SlideShare a Scribd company logo
ΜΕΤΡΟΥ 2.1 «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ»
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2.1.1: «ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ»
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ 2.1.1.Β
«ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ»
21. ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ/ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ταχύρρυθμη Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών με θέμα:
«Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής – δημιουργικής σκέψης»

™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘

ISBN: ........

™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜
¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ
ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ –
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘
ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË

∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ∂È̤ÏÂÈ·
μ·Û›Ï˘ ∫Ô˘Ï·˚‰‹˜

ΜΕΤΡΟΥ 2.1 «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ»
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2.1.1: «ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ»
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ 2.1.1.Β
«ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ»
21. ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ/ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ταχύρρυθμη Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών με θέμα:
«Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής – δημιουργικής σκέψης»

∞£∏¡∞ 2007
™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ
ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ –
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘
ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË

ΜΕΤΡΟΥ 2.1 «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ»
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2.1.1: «ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ»
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ 2.1.1.Β
«ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ»
21. ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ/ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ταχύρρυθμη Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών με θέμα:
«Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής – δημιουργικής σκέψης»
Copyright © 2007
√.∂¶.∂∫
3˘ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 42 & ¶ÔÏ˘Ù¯Ó›Ԣ, ∞ı‹Ó·
ΔËÏ.: 210 5203251, Fax: 210 5203252, www.oepek.gr

™À¡Δ∂§∂™Δ∂™ Δ√À ¢π¢∞∫Δπ∫√À À§π∫√À
ÙÔ˘ ÙfiÌÔ˘
™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ –
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘
ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË

∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ∂È̤ÏÂÈ·
μ·Û›Ï˘ ∫Ô˘Ï·˚‰‹˜
™˘ÁÁÚ·Ê‹
¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· ª. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘
ÕÓÓ· ΔÛ·ÙÛ·ÚÒÓË, ª¤ÓË ∫Ô‡ÚÔ˘
°È¿ÓÓ˘ ª·˘Ú›Î˘
∫ÒÛÙ·˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜
∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ Δ˙ÈÌÔÁÈ¿ÓÓ˘, ∞Ó·ÛÙ·Û›· ™ÈfiÚÂÓÙ·
μ·ÛÈÏ›· ÷Ù˙ËÓÈ΋ٷ, ∫˘Úȷ΋ ∞Ó·ÁÓˆÛÙÔÔ‡ÏÔ˘
∫·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ∂È̤ÏÂÈ·/∏ÏÂÎÙÚÔÓÈ΋ ™ÂÏȉÔÔ›ËÛË
ÕÚÙÂÌȘ °Ï¿ÚÔ˘

™˘ÓÙÔÓÈÛÌfi˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡
Î·È ÁÂÓÈ΋ ÂÈ̤ÏÂÈ· ÂΉfiÛˆÓ
√.∂¶.∂∫

ISBN: .........
™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ¡. 2121/1993 ··ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ë Û˘ÓÔÏÈ΋ ‹ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈ΋ ·Ó·‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘
·˘ÙÔ‡ ‹ Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ̤ÛÔ, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ ÂΉfiÙË.

™ËÌ›ˆÛË
√ √.∂¶.∂∫. Â›Ó·È ˘‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· Ù˘ ¤Î‰ÔÛ˘. °È· ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋
·ÚÙÈfiÙËÙ· Î·È ÏËÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋ ¢ı‡ÓË Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜.
™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ
ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ –
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘
ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË

∞£∏¡∞ 2007
3
4
¶ÂÚȯfiÌÂÓ·
∂ÈÛ·ÁˆÁÈο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
£ÂˆÚ›Â˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋-ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë . . . . . . . . . . .21
¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· ª. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘

21
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
™Àª¶∂ƒπº√ƒπ™Δπ∫∂™ ◊ ™À¡∂πƒªπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ . . . . . . . . . . . .24
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

π.

1. μ·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜
ıˆڛ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II.

25
1.1 ∂Ó›Û¯˘ÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
1.2 AfiÛ‚ÂÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
2. ¶·Ú·‰Ô¯¤˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ Ì¿ıËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . .25
3. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ì ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ì¿ıËÛ˘ . . .26
°¡ø™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
1. μ·ÛÈÎÔ› ıÂÌÂÏȈ٤˜ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . .30
1.1 Max Wertheimer: μ·ÛÈÎÔ› ¡fiÌÔÈ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ . . . . . . . . . . . . . . . . .30
1.2 Wolfgang Koehler: ∂ÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË Î·È Ï‡ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ . . . .32
1.3 Kurt Lewin: °ÓˆÛÙÈ΋ ıˆڛ· ÙÔ˘ ‰›Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
1.4 Eduard Tolman: ∂ÌÚfiıÂÙË-ÛÎfiÈÌË Ì¿ıËÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
2. ∫ÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÌfi˜ (constructivism) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
2.1 Jean Piaget: Δ· ‰ÔÌÈο ÁÓˆÛÙÈο ÚfiÙ˘· Ì¿ıËÛ˘ . . . . . . . . . . . . .35
2.2 Lev Semionovitch Vygotsky: £ÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡
ÂÔÈÎÔ‰ÔÌÈÛÌÔ‡ (social constructivism) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.

4.

37
2.3 Jerome Bruner: ∂˘ÚÂÙÈ΋-·Ó·Î·Ï˘ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË . . . . . . . . . . . . . . . .39
°ÓˆÛÙÈΤ˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Û˘Ó‰Â‰Â̤Ó˜ Ì ÙË ‰È‰·ÎÙÈ΋ Ú¿ÍË . . . . .41
3.1 David Ausubel: ¡ÔËÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛÏËÙÈ΋ Ì¿ıËÛË . . . . . . . . . . . . . . . .41
3.2 Robert Gagné: ∞ıÚÔÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ì¿ıËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
°ÓˆÛÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ . . . . . . . . . . .44
4.1 ΔÔ ªÔÓÙ¤ÏÔ ∂ÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
5
45
5. √È ÔÎÙÒ Δ‡ÔÈ ¡ÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘ H. Gardner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
6. ∏ ıˆڛ· ÁÈ· ÙËÓ ÙÚÈ·Ú¯È΋ ʇÛË Ù˘ ¡ÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘ R. Sternberg . . .52
IIπ. ∫√π¡ø¡π∫√°¡ø™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
4.2 μ·ÛÈΤ˜ ıˆÚËÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ . . . . . . . .

Albert Bandura: ª¿ıËÛË Ì ·Ú·Ù‹ÚËÛË Î·È Ì›ÌËÛË ÚÔÙ‡Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . .
IV. ∞¡£ƒø¶π™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

56

Carl Rogers: ªË ηıÔ‰ËÁËÙÈ΋ ÂÎ·›‰Â˘ÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÈÌÔÚʈÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ™Ô˘‰ÒÓ – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È ∫ÚÈÙÈ΋ ™Î¤„Ë:
ŸÚÔÈ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
ÕÓÓ· ΔÛ·ÙÛ·ÚÒÓË, ª¤ÓË ∫Ô‡ÚÔ˘

61
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
™˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ıÂÒÚËÛË Î·ÈÓÔÙfiÌˆÓ Î·È ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ∞.¶.™. . . . . . . . . . . . . .62
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.

2. ∂ÈÛÙËÌÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Û˘˙‹ÙËÛË
ÁÈ· Ù· ∞.¶.™. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

64
3. ƒÂ·ÏÈÛÙÈΤ˜ μ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ¿ÚÛË ÙˆÓ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
¶·Ú·ÁˆÁÈ΋ ª¿ıËÛË Î·È ¶·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ ¶Ú·ÎÙÈΤ˜:
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ Î·È ÎÚÈÙÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ . . . . . . . . . .77
ÕÓÓ· ΔÛ·ÙÛ·ÚÒÓË, ª¤ÓË ∫Ô‡ÚÔ˘

77
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹: ∞ÊÂÙËÚȷΤ˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜ Î·È ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6
79
2. ¢È·Û‡Ó‰ÂÛË ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
3. ÀÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù¿Í˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
4. ∞ÍÈÔ‰fiÙËÛË Ù˘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
1. ¡ÔËÙÈ΋/ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÔÈfiÙËÙ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηÈ
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ π . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· M. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘

95
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
°∂¡π∫∂™ £∂øƒ∏™∂π™ °π∞ Δ∏¡ ∫ƒπΔπ∫∏ ∫∞π ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏ ™∫∂æ∏ . . . . . .99
1. ¢È·Û¿ÊËÛË ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
2. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ÎÚÈÙÈο ÛÎÂÙfiÌÂÓˆÓ ·ÙfiÌˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . .103
3. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈο ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ·ÙfiÌˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

π.

ππ. ¶∞π¢∞°ø°π∫∏ ∞•π√¶√π∏™∏ Δø¡ ™Δƒ∞Δ∏°π∫ø¡ ª∞£∏™∏™
°π∞ Δ∏¡ ∞¡∞¶ΔÀ•∏ Δ∏™ ∫ƒπΔπ∫∏™ ∫∞π ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏™ ™∫∂æ∏™ . . . . . .

105

πππ. ¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ¶ƒ√™∂°°π™∂π™ °π∞ Δ∏¡ ∞¡∞¶ΔÀ•∏ Δ∏™ ∫ƒπΔπ∫∏™ ∫∞π
¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏™ ™∫∂æ∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

107
IV. Δ∂áπ∫∂™ °π∞ Δ∏¡ ∞¡∞¶ΔÀ•∏ Δ∏™ ∫ƒπΔπ∫∏™ ™∫∂æ∏™ . . . . . . . . . . . . . .108
V. Δ∂áπ∫∂™ °π∞ Δ∏¡ ∞¡∞¶ΔÀ•∏ Δ∏™ ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏™ ™∫∂æ∏™ . . . . . . . . .109
1. æ˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ ‰ÔÎÈ̷ۛ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
1.1 G. Guilford: Test ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û·˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
1.2 E. Torrance: Test ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
2. ∫·Ù·ÈÁÈÛÌfi˜ ∞˘ıfiÚÌËÙˆÓ π‰ÂÒÓ (∫.∞.π.)/π‰ÂÔı‡ÂÏÏ· (Brainstorming) . .111
3. ∂ÚˆÙ‹ÛÂȘ SCAMPER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
4. Δ· ÛÎÂÙfiÌÂÓ· η¤Ï· ÙÔ˘ De Bono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
5. ÕÁÚÈ· π‰¤· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
7
113
7. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÁÚ·Ê‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
8. ™¯ËÌ·ÙÔÔÈ‹Ì·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÈÌÔÚʈÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
6. ∫fiÌÈΘ: Ë ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ÛÙ·ÌˆÙ‹˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . .

Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηÈ
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ππ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
°È¿ÓÓ˘ ª·˘Ú›Î˘

121
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
1. ∫·Ù·ÈÁÈÛÌfi˜ ȉÂÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
2. ÕÛÎËÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
3. √Ì¿‰Â˜ ÂÚÁ·Û›·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126
4. ™˘˙‹ÙËÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
5. ªÂϤÙË ÂÚ›ÙˆÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
6. ¶·›ÍÈÌÔ ÚfiÏˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
7. ¶ÚÔÛÔÌÔ›ˆÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134
8. ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ Â›ÛÎÂ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
9. ™˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ·fi ÂȉÈÎfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
º‡ÏÏÔ (∞˘Ùfi) ∞ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘ . . . . . .141
∫ÒÛÙ·˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜

141
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8
142
2. √ ¯¿ÚÙ˘ ÂÓÓÔÈÒÓ (ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯¿ÚÙ˘) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144
2.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· ηٷÛ΢‹˜ ÂÓfi˜ ¯¿ÚÙË ÂÓÓÔÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
2.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ ÙÔ˘ ¯¿ÚÙË ÂÓÓÔÈÒÓ . . .147
2.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÓfi˜ ¯¿ÚÙË ÂÓÓÔÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
3. ™¯¤‰È· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148
3.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· ηٷÛ΢‹˜ ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
3.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
3.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÓfi˜ ۯ‰›Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
4. °Ú·Ì̤˜ ¢Ú¿Û˘ (Fortune lines) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
4.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· ηٷÛ΢‹˜ ÌÈ·˜ ÁÚ·ÌÌ‹˜ ‰Ú¿Û˘ . . . . . . . . . . . . . . . . .151
4.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152
4.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÌÈ·˜ ÁÚ·ÌÌ‹˜ ‰Ú¿Û˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
5. ™˘Û¯ÂÙÈÛÙÈο ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·Ù· (‰È·ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Venn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
5.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· ηٷÛ΢‹˜ ÂÓfi˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÙÈÎÔ‡ ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ . . . . . .154
5.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
5.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÓfi˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÙÈÎÔ‡ ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ . . . . . . . . . . . . . . . .155
6. ¶·Ú·ÁˆÁ‹ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
6.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156
6.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
6.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ . . . . . . . . . . .158
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
1. ∏ ʇÛË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

∫ÚÈÙÈ΋ ∞Ó¿ÁÓˆÛË ∫ÂÈÌ¤ÓˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
∫ÒÛÙ·˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜

163
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
ΔÈ Â›Ó·È Ë ÎÚÈÙÈ΋ ·Ó¿ÁÓˆÛË; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.

9
166
1.2 ∂ÚÌËÓ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
1.3 ∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
2. Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ . . .175
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
1.1 ∞Ó¿ÎÏËÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/
ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∫·ÈÓÔÙÔÌ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
°È¿ÓÓ˘ ª·˘Ú›Î˘

185
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
∞¡∞º√ƒ∞ ™∂ £∂ª∞Δ∞ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∫∞π¡√Δ√ªπ∞» . . . . . . . .187
1. √ÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ∫·ÈÓÔÙÔÌ›·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
2. ∂ʇÚÂÛË Î·È ∫·ÈÓÔÙÔÌ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188
3. ∫·ÈÓÔÙÔÌ›· Î·È ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

π.

