: το στρατηγικό, το διαχειριστικό και το λειτουργικό (ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ,
1999, σ. 205). Διοικητικές αποφάσεις είναι αυτές που καθορίζουν τους στόχους και την πορεία
όλου του οργανισμού και παίρνονται συνήθως από ανώτερα διοικητικά στελέχη. Είναι κυρίως
Σελίδα 8 από 13

9. απρογραμμάτιστες αποφάσεις και καθορίζουν τη σχέση της επιχείρησης με το εξωτερικό της
περιβάλλον. Οι διαχειριστικές αποφάσεις αφορούν διαδικασίες υλοποίησης στρατηγικών
στόχων που τέθηκαν από τα ανώτερα διοικητικά στελέχη. Είναι πιο συγκεκριμένες και σαφείς.
Τέλος οι λειτουργικές αποφάσεις συνδέονται με τα κατώτερα στελέχη και αφορούν
καθημερινές λειτουργίες.
Σε μια εκπαιδευτική μονάδα τα επίπεδα λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων ακολουθούν τη
γενική δομή και κατηγοριοποίηση και έτσι έχουμε: το διοικητικό, το διαχειριστικό και το
υποστηρικτικό (ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΑ-ΡΕΠΠΑ κ. συν., 1999, σ. 81). Αν αναφερόμαστε ευρύτερα
στο εκπαιδευτικό σύστημα ως οργανισμός τότε διακρίνουμε το εθνικό, νομαρχιακό και τοπικό
επίπεδο. Θα μπορούσαμε να αναφερόμαστε και σε υπερεθνικό επίπεδο μια και η συμμετοχή
της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργεί νέες υποχρεώσεις αλλά και δικαιώματα.
Σε διοικητικό επίπεδο όπου την ευθύνη λήψης αποφάσεων έχουν ο διευθυντής,
υποδιευθυντής και ο σύλλογος διδασκόντων. Σε διαχειριστικό η σχολική επιτροπή και σε
υποστηρικτικό επίπεδο το σχολικό συμβούλιο, ο σύλλογος γονέων & κηδεμόνων, οι
μαθητικές κοινότητες.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι τα επίπεδα λήψης αποφάσεων ανταποκρίνονται σε γενικές
γραμμές στα τρία επίπεδα διοίκησης.
3.3 Κατηγορίες αποφάσεων
Οι κατηγορίες αποφάσεων σε μια εκπαιδευτική μονάδα είναι δύο:
- Οι προγραμματισμένες αποφάσεις, που αφορούν ζητήματα που έχουν γίνει κατανοητά και
επαναλαμβάνονται συχνά, επομένως είναι δυνατόν να αντιμετωπίζονται από καθιερωμένες
και συστηματικές διαδικασίες (π.χ έκδοση βεβαίωσης παρακολούθησης σπουδών)
- Οι απρογραμμάτιστες αποφάσεις, που αφορούν ζητήματα που δεν επαναλαμβάνονται
συχνά, είναι απρόβλεπτα και σπάνια (π.χ. αντιμετώπιση κρουσμάτων κλοπής).
Θα μπορούσαμε να προτείνουμε και μια τρίτη κατηγορία σύμφωνα με τον παραπάνω
διαχωρισμό που αφορά ζητήματα της εκπαιδευτικής μονάδας και να την ονομάσουμε
ψευδο-απρογραμμάτιστη απόφαση. Αυτή η απόφαση αφορά ζητήματα που θέλουμε να
τονίσουμε τη σημασία τους αλλά παράλληλα γνωρίζουμε ότι οποιαδήποτε απόφαση παρθεί δεν
είναι ικανή να διευθετήσει το ζήτημα από μόνη της. (π.χ σύγκληση συλλόγου καθηγητών για
ανάρμοστη συμπεριφορά μαθητή. Γνωρίζει ο σύλλογος εκ των προτέρων ότι δεν μπορεί να
λύσει το πρόβλημα επιβάλλοντας ποινή, συγκαλείται για να τονίσει στην εκπαιδευτική
κοινότητα τη σημασία του ζητήματος. Η απόφαση είναι εκ των προτέρων ουσιαστικά
ειλημμένη.
Σελίδα 9 από 13

