1. Чингинз Айтматов
намтар уран бүтээл
“Далайн хөвөөний алаг хав толгой”
туужийн тухай

2. Гадаадын уран зохиолчдын
амьдрал уран бүтээлтэй
танилцаж,
Гадаад уран зохиолын
онцлогийг ялган таних.

3. Чингиз АйтматовАйтматовын эцэг
эх нь Киргиз
улсыын Шэкэр
хотод ажилладаг
байв.
Чингиз гэдэг нэр нь Монголын их
хаан Чингис хааны нэр юм. Хүүхэд
байхдаа бусад киргизчүүдийн адил
гэр бүлийн хамтаар нүүдэллэн өсчээ.
түүний эцэг 1937 онд Москвад
баривчлагдаж 1938 онд цаазлагдсан

4. тэрээр төрөлх хотдоо сургуульд
суралцаж, 14 настайгаасаа тосгоны
зөвлөлийн харийн бичгийн даргын
ажлыг хийж байв. Мөн татвар
цуглуулагч, ачигч, инженерийн
туслах гэх гэх мэт олон янзын ажил
эрхэлж байжээ.
1946 онд Айтматов Фрунзе хот дахь
Киргизийн Хөдөө Аж Ахуйн Дээд
Сургуулийн мал аж ахуйн салбарт
элсэн орж суралцав.

5. Хожим 1956 - 1958 онд Москва дахь
Максим Горькийн нэрэмжит Утга
Зохиолын дээд Сургуульд суралцаж,
зохиолч мэрэгжилтэй болжээ.
Төгссөнийхөө дараа 8 жил "Правда"
сонины газарт ажиллав. Түүний
орос хэлээр гаргасан анхны бүтээл
нь 1952 онд Сонин түгээгч Жиуйо,
Ашым нэртэй гарчээ.

6. Айтматов 2008 оны 5 сарын 16-нд
бөөрний дутагдлын улмаас Германы
Нюрберг хотын эмнэлэгт хэвтэж
эмчлүүлж байгаад мөн 6 сарын 12 нд
79 насандаа хатгаагаар баржээ.
Түүнийг нас барсан тухай Нью-Йорк
Таймс сонин мэдээндээ нийтэлсэн
байдаг. Тэрээр 1963 онд “Жамиля”ы
золиолоороо Лениний одонгоор
шагнуулсан бол “Баяртай, Гульсары
“зохиолоороо ЗХУ -ын төрийн шагнал
хүртжээ.

8. 1. Хэцүү зам (1956)
2. Нүүр нүүрээрээ "Лицом к лицу" (1957)
2. Джамиля (1958)
3. Анхны багш "Пэрвый учитель" (1960)
4. Уулс ба тал нутгийн дууль "Повэсти гор и стелей"
(1963)
5. Баяртай Гульсары "Прощай Гульсары" (1966)
6. Цагаан завь "Белый пароход" (1970)
7. Фүжи ууланд авирсан нь "Восхождение на
Фудзияму" (1973)
8. Зуул жилээс ч урт өдөр "И дольше века длится день"
(1980)
9. Цаазын тавцан "Когда горы падают" (2006)
гэх мэт олон зохиол бичсэн юм.

9. “Далайн хөвөөний алаг хав толгой”
Гол санаа
уг туужаас хүний
амьдрал,
хүүхдийн гэгээн
хүсэл мөрөөдөл
болон
Киргизийн тухай
үеийн байдлыг
харж болно

10. Эхлэл хэсгээс

11. Харанхуйн дунд тэнгис далай
энэлэн хурхирч, эргийн хавцлыг
мөргөн буцна. Хатуу чулуун газар
тэнгисийн давалгааны балбахыг
хариулан хүчлэн уухилна.
Тэнгис газар хоёр анх бүтсэн
цагаас хойш, өдөр шөнө гэж болдог
болсон цагаас хойш үргэлж ингэж
тэмцэлдэн ирсэн бөгөөд хойшид ч
газар ус гэж байсан цагт өдөржин
шөнөжин ингэж сөрөлдөж байх биз.

12. Өдөржин, шөнөжин…
Газар дэлхий дээр бас нэг шөнө өнгөрөв.
Энэ бол түүний далайд явахын урд шөнө байв.
Энэ шөнө тэр унтсангүй. Амьдралдаа анх
унтсангүй, амьдралдаа анх удаа нойргүй хонож
үзэв. Шалавхан өдөр болоосой тэнгэс далайд
гарах юмсан гэж нэн ч хүсэмжилнэ. Тэр хав
загасны арьс дэвсэж, хэвтээд тэнгисийн
давалгааны балбалтаас газар дэлхий хэрхэн үл
мэдэг доргиж, тэнгиыысийн буланд далайн
давалгаа хэрхэн энэлэн нижигнэж байгааг
чагнана. Шөнөжин чимээ чагнаж огтхон ч
унтсангүй…

13. Эрт урьд хэзээ нэгэн цагт энэ бүхэн
шал ондоо байжээ. Одоо тийм
байсан гэж мэдэхийн ч арга үгүй,
тэр тухай хэн ч мэдэхгүй, тэр ч
байтугай эрт дээр үед Лувр гэдэг нэг
нугас байгаагүйсэн бол энэ газар
дэлхий гэдэг шал ондоо газар нь
усны эсрэг сєрєх юмгүй, ус нь
газрын эсрэг сөрөх юмгүй, санаа
амар байх байсан гэж хүний санаанд
ч орохгүй байсан биз. Ерөөс бүр
анхандаа байгальд хуурай газар гэж

14. байсангүй, хумхын тоос ч
байсангүй. Эргэн тойрон ус, дандаа
ус л цэлэлзэж байжээ. Ус бол өөрөө
үсээд л харанхуй хар ёроолтой,
хэмгүй их ойл эргүүлэгтэй хязгаар
хярхаггүй их далай тогтчихсон
хэрэг. Чингээд усны давалгаа хойно
хойноосоо долгилон, тэр үед дэлхий
ертєнцєд дєрвєн зүг найман зовхис
гэж байгаагүй болохоор усны
долгион зүг чиггүй тал бүрд
давалгаалан байжээ.

15. - Зохиолын эхлэл
хэсгээс дүрслэх ур
маягаар бүтсэн хэсгийг
олж тайлбарла.
- Эхлэл хэсэгт
байгалийн ямар дүрслэл
дүрслэгдэж байна вэ ?

16. - Зохиолыг бүрэн эхээр
нь унших
- Зохиолчийн амьдралд
дүгнэлт бичиж ирэх

17. Хичээлд идэвхтэй оролцсон
сурагчдадаа баярлалаа.
Номын цагаан буян дэлгэрэх болтугай