II. ¶∞ƒ∞¢∂π°ª∞Δ∞ ∂º∞ƒª√°∏™ ∂∫¶∞π¢∂ÀΔπ∫ø¡ Δ∂áπ∫ø¡ ™∂
¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ∂¡√Δ∏Δ∂™ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∫∞π¡√Δ√ªπ∞» . . . . . . . .

191

πππ. ¢ƒ∞™Δ∏ƒπ√Δ∏Δ∂™ ∂º∞ƒª√°∏™ ∂∫¶∞π¢∂ÀΔπ∫ø¡ Δ∂áπ∫ø¡ ™∂
¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ∂¡√Δ∏Δ∂™ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∫∞π¡√Δ√ªπ∞» . . . . . . . .

195
º‡ÏÏÔ (∞˘Ùfi) ∞ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198
∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/
ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∞ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199
°È¿ÓÓ˘ ª·˘Ú›Î˘

199
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10
I. ∞¡∞º√ƒ∞ ™∂ £∂ª∞Δ∞ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∞°ø°∏ Δ√À
∫∞Δ∞¡∞§øΔ∏» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.

201
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ «∞ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
Δ· 5 μ·ÛÈο ¢ÈηÈÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202
∫·Ù·Ó¿ÏˆÛË Î·È ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203
∏ ÂÓÂÚÁÂȷ΋ Û‹Ì·ÓÛË ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÈÎÒÓ Û˘Û΢ÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . .203
∫·Ù·Ó¿ÏˆÛË Î·È ¢È·Ê‹ÌÈÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205

II. ¶∞ƒ∞¢∂π°ª∞Δ∞ ∂º∞ƒª√°∏™ ∂∫¶∞π¢∂ÀΔπ∫ø¡ Δ∂áπ∫ø¡ ™∂
¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ∂¡√Δ∏Δ∂™ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∞°ø°∏ Δ√À
∫∞Δ∞¡∞§øΔ∏» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

207

III. ¢ƒ∞™Δ∏ƒπ√Δ∏Δ∂™ ∂º∞ƒª√°∏™ ∂∫¶∞π¢∂ÀΔπ∫ø¡ Δ∂áπ∫ø¡ ™∂
¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ∂¡√Δ∏Δ∂™ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∞°ø°∏ Δ√À
∫∞Δ∞¡∞§øΔ∏» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

216
º‡ÏÏÔ (∞˘Ùfi) ∞ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220
¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞ π: «∞ÓÙÈ̤وË Ì ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221
¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞ ππ: «ªÈÎÚ¤˜ ∞Ï‹ıÂȘ ÁÈ· ÙË ¢È·ÙÚÔÊ‹» ¶·Ú·Ï·ÓËÙÈ΋
™‹Ì·ÓÛË ΔÚÔÊ›ÌˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

222

¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ¿ÙÔÌ·:
∂ÈÙÒÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ Ù¿ÍË . . . . . . . . . . . . .223
∫ÒÛÙ·˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜

223
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224
1. ΔÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ· ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224
2. Δ· ÛÙ¿‰È· ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225
3. Δ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ·ÙfiÌˆÓ . . . . .230
4. Δ· ÂÌfi‰È· ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233
5. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Ù¿ÍË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .239
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11
∏ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛË ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜
Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ Δ˙ÈÌÔÁÈ¿ÓÓ˘, ∞Ó·ÛÙ·Û›· ™ÈfiÚÂÓÙ·

241
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
1. ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242
2. Δ¯ÓÈΤ˜ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘ Ì ¯Ú‹ÛË Δ¶∂ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244
3. ∂ÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛË Ì¤Ûˆ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246
4. ™ÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÏÔÁÈÛÌÈÎÒÓ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋˜ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛ˘ . . . .251
4.1 ª¤ÛÔ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Î·È Â›‰ÂÈ͢ ÌÔÓÙ¤ÏˆÓ ·fi ÙÔÓ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ· . . . .251
4.2 ∂ÚÁ·ÏÂ›Ô ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘ ȉÂÒÓ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ . . . . . . . . . . . . . .251
4.3 ª¤ÛÔ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜ . . . . . . . . . . . . .252
5. ªÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛË Ì ¯Ú‹ÛË ˘ÔÏÔÁÈÛÙÈÎÒÓ Ê‡ÏÏˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253
6. §ÔÁÈÛÌÈο ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘ Î·È ÚÔÛÔÌÔ›ˆÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .256
7. ∞Ó¿Ù˘ÍË ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ ÔÏ˘Ì¤ÛˆÓ-˘ÂÚÌ¤ÛˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

∂›Ï˘ÛË ¶ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: £ÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È Ù‡Ô˜
ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265
μ·ÛÈÏ›· ÷Ù˙ËÓÈ΋ٷ, ∫˘Úȷ΋ ∞Ó·ÁÓˆÛÙÔÔ‡ÏÔ˘

265
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265
1. £ÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ: ¶ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ Î·È ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ‰›Ô˘ . . . . . . . . .267
2. Δ‡Ô˜ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12
283
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .284

μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞: ¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ∂Î·›‰Â˘ÛË

∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: §‹„Ë ·fiÊ·Û˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293
μ·ÛÈÏ›· ÷Ù˙ËÓÈ΋ٷ, ∫˘Úȷ΋ ∞Ó·ÁÓˆÛÙÔÔ‡ÏÔ˘

293
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .294
«ÕÏÏÔÈ Δ‡Ô ¶ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .305
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΔÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ Δ¶∂
ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . .309
∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ Δ˙ÈÌÔÁÈ¿ÓÓ˘

309
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .310
¢ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311
Δ¶∂ Î·È ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ Ì ¯Ú‹ÛË Δ¶∂ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .316
ªÔÓ٤Ϸ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ì ¯Ú‹ÛË Δ¶∂ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317
ªÈ· Ù˘ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÏÔÁÈÛÌÈÎÔ‡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
5.1 ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¤ÎÊÚ·Û˘ Î·È Û¯Â‰›·Û˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
5.2 °ÏÒÛÛ˜ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
5.3 ÀÔÏÔÁÈÛÙÈο ʇÏÏ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .320
5.4 ∂Î·È‰Â˘ÙÈο ·ÈÁÓ›‰È· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321
5.5 ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÔÏ˘Ì¤ÛˆÓ Î·È ˘ÂÚÌ¤ÛˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321
5.6 ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÂÈÎÔÓÈ΋˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.
2.
3.
4.
5.

13
322
5.8 ∂ÚÁ·Ï›· ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋˜ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323
5.9 ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ ÚÔÌÔÙÈ΋ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .324
5.10 ∂ÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ‚·ÛÈṲ̂ӷ Û ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .324
5.11 ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325
6. Δ· ‰È·ı¤ÛÈÌ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ÏÔÁÈÛÌÈο ÛÙ· Û¯ÔÏ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325
7. ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂÚÈ‚·ÏÏfiÓÙˆÓ . . . . . . .326
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330
5.7 ¶ÚÔÛÔÌÔÈÒÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΔÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηÈ
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331
∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ Δ˙ÈÌÔÁÈ¿ÓÓ˘, ∞Ó·ÛÙ·Û›· ™ÈfiÚÂÓÙ·

331
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331
1. To ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .332
2. ΔÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ˆ˜ ̤ÛÔ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ . . . . . . . . .333
3. ∫ÚÈÙ‹ÚÈ· ÔÈfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ ÛÙÔÓ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ πÛÙfi . . . . . . . . . . .337
4. ™˘ÓÂÚÁ·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ‚·ÛÈṲ̂Ó˜ ÛÙÔÓ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ πÛÙfi . . . . . . .339
5. ¢ÈÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙÔÓ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ πÛÙfi (WebQuests) . . . . .341
6. ™¯Â‰È·ÛÌfi˜ ‰ÔÌËÌ¤ÓˆÓ ‰ÈÂÚ¢ÓËÙÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ . . . . . . . . . . . . . .343
™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .350
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .350
™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

∂ÚÁ·Ï›· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜
Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351
¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· ª. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘

351
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351

™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù·
14
351
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351
π. °∂¡π∫∂™ £∂øƒ∏™∂π™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .353
1. ΔÔ Ï¿ıÔ˜ ˆ˜ ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ . . . . .353
2. ∞ÍÈÔÏfiÁËÛË, ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354
ππ. ∂ƒ°∞§∂π∞ ∞•π√§√°∏™∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357
1. √ º¿ÎÂÏÔ˜ ∂ÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ ª·ıËÙ‹ (portfolio assesment) . . . . . . . . . . . .357
1.1 ΔÈ Â›Ó·È ÙÔ «portfolio»; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357
1.2 ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358
1.3 ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358
1.4 ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ù· ›‰Ë ÙÔ˘; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358
1.5 ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ù· Û˘ÛÙ·ÙÈο ÙÔ˘ ÛÙÔȯ›·; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359
1.6 ¶Ò˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ÙÔ portfolio; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359
1.7 ¶ÔÈÔÈ ı· ¤¯Ô˘Ó ‰Èη›ˆÌ· ÚfiÛ‚·Û˘ ÛÙÔ portfolio; . . . . . . . . . . . .361
1.8 ¶Ò˜ ·ÍÈÔÏÔÁÂ›Ù·È ÙÔ portfolio; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .361
1.9 ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘ portfolio; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362
∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÈÌÔÚʈÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364
º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .366
¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369
∂¡ΔÀ¶√ 1: º∞∫∂§√™ ∂ƒ°∞™πø¡ ª∞£∏Δ∏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369
∂¡ΔÀ¶√ 2: ∞•π√§√°ø Δ∏¡ ∂ƒ°∞™π∞ ª√À . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370
∂¡ΔÀ¶√ 3: ¶∞ƒ√À™π∞∑ø Δ∏¡ ∂ƒ°∞™π∞ ª√À . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .371
∂¡ΔÀ¶√ 4: √ Δƒ√¶√™ ª∂§∂Δ∏™ Δø¡ ª∞£∏Δø¡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372
∂¡ΔÀ¶√ 5: √ƒ°∞¡ø™∏ Δ√À Ã√¡√À °π∞ ª∂£√¢π∫∏ ∂ƒ°∞™π∞ . . . . . . . . .374
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15
16
∂ÈÛ·ÁˆÁÈο
∏ Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Ì·˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ· fiˆ˜ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ÛÙ· ΛÌÂÓ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó
ÂÍÂÏ›¯ıËΠ̠ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË, ÂÂÍÂÚÁ·Û›· Î·È ·ÚÔ˘Û›·ÛË ˘ÏÈÎÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ
˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ, ÙfiÛÔ Ù˘ ÚÒÙ˘ fiÛÔ Î·È Ù˘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ‚·ıÌ›‰·˜
Ô˘ ÌÔ¯ıÔ‡Ó ÛÙË Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ηÏÏȤÚÁÂÈ·˜ ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó‡̷ÙÔ˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘.
Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ·Ú·Î¿Ùˆ, ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· 4, Ì ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜:
ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Â‰Ò ÂÓÓÔÂ›Ù·È ÙÔ Â›‰Ô˜ ÛΤ„˘ Ô˘ (·) ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Û·Ê‹ ·ÍÈÔÏÔÁÈο
ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Î·È Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Î·È (‚) ηٷϋÁÂÈ ÛÙËÓ ‰È·Ù‡ˆÛË Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ Ì¤Û· ·fi ÙË ¯Ú‹ÛË ÎÚÈÙËÚ›ˆÓ. √ Lipman ¤¯ÂÈ ÚÔÛı¤ÛÂÈ ÛÙ·
·Ú·¿Óˆ ‰˘Ô ·ÎfiÌË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ÛΤ„˘: ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÁÈ· ·˘Ùfi‰ÈfiÚıˆÛË Î·È ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· ÛÙ· ‰Â‰Ô̤ӷ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Ï·ÈÛ›Ô˘, ηıÒ˜ ηÈ
ÙËÓ ÈÛÙ‹ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Ù˘ Ù˘È΋˜ ÏÔÁÈ΋˜. °È’ ·˘Ùfi ·ÔηÏ› ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋
ÛΤ„Ë Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÛΤ„Ë (∫ˆÛÙ·Ú›‰Ô˘-∂˘ÎÏ›‰Ë, 1997:21, Lipman 1994:116).
¢È¢ÎÚÈÓ›˙ÂÙ·È, fiÙÈ Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ¿ÚÂÈ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÌÈ·˜ ÁÓˆÛÙÈ΋˜
ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜, ·ÏÏ¿ ÓÔÂ›Ù·È ˆ˜ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÒÓ, ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ Î·È ÌÂÙ·ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ‰ÂÍÈÔًوÓ, fiˆ˜ Î·È ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ÂÓÂÚÁÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û˘Ó‰˘·ÛÙÈο
ηٿ ÂÚ›ÙˆÛË. ∏ ™ÙÔ¯·ÛÙÈÎÔ-ÎÚÈÙÈ΋ ™Î¤„Ë (reflective thinking) Â›Ó·È ÌÈ· ۯ‰fiÓ
Û˘ÓÒÓ˘ÌË ¤ÓÓÔÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È Î·Ù¿ ÙÈ Â˘Ú‡ÙÂÚË. ∞˘Ù‹ Ë ÌÔÚÊ‹ ÛΤ„˘, ·Ó¢ڛÛÎÂÈ Û¯¤ÛÂȘ, ÂÈχÂÈ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔ ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· Ù˘ ıÂÒÚËÛ˘
ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ ÙÚfiˆÓ Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÎÎÈÓÔ‡Ó ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜. μ·ÛÈÎfi Ù˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Â›Ó·È Ë ÌÂÙ·ÁÓˆÛÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·, Ô˘ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ Î·È ÙÔ˘ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈË̤ÓË ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈÒÓ (ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, 2005: 77-78).
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë ÂÓÓÔÂ›Ù·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Ë ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û· ÛΤ„Ë. ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÔÚ›˙ÂÙ·È
ˆ˜ ÂΛÓÔ ÙÔ ‘›‰Ô˜ Ù˘ ÛΤ„˘, fiÔ˘ ÚˆÙfiÙ˘˜ ȉ¤Â˜ Î·È Ì¤ıÔ‰ÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ÁÈ· Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ, Ô˘ ÍÂʇÁÔ˘Ó
·fi Ù· ηıÈÂڈ̤ӷ ÓÔËÙÈο Û¯‹Ì·Ù· Î·È ·fi ÙȘ ‰Â‰Ô̤Ó˜ ıˆڋÛÂȘ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜’. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È, ˆÛÙfiÛÔ, fiÙÈ Ë ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ÚˆÙÔÙ˘›· Î·È Ë ÓÔËÙÈ΋
Â˘Î·Ì„›· Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û· ÛΤ„Ë ÂÓ¤¯ÂÈ ÌÈ· ÏÔÁÈ΋. ¢ËÏ·‰‹, fiÙÈ
·˘Ùfi ÙÔ Â›‰Ô˜ ÛΤ„˘ ˘·ÎÔ‡ÂÈ Î·È Û ÛÎÔÔ‡˜ Î·È Û ÎÚÈÙ‹ÚÈ·. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ
·‚¿ÛÈÌÔ Ó· ˘ÔÛÙËÚȯı› fiÙÈ Ë Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Û· ÛΤ„Ë Û˘Ó·ÚÙ¿Ù·È Ì ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋
ÛΤ„Ë ÂÓÒ Ë ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û· Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë. (¶·Ú·Û΢fiÔ˘ÏÔ˜, 2004).
™¯ÂÙÈο ÙÒÚ· Ì ÙËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› ÌÈ· ıÂÌÂÏÈ҉˘
‰˘ÛÎÔÏ›·: Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ (‰ËÏ. ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û·) ÛΤ„Ë ·ÊÔÚ¿ ÛÙË Û‡ÏÏË„Ë, ÂÂÍÂÚÁ·Û›· Î·È Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÌË ÚԂϤ„ÈÌˆÓ ·Ú¯Èο ··ÓÙ‹ÛˆÓ/χÛÂˆÓ ÛÂ
ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·/ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·Ó·Î‡ÙÔ˘Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·, ÂȉÈο
·Ó ÊÚÔÓÙ›ÛÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi Ù˘ Ì ÛÙÔȯ›· Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·˜ – ·Ó ÂȯÂÈÚ‹ÛÔ˘Ì ‰ËÏ. ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ Ì ÛÙÔȯ›· Ù˘ Ú·ÎÙÈÎԂȈ̷ÙÈ΋˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ ÒÛÙÂ Î·È Ë ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ Ó· ·˘ÍËı› ηÈ
17
Ô ÂÁÎψ‚ÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Ó· ·˘ÍËı›. º·ÈÓÔÌÂÓÈο ÏÔÈfiÓ
¤¯Ô˘Ì ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ¤Ó· ·Ú¿‰ÔÍÔ Ô˘ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ÂÍ‹˜ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎfiÙËÙ·: ˙ËÙ¿Ì ÙËÓ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ‰ÈÂÚÁ·ÛÈÒÓ Ô˘ ÙÂÏÈο Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ÌË
ÂÍ·Ú¯‹˜ ÚԂϤ„ÈÌ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù· ÔÔ›· ÏfiÁˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù˘ ʇÛ˘ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ
·Ê‹ÓÔ˘Ó ÔÏÏ¿ ÂÚÈıÒÚÈ· ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡. ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Â‡ÎÔÏ· ηٷÓÔËÙfi ‘ÔÈ Ë
ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙÔ ‘ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·’ (‰ËÏ. ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ‹ ÙË Ï‡ÛË) ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Â›Ù¢Í˘ ÙÔ˘.
∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·ÊÔÚ¿ ÛÙË ·Ó¿Ù˘ÍË
Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ ı· ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ fiÚˆÓ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂˆÓ Ô˘
Â›Ó·È ·Ó·Áη›Â˜ (Ó· ÙÔÓÈÛı› fï˜ fi¯È Î·È ÈηӤ˜) ÒÛÙ ӷ ‰È¢ÎÔÏ˘ÓıÔ‡Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜
ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Î·È ÔÏÏ·ÏÒÓ Ï‡ÛÂˆÓ – ·ÓÙ› ÙÔ˘ ¢ÎÙ·›Ô˘, ηٿ ÙËÓ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Û·
ÛΤ„Ë, ÌÔÓÔÛ‹Ì·ÓÙÔ˘ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÙÔÓ›˙ÂÙ·È Ô Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ Ù˘
ÛËÌ·Û›·˜ Ù˘ ·Ô‰Ô¯‹˜ Î·È Âȉ›ˆÍ˘ Ù˘ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ Ï‡ÛÂˆÓ Ì ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÂͤٷÛË, ÂÔ̤ӈ˜ Ï‹ÚË Î·È ‰ÈÂÍÔ‰È΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ¯ˆÚ›˜ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ ‹ ¿ÏϘ
ÚÔηٷϋ„ÂȘ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ Ô˘ ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Ï‡ÛˆÓ.
ŒÓ· ‰Â‡ÙÂÚÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ Â›Ó·È Ë ÂÂÍÂÚÁ·Û›·
ÙÔ˘ (ÙfiÛÔ Û Â›Â‰Ô ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ Î·È ‡Ï˘, fiÛÔ Î·È ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ Î·È ·ÚÔ˘Û›·Û˘) ÒÛÙ ӷ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È Û ‰‡Ô ··ÈÙ‹ÛÂȘ:
ŸÙÈ ·¢ı‡ÓÂÙ·È Û ÂÓ‹ÏÈΘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜.
ŸÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÔÚ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› Î·È ÁÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË ·fi ·fiÛÙ·ÛË,
ÏfiÁˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù˘ ʇÛ˘ ÙÔ˘ «ÎÔÈÓÔ‡» ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·¢ı‡ÓÂÙ·È.
∏ ·Ó¿ÁÎË ·ÓÙ·fiÎÚÈÛ˘ ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ‰È¿Ù·ÍË ˘ÏÈÎÔ‡ Ì ٷ ÂÍ‹˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο:
∞Ó¿‰ÂÈÍË Ù˘ ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜.
¶·ÚÔ˘Û›·ÛË Î·È ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ıˆÚËÙÈÎÒÓ ·ÊÂÙËÚÈÒÓ fi¯È ÌfiÓÔ Ì ÂÓÓÔÈÔÏÔÁ‹ÛÂȘ
·ÏÏ¿ Î·È ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌÂÓÔÔ›ËÛ˘.
∏ ·Ó¿ÁÎË ·Ó¿Ù˘Í˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Ì ٷ ·Ú·¿Óˆ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ‰ÔÌ‹˜ ÙˆÓ ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ù· ÂÍ‹˜ ÛÙÔȯ›·:
™ÎÔfi˜
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· AÔÙÂϤÛÌ·Ù·
ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ
ΔÔ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÒÌ· Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜
™‡ÓÔ„Ë
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ηÈ
º‡ÏÏÔ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔ˘
∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Î¿ı ıÂÌ·ÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂϛ٠·fi ÙÚÂȘ ˙ÒÓ˜ ÂÈ̤18
ÚÔ˘˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ. ∏ ÚÒÙË ˙ÒÓË ı¤ÙÂÈ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ‘‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘’ ÌÂٷ͇ ÂÎ·È‰Â˘ÙÔ‡ Î·È ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Î·È ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ˙ÒÓË, ·ÔÙÂÏ› Î·È ÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÒÌ· Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù·‚ÏËı› ‰Â οı ‰˘Ó·Ù‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÒÛÙ ӷ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÒÛÙ ӷ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ·ÊÂÓfi˜ Ë
ÂÌ¤‰ˆÛË Ù˘ ηٷÓfiËÛ˘ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ë ÂÌ‚¿ı˘ÓÛË Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ‰È·Ï·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÛÙË ÂÓfiÙËÙ·. Δ¤ÏÔ˜ ÛÙË ÙÚ›ÙË ˙ÒÓË ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂΛӷ Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘
ηıÈÛÙÔ‡Ó ‰˘Ó·Ù‹ ÙËÓ ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚË ÌÂϤÙË Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓˆÓ.
£ÂˆÚԇ̠fiÙÈ Ô Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ·˘ÙÒÓ ÛÙË ‰ÔÌ‹ οı ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÙȘ ηıÈÛÙ¿ ·Ôχو˜ ηٿÏÏËϘ η ÁÈ· ÌÂϤÙË ·fi ·fiÛÙ·ÛË.
¶·Ú·Ù›ıÂÙ·È ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÛÔ˘‰ÒÓ ·Ú¯Èο ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜
Ù˘ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÙfiÛÔ Ë ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· fiÛÔ
Î·È ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Â›Ó·È ÎÔÈÓ¿
ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ‚·ıÌ›‰ˆÓ. ∞˘Ùfi ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ›Ù·È Â›Ó·È:
ñ Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ÂÍÂȉÈÎÂ‡Ô˘Ó ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÂÌ‰ˆÛ˘/ÂÌ‚¿ı˘ÓÛ˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ¤¯ÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë Î·È Ù· ·Ó·Ï˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆÓ ‚·ıÌ›‰ˆÓ.
ñ Ë ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ ‘Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜’ Ô˘ ÏfiÁˆ Ù˘
ʇÛ˘ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Â›Ó·È Î¿ˆ˜ ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘.
Δ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·˘Ù¿ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÂÍ‹˜:

¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘
∫ÚÈÙÈ΋ ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË £ÂˆÚÈÒÓ ª¿ıËÛ˘
¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÔ˘‰ÒÓ - ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ŸÚÔÈ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ
¶·Ú·ÁˆÁÈ΋ ª¿ıËÛË Î·È ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜: ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ
Ì·ıËÙÒÓ
Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ π
Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ππ
¢È‰·ÎÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘
∫ÚÈÙÈ΋ ∞Ó¿ÁÓˆÛË ∫ÂÈ̤ӈÓ
∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∞ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘
∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹
∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∫·ÈÓÔÙÔÌ›·
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ¿ÙÔÌ·: ∂ÈÙÒÛÂȘ ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ Û¯ÔÏÈ΋˜ Ù¿Í˘
∏ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛË ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘
∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: £ÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È Ù‡ÔÈ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ
19
∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: §‹„Ë ·fiÊ·Û˘
∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: ∞Ó¿Ï˘ÛË Î·È Û¯Â‰È·ÛÌfi˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜
∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: À¤Ú‚·ÛË ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ
ΔÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ Δ¶∂ ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘
ΔÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘
∂ÚÁ·Ï›· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈ΋˜ ÛΤ„˘

¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘
∫ÚÈÙÈ΋ ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË £ÂˆÚÈÒÓ ª¿ıËÛ˘
¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÔ˘‰ÒÓ - ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ŸÚÔÈ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ
¶·Ú·ÁˆÁÈ΋ ª¿ıËÛË Î·È ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜: ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ
Ì·ıËÙÒÓ
Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ π
Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ππ
¢È‰·ÎÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘
∫ÚÈÙÈ΋ ∞Ó¿ÁÓˆÛË ∫ÂÈ̤ӈÓ
∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∞ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘
∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹
∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∫·ÈÓÔÙÔÌ›·
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ¿ÙÔÌ·: ∂ÈÙÒÛÂȘ ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ Û¯ÔÏÈ΋˜ Ù¿Í˘
∏ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛË ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘
∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: £ÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È Ù‡ÔÈ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ
∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·
ΔÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ Δ¶∂ ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘
ΔÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘
∂ÚÁ·Ï›· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈ΋˜ ÛΤ„˘
∫Ï›ÓÔÓÙ·˜ ı¤Ïˆ Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ ıÂÚÌ¿ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘
¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∞ÓÔÈÎÙÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘
ÔÌ¿‰·˜ Ì·˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ó·هͷÌ ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›. ∏ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ‹Ù·Ó
ıˆÚÒ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋, Â›ÔÓË Î·È ÂÍÂÏ›¯ıËΠÛÂ Û˘Óı‹Î˜ ¯ÚÔÓÈ΋˜ ›ÂÛ˘. ¶·ÚfiÏ·
·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ÈÛÙ‡ˆ ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô˜ fi¯È ÌfiÓÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ·ÏÏ¿ Î·È Â˘¯¿ÚÈÛÙË. ΔÔ ›‰ÈÔ
ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙËÓ Î. ∞. °Ï¿ÚÔ˘ Ô˘ ÂÈÌÂÏ‹ıËΠÙË ÌÔÚÊÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ. ∂›Ó·È
‚¤‚·È· ·˘ÙÔÓfiËÙÔ fiÙÈ ıÂÙÈο ÛËÌ›· ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÈÛÙÒÓÔÓÙ·È Û fiÏÔ˘˜. √È fiÔȘ ÂÏÏ›„ÂȘ ÛÙË Û‡ÏÏË„Ë Î·È ÙÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi Ì ‚·Ú‡ÓÔ˘Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο.
μ·Û›Ï˘ ∫Ô˘Ï·˚‰‹˜
20
£ÂˆÚ›Â˜ Ì¿ıËÛ˘
Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋-ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë
¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· ª. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘

™ÎÔfi˜
™ÎÔfi˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È Ë ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ηٷÓÔËıÔ‡Ó ÔÈ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ô˘ ÙȘ ‰È¤Ô˘Ó Î·È Ó· ·Ó·‰ÂȯıÔ‡Ó ÔÈ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Î·È ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË.

¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù·
ªÂ ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÔÈ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ›ӷÈ
ÛÂ ı¤ÛË:
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ô˘ ‰È¤Ô˘Ó ÙȘ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ ÛÙËÓ ÔÚ›·
ÂͤÏÈÍ‹˜ ÙÔ˘˜.
ñ ¡· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Î·È ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ
Ù˘ ÂÎ·›‰Â˘Û˘.
ñ ¡· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘, ÁÈ· Ó· ÙȘ ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ·Ó¿ÏÔÁ· ÛÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ¤ÚÁÔ.
ñ ¡· ¢·ÈÛıËÙÔÔÈËıÔ‡Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤ÓÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜
ÚfiÏÔ˘˜ Ô˘ ÂÈÛ·Á¿ÁÔ˘Ó ÔÈ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ó· ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÔ‡Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË
‰È΋ ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋.
ñ ¡· ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛıÔ‡Ó ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ
ηÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ.

ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ
™˘ÌÚÂÚÈÊÔÚÈÛÌfi˜, ÂÓ›Û¯˘ÛË, ·fiÛ‚ÂÛË, ÌÔÚÊ‹ (Gestalt), ÁÓˆÛÙÈÎfi Û¯‹Ì· ‰Ú¿Û˘, ÎÔÈÓˆÓÈÔÁÓˆÛÙÈ΋ ıˆڛ·, ÁÓˆÛÙÈÎfi˜ ¯¿ÚÙ˘, ‰›Ô, ‰ÔÌÈÛÌfi˜, ·ÊÔÌÔ›ˆÛË,
Û˘ÌÌfiÚʈÛË, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ÂÔÈÎÔ‰ÔÌÈÛÌfi˜, ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹, ·Ó·Î·Ï˘ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË,
ÚÔÔÚÁ·ÓˆÙ‹˜, ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ÚÔÛÔ¯‹, ∑ÒÓË ∂ÈΛÌÂÓ˘ ∞Ó¿Ù˘Í˘ (∑PD), ·Ú·Ù‹ÚËÛË Î·È Ì›ÌËÛË ÚÔÙ‡Ô˘, ·˘ÙÂ¿ÚÎÂÈ·, ÚÔÛˆÔÎÂÓÙÚÈ΋ ıˆڛ·, ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ·ÈÛıËÙËÚȷ΋ ÌÓ‹ÌË, ‚Ú·¯‡¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË, Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË, Ï‹ıË, ÌÓËÌÔÓÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜, Ù‡ÔÈ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘, ÙÚÈ·Ú¯È΋ ʇÛË Ù˘ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘.

21
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ
∏ ÔÏ˘ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Û ۯ¤ÛË Ì ÙË ‰˘Ó·ÌÈ΋
¤ÎÚËÍË Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘
ÛÊ·ÈÚÈÎÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ (Morin E, 1999, 1999a). ∏ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹
ÂÔ¯‹ Â›Ó·È ·ÓÙÈ̤وË Ì ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Ù˘ ÛΤ„˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ
·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, ̤۷ Û ¤Ó· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ·ÓÙÈηÙÔÙÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋, ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ Î·È ÁÓˆÛÙÈ΋ ÂÙÂÚfiÙËÙ·. ΔÔ
Ó¤Ô ·˘Ùfi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ ÙÔÓ Â·Ó·ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÁÈ· ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· ̤۷ ·fi Ó¤Ô˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÛΤ„˘ Ô˘ ˘ÔÎÈÓÔ‡Ó ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Ó· ÂÈϤÁÂÈ ÎÚÈÙÈο Î·È Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο.
√È Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ¤Ú¢Ó˜ ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË ‰›ÓÔ˘Ó ¤ÌÊ·ÛË ÙfiÛÔ ÛÙÔ ÙÈ (‰ËψÙÈ΋ Ì¿ıËÛË «declarative») fiÛÔ ÛÙÔ Ò˜, (‰È·‰ÈηÛÙÈ΋ Ì¿ıËÛË «procedural»), (Anderson,
1983, ¡Ù¿‚Ô˘, 2000), ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜, ¤ÙÛÈ, ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ «Ì·ı·›Óˆ Ò˜ Ó·
Ì·ı·›Óˆ». ∏ Ì¿ıËÛË ÏÔÈfiÓ, ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È fi¯È ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ·Ï‹˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÌÂÙ¿‰ÔÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ·fi ÙÔÓ ‰¿ÛηÏÔ ÛÙÔÓ Ì·ıËÙ‹, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ÌÈ· Û‡ÓıÂÙË ÂÂÍÂÚÁ·Û›·, fiÔ˘ Ô Ì·ıËÙ‹˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁ¿ ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ Î·È Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘. Àfi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·, Ô Ì·ıËÙ‹˜ ‰ÂÓ ·ÔÛÙËı›˙ÂÈ ÙË ÁÓÒÛË,
·ÏÏ¿ ÙËÓ ÔÈÎÂÈÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ÙË ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο, Ì¿ÏÈÛÙ·, Û ÌÈ· ÂÔ¯‹
Ô˘ ÔÈ Û˘Ó¯›˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ Î·È Ô fiÁÎÔ˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÔ˘Ó ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘.
™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È, ˆÛÙfiÛÔ, fiÙÈ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÂÓÙ¿ÛÛÔ˘Ó ÛÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÛÙËÓ
ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔ˘˜ ÚËÙ¿ ‹ ˘fiÚÚËÙ· ·Ú·‰Ô¯¤˜ ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘. ŸÌˆ˜, ÔÈ ·Ú·‰Ô¯¤˜ ·˘Ù¤˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·
Û˘Ó‹ıÂÈ·˜ ‹ ÂÌÂÈÚÈÛÌÔ‡ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÔÚʈÙÈ΋˜/ÂÈÌÔÚʈÙÈ΋˜
‰È·‰Èηۛ·˜.
∏ ÂÍÔÈΛˆÛË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ì ÙȘ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Â›Ó·È ‚·ÛÈ΋ ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘˜ Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ.
줂·È·, Ë ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ÙfiÛÔ Û ۯ¤ÛË Ì ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜
fiÛÔ Î·È Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú¿ÍË Î·ıÈÛÙ¿ ·ÚÎÂÙ¿ ‰‡ÛÎÔÏË ÙËÓ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ‹ ÙÔ˘˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ, ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Î·È ÂÈηχ„ÂȘ
Ô˘ ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÔ˘Ó ÌÈ· Û·Ê‹ Î·È ‰È·ÎÚÈÙ‹ ηÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜. Àfi ·˘Ùfi ÙÔ Ú›ÛÌ· ‰ÂÓ ÂÈϤÁÂÙ·È ¤Ó·˜ ÙÚfiÔ˜ ηٿٷ͢ ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ Ì ‚¿ÛË ÙÔÓ
¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎfi ¿ÍÔÓ· ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ˘ÈÔıÂÙ‹Ù·È ÌÈ· Ù·ÍÈÓfiÌËÛË Û ۯ¤ÛË ÌÂ
ÙÔÓ ¿ÍÔÓ· ÂÛÙ›·Û‹ ÙÔ˘˜: ÁÓÒÛË, ÎÔÈÓˆÓ›·, Ì·ıËÙ‹˜ (Giordan, 2006).
™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú·¿Óˆ ηٿٷÍË, ÔÈ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Ì ¿ÍÔÓ· ÙË ÁÓÒÛË
Â›Ó·È ÔÈ ·Î·‰ËÌ·˚Τ˜, ÔÈ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜, ÔÈ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÔÈ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈΤ˜ ıˆڛ˜. ªÂ ¿ÍÔÓ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Â›Ó·È ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÔÁÓˆÛÙÈΤ˜ ηÈ
ÔÈ „˘¯ÔÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ıˆڛ˜. Δ¤ÏÔ˜, Ì ¿ÍÔÓ· ÂÛÙ›·Û˘ ÙÔÓ Ì·ıËÙ‹ Â›Ó·È ÔÈ ·ÓıÚˆÈÛÙÈΤ˜, ÁÂÓÂÙÈΤ˜/ÂÔÈÎÔ‰ÔÌÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÔÈ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ıˆڛ˜.
22
¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÓfiÙËÙ· Ù¤ÛÛÂÚȘ ‚·ÛÈΤ˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘
Ô˘ ‚Ú‹Î·Ó ¿ÌÂÛË ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú¿ÍË. √È ıˆڛ˜ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÔÈ
ÂÍ‹˜:
ñ ™˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈΤ˜ (Behavioral Learning Theories)
ñ °ÓˆÛÙÈΤ˜ (Cognitive/Constructivist Learning Theories)
ñ KÔÈÓˆÓÈÔÁÓˆÛÙÈΤ˜ (Social-cognitive Learning Theories)
ñ AÓıÚˆÈÛÙÈΤ˜ (Humanities Learning Theories).

23
π. ™Àª¶∂ƒπº√ƒπ™Δπ∫∂™ ◊ ™À¡∂πƒªπ∫∂™
£∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™
√È ıˆڛ˜ ÙÔ˘ ™˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÌÔ‡ Ì ·ÚÈÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ∞ÌÂÚÈηÓÔ‡˜
Watson (Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô Ì¿ıËÛ˘), Thorndike (‰ÔÎÈÌ‹ Î·È Ï¿ÓË),
Skinner (Û˘ÓÂÈÚÌÈ΋-Û˘ÓÙÂÏÂÛÙÈ΋ Ì¿ıËÛË) Î·È ÙÔ ƒÒÛÔ Pavlov (Û˘ÓÂÈÚÌÈ΋-ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÍ·ÚÙË̤ÓË Ì¿ıËÛË) ·Û¯ÔÏ‹ıËÎ·Ó Ì ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Î·È ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ¤Î‰ËÏˆÓ ·ÓÙȉڿÛÂˆÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. √È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ ‰ÂÓ ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚Ô‡Ó ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ¤Ó· ÂÚ¤ıÈÛÌ· ·fi ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ̤¯ÚÈ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ë ·ÓÙ›‰Ú·ÛË:

∂(∂Ú¤ıÈÛÌ·)

∞(∞ÓÙ›‰Ú·ÛË)

√È ıˆڛ˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, ÁÈ· ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ∂ÛÙÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÔÚ·Ù‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ·ÁÓÔÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·fiÚ·ÙË (ΛÓËÙÚ·, ÛΤ„ÂȘ, Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·).

ΟΡΑΤΟ

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
Φυσικά
Χαρακτηριστικά
Πράξεις - Λόγια
Κίνητρα - Σκέψεις
Αξίες - Συναισθήματα

ΑΟΡΑΤΟ

ΣΤΑΣΗ

¶ËÁ‹: °È·ÓÓÔ˘Ï¤·˜, ª. (1998).

™¯‹Ì· 1
√ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌfi˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜
Î·È Ù˘ ÛÙ¿Û˘ Ì ·Áfi‚Ô˘ÓÔ
ΔÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÂͤÏÈ͢ Ù˘ ™˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ·fi
ÙÔ˘˜ ÓÂÔÛ˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙ¤˜ Ì ·ÚÈÔ ÂÎÚfiÛˆÔ ÙÔÓ Hull (ÂӉȿÌÂÛ˜ ‰È·‰Èηۛ˜
ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜ ÛÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi-Ï·Óı¿ÓÔ˘Û· Ì¿ıËÛË) Ô˘ ÂÛÙ›·Û ÙÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÙÔ˘
ÂӉȷʤÚÔÓ ÛÙÔ «Ì·‡ÚÔ ÎÔ˘Ù›» ÛÙËÓ «·fiÚ·ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿» ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, Ë ÔÔ›·
ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ÂÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜ Û ·ÓÙ›‰Ú·ÛË. ¢ËÏ·‰‹, Ë ·Ú¤Ì‚·ÛË

24
ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ÛÙË Û¯¤ÛË ∂ÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜-∞ÓÙ›‰Ú·Û˘ ÂÍËÁ› ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÙfïÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ ÂÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜.
∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÓÂÔÛ˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÒÓ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎÔ‡ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ Ì¿ıËÛ˘, ˆ˜ Û¯¤ÛË ÂÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜-·ÓÙ›‰Ú·Û˘ Ì ÙËÓ ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡(√).

∞fi ÙÔ ∂

∞ ÛÙÔ ∂

√

∞

1. μ·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ
Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜
1.1 ∂Ó›Û¯˘ÛË – ΔÈ̈ڛ·
∂Ó›Û¯˘ÛË ıˆÚÂ›Ù·È «ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÌÈ· ·ÓıÚÒÈÓË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Î·È ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙË Û˘¯ÓfiÙËÙ· ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ Ù˘ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘ ·˘Ù‹˜, ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ¿ Ù˘ Î·È ÙÔ
¯ÚfiÓÔ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÁηٷÛÙ·ı› Î·È Ó· ·ÁȈı› ÛÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi
Ó¢ÚÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·» (ºÔ˘ÓÙÔÔ‡ÏÔ˘, 2001). ∂ΉËÏÒÓÂÙ·È Ì Â·›ÓÔ˘˜ ‹ Ì ˘ÏÈο
·Á·ı¿ (‰ÒÚ·, ¯Ú‹Ì·Ù·) Î·È ·ԂϤÂÈ ÛÙËÓ ÂÓ‰˘Ó¿ÌˆÛË ÌÈ·˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜.
∞ÓÙ›ıÂÙ· Ë ÙÈ̈ڛ· ¤¯ÂÈ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·Ô‰˘Ì¿ÌˆÛË ‹ ÙË Î·Ù·ÛÙÔÏ‹ ÌÈ·˜ ·ÓÂÈı‡ÌËÙ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜.

1.2 AfiÛ‚ÂÛË
∏ ·fiÛ‚ÂÛË Û˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ÛÙ·ıÂÚ‹ Â›‰ÂÈÍË ·‰È·ÊÔÚ›·˜ ·¤Ó·ÓÙÈ Û ÌÈ· ·ÓÂÈı‡ÌËÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿. ŒÙÛÈ, Ë ÌË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÛÙȘ ÌË ·Ô‰ÂÎÙ¤˜
Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ·Ôı¿ÚÚ˘ÓÛ‹ ÙÔ˘˜.

2. ¶·Ú·‰Ô¯¤˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜
Ì¿ıËÛ˘:
ñ ŒÌÊ·ÛË ÛÙË ‰ËψÙÈ΋ ÁÓÒÛË
ñ ª¿ıËÛË ÂÈÎÂÓÙڈ̤ÓË ÛÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·
ñ ΔÔ Ï¿ıÔ˜ ‰ÂÓ ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ·È‰·ÁˆÁÈο
ñ √ Ì·ıËÙ‹˜ ÂÎÙÂÏ› ¯ˆÚ›˜ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁ¿
ñ ∫·Ù·ÎÂÚÌ·ÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙ¤·˜ ‡Ï˘
ñ °Ú·ÌÌÈ΋ ‰È¿Ù·ÍË ÙˆÓ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ (ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈο)
ñ ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· (ÙÂÏÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË).