10. 3.4 Συνθήκες λήψης αποφάσεων
Όταν μια εκπαιδευτική μονάδα χρειαστεί να αποφασίσει γνωρίζοντας όλες τις παραμέτρους
και τις μεταβλητές που επηρεάζουν την απόφαση και γνωρίζει επίσης τα αποτελέσματα και τις
επιπτώσεις αυτής της απόφασης τότε έχουμε συνθήκες βεβαιότητας (π.χ υπάρχει μόνιμος
καθηγητής πληροφορικής για τη διδασκαλία του μαθήματος). Αντίθετα σε συνθήκες
αβεβαιότητας δεν μπορούμε να προβλέψουμε εκ των προτέρων την επίδραση παραγόντων και
τις συμπεριφορές όσων εμπλέκονται (π.χ η επιτυχία ενός προγράμματος περιβαλλοντικής
εκπαίδευσης).
Σε συνθήκες κινδύνου αποφασίζουμε με βάση στατιστικά στοιχεία και εκτιμήσεις που
προσπαθούν να προβλέψουν μελλοντικές καταστάσεις.
3.5 Τρόποι λήψης αποφάσεων
Αν και έχουμε ήδη αναφέρει ότι τα περιθώρια στρατηγικού προγραμματισμού είναι
περιορισμένα σε επίπεδο εκπαιδευτικής μονάδας καθώς επίσης και ο ρόλος του διευθυντή
αναλώνεται περισσότερο σε λειτουργικά ζητήματα δεν σημαίνει ότι ο τρόπος λήψης απόφασης
δεν επηρεάζει την εκπαιδευτική μονάδα. Οι τρόποι λήψης αποφάσεων μπορούν να χωριστούν
στις εξής κατηγορίες :
 Στελέχη που αποφεύγουν τα προβλήματα: Πρόκειται για άτομα που διατηρούν την
υπάρχουσα κατάσταση και αποφεύγουν τις αλλαγές.
 Στελέχη που λύνουν τα προβλήματα: Τα στελέχη αυτά αποδέχονται την ανάγκη του
οργανισμού να προσαρμόζεται στις αλλαγές, προβαίνουν σε αλλαγές όταν το θεωρούν
σκόπιμο και όχι μόνο για να δώσουν την ψευδαίσθηση της προόδου.
 Στελέχη που αναζητούν τα προβλήματα: Τα στελέχη αυτά προσπαθούν να
ερμηνεύσουν τα προβλήματα, να αντιληφθούν τα αίτια δημιουργίας τους, να
προετοιμαστούν για την αντιμετώπιση μελλοντικών προβλημάτων που θα
απασχολήσουν τον οργανισμό.
Αν θέλαμε να δώσουμε και μια διαφορετική σκωπτική κατηγοριοποίηση θα είχαμε τις εξής
δύο μεγάλες κατηγορίες. Τα στελέχη που δημιουργούν προβλήματα και τα στελέχη που
αντιμετωπίζουν τα προβλήματα. Φυσικά αυτό είναι υπέρ απλούστευση αλλά μπορεί να
χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα σε περιπτώσεις που η εκπαιδευτική μονάδα βρίσκεται
αντιμέτωπη με δυσάρεστες καταστάσεις.
Σελίδα 10 από 13

