Эрчим хүчний түүхийн эдийн бирж

1. Эрчим хүчний түүхий эдийн
бирж
Багийн гишүүд: Бадамгарав
Гүнчин-Од
Эрдэнэбаяр

2. Эрчим хүчний түүхий эд
Газрын тос
Нүүрс
Байгалийн хий
Газолин
Уран … гэх мэт

3. Анхан шатны эрчим хүчний
хэрэглээ 2013 он

4. Газрын тос
Агуууламж:
Хүхэр, хүчилтөрөгч, азот зэрэг химийн элементүүд
Ихэвчлэн хар, хар хүрэн өнгөтэй.
Олборлож буй нийт газрын тосны хэрэглээ:
 84% эрчим хүчний түүхий эд,
16% химийн үйлдвэрийн түүхий эд
Газрын тос нь байгальд, нүх сүвэрхэг чулуулагт
агуулагдах ба нөөцийн хэмжээг 1.2 триллион баррель
гэж тооцож байна.

5. Түүхий газрын тосны
төрлүүд
Баруун Техас (West Texas Intermediate, WTI) - Хойд
Америкаас олборлодог, бага хүхрийн агуулгатай, хөнгөн
тос.
Брент - Хойд тэнгисийн Брент, Нинианы зэрэг нийт 15
ордуудаас олборлодог тос. "Баруун Техас" төрлийн тосноос
арай хүнд, хүхрийн агуулга өндөр.
Дубай (Dubai) - Персийн булангийн тос.
Тапис (Малайз) - Ихэвчлэн зүүн өмнөд Азийн хөнгөн тосыг,
Минас (Индонез) - Зүүн өмнөд Азийн хөнгөн тосыг,
ОПЕК - ОПЕК-ийн орнуудын газрын тосны дундаж
найрлага

6. 79,706.36
82,555.28
84,084.66
85,130.52
85,803.09
85,433.89
84,574.45
86,952.47
76,000.00
78,000.00
80,000.00
82,000.00
84,000.00
86,000.00
88,000.00
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Газрын тосны хэрэглээ
Эх үүсвэр: http://www.worldwatch.org/global-oil-consumption-surges

7. Эрчим хүчний түүхий эдийн хэрэглээ
бүс нутгаар, 2010
25%
6%
17%
9%
3%
40%
Хойд Америк
Төв болон өмнөд
Америк
Европ
ЕвроАзи
Африк
Ази далайн орнууд
Эх сурвалж: http://www.eia.gov/cfapps/ipdbproject/

9. Газрын тос экспортлогч
орнууд

10. Газрын тос импортлогч орнууд

11. - Монгол улсын түлш шатахууны хэрэглээний 98
орчим хувийг одоогоор ОХУ-аас импортлон хангаж
байна.
- Анхдагч олборлолтоор тосны нийт нөөцийн 20%
орчимыг гадаргуу дээр гаргаж авдаг
- Хоёрдогч олборлолтоор тосны 5-15%-ийг
олборлоно.
- Хоёрдогч олборлолтын аргууд үр дүн өгөхгүй бол
агуулагч чулуулгийн нэвчимжийг ихэсгэх, тосны
зууралдлагыг багасгах замаар гуравдагч
олборлолтыг явуулна.
- 32 жилийн дараа буюу ойролцоогоор 2039 онд
газрын тосны нөөц шавхагдаж дуусна.
Монгол улсын хувьд

12. Улсын төсөвт оруулсан орлого
(сая төгрөг, 2011 оны 09 сарын 30-ны байдлаар)

14. TOCOM （Tokyo Commodity
Exchange）
Токиогийн түүхий эдийн бирж

15. Арилжааны хэлцлийн төрлүүд
Бодит
• Áараа материалийг хүргэх өдөр нь арилжаалах, эсвэл хүргэлтийн өдрөөс
өмнөх дахин авах тэнцвэрт үнийн диферинциалаар тодорхойлогддог.
Бэлэн
мөнгөний
• Тохирсон үнэ ба бодитоор гүйлгээ хийгдсэн үнийн зөрүү эсвэл гэрээний
хугацаанаас өмнө дахин зарах, дахин худалдан авах дундаж/тэнцвэрт/
үнийн диферинциалаар зарах/худалдан авах мөнгийг тооцоолно.
Index future
гэрээ
• Авах зарах үнийн гэрээт / эсвэл биелэлтийн/ үнэ ба бодит үнийн
зөрүүгээр эсвэл авах ба зарах тэнцвэрт үнийн диферинциалаар
тодорхойлно.
Опционий
гэрээ
• хэд хэдэн гүйлгээнээс аль нэгийг тохирсон үнээр арилжаалахыг нөгөө
талдаа амласан /батласан/ үед хийгдэнэ.

16. Хэрэглэгчдийн захиалгын
дамжлага
Арилжааны зөвшөөрөл брокерийн пүүсээс авсны дараа нэгдсэн системд
ажиллахдаа өөрийн мэдээллийн санд заасан журмын дагуу хувьцаа арилжааг
эрхэлнэ.
Мэдээллийн санд бүртгүүлсэн брокерийн пүүсийн арилжигч арилжаа эхлэхээс
бүртгүүлэх журмын дагуу арилжаа эхлэх зөвшөөрлийг тухайн пүүсээс авах
журамтай
Брокерийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа компани арилжаа эрхлэгчийг
бүртгэхдээ өөрийн гэсэн мэдээллийн сан бүрдүүлэх ба арилжигчийн мэдээлэл
тусгай журмын дагуу зохицуулагдана.

17. Хэрэглэгчдийн захиалгын
дамжлага
Арилжаа эрхлэх явцад ямар нэгэн сүлжээний алдаа техникийн
доголдол болоод механик гэмтэл гэх мэт зүйлсээс шалтгаалан
арилжигчийн үйл ажиллагаанд саад учирсан бол уг 87-р зүйлд заасан
аль брокерийн пүүсийн гишүүн аль цагийн бүсчлэлд гишүүнчлэлтэй
болохоос хамаарч хохирлыг бүртгэж авсан байгууллага хариуцна
Арилжаа эрхлэгчийг бүртгэж авсан брокерийн пүүс тухайн гишүүн
хувьцаа арилжигчийн ажиллах болоод хөрөнгийн зах зээлд ажиллах
бүх нөхцлийг бүрдүүлж өгөх шаардлагатай нөхцлийг хангасан байх
үүргийг хүлээнэ.

18. Голлох хэлэлцээр хийдэг бараанууд
 TOCOM бирж дээр явагддаг хэлэлцээрүүдийн голлох
нэрийн барааны жагсаалт
Ribbed smoked sheet No. 3;
Алт, мөнгө, цагаан алт,
Газолин, киросин, газрын тос, нефтийн хий
Хөнгөн цагаан
Шар буурцаг, эрдэнэ шиш, цэвэрлээгүй саахар

19. Стандарт чанар
– Газрын Тос
А. Шатахуун: Японы аж үйлдвэрийн
стандартын К2202 чанарын стандарттай
Б. Керосин
В. Газ ойл
Гэрээний сарууд:
1, 2, 3, 12,
4, 5, 10, 11,
6, 9,

20. Бараа, үйлчилгээний худалдаа
Худалдааны төрөл Таваарын жагсаалт Хэлэлцээрийн
хэлбэрүүд
Rubbed market Ribbed smoked sheet Биетээр авчруулах Фючерсийн
хэлцэл
Үнэт металийн
худалдаа
Үнэт металь Биетээр авчруулах Фючерсийн
хэлцэл
Cash-settled Фючерсийн хэлцэл
Опционы хэлцэл
Газрын тосны
худалдаа
Газрын тос Биетээр авчруулах Фючерсийн
хэлцэл
Cash-settled Фючерсийн хэлцэл
Хөнгөн цагааны
худалдаа
Хөнгөн цагаан Биетээр авчруулах Фючерсийн
хэлцэл
Хөдөө аж ахуйн таваар
болон чихрийн
худалдаа
Хөдөө аж ахуйн
таваар болон чихэр
Биетээр авчруулах Фючерсийн
хэлцэл

21. Газрын тосны тээвэрлэлт
Газрын тос болон газрын тосон бүтээгдэхүүнийг:
 Усан онгоц
 Ачааны усан онгоцоор
 Газраар дамжуулах хоолой
 Ачааны машин
 Галт тэргээр

22. Тээвэрлэлт
• Видео

23. Усан тээвэрлэлт Waterborne
Transportation
 Томоохон хөлөг онгоц ашиглах нь 1 баррель
газрын тосны тээвэрлэлтийн зардлыг
багасгадаг.
 Далайн тээвэрлэлт:
 Middle East,
 North Sea,
 Africa,
 Latin America-д байрлах үйлдвэрийн газарт
явагддаг.
 Газрын тосны хөлөг онгоц тухайн
бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрээс терминалрүү
зөөдөг бөгөөд тэд бүтээгдэхүүн тээвэрлэдэг
жижиг хөлөг онгоцоос том хэмжээний ачааны
онгоц хүртэл хэлбэртэй байдаг.

24. Хоолойгоор тээвэрлэх
Одоо үед газрын тосны
хамгийн найдвартай
тээвэрлэлт нь хоолойгоорх
тээвэрлэлт юм. Ихэвчлэн
тээвэрлэлтийн хоолой хөлөг
онгоцнуудыг дүүргэх
газарлуу зөөвөрлөхөд мөн
бүтээгдэхүүн хийхэд
ашиглах үйлдвэрүүдэд
хүргэгдэхэд ашиглагддаг.

25. Газрын тосны Фьючерсийн
гэрээнд тусгагдах зүйлс
 Гэрээний огноо  Төлбөрийн сүүлийн
үнэ
 Гэрээний хэлбэр  Худалдаалах цаг
 Түүхий газрын тосны төрөл  Гэрээний нэгж
 Худалдааны ангилал
 Гэрээний сар  Ашиг
 Худалдааны сүүлийн өдөр
 Шинэ гэрээний сарын эхний
өдрийн худалдаа
 Биржийн тэмдэг
 Төлбөрийн сүүлийн өдөр

26. Худалдааны хураамж
• Бүртгүүлэх төлбөр: Нэг салбарт 10сая иен
• Сарын гишүүнчлэлийн татвар: нэг салбарт 60000иен,
50000 иен
• Бүртгэгдсэн нэрэнд нэмэлт өөрчлөлт орох: 1 сая иен
• Валютын хураамж: 55иен
• Хүргэлтийн хураамж: 139 иен (худалдагч, худалдан авагч)
• Буцаах болон хүчингүй болгох хураамж: гэрээ тус бүр 5
иен

27. Хүргэлт
• Нийлүүлэлтийн цэг Токио, Канагава болон Чиба-д
байрлах далайн тээвэрлэлтийн байгууламж байх (газрын
тос боловсруулах үйлдвэрүүд болон бусад тоног
төхөөрөмж) боловсруулах үйлдвэр, агуулах байгууламж
дунд бирж томилсон газар байх ёстой.
• DAITOH TANK TERMINAL Co.,
• Ltd.Yokohama Oil Tank(Gasoline,Kerosene)
• Marubeni Ennex Corporation
• Chiba Terminal(Kerosene)

28. Арилжаа хийх цаг
• ТОКОМ зах зээл дээр явагддаг арилжааны
үндсэн цаг:
– 0900 - 1530
– Цагийн зөрүү болон бусад нөхцлөөс хамааран 1700 -
0700

29. Үйл ажиллагааны ба амралтын
өдрүүдийн зохицуулалт
• Доорх өдрүүдээс бусад өдрүүд бизнесийн үйл
ажиллагааны өдөр болно.
Бямба, Ням гариг
Үндэстний амралтын өдрүүд
Жилийн эхний 3-н өдөр
12-р сарын 31

30. Улирлын арилжаа хаагдах
• Биржийн улирлын арилжааны турш дахь эхлэх
болон хаах цаг өөрчлөгдөж болно. Дараах
нөхцлүүдэд:
– Арилжаалагдах үнийн хэлбэлзэл хэвийн бус болох
мөн хэвийн бус байсаар байх
– Худалдааны нөхцөл нь хэвийн бус болох эсвэл
биржийн үйл ажиллагаа доголдолтой болох үед
– Тооцооны үйл ажиллагаа доголдолтой болох үед

31. Газрын тосны үнэ
Газрын тосны дэлхийн зах зээлийн үнийг
Нью Йорк хотын худалдааны бирж тогтоодог.
Түүхий эд Нэгж Үнэ Өөрчлөлт Өөрчлөлт
хувиар
Гэрээ
Газрын тос
WTI
Баррел
99.52 USD
-0.06
-0.06%
2014.05
Газрын тос
Brent
Баррел 105.11 USD
+0.33
+0.31% 2014.05
TOCOM
газрын тос
Килолитр
1 брл
0.158987 кл
65510.00
JPY
+50.00
+0.08%
2014.09
NYMEX
газрын тос
million btu
1 boe = 5.551
MmBTU
4.37
+0.02 +0.39%
2014.05

32. TOCOM-н газрын тос худалдан
авах дүрэм журам
• Oil market management detailed rules
• Oil Market Hedge Positions Handling
Procedure
• Oil Declared Delivery Procedure
• Oil Delivery Detailed Rules
– Crude Oil Final Settlement Price Determination
Detailed Rules

33. ТОСОМ-н зах зээлд оролцох

34. ХАА-н брокерийн компанийн төлөөлөгчид
Токиогийн таваарын бирж(TOCOM)-д

35. Монгол улс ТОКОМ-д
• Монгол улсын хувьд эрчим хүчний түүхий эд болох
газрын тосоо ТОКОМ буюу Токиогийн түүхий эдийн
бирж-д борлуулах боломжгүй зүйл юм.
• Учир нь бид Японы компанитай хамтран тухайн биржийн
гишүүн болох боломжтой ба, тээвэрлэлт зардлын асуудал
болон, газрын тосыг Монголд олборлодог компаниуд
ихэнх нь Хятадын хөрөнгө оруулалттай учир урд хөрш
рүү гарган боловсруулахыг эрмэлздэг.
• Харин сүүлийн үед Монгол улсдаа түүхий эдийн бирж
байгуулах асуудал эрчимтэй яригдаж эхэлсэн.