25
3. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ì ·Ó·ÊÔÚ¿
ÛÙÔ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ì¿ıËÛ˘
¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· 1
ÕÛÎËÛË ÁÈ· Ì·ıËÙ¤˜ Ù˘ ™Δ´ Ù¿Í˘ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡ ™¯ÔÏ›Ԣ (√∂¢μ:1996).

∂ÎÊÒÓËÛË: «™˘ÌÏËÚÒÓˆ ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ Ì fi,ÙÈ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ fiˆ˜ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·:
(ηٷ¯Â›ÌˆÓÔ, ηٿÌÔ˘ÙÚ·, ηٿ̷ٷ, ηٿηډ·, ηٷÎfiÎÎÈÓÔ˜, ηٷÁ‹˜, ηٷΛÙÚÈÓÔ˜).
¶.¯.: ΔÔ˘ Ù· ›· ηٿÌÔ˘ÙÚ·
ΔÔÓ ÎÔ›Ù·˙· .......................
√È ¯ÂÈÌÂÚÈÓÔ› ÎÔÏ˘Ì‚ËÙ¤˜ οÓÔ˘Ó Ì¿ÓÈÔ ÙÔ .......................
∞’ ÙÔÓ Êfi‚Ô ÙÔ˘ ¤ÁÈÓ .......................
ŒÁÈÓ ....................... ·’ ÙË ÓÙÚÔ‹ ÙÔ˘
ŸÙ·Ó ÙÔ ¿ÎÔ˘ÛÂ, ÙÔ ‹ÚÂ……………
∫·ı›Û·ÌÂ…………….οو ·’ ÙÔ ‰¤ÓÙÚÔ».

™¯fiÏÈ·
1. √ Ì·ıËÙ‹˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÚÈıÒÚÈ· ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÂÈÏÔÁÒÓ, ·ÊÔ‡ ‰›ÓÔÓÙ·È ÂÙ¿ ϤÍÂȘ ÁÈ·
ÂÙ¿ ÎÂÓ¿ ÛÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ.
2. ∏ Ì¿ıËÛË Â›Ó·È ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂ÓË Û ÌÈ· Ù˘ÔÏÔÁ›· ¿ÛÎËÛ˘: «Û˘ÌÏËÚÒÓˆ
fiˆ˜ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·» Î·È Ô Ì·ıËÙ‹˜ ηÏÂ›Ù·È Ó· οÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ˘ ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ ÙÔ
·Ú¿‰ÂÈÁÌ·.
3. ∏ ÁÏÒÛÛ· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ·ÔÏ·ÈÛȈ̤ӷ Î·È ‰ÂÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÂÚ›ÛÙ·ÛË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜. ¢ËÏ·‰‹, ÛËÌ·ÛÈÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ˆ˜
Ô˘‰¤ÙÂÚË Ù¯ÓÔÏÔÁ›·.
4. ¢ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·È ·ÔÎÏ›ÛÂȘ ·fi ÙÔ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ.
5. √ Ì·ıËÙ‹˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÚÈıÒÚÈ· ÂÈÏÔÁÒÓ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ı· ·Ó·‰Â›ÎӢ ÙËÓ
ÎÚÈÙÈ΋ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÙÔ˘ ÈηÓfiÙËÙ·, fiˆ˜ Î·È Î·Ì›· ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÂÂÎÙ›ÓÂÈ Î·È Ó· ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘.

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 1
¶·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Î·È ˙ËÙ‹ÛÙ ٷ Û¯fiÏÈ¿
ÙÔ˘˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙȘ ·Ú·‰Ô¯¤˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜.
26
¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· 2
√ °È¿ÓÓ˘ Ã, Ì·ıËÙ‹˜ Ù˘ μ´ §˘Î›Ԣ ÛÙÔ ¡ÔÌfi ∞ÙÙÈ΋˜ ηı˘ÛÙÂÚ› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÙËÓ
ÚÔÛ¤ÏÂ˘Û‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ Ì¿ıËÌ· ÙËÓ 1Ë ÒÚ· οı ¢Â˘Ù¤Ú· Î·È ΔÂÙ¿ÚÙË.
√ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ οÓÂÈ Î¿ı ÊÔÚ¿ Û˘ÛÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Î·ı˘ÛÙ¤ÚËÛË, ÂÓ Â›‰Ë ÎËÚ‡ÁÌ·ÙÔ˜, Î·È ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚÂÙ·È Ó· Ì¿ıÂÈ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ô °È¿ÓÓ˘ ηı˘ÛÙÂÚ› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο.
√ °È¿ÓÓ˘ ·Ú¿ Ù· ‰ÂÈÎÙÈο Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ηı˘ÛÙÂÚ›.
øÛÙfiÛÔ, fiÙ·Ó Ô °È¿ÓÓ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È ÌÈ· ¢Â˘Ù¤Ú· ¤ÁηÈÚ· ÙËÓ ÚÒÙË ÒÚ· ÛÙÔ Ì¿ıËÌ·, ‰ÂÓ
ÂÈÛÚ¿ÙÙÂÈ Î·Ó¤Ó· Û¯fiÏÈÔ Ô˘ Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ·Ô‰ÂÎÙ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘.

™¯fiÏÈ·
√ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ Ì ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ‹/Î·È Ì ÙȘ ÂÈÏ‹ÍÂȘ ÙÔ˘ ÙË ÌË
·Ô‰ÂÎÙ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË, ÂÓÒ ı· ¤ÚÂ Ì ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ Ó· ÙËÓ ·ÔÛ‚¤ÛÂÈ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙËÓ ·fiÛ‚ÂÛË fiÙ·Ó Ô °È¿ÓÓ˘ ÂΉËÏÒÓÂÈ ÙËÓ ·Ô‰ÂÎÙ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿.
∂›Û˘, ÌÔÚ›Ù ӷ Û˘˙ËÙ‹ÛÂÙ Ì ÙÔ˘˜ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ηٿ fiÛÔ ÌÈ· Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ô˘ ·ԂϤÂÈ ÛÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË ‹ ÛÙËÓ ·fiÛ‚ÂÛË ÌÈ·˜
Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˘fi„Ë ÙÔ Ì·ıËÙ‹ ˆ˜ ‰ÚˆÓ ˘ÔΛÌÂÓÔ.
Àfi‰ÂÈÍË: ∞ӷ̤ÓÂÙ ̤۷ ·fi ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Ó· ηٷ‰Âȯı›, fiÙÈ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜
Ù˘ ıˆڛ·˜, Ï›ÂÈ Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ Ô˘ ı· Ô‰ËÁÔ‡Û ̤ۈ
ÙÔ˘ ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ÂÈı˘ÌËÙ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Î·È ÛÙËÓ Â‰Ú·›ˆÛ‹ Ù˘.

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 2
™Â ÌÈ· Ù¿ÍË ∞´ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ η٤ÁÚ·„·Ó Î·È ·Ó¿ÚÙËÛ·Ó Û ›Ó·Î· «Î·ÓfiÓ˜
Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ̤۷ ÛÙË Ù¿ÍË». ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È:
ñ ¢ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ì ʷ۷ڛ· fiÙ·Ó Ì·›ÓÔ˘Ì ÛÙËÓ Ù¿ÍË.
ñ ¢ÂÓ ·›ÚÓÔ˘Ì ÙÔ ÏfiÁÔ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔÓ ˙ËÙ‹ÛÔ˘ÌÂ.
ñ ¢ÂÓ ‰È·ÎfiÙÔ˘Ì ÙÔ Û˘ÌÌ·ıËÙ‹ Ì·˜ fiÙ·Ó ÌÈÏ¿ÂÈ.
ñ ¢ÂÓ ÂÙ¿Ì ÛÎÔ˘›‰È· ÛÙËÓ Ù¿ÍË.
ñ ¢ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ÎÈÓËÙ¿ ÙËϤʈӷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË.
ñ ¢ÂÓ ÙÚÒÌ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜.
ñ ŸÔÈÔ˜ ‰ÂÓ ÙËÚ› ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ÙÈ̈Ú›ٷÈ.
√È Î·ÓfiÓ˜ ·˘ÙÔ› Û˘Ó¯Ҙ ·Ú·‚È¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜. ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ ÙÔ˘˜ ηÈ
ÂÓÙÔ›ÛÙÂ, Ì ‚¿ÛË ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÌÔ‡, ÙÈ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ‰ÂÓ
ÎÈÓËÙÔÔÈ› ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘˜;
Àfi‰ÂÈÍË
∞ӷ̤ÓÂÙ ÔÈ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔÈ Ó· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ô˘Û›· Ù˘ ÂÓ›Û¯˘Û˘ ̤ۈ ÙÔ˘
ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ηÓfiÓ· Ô˘ οÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÁÈ· fiÛÔ˘˜ ·Ú·‚È¿˙Ô˘Ó
ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜.
27
¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 3
«ªÈ· Ì·ı‹ÙÚÈ· ÌÈÏ¿ ‹ ÁÂÏ¿ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙˆÓ ¿Ïψӻ.
¶ÚÔÙ›ÓÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜:
ñ ¡· ÈÂÚ·Ú¯‹ÛÔ˘Ó, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋ ıˆڛ·, ÔȘ ·fi ÙȘ ·Ú·Î¿Ùˆ ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ «·fiÛ‚ÂÛË» Ù˘ ÌË ·Ô‰ÂÎÙ‹˜
Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜:
ñ

√ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ù˘ Ì·ı‹ÙÚÈ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙ‹
Î·È ÚÔÙ›ÓÂÈ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈο ¿ÏϘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ Ù¿ÍË.

ñ

∂ÈÏ‹ÙÙÂÈ ÙË Ì·ı‹ÙÚÈ·, ÂÓÒ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ οÓÂÈ Î‹Ú˘ÁÌ· Î·È ·ÂÈÏ›, fiÙÈ ı· ÙËÓ
ÛÙ›ÏÂÈ ÛÙÔ °˘ÌÓ·ÛÈ¿Ú¯Ë.

ñ

™ÙÚ¤ÊÂÙ·È ÚÔ˜ ÙËÓ Ì·ı‹ÙÚÈ· ϤÁÔÓÙ·˜: «Ô ηÓfiÓ·˜ Â›Ó·È …».

ñ

∞Ó·ı¤ÙÂÈ ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙË Ì·ı‹ÙÚÈ· ¤ÙÛÈ, ÒÛÙÂ, Ó· ÙËÓ
ÂÓÂÚÁÔÔÈ‹ÛÂÈ Ì ¤Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi ÚfiÏÔ.

ñ ¡· ηٷÁÚ¿„Ô˘Ó ·ÙÔÌÈο Ì ϤÍÂȘ-ÎÏÂȉȿ ÙÚfiÔ˘˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜.

28
II. °¡ø™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™
∏ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ‰ÒÛÂÈ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ‰ÈÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÓÔ˘ Ô˘ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚Ô‡Ó ÛÙË Û¯¤ÛË ∂ÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜ – ∞ÓÙ›‰Ú·Û˘.
∏ ÂÌÊ¿ÓËÛË Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ (Gestaltpsychologie) ˆ˜ ÂÚÌËÓ¢ÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ
·ÓıÚÒÈÓË ÛΤ„Ë Î·È ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÂȉÈÎfiÙÂÚ·, ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜
ÓÔ˘˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·È ÂÍËÁ› ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ.
∏ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›· ÙÔ 1912. √È ÂÈÛËÁËÙ¤˜ Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ Ì ÙËÓ ÂÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË (Wertheiner, Koffka,
Koehler, Lewin) Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô Tolman Ì ÙËÓ ÂÌÚfiıÂÙË-ÛÎfiÈÌË Ì¿ıËÛË Î·È
ÙÔ˘˜ «ÓÔËÙÈÎÔ‡˜ ¯¿ÚÙ˜», ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÌÈ· Ó¤· ıÂÒÚËÛË ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË
Ì¿ıËÛË.
∏ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ë ·ÓıÚÒÈÓË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Â›Ó·È ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ
Ù˘, Û˘Ó¿ÓÙËÛ ÈÛ¯˘Ú‹ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Î·È Î·Ù·ÔÏÂÌ‹ıËΠ·fi ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜
Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó fiÙÈ ¤Ó· Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi
ÙÔ˘ Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ÙËÓ ¿ıÚÔÈÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘, Î·È fiÙÈ Ù· ÂÈ̤ÚÔ˘˜
ÛÙÔȯ›· Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÌÈ· ‰ÔÌË̤ÓË Î·È ¿ÚÙÈ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ÂÓfiÙËÙ·, ÙË ÌÔÚÊ‹
(Gestalt).
∂ȉÈÎfiÙÂÚ·, ÁÈ· ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Ô ∞˘ÛÙÚÈ·Îfi˜ Ehrenfels (∫ÔÏÈ¿‰Ë˜,
1997·: 38-39) ‰È·Ù‡ˆÛ ‰‡Ô ‚·ÛÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ·:
ñ ΔÔ fiÏÔÓ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ ÌÂÚÒÓ ÙÔ˘. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ë
ÌÔ˘ÛÈ΋ Û‡ÓıÂÛË Â›Ó·È ¤Ó· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ·, ‰ËÏ·‰‹ οÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ¤Ó· ¿ıÚÔÈÛÌ· Ì ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÓfiÙ˜.
ñ ∏ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÁÈ· ÙË ·Ú¯È΋ ÌÔÚÊ‹ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë ›‰È·, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó
Á›ÓÂÈ ÌÂÙ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘, ¯ˆÚ›˜ ‚¤‚·È· Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ë ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜
Û¯¤ÛË. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, fiÙ·Ó ·ÏÏ¿˙Ô˘Ì ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ ·ÎÙ›Ó·˜ ÙÔ˘ ·ÎÏÔ˘, Ô
·ÎÏÔ˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ «Î‡ÎÏÔ˜».
™ÙË ‚¿ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ıˆڋÛˆÓ, ı· ‚ÚÔ˘Ó ÚfiÛÊÔÚÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÔÈ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ‰Ô̤˜ Î·È ÙȘ ÓÔËÙÈΤ˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘
·ÓıÚÒÔ˘.
√ fiÚÔ˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ «cognition» ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ fiϘ ÙȘ «·ÓÒÙÂÚ˜»
ÓÔËÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ Û˘Ó‰Ú¿ÌÔ˘Ó ÛÙËÓ ·fiÎÙËÛË, ÛÙËÓ
ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÛÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ (Neisser, 1974 ÛÙÔ ∫ÔÏÈ¿‰Ë˜
1997·:19). ™ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ÌÓ‹ÌË, Ë
·Ú¿ÛÙ·ÛË, Ë ÓfiËÛË, Ë ÁÏÒÛÛ·, Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·, Ë Ï‡ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ë
Ï‹„Ë ·ÔÊ¿ÛˆÓ, Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë. √È ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜
·ÚÂÌ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ∂Ú¤ıÈÛÌ· Î·È ÙËÓ ∞ÓÙ›‰Ú·ÛË, ÓÔËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó Ù·
ÚÔÛÏ·Ì‚·ÓfiÌÂÓ· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙÔ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘
29
Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ù· ÔÈΛϷ ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·. ∞˘Ù¿ ·ÔıË·ÔÓÙ·È ˆ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜, ·Ú¯Èο ÛÙË «‚Ú·¯˘ÚfiıÂÛÌË» Î·È Î·ÙfiÈÓ ÛÙËÓ «Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌË ÌÓ‹ÌË» (ª·Û¤Ù·˜, 2002:190).