11. 3.6 Όργανα λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων
Τα όργανα εκπαιδευτικής διοίκησης μπορούν να διαχωριστούν σε πολλές κατηγορίες όπως
φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα:
ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ
ΟΡΓΑΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Εξάρτηση από την πολιτεία Κρατικά
Ν.Π.Δ.Δ.
(Νομικά Πρόσωπα
Δημοσίου Δικαίου)
Περιφέρεια αρμοδιοτήτων Κεντρικά Περιφερειακά
Τι αρμοδιότητες έχουν Αποφασιστικά Εκτελεστικά
Γνωμοδοτικά,
συμβουλευτικά,
εισηγητικά
Αριθμός μελών Μονομελή Συλλογικά
Πίνακας 1: Κατηγοριοποίηση οργάνων λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων
3.7 Ομάδες λήψης αποφάσεων
Οι ομάδες ατόμων συγκροτούν συλλογικά όργανα και αναπτύσσονται δυναμικές σχέσεις
που επηρεάζουν την συμπεριφορά των ατόμων μέσα στην ομάδα. Τα μέλη της ομάδας πρέπει
να συνεργάζονται μεταξύ τους και να διατηρούν την ισορροπία της ομάδας μέσω της κοινής
συνισταμένης. Μέσα στην ομάδα γίνεται κατανομή ρόλων, έτσι εμφανίζεται, αναδεικνύεται το
άτομο που θα συντονίζει , θα επινοεί, του ομαδικού εργάτη και του διερευνητή πόρων.
Φυσικά στην ομάδα υπάρχει αρχηγός.
Σε επίπεδο εκπαιδευτικής μονάδας αρχηγός είναι ο διευθυντής και μπορεί να έχει τα εξής
ηγετικά χαρακτηριστικά: κατηγορηματικός, παρακινητικός-επιλυτικός, διαχειριστικός,
παθητικός-πολιτικός ή οικείος. Οποιαδήποτε από τα παραπάνω χαρακτηριστικά και να έχει ο
ηγέτης, θα πρέπει να διαθέτει την ικανότητα να χρησιμοποιεί την κατάλληλη συμπεριφορά
ανάλογα το άτομο και την περίσταση που πρέπει να διαχειριστεί.
Σελίδα 11 από 13

12. Μέσα στις ομάδες συχνά παρατηρούνται εντάσεις και συγκρούσεις, που είναι θεμιτό να
υπάρχουν αρκεί τα άτομα της ομάδας να μην προσωποποιούν τη σύγκρουση αλλά να
αντιμετωπίζουν το ζήτημα αντικειμενικά, μέσα σε κλίμα θετικής διαπραγμάτευσης.
ΣΥΝΟΨΗ
Η λήψη εκπαιδευτικών αποφάσεων σε θέματα στρατηγικού και λειτουργικού
προγραμματισμού μιας εκπαιδευτικής μονάδας είναι μια διαδικασία που πρέπει να εξετάσει
πολλές παραμέτρους, να προσδιορίσει το πλαίσιο στο οποίο θα μπορεί να αναλάβει νέες
υποχρεώσεις και δικαιώματα, λαμβάνοντας υπόψην το νομοθετικό πλαίσιο και τις
επικρατούσες κοινωνικές και ιδεολογικές αντιλήψεις. Αντιλήψεις που σχετίζονται με την έννοια
της παροχής εκπαίδευσης τόσο σε στρατηγικό όσο και σε λειτουργικό, διαχειριστικό επίπεδο.
Οι συγκρούσεις μεταξύ των «εταίρων» της εκπαιδευτικής μονάδας και του περιβάλλοντος της
είναι αναπόφευκτες αλλά και αναγκαίες και χρήσιμες. Όταν βέβαια γίνονται για χάρη και
βελτίωση της εκπαίδευσης και όχι μόνο στο όνομά της.
Σελίδα 12 από 13

13. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΑ-ΡΕΠΠΑ, Α., ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ, Μ., ΜΑΥΡΟΓΙΩΡΓΟΣ, Γ., ΝΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ, Β. και
ΧΑΛΚΙΩΤΗΣ, Δ. (1999), Εκπαιδευτική Διοίκηση και Πολιτική, ΠΑΤΡΑ, ΕΑΠ
ΑΝΔΡΕΟΥ, Α. και ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, Γ. (1994), Εξουσία και οργάνωση-διοίκηση του
εκπαιδευτικού συστήματος, ΑΘΗΝΑ, Νέα Σύνορα
ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ, Μ. (1999), Γενικές Αρχές Μάνατζμεντ, ΠΑΤΡΑ, ΕΑΠ
EVERARD, K. B. και MORRIS, G. (1999), Αποτελεσματική Εκπαιδευτική Διοίκηση, ΠΑΤΡΑ, ΕΑΠ
Σαΐτης, Χ. (1992), Οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης, Αθήνα, Θεωρία και πράξη
Σελίδα 13 από 13