suemoneath18

1. ក្នុងចំណោមបុរាណដ្ឋា នទំងអស់ អងគរវត្តជារាសាទដដលធំ ណ ើយរត្ចះរត្ចង់ជាងណេ ។ រាសាទណនះ
សាងណ ើងណៅសត្វត្សទី១២ ក្នុងរាជរពះាទសូរយវរ ម័នទី២ ណ ើយសនមត្ណៅជំនាន់ណនាះថាជាលំណៅដ្ឋា នរពះ
នារាយណ៍ ។ ណេា៉ ន់សាម នថារបដ លជាចំោយណពលរបមាណ ៣០ ឆ្ន ំ ណទើបក្សាងអងគរវត្តណ ើយជា
សាថ ពរ ។
ណៅសម័យ ក្ោត ល ជាពិណសសណៅសត្វត្សទី ១៦ អងគរវត្ត កាលណនាះ
មានណ្ម ះថា រពះពិសណុណោក្ ណោលេឺយក្តាមមរណៈនាមននរពះាទ
សូរយវរ ម័នទី២ កាល យណៅជាបូជនីយដ្ឋា នដដលពុទធសាសនិក្ជាត្ិ និងអនតរ
ជាត្ិមក្សំពះ ។ សពវនងៃណនះ ដមមរទំងមូលសនមត្អងគរវត្ត ឬអងគរត្ូច ថាជា
និមិត្តរូបននជាត្ិរបស់មលួន ។
ក្នុងបរិណវណរាសាទ
ណរាងទង មួយជុំណនះ មានចមាល ក្់ដដលនិទនណរឿងមុសៗគ្នន ។ មលះមានលក្ខណៈជារបវត្តិសាស្តសត មលះណទៀត្ជា
ណរឿងរាមណក្រ តិ៍ និងមហាភារត្ជាណដើម ។ ជាទូណៅផ្ទ ំងជញ្ជ ំងទំងណនះឆ្ល ក្់ណ ើងណៅក្នុងរាជយដដលក្ំពុងសាង
និងណរកាយណពលដដលរពះរាជាសុេត្បនតិច ណោលេឺណៅក្នុងសត្វត្សទី ១២ ណលើក្ដលងដត្រជុងឦសាន ដដល
ទុក្ចំ កាលពីជំនាន់សាងរាសាទ ។
លុះដល់ សត្វត្សទី ១៦ ណទើបរជុងណនះរត្ូវឆ្ល ក្់ជាបណងហើយ ។ ណបើពិនិត្យបនតិចណៅក្៏អាចណ ើញថាទឹក្នដឆ្ល ក្់ងម
ណៅណពលណរកាយណនះ ចុះអន់ជាងមុនបនតិចដដរ ។ ត្ណៅណនះេឺជាណរឿងណផសងៗ ៖
១. ចមបំងសាល ប់រង្គគ លរវាងពួក្ាណឌ វ និងពួក្ណការពណៅក្ុរុក្សរត្ ។
២. ចមបំងរំឮក្រពឹត្តិការណ៍ របវត្តិសាស្តសតជំនាន់រពះាទសូរយវរ ម័នទី២។
៣. សួេ៌ និងនរក្ ។ ណសាយសុមនិងរងទុក្ខតាមក្រមិត្អំណពើបុណយនិងាប
ដដលានសាងពីជាត្ិមុន។
៤. ក្ូរសមុរទទឹក្ណដ្ឋះ (ណទពចំណ ៀងខាងណជើង និង អសុរៈ ចំណ ៀងខាង
ត្បូង) ។
៥. ជ័យជំនះននរពះនារាយណ៍ ណលើពួក្អសុរៈ។
៦. ជ័យជំនះននរពះរេឹសណ អវតាននរពះនារាយណ៍ ណៅណលើាណឍៈ ។
៧. ណទពណផសងៗណធវើការរបយុទធ ។
៨. ចមបំងណៅណកាះលង្គា ។

2. រពះោន់
ណ្ម ះ រពះោន់ ដដលសំណៅជាន់ទី២ននរាសាទអងគរវត្តណក្ើត្ណ ើងពី
សម័យក្ោា ល ណោលេឺណៅណពលដដលរាសាទណនះកាល យណៅជាបូជនីយ
ដ្ឋា នដ៏សំខាន់មួយនន រពះពុទធសាសនាណៅអាសុី ។ ណៅទីណនះពុទធ
សាសនិក្ានសាងរពះពុទធរូបជាណរចើន ឆ្ល ក្់អំពីងម ឬណឈើ ឬសិត្ជាណោ
ធាត្ុមក្ត្មាល់ទុក្សរមាប់បូជា ណទើបអនក្ស្សុក្ណៅថា រពះោន់ ។
បដិមា ទំងណនាះ មលះសថិត្ណៅទីណនាះណៅណ ើយ មលះរក្ាទុក្ណៅអភិរក្សដ្ឋា នអងគរ ឬតាំងណៅសារមនទីរជាត្ិ
ភនំណពញជាណដើម ។ ឯមួយភាេធំរត្ូវមូចខាត្ាត្់បង់ណដ្ឋយរបការណផសងៗ ។ ឯក្នុងទសសនៈសិលបៈវិញ ណេអាច
ណសទើរដត្ណោលថា ណៅសម័យក្ោា ល ពុទធបដិមាណៅអងគរវត្ត មានរចនាបទ ឬលក្ខណៈពិណសសផ្ទ ល់មលួន ។
សិោចារឹក្ទំង៤១ ដដលមានណៅអងគរវត្ត ភាេណរចើនសថិត្ណៅសសរសាមភននរពះោន់ណនះ ។ អក្សរងមទំងអស់
ានចារណ ើងចាប់ពីសត្វត្សទី ១៦ ដល់ណដើមសត្វត្សទី១៨ ។
ឯ ណសចក្តីទំងអមបលមាណ ណរចើនទក្់ទងនឹងអំណពើក្ុសល មានការ
ណរាសម្ុំជាណដើម ។ មាា ស់បុណយទំងណនះដត្ងដត្ណធវើសចាា របណិ ធាន ថាមលួន
ណោលោក្យពិត្ រពមទំងលុះក្នុងរពះពុទធសាសនា ។ រពះញាត្ិវងសក្៏មាន
ទុក្សិោចារឹក្សំខាន់ៗណៅទីណនាះដដរ ។
រី ណគ្នលបំណងននការចារ មានដូចគ្នន ណោលេឺអធិដ្ឋា នរបកាសជាឱឡារិក្នូវសទធ របស់មលួន ។ អាស្ស័យ
ណ ត្ុណនះ ណេអាចយល់អំពីជំណនឿនិងក្ិចារបត្ិបត្តិណផសងៗណរចើន ននណងរវាទដមមរជំនាន់ណនាះ ។ ឯសំណណរជា
ភាសាណផសងៗណទៀត្ណៅសម័យក្ោា លក្៏មានដដរ ដូចជាភាសាភូមានិងជប៉ុនជាណដើម ។
បាកាន
កាល ណដើមណ ើយត្ួប៉មក្ោា ល ជាក្ំពូល ណៅថាាកាណ ។ ត្ួប៉មណនះចំ ណៅរេប់ទិសទំងបួន ណ ើយ
របដ លជាមានត្មាល់បដិមារពះនារាយណ៍ ។ ណរកាយមក្ណពលដដលរាសាទអងគរវត្ត ានកាល យណៅជាបូ
ជនីយដ្ឋា នរពះពុទធសាសនា ណ ើយមានក្ិត្តិយសមារខាា យខាល ំង ណោលេឺចាប់ពីសត្វត្សទី១៦ ណេានមទប់ទវ រ
ទំងបួនណនាះណដ្ឋយជញ្ជ ំងងម ណ ើយសាងរពះពុទធរូបរទង់ឈរណៅរេប់ទិស ។ ប៉ុដនតណដើមបីណធវើការស្សាវរជាវ
បុរាណវិទូានណចាះណបើក្ជញ្ា ំងខាងត្បូងណៅឆ្ន ំ ១៩០៨ ។ ណៅឆ្ន ំ ១៩៣៤-៣៥ ណេានណធវើការស្សាវរជាវ
លំអិត្ ណ ើយរបទះណ ើញបុរាណវត្ថុណផសងៗ ។ អណាូ ងននត្ួប៉មបុរាណណនះ មានជណរៅដល់ណៅ ២៥ ដម៉រត្ ណេ
ានណ ើញសនលឹក្មាសមូលពីរ ជាវត្ថុសកាា រៈដដលណេបញាុ ះសរមាប់អងគរវត្តទំងមូល ។

3. ណដ្ឋយយក្សិោចារឹក្សម័យក្ោា លមក្ពិនិត្យលអិត្លអន់ណៅ អនក្ស្សាវរជាវមលះយល់ថារបដ លជា
រពះាទសតាថ ដដលមទប់ជញ្ជ ំង ណ ើយឆ្ល ក្់រពះពុទធរូបទំងបួនណនាះ ។
មត្ិ មលះសននិដ្ឋា នថា រាងគាកាណណនះមានន័យឬនិមិត្តរូបដូចសតូប ឬរពះ
ណចត្ីយដដរ ។ ណៅទីណនះ រពះពុទធអងគទំងបួនននអត្ីត្ និងបចាុបបនន ដបររពះ
ភក្រក្តមក្រេប់ទិសទំងបួន ណ ើយ ុំរេងរពះសតូប ដដលណរបៀបាននឹងេភ៌
ដដលក្ំពុងផទុក្រពះស្សីអារយណមរត្ីយ៍ ណោលេឺរពះពុទធអងគដដលនឹងរតាស់
ណៅអនាេត្ ។
ដំបូង ជារាសាទរព មញញសាសនា និយមរពះនារាយណ៍ អងគរវត្តកាល យជាមណឌ លមួយធំនរក្ដលងននរពះ
ពុទធសាសនាណងរវាទ ។ េឺក្នុងសនទុះណនះណ ើយដដលបូជនីយដ្ឋា នដនទណទៀត្ណៅក្មពុជាទំងមូល ណដើរស្សបក្នុង
ណពលជំនាន់ជាមួយគ្នន ណៅក្នុងេនលងណនះដដរ ។
អង្គរវត្តនាពេលបច្ចុបបនន
តាំងពី របណទសក្មពុជាចាប់ណផតើមណរបើទង់ជាត្ិណពលោ ដត្ងដត្មានរូបរាសាទអងគរវត្តណៅណលើជានិចា ។ ណនះ
សឲ្យណ ើញថាអងគរវត្តជារពលឹងននជាត្ិដមមរ ណោលេឺជាត្ិដមមរដដលធាល ប់មានអារយធម៌មពង់មពស់ ។ ចាប់តាំងពី
ដមធនូ ឆ្ន ំ ១៩៩២ មក្ អងគរវត្តរពមទំងរមណី យដ្ឋា នដនទណទៀត្ណៅអងគរ ានទទួលចំោត្់ថាន ក្់ជា
ណបត្ិក្ភណឌ ពិភពណោក្ របស់អងគការយូណណសាូ ។
ណនះ ជាក្ិត្តិយសមួយចំណោះរបជាជនដមមរ ណ ើយណនះក្៏ជាកាត្ពវក្ិចាធំោស់ ត្បិត្ដមមរទំងអស់ទទួលការ
មុសរត្ូវណលើណបត្ិក្ភណឌ ណនះ មិនរត្ឹមដត្ចំណោះមុមរបវត្តិសាស្តសត ដូនតានិងក្ូនណៅមលួនណៅអនាេត្ប៉ុណោណ ះណទ
ប៉ុដនតដងមទំងចំណោះមុមស េមន៍អនតរជាត្ិណទៀត្ផង ។
ប្របាសាទភ្នំបាខែង្
ណៅ ចុងសត្វត្សទី ៩ រពះាទយណសាវរ ម័នបតូររាជធានីពី រិ រាល័យ ត្ំបន់រលួស មក្ណៅយណសាធរ សពវនងៃ
ណៅថាត្ំបន់អងគរ ណដ្ឋយយក្ភនំាដមងណនះឯងជាមណឌ ល ណ ើយរបទននាមថា វ នំក្នាត ល ណោលេីភនំក្ោត ល
។ ណមឿនមាន ៥ ថាន ក្់ណនះ ពុំដមនណក្ើត្ណ ើងណដ្ឋយការបង្គហ ប់មាច់ម៉ដាលអិត្ដូចណៅរាសាទដនទណទៀត្ ណ ើយ
ដត្េឺសនូលក្នុងជាងមភនំផ្ទ ល់ដត្មតង ដដលណេដ្ឋប់ឲ្យមានលំនាំជាជាន់ថាន ក្់យ៉ងណនះ ។ កាលណដើមណ ើយ ត្ួប៉មក្
ោត លននជាន់ខាងណលើ មានត្មាល់លិងគ ។

4. អនក្ រាជ្ានសិក្ារាសាទភនំាដមងទំងមូល ណ ើយានបង្គហ ញឲ្យ
ណ ើញថា ដមមរបុរាណដដលក្សាងណនាះ មានណទពណកាសលយមពស់ណលើស
លប់ ណដ្ឋយយក្អវីៗដដលោក្់ព័នធនឹងនិមិត្តរូបដចងណៅក្នុងក្បួនេមពីរ ណផស
ងៗ មក្ោត្រត្ដ្ឋងជាសំណង់ណៅលំ ធមមជាត្ិ ។
ណៅសត្វត្សទី ១៦ ភនំាដមងកាល យមក្ជាទីដដលពុទធសាសនិក្មក្ណធវើបូជនី
យក្ិចា ណោលេឺពុំមុសអវីពីអងគរវត្ត ាភួន ឬទីសកាា រៈធំៗមួយចំនួនណទៀត្
ណ ើយ ។ ណេពុំរត្ឹមដត្របទះណ ើញសិោចារឹក្ជាភាសាដមមរប៉ុណោណ ះណទ ដត្
មានរ ូត្ដល់ណៅភាសាអារា៉ប់ណទៀត្ផង ។
ណៅ ជំនាន់ណនាះ ណេក្សាងរពះពុទធរូបរទង់ដភននដ៏ធំមួយណលើជាន់ណលើបំផុត្
ននរាសាទ ។ រពះដភននណនាះណលបអស់ត្ួប៉មក្ោា លទំងមូល រពមទំង
ណចៀរយក្ដផនក្មលះៗននប៉មទំងបួនដដលណៅជុំវិញណនាះផង។
ណៅ ទសវត្ស ១៩២០ ណេានងត្រូបរពះពុទធរូបដ៏ធំណនាះ ដដលណពលណនាះ
ាក្់ដបក្ណៅសល់ដត្រត្ឹមចណងាះប៉ុណោណ ះ ។ តាមពិត្ណៅ ភនំទំងអស់ដដល
មានណៅទំនាបអងគរ សុទធដត្មានសំណង់សាសនាពីរពះាទយណសាវរ ម័ន
(ភនំបូក្ ភនំណរកាម ភនំដី) ។ ប៉ុដនតភនំាដមងមានភាពស្ប់ដស្ងជាងណេណដ្ឋយ
រពះរាជាចាត្់ទុក្ថា ជាសនូលក្ោា លននរាជធានី ។
ប្របាសាទបាគង្
ក្នុង របវត្តិសាថ បត្យក្មមដមមរ សំណង់សាសនាណលើក្ទីមួយដដលណលចណធាល
ណ ើងជាជាន់ថាន ក្់ចបស់ អនក្ស្សាវរជាវនិយមណៅថា " រាសាទភនំ " េឺ
រាសាទាេងណនះឯង ដដលរពះាទឥក្រនទវរ ម័នរារពធឆលងណៅ េ.ស ៨៨១
ណោលេឺ
ពីរ ឆ្ន ំណរកាយពីានឆលងរាសាទរពះណគ្នរួច ។ អនក្មក្ទសសនាទីណនះណរចើនដត្ពុំានចាប់អារមមណ៍ ណទថា មលួន
ណៅក្នុងបរិណវណក្ំដពងដីធំមួយជាន់ណទៀត្ ដដលមានទំ ំ ៩០០ ម x ៧០០ ម ។

5. ឯ ក្ំដពងងមាយណរក្ៀម ដដល ៊ុមព័ទធេូទឹក្ខាងមុមណនះ មានរបដវង ៤០០
ម x ៣០០ ម ។ ណៅចណនាល ះក្ំដពងដីនិងក្ំដពងងមណនះ មានរាសាទឥដា
ចំនួន ២២ ភាេណរចើនាំងណដ្ឋយរុក្ខជាត្ិ និងលំណៅដ្ឋា ន ។ ណពលឆលងផុត្េូ
ទឹក្ណៅ ណេណ ើញសំណង់ណរចើនរបណភទសថិត្ណៅជុំវិញត្ួរាសាទធំដដល
មានរាំ ថាន ក្់ ។ រាសាទឥដាទំងអមបលមាណណៅក្នុងចំណោមណនាះ
សុទធដត្មានធនឹមណឈើដដលសល់តាំងពីជំនាន់ក្សាងមក្ ។
ចំដណក្ ឯប៉មជាក្ំពូលក្ោា ល សថិត្ណៅណមឿនណលើបងអស់ណនាះ សាងណ ើង
ណពលណរកាយណទ ណោលេឺណៅសត្វត្សទី ១២ ។ ណយើងពុំដឹងថារាងគណដើម
មានរូបរាងដូចណមតចណ ើយ ។ ជុំវិញណមឿនណលើណនាះ ពីណដើមណ ើយមានចមាល ក្់
ដត្សពវនងៃរលប់ាត្់ណសទើរដត្អស់ណៅណ ើយ ណៅសល់ដត្ផ្ទ ំងត្ូចមួយណៅ
ដក្បរជណណាើ រខាងត្បូង ។