1. μ·ÛÈÎÔ› ıÂÌÂÏȈ٤˜ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ
Ì¿ıËÛ˘
1.1 Max Wertheimer: μ·ÛÈÎÔ› ¡fiÌÔÈ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘
√È ÌÂϤÙ˜ ÙÔ˘ Max Wertheimer (1880-1943) ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ‰È·Ù‡ˆÛË ÓfiÌˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÈÛ¯‡ Î·È ÁÈ· ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È ÌÓ‹Ì˘. √È
ÓfiÌÔÈ ·˘ÙÔ› Û˘ÌÏËÚÒıËÎ·Ó ·fi ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜
æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È:
ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÂȉÔÙÚÔ›·˜. ∏ ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙ·Ó Û˘Ó·ÓÙ¿ ¤Ó· ·ÓÔÚÁ¿ÓˆÙÔ ÔÙÈÎfi
‰›Ô, Ù›ÓÂÈ Ó· ÙÔ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÒÛÙ ÙÔ ‰›Ô Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌÔÚÊ‹. ∂ÏÏ›„ÂȘ ηÈ
·Ù¤ÏÂȘ ·Ú·‚ϤÔÓÙ·È.
ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ Î·È ÙÔ˘ ‚¿ıÔ˘˜. ∞Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Ô˘ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÚÔÛÔ¯‹, Ô ÓÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ·ÓÙȉȷÛÙ¤ÏÏÂÈ ÙË ÌÔÚÊ‹ ·fi ÙÔ ·ÓÙÈÏËÙÈÎfi Ù˘
‚¿ıÔ˜.

™¯‹Ì· 2: ¶ÚfiÛˆ· Rubin
™ÙÔ Û¯‹Ì· 2 ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÌÊÈÛËÌ›·˜ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÂÛÙ›·ÛË
Ù˘ ÚÔÛÔ¯‹˜, ÛÙË ÌÔÚÊ‹ ‹ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜. ªÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈÏËÙfi,
fiÙÈ Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ‹ ÔÈ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÌÈ·
ÛË̷ۛ˜ ‹ ÂÚÌËÓ›˜. ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÌÊÈÛËÌ›·˜ ÚÔÛʤÚÂÙ·È ÁÈ· ·È‰·ÁˆÁÈ΋
Î·È ‰È‰·ÎÙÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Î·È ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘, fiÙ·Ó Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜
Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, χÛÂȘ Î·È ÂÚÌËÓ›˜.
ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÂÁÁ‡ÙËÙ·˜ ‰Â›¯ÓÂÈ, fiÙÈ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÚÒÓ ‹ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ÁÂÈÙÓÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÔ¯ÚÔÓÈο.
30
™¯‹Ì· 3: ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈÏËÙ¿ ÌÂÌÔӈ̤ӷ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·,
ÂÓÒ ‰ÂÍÈ¿ Ë ÂÁÁ‡ÙËÙ· Î·È Ë Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıË ÔÌ·‰ÔÔ›ËÛË ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ Ϥ͢ «Ì‹ÏÔ»
ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜ ‰ËÏÒÓÂÈ, fiÙÈ Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ÔÌ·‰ÔÔÈ› Ù· ̤ÚË ‹ Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÂÓfi˜ ‰›Ô˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó fiÌÔÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο
fiˆ˜ ¯ÚÒÌ·, ̤ÁÂıÔ˜, Û¯‹Ì·, Î·È Ù· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜.

™¯‹Ì· 4: ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÓfiÌÔ Ù˘ ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ ¤ÍÈ Î¿ıÂÙ˜ ÛÂÈÚ¤˜ ·ÎÏˆÓ ‹ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÂÂȉ‹ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi fiÌÔÈ· ÛÙÔȯ›·, ·Ú¿ ¤ÍÈ ÔÚÈ˙fiÓÙȘ ÛÂÈÚ¤˜
ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘ ‹ Ù˘ «Î·Ï‹˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜» ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ, fiÙÈ Ù· ÔÙÈο Î·È ·ÎÔ˘ÛÙÈο ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÙÈ΋ ‹ ·ÎÔ˘ÛÙÈ΋ Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ηٷÓÔÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó· Û‡ÓÔÏ·.

α)

β)
™¯‹Ì· 5: ¡fiÌÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘
ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÌÔÚÊÈ΋˜ ·ÏfiÙËÙ·˜ ‹ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜ ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ, fiÙÈ Ë Î·ÓÔÓÈÎfiÙËÙ·
Î·È Ë Û˘ÌÌÂÙÚ›· Ù˘ «Î·Ï‹˜ ÌÔÚÊ‹˜» Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙÔ Ó· ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ
ÌÓ‹ÌË Û¯‹Ì·Ù·.
31
™¯‹Ì· 6: ¡fiÌÔ˜ Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜

¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 4
¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ ·˘Ù‹ ÙË Ì·ÁÈ΋ ÂÈÎfiÓ·. ΔÈ ‚ϤÂÙÂ; ™¯ÔÏÈ¿ÛÙÂ.

¶ËÁ‹: ™ÈÁÔ‡ÚÔ˜. (2001).

™¯‹Ì· 7

1.2 Wolfgang Koehler: ∂ÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË Î·È Ï‡ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ
√ Koehler (1887-1967) Â›Ó·È Ô ÂÈÛËÁËÙ‹˜ Ù˘ ÂÓÔÚ·ÙÈ΋˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ù˘ Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ë ÔÔ›· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ ‚·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο:
ñ ∏ Â›Ï˘ÛË ÂÓfi˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÌÈ· ÛÙÈÁÌÈ·›· ¤ÎÏ·Ì„Ë ÙÔ˘ ÓÔ˘
Ô˘ Ô‰ËÁ› Û ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚË ‰Ú¿ÛË Î·È fi¯È ·fi ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ‰ÔÎÈÌ‹˜ ηÈ
Ï¿ıÔ˘˜. ∞˘Ùfi˜ Ô ÙÚfiÔ˜ Ì¿ıËÛ˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÂÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË.
32
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση

More Related Content

What's hot

Тайм Маркет
Тайм МаркетТайм Маркет
Тайм Маркет
Foxytim2
 
10 f z_u
10 f z_u10 f z_u
10 f z_u
UA1011
 
Το πλαίσιο της επιστήμης του Web
Το πλαίσιο της επιστήμης του WebΤο πλαίσιο της επιστήμης του Web
Το πλαίσιο της επιστήμης του Web
vafopoulos
 
Transformation Of Campus Scape
Transformation Of Campus ScapeTransformation Of Campus Scape
Transformation Of Campus Scape
mingkaung
 
《Axure快速原型设计》
《Axure快速原型设计》《Axure快速原型设计》
《Axure快速原型设计》Ryan Xie
 
代码之美(精选版)
代码之美(精选版)代码之美(精选版)
代码之美(精选版)
DoCode org
 
CEO-013-管理新七手法
CEO-013-管理新七手法CEO-013-管理新七手法
CEO-013-管理新七手法handbook
 
Підручник з біології 7 клас , В.І. Соболь, 2015
Підручник з біології 7 клас , В.І. Соболь, 2015Підручник з біології 7 клас , В.І. Соболь, 2015
Підручник з біології 7 клас , В.І. Соболь, 2015
Наталья Полищук
 
Hr 032 資訊系進路圖
Hr 032 資訊系進路圖Hr 032 資訊系進路圖
Hr 032 資訊系進路圖handbook
 
Путівник: інструменти громадської участі
Путівник: інструменти громадської участіПутівник: інструменти громадської участі
Путівник: інструменти громадської участі
Lawngo
 
第2005期
第2005期第2005期
第2005期1111csf
 
《抱团行天下——2008年网商发展报告》(终稿)200807
《抱团行天下——2008年网商发展报告》(终稿)200807《抱团行天下——2008年网商发展报告》(终稿)200807
《抱团行天下——2008年网商发展报告》(终稿)200807pennyjosh
 
65天测试工程师成功之路指导手册
65天测试工程师成功之路指导手册65天测试工程师成功之路指导手册
65天测试工程师成功之路指导手册telab
 

What's hot (18)

Тайм Маркет
Тайм МаркетТайм Маркет
Тайм Маркет
 
Marathi book
Marathi bookMarathi book
Marathi book
 
Gujrati book
Gujrati bookGujrati book
Gujrati book
 
Hindi book
Hindi bookHindi book
Hindi book
 
10 f z_u
10 f z_u10 f z_u
10 f z_u
 
減重手冊
減重手冊減重手冊
減重手冊
 
Το πλαίσιο της επιστήμης του Web
Το πλαίσιο της επιστήμης του WebΤο πλαίσιο της επιστήμης του Web
Το πλαίσιο της επιστήμης του Web
 
Transformation Of Campus Scape
Transformation Of Campus ScapeTransformation Of Campus Scape
Transformation Of Campus Scape
 
《Axure快速原型设计》
《Axure快速原型设计》《Axure快速原型设计》
《Axure快速原型设计》
 
代码之美(精选版)
代码之美(精选版)代码之美(精选版)
代码之美(精选版)
 
CEO-013-管理新七手法
CEO-013-管理新七手法CEO-013-管理新七手法
CEO-013-管理新七手法
 
Підручник з біології 7 клас , В.І. Соболь, 2015
Підручник з біології 7 клас , В.І. Соболь, 2015Підручник з біології 7 клас , В.І. Соболь, 2015
Підручник з біології 7 клас , В.І. Соболь, 2015
 
Hr 032 資訊系進路圖
Hr 032 資訊系進路圖Hr 032 資訊系進路圖
Hr 032 資訊系進路圖
 
Путівник: інструменти громадської участі
Путівник: інструменти громадської участіПутівник: інструменти громадської участі
Путівник: інструменти громадської участі
 
Word
WordWord
Word
 
第2005期
第2005期第2005期
第2005期
 
《抱团行天下——2008年网商发展报告》(终稿)200807
《抱团行天下——2008年网商发展报告》(终稿)200807《抱团行天下——2008年网商发展报告》(终稿)200807
《抱团行天下——2008年网商发展报告》(终稿)200807
 
65天测试工程师成功之路指导手册
65天测试工程师成功之路指导手册65天测试工程师成功之路指导手册
65天测试工程师成功之路指导手册
 

Viewers also liked

Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκ...
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκ...Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκ...
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκ...Vasilis Drimtzias
 
Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας
Σύγχρονες Τεχνικές ΔιδασκαλίαςΣύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας
Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας
Vasilis Drimtzias
 
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της Κριτικής - Δημιουργική...
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της Κριτικής - Δημιουργική...Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της Κριτικής - Δημιουργική...
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της Κριτικής - Δημιουργική...Vasilis Drimtzias
 
Οδηγός δημιουργίας wiki με το wikispaces.com
Οδηγός δημιουργίας wiki με το wikispaces.comΟδηγός δημιουργίας wiki με το wikispaces.com
Οδηγός δημιουργίας wiki με το wikispaces.com
George Asimakopoulos
 
Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των Η/Υ - Β' τάξη ΓΕΛ
Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των Η/Υ - Β' τάξη ΓΕΛΕισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των Η/Υ - Β' τάξη ΓΕΛ
Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των Η/Υ - Β' τάξη ΓΕΛ
1o Γενικό Λύκειο Ηγουμενίτσας
 
Δημιουργώ παιχνίδια στο Microsoft Kodu - Προγραμματισμός στο MSKodu
Δημιουργώ παιχνίδια στο Microsoft Kodu - Προγραμματισμός στο MSKoduΔημιουργώ παιχνίδια στο Microsoft Kodu - Προγραμματισμός στο MSKodu
Δημιουργώ παιχνίδια στο Microsoft Kodu - Προγραμματισμός στο MSKodu
George Palaigeorgiou
 
Αυτορρυθμιζόμενη Μάθηση
Αυτορρυθμιζόμενη ΜάθησηΑυτορρυθμιζόμενη Μάθηση
Αυτορρυθμιζόμενη Μάθηση
Smaragda Papadopoulou
 
Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με δραστηριότητες στη...
Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με  δραστηριότητες στη...Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με  δραστηριότητες στη...
Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με δραστηριότητες στη...
Vasilis Drimtzias
 

Viewers also liked (9)

Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκ...
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκ...Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκ...
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκ...
 
Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας
Σύγχρονες Τεχνικές ΔιδασκαλίαςΣύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας
Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας
 
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της Κριτικής - Δημιουργική...
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της Κριτικής - Δημιουργική...Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της Κριτικής - Δημιουργική...
Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της Κριτικής - Δημιουργική...
 
Οδηγός δημιουργίας wiki με το wikispaces.com
Οδηγός δημιουργίας wiki με το wikispaces.comΟδηγός δημιουργίας wiki με το wikispaces.com
Οδηγός δημιουργίας wiki με το wikispaces.com
 
3.Mechanical Drawing
3.Mechanical Drawing3.Mechanical Drawing
3.Mechanical Drawing
 
Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των Η/Υ - Β' τάξη ΓΕΛ
Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των Η/Υ - Β' τάξη ΓΕΛΕισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των Η/Υ - Β' τάξη ΓΕΛ
Εισαγωγή στις Αρχές της Επιστήμης των Η/Υ - Β' τάξη ΓΕΛ
 
Δημιουργώ παιχνίδια στο Microsoft Kodu - Προγραμματισμός στο MSKodu
Δημιουργώ παιχνίδια στο Microsoft Kodu - Προγραμματισμός στο MSKoduΔημιουργώ παιχνίδια στο Microsoft Kodu - Προγραμματισμός στο MSKodu
Δημιουργώ παιχνίδια στο Microsoft Kodu - Προγραμματισμός στο MSKodu
 
Αυτορρυθμιζόμενη Μάθηση
Αυτορρυθμιζόμενη ΜάθησηΑυτορρυθμιζόμενη Μάθηση
Αυτορρυθμιζόμενη Μάθηση
 
Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με δραστηριότητες στη...
Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με  δραστηριότητες στη...Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με  δραστηριότητες στη...
Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με δραστηριότητες στη...
 

More from Vasilis Drimtzias

Ασφαλής χρήση Διαδικτύου & e-πολιτειότητα
Ασφαλής χρήση Διαδικτύου &  e-πολιτειότηταΑσφαλής χρήση Διαδικτύου &  e-πολιτειότητα
Ασφαλής χρήση Διαδικτύου & e-πολιτειότητα
Vasilis Drimtzias
 
wikis
wikiswikis
Διδακτικά σενάρια (συνοπτικά)
Διδακτικά σενάρια  (συνοπτικά)Διδακτικά σενάρια  (συνοπτικά)
Διδακτικά σενάρια (συνοπτικά)
Vasilis Drimtzias
 
ΔΟΜΗ μ-Σεναρίου
ΔΟΜΗ μ-ΣεναρίουΔΟΜΗ μ-Σεναρίου
ΔΟΜΗ μ-Σεναρίου
Vasilis Drimtzias
 
ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΤΗΡΗΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2017
ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΤΗΡΗΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2017ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΤΗΡΗΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2017
ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΤΗΡΗΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2017
Vasilis Drimtzias
 
1η Θέση για το web site του σχολείου μου(1ο ΓΕ.Λ. Ηγουμενίτσας) στον 7ο Πανελ...
1η Θέση για το web site του σχολείου μου(1ο ΓΕ.Λ. Ηγουμενίτσας) στον 7ο Πανελ...1η Θέση για το web site του σχολείου μου(1ο ΓΕ.Λ. Ηγουμενίτσας) στον 7ο Πανελ...
1η Θέση για το web site του σχολείου μου(1ο ΓΕ.Λ. Ηγουμενίτσας) στον 7ο Πανελ...
Vasilis Drimtzias
 
Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα ...
Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα ...Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα ...
Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα ...
Vasilis Drimtzias
 
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Πληροφορική» της Γ΄ τάξης Ομάδας Προσανατολι...
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Πληροφορική» της Γ΄ τάξης Ομάδας Προσανατολι...Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Πληροφορική» της Γ΄ τάξης Ομάδας Προσανατολι...
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Πληροφορική» της Γ΄ τάξης Ομάδας Προσανατολι...
Vasilis Drimtzias
 
Οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα: «Εφαρμογές Πληροφορικής» Α΄ τάξης Ημερήσ...
Οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα: «Εφαρμογές Πληροφορικής» Α΄ τάξης Ημερήσ...Οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα: «Εφαρμογές Πληροφορικής» Α΄ τάξης Ημερήσ...
Οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα: «Εφαρμογές Πληροφορικής» Α΄ τάξης Ημερήσ...
Vasilis Drimtzias
 
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄ επιπέδου των εκπαιδευτικών
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄ επιπέδου των εκπαιδευτικών Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄ επιπέδου των εκπαιδευτικών
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄ επιπέδου των εκπαιδευτικών
Vasilis Drimtzias
 
ΘΕΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014
ΘΕΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014 ΘΕΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014
ΘΕΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014
Vasilis Drimtzias
 
Εξετάσεις Πιστοποίησης Β΄επιπέδου κλάδου ΠΕ19/30 : Δείγματα ερωτήσεων Αυτοματ...
Εξετάσεις Πιστοποίησης Β΄επιπέδου κλάδου ΠΕ19/30 : Δείγματα ερωτήσεων Αυτοματ...Εξετάσεις Πιστοποίησης Β΄επιπέδου κλάδου ΠΕ19/30 : Δείγματα ερωτήσεων Αυτοματ...
Εξετάσεις Πιστοποίησης Β΄επιπέδου κλάδου ΠΕ19/30 : Δείγματα ερωτήσεων Αυτοματ...Vasilis Drimtzias
 
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄επιπέδου των εκπαιδευτικών
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄επιπέδου των εκπαιδευτικώνΟδηγίες για την πιστοποίηση β΄επιπέδου των εκπαιδευτικών
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄επιπέδου των εκπαιδευτικώνVasilis Drimtzias
 
Πιστοποίηση εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν επιτυχώς προγράμματα επιμόρφωσης...
Πιστοποίηση εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν επιτυχώς προγράμματα επιμόρφωσης...Πιστοποίηση εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν επιτυχώς προγράμματα επιμόρφωσης...
Πιστοποίηση εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν επιτυχώς προγράμματα επιμόρφωσης...Vasilis Drimtzias
 
Παιδαγωγική αξιοποίηση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος MicroWorlds Pro
Παιδαγωγική αξιοποίηση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος MicroWorlds ProΠαιδαγωγική αξιοποίηση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος MicroWorlds Pro
Παιδαγωγική αξιοποίηση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος MicroWorlds ProVasilis Drimtzias
 
Άξονες περιγραφής σεναρίου για το ανοικτό θέμα εξετάσεων Πιστοποίησης β΄επιπέ...
Άξονες περιγραφής σεναρίου για το ανοικτό θέμα εξετάσεων Πιστοποίησης β΄επιπέ...Άξονες περιγραφής σεναρίου για το ανοικτό θέμα εξετάσεων Πιστοποίησης β΄επιπέ...
Άξονες περιγραφής σεναρίου για το ανοικτό θέμα εξετάσεων Πιστοποίησης β΄επιπέ...Vasilis Drimtzias
 
Σύντομος Οδηγός χρήσης του kidspiration 3.0
Σύντομος Οδηγός χρήσης του kidspiration 3.0Σύντομος Οδηγός χρήσης του kidspiration 3.0
Σύντομος Οδηγός χρήσης του kidspiration 3.0Vasilis Drimtzias
 
Kidspiration 3.0 : Οδηγός χρήσης
Kidspiration 3.0 : Οδηγός χρήσηςKidspiration 3.0 : Οδηγός χρήσης
Kidspiration 3.0 : Οδηγός χρήσηςVasilis Drimtzias
 
Εννοιολογική Χαρτογράφηση (Α. Τζιμογιάννης)
Εννοιολογική Χαρτογράφηση (Α. Τζιμογιάννης)Εννοιολογική Χαρτογράφηση (Α. Τζιμογιάννης)
Εννοιολογική Χαρτογράφηση (Α. Τζιμογιάννης)Vasilis Drimtzias
 
7ο Διδακτικό Σενάριο: Εννοιολογική Χαρτογράφηση
7ο Διδακτικό Σενάριο: Εννοιολογική Χαρτογράφηση7ο Διδακτικό Σενάριο: Εννοιολογική Χαρτογράφηση
7ο Διδακτικό Σενάριο: Εννοιολογική ΧαρτογράφησηVasilis Drimtzias
 

More from Vasilis Drimtzias (20)

Ασφαλής χρήση Διαδικτύου & e-πολιτειότητα
Ασφαλής χρήση Διαδικτύου &  e-πολιτειότηταΑσφαλής χρήση Διαδικτύου &  e-πολιτειότητα
Ασφαλής χρήση Διαδικτύου & e-πολιτειότητα
 
wikis
wikiswikis
wikis
 
Διδακτικά σενάρια (συνοπτικά)
Διδακτικά σενάρια  (συνοπτικά)Διδακτικά σενάρια  (συνοπτικά)
Διδακτικά σενάρια (συνοπτικά)
 
ΔΟΜΗ μ-Σεναρίου
ΔΟΜΗ μ-ΣεναρίουΔΟΜΗ μ-Σεναρίου
ΔΟΜΗ μ-Σεναρίου
 
ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΤΗΡΗΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2017
ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΤΗΡΗΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2017ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΤΗΡΗΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2017
ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΤΗΡΗΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2017
 
1η Θέση για το web site του σχολείου μου(1ο ΓΕ.Λ. Ηγουμενίτσας) στον 7ο Πανελ...
1η Θέση για το web site του σχολείου μου(1ο ΓΕ.Λ. Ηγουμενίτσας) στον 7ο Πανελ...1η Θέση για το web site του σχολείου μου(1ο ΓΕ.Λ. Ηγουμενίτσας) στον 7ο Πανελ...
1η Θέση για το web site του σχολείου μου(1ο ΓΕ.Λ. Ηγουμενίτσας) στον 7ο Πανελ...
 
Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα ...
Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα ...Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα ...
Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα ...
 
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Πληροφορική» της Γ΄ τάξης Ομάδας Προσανατολι...
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Πληροφορική» της Γ΄ τάξης Ομάδας Προσανατολι...Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Πληροφορική» της Γ΄ τάξης Ομάδας Προσανατολι...
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Πληροφορική» της Γ΄ τάξης Ομάδας Προσανατολι...
 
Οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα: «Εφαρμογές Πληροφορικής» Α΄ τάξης Ημερήσ...
Οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα: «Εφαρμογές Πληροφορικής» Α΄ τάξης Ημερήσ...Οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα: «Εφαρμογές Πληροφορικής» Α΄ τάξης Ημερήσ...
Οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα: «Εφαρμογές Πληροφορικής» Α΄ τάξης Ημερήσ...
 
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄ επιπέδου των εκπαιδευτικών
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄ επιπέδου των εκπαιδευτικών Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄ επιπέδου των εκπαιδευτικών
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄ επιπέδου των εκπαιδευτικών
 
ΘΕΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014
ΘΕΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014 ΘΕΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014
ΘΕΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014
 
Εξετάσεις Πιστοποίησης Β΄επιπέδου κλάδου ΠΕ19/30 : Δείγματα ερωτήσεων Αυτοματ...
Εξετάσεις Πιστοποίησης Β΄επιπέδου κλάδου ΠΕ19/30 : Δείγματα ερωτήσεων Αυτοματ...Εξετάσεις Πιστοποίησης Β΄επιπέδου κλάδου ΠΕ19/30 : Δείγματα ερωτήσεων Αυτοματ...
Εξετάσεις Πιστοποίησης Β΄επιπέδου κλάδου ΠΕ19/30 : Δείγματα ερωτήσεων Αυτοματ...
 
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄επιπέδου των εκπαιδευτικών
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄επιπέδου των εκπαιδευτικώνΟδηγίες για την πιστοποίηση β΄επιπέδου των εκπαιδευτικών
Οδηγίες για την πιστοποίηση β΄επιπέδου των εκπαιδευτικών
 
Πιστοποίηση εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν επιτυχώς προγράμματα επιμόρφωσης...
Πιστοποίηση εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν επιτυχώς προγράμματα επιμόρφωσης...Πιστοποίηση εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν επιτυχώς προγράμματα επιμόρφωσης...
Πιστοποίηση εκπαιδευτικών που παρακολούθησαν επιτυχώς προγράμματα επιμόρφωσης...
 
Παιδαγωγική αξιοποίηση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος MicroWorlds Pro
Παιδαγωγική αξιοποίηση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος MicroWorlds ProΠαιδαγωγική αξιοποίηση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος MicroWorlds Pro
Παιδαγωγική αξιοποίηση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος MicroWorlds Pro
 
Άξονες περιγραφής σεναρίου για το ανοικτό θέμα εξετάσεων Πιστοποίησης β΄επιπέ...
Άξονες περιγραφής σεναρίου για το ανοικτό θέμα εξετάσεων Πιστοποίησης β΄επιπέ...Άξονες περιγραφής σεναρίου για το ανοικτό θέμα εξετάσεων Πιστοποίησης β΄επιπέ...
Άξονες περιγραφής σεναρίου για το ανοικτό θέμα εξετάσεων Πιστοποίησης β΄επιπέ...
 
Σύντομος Οδηγός χρήσης του kidspiration 3.0
Σύντομος Οδηγός χρήσης του kidspiration 3.0Σύντομος Οδηγός χρήσης του kidspiration 3.0
Σύντομος Οδηγός χρήσης του kidspiration 3.0
 
Kidspiration 3.0 : Οδηγός χρήσης
Kidspiration 3.0 : Οδηγός χρήσηςKidspiration 3.0 : Οδηγός χρήσης
Kidspiration 3.0 : Οδηγός χρήσης
 
Εννοιολογική Χαρτογράφηση (Α. Τζιμογιάννης)
Εννοιολογική Χαρτογράφηση (Α. Τζιμογιάννης)Εννοιολογική Χαρτογράφηση (Α. Τζιμογιάννης)
Εννοιολογική Χαρτογράφηση (Α. Τζιμογιάννης)
 
7ο Διδακτικό Σενάριο: Εννοιολογική Χαρτογράφηση
7ο Διδακτικό Σενάριο: Εννοιολογική Χαρτογράφηση7ο Διδακτικό Σενάριο: Εννοιολογική Χαρτογράφηση
7ο Διδακτικό Σενάριο: Εννοιολογική Χαρτογράφηση
 

Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – Δημιουργικής Σκέψης για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση

  • 1. ΜΕΤΡΟΥ 2.1 «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ» ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2.1.1: «ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ» ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ 2.1.1.Β «ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ» 21. ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ/ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ταχύρρυθμη Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών με θέμα: «Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής – δημιουργικής σκέψης» ™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘ ISBN: ........ ™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË ∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ∂È̤ÏÂÈ· μ·Û›Ï˘ ∫Ô˘Ï·˚‰‹˜ ΜΕΤΡΟΥ 2.1 «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ» ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2.1.1: «ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ» ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ 2.1.1.Β «ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ» 21. ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ/ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ταχύρρυθμη Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών με θέμα: «Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής – δημιουργικής σκέψης» ∞£∏¡∞ 2007
  • 2.
  • 3. ™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË ΜΕΤΡΟΥ 2.1 «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ» ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2.1.1: «ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ» ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ 2.1.1.Β «ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ» 21. ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ/ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ταχύρρυθμη Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών με θέμα: «Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής – δημιουργικής σκέψης»
  • 4. Copyright © 2007 √.∂¶.∂∫ 3˘ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 42 & ¶ÔÏ˘Ù¯Ó›Ԣ, ∞ı‹Ó· ΔËÏ.: 210 5203251, Fax: 210 5203252, www.oepek.gr ™À¡Δ∂§∂™Δ∂™ Δ√À ¢π¢∞∫Δπ∫√À À§π∫√À ÙÔ˘ ÙfiÌÔ˘ ™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË ∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ∂È̤ÏÂÈ· μ·Û›Ï˘ ∫Ô˘Ï·˚‰‹˜ ™˘ÁÁÚ·Ê‹ ¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· ª. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘ ÕÓÓ· ΔÛ·ÙÛ·ÚÒÓË, ª¤ÓË ∫Ô‡ÚÔ˘ °È¿ÓÓ˘ ª·˘Ú›Î˘ ∫ÒÛÙ·˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ Δ˙ÈÌÔÁÈ¿ÓÓ˘, ∞Ó·ÛÙ·Û›· ™ÈfiÚÂÓÙ· μ·ÛÈÏ›· ÷Ù˙ËÓÈ΋ٷ, ∫˘Úȷ΋ ∞Ó·ÁÓˆÛÙÔÔ‡ÏÔ˘ ∫·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ∂È̤ÏÂÈ·/∏ÏÂÎÙÚÔÓÈ΋ ™ÂÏȉÔÔ›ËÛË ÕÚÙÂÌȘ °Ï¿ÚÔ˘ ™˘ÓÙÔÓÈÛÌfi˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ Î·È ÁÂÓÈ΋ ÂÈ̤ÏÂÈ· ÂΉfiÛÂˆÓ √.∂¶.∂∫ ISBN: ......... ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ¡. 2121/1993 ··ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ë Û˘ÓÔÏÈ΋ ‹ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈ΋ ·Ó·‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ‹ Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ̤ÛÔ, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ ÂΉfiÙË. ™ËÌ›ˆÛË √ √.∂¶.∂∫. Â›Ó·È ˘‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· Ù˘ ¤Î‰ÔÛ˘. °È· ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·ÚÙÈfiÙËÙ· Î·È ÏËÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋ ¢ı‡ÓË Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜.
  • 5. ™‡Á¯ÚÔÓ˜ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∫ÚÈÙÈ΋˜ – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ™Î¤„˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË ∞£∏¡∞ 2007 3
  • 6. 4
  • 7. ¶ÂÚȯfiÌÂÓ· ∂ÈÛ·ÁˆÁÈο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 £ÂˆÚ›Â˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋-ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë . . . . . . . . . . .21 ¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· ª. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘ 21 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 ™Àª¶∂ƒπº√ƒπ™Δπ∫∂™ ◊ ™À¡∂πƒªπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ . . . . . . . . . . . .24 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . π. 1. μ·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. 25 1.1 ∂Ó›Û¯˘ÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 1.2 AfiÛ‚ÂÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 2. ¶·Ú·‰Ô¯¤˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ Ì¿ıËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . .25 3. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ì ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ì¿ıËÛ˘ . . .26 °¡ø™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 1. μ·ÛÈÎÔ› ıÂÌÂÏȈ٤˜ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . .30 1.1 Max Wertheimer: μ·ÛÈÎÔ› ¡fiÌÔÈ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ . . . . . . . . . . . . . . . . .30 1.2 Wolfgang Koehler: ∂ÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË Î·È Ï‡ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ . . . .32 1.3 Kurt Lewin: °ÓˆÛÙÈ΋ ıˆڛ· ÙÔ˘ ‰›Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 1.4 Eduard Tolman: ∂ÌÚfiıÂÙË-ÛÎfiÈÌË Ì¿ıËÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 2. ∫ÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÌfi˜ (constructivism) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 2.1 Jean Piaget: Δ· ‰ÔÌÈο ÁÓˆÛÙÈο ÚfiÙ˘· Ì¿ıËÛ˘ . . . . . . . . . . . . .35 2.2 Lev Semionovitch Vygotsky: £ÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂÔÈÎÔ‰ÔÌÈÛÌÔ‡ (social constructivism) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. 4. 37 2.3 Jerome Bruner: ∂˘ÚÂÙÈ΋-·Ó·Î·Ï˘ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË . . . . . . . . . . . . . . . .39 °ÓˆÛÙÈΤ˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Û˘Ó‰Â‰Â̤Ó˜ Ì ÙË ‰È‰·ÎÙÈ΋ Ú¿ÍË . . . . .41 3.1 David Ausubel: ¡ÔËÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛÏËÙÈ΋ Ì¿ıËÛË . . . . . . . . . . . . . . . .41 3.2 Robert Gagné: ∞ıÚÔÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ì¿ıËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 °ÓˆÛÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ . . . . . . . . . . .44 4.1 ΔÔ ªÔÓÙ¤ÏÔ ∂ÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 5
  • 8. 45 5. √È ÔÎÙÒ Δ‡ÔÈ ¡ÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘ H. Gardner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 6. ∏ ıˆڛ· ÁÈ· ÙËÓ ÙÚÈ·Ú¯È΋ ʇÛË Ù˘ ¡ÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘ R. Sternberg . . .52 IIπ. ∫√π¡ø¡π∫√°¡ø™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 4.2 μ·ÛÈΤ˜ ıˆÚËÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ . . . . . . . . Albert Bandura: ª¿ıËÛË Ì ·Ú·Ù‹ÚËÛË Î·È Ì›ÌËÛË ÚÔÙ‡Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . IV. ∞¡£ƒø¶π™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Carl Rogers: ªË ηıÔ‰ËÁËÙÈ΋ ÂÎ·›‰Â˘ÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 ∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÈÌÔÚʈÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ™Ô˘‰ÒÓ – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È ∫ÚÈÙÈ΋ ™Î¤„Ë: ŸÚÔÈ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 ÕÓÓ· ΔÛ·ÙÛ·ÚÒÓË, ª¤ÓË ∫Ô‡ÚÔ˘ 61 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 ™˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ıÂÒÚËÛË Î·ÈÓÔÙfiÌˆÓ Î·È ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ∞.¶.™. . . . . . . . . . . . . .62 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. ∂ÈÛÙËÌÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· Ù· ∞.¶.™. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 3. ƒÂ·ÏÈÛÙÈΤ˜ μ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ¿ÚÛË ÙˆÓ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 ¶·Ú·ÁˆÁÈ΋ ª¿ıËÛË Î·È ¶·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ ¶Ú·ÎÙÈΤ˜: ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ Î·È ÎÚÈÙÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ . . . . . . . . . .77 ÕÓÓ· ΔÛ·ÙÛ·ÚÒÓË, ª¤ÓË ∫Ô‡ÚÔ˘ 77 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹: ∞ÊÂÙËÚȷΤ˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜ Î·È ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
  • 9. 79 2. ¢È·Û‡Ó‰ÂÛË ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83 3. ÀÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù¿Í˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86 4. ∞ÍÈÔ‰fiÙËÛË Ù˘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94 1. ¡ÔËÙÈ΋/ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÔÈfiÙËÙ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ π . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 ¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· M. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘ 95 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96 °∂¡π∫∂™ £∂øƒ∏™∂π™ °π∞ Δ∏¡ ∫ƒπΔπ∫∏ ∫∞π ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏ ™∫∂æ∏ . . . . . .99 1. ¢È·Û¿ÊËÛË ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 2. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ÎÚÈÙÈο ÛÎÂÙfiÌÂÓˆÓ ·ÙfiÌˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . .103 3. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈο ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ·ÙfiÌˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . π. ππ. ¶∞π¢∞°ø°π∫∏ ∞•π√¶√π∏™∏ Δø¡ ™Δƒ∞Δ∏°π∫ø¡ ª∞£∏™∏™ °π∞ Δ∏¡ ∞¡∞¶ΔÀ•∏ Δ∏™ ∫ƒπΔπ∫∏™ ∫∞π ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏™ ™∫∂æ∏™ . . . . . . 105 πππ. ¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ¶ƒ√™∂°°π™∂π™ °π∞ Δ∏¡ ∞¡∞¶ΔÀ•∏ Δ∏™ ∫ƒπΔπ∫∏™ ∫∞π ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏™ ™∫∂æ∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 IV. Δ∂áπ∫∂™ °π∞ Δ∏¡ ∞¡∞¶ΔÀ•∏ Δ∏™ ∫ƒπΔπ∫∏™ ™∫∂æ∏™ . . . . . . . . . . . . . .108 V. Δ∂áπ∫∂™ °π∞ Δ∏¡ ∞¡∞¶ΔÀ•∏ Δ∏™ ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏™ ™∫∂æ∏™ . . . . . . . . .109 1. æ˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ ‰ÔÎÈ̷ۛ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109 1.1 G. Guilford: Test ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û·˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109 1.2 E. Torrance: Test ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110 2. ∫·Ù·ÈÁÈÛÌfi˜ ∞˘ıfiÚÌËÙˆÓ π‰ÂÒÓ (∫.∞.π.)/π‰ÂÔı‡ÂÏÏ· (Brainstorming) . .111 3. ∂ÚˆÙ‹ÛÂȘ SCAMPER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112 4. Δ· ÛÎÂÙfiÌÂÓ· η¤Ï· ÙÔ˘ De Bono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112 5. ÕÁÚÈ· π‰¤· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113 7
  • 10. 113 7. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÁÚ·Ê‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 8. ™¯ËÌ·ÙÔÔÈ‹Ì·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 ∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÈÌÔÚʈÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119 6. ∫fiÌÈΘ: Ë ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ÛÙ·ÌˆÙ‹˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ππ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121 °È¿ÓÓ˘ ª·˘Ú›Î˘ 121 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121 1. ∫·Ù·ÈÁÈÛÌfi˜ ȉÂÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123 2. ÕÛÎËÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124 3. √Ì¿‰Â˜ ÂÚÁ·Û›·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126 4. ™˘˙‹ÙËÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128 5. ªÂϤÙË ÂÚ›ÙˆÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129 6. ¶·›ÍÈÌÔ ÚfiÏˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132 7. ¶ÚÔÛÔÌÔ›ˆÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134 8. ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ Â›ÛÎÂ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137 9. ™˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ·fi ÂȉÈÎfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138 º‡ÏÏÔ (∞˘Ùfi) ∞ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘ . . . . . .141 ∫ÒÛÙ·˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜ 141 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
  • 11. 142 2. √ ¯¿ÚÙ˘ ÂÓÓÔÈÒÓ (ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯¿ÚÙ˘) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144 2.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· ηٷÛ΢‹˜ ÂÓfi˜ ¯¿ÚÙË ÂÓÓÔÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145 2.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ ÙÔ˘ ¯¿ÚÙË ÂÓÓÔÈÒÓ . . .147 2.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÓfi˜ ¯¿ÚÙË ÂÓÓÔÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147 3. ™¯¤‰È· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148 3.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· ηٷÛ΢‹˜ ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149 3.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150 3.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÓfi˜ ۯ‰›Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150 4. °Ú·Ì̤˜ ¢Ú¿Û˘ (Fortune lines) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150 4.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· ηٷÛ΢‹˜ ÌÈ·˜ ÁÚ·ÌÌ‹˜ ‰Ú¿Û˘ . . . . . . . . . . . . . . . . .151 4.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152 4.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÌÈ·˜ ÁÚ·ÌÌ‹˜ ‰Ú¿Û˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153 5. ™˘Û¯ÂÙÈÛÙÈο ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·Ù· (‰È·ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Venn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153 5.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· ηٷÛ΢‹˜ ÂÓfi˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÙÈÎÔ‡ ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ . . . . . .154 5.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154 5.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÓfi˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÙÈÎÔ‡ ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ . . . . . . . . . . . . . . . .155 6. ¶·Ú·ÁˆÁ‹ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155 6.1 ∏ ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156 6.2 ¢È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158 6.3 ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ . . . . . . . . . . .158 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161 1. ∏ ʇÛË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ∫ÚÈÙÈ΋ ∞Ó¿ÁÓˆÛË ∫ÂÈÌ¤ÓˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163 ∫ÒÛÙ·˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜ 163 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163 ΔÈ Â›Ó·È Ë ÎÚÈÙÈ΋ ·Ó¿ÁÓˆÛË; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 9
  • 12. 166 1.2 ∂ÚÌËÓ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167 1.3 ∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169 2. Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ . . .175 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184 1.1 ∞Ó¿ÎÏËÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∫·ÈÓÔÙÔÌ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185 °È¿ÓÓ˘ ª·˘Ú›Î˘ 185 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186 ∞¡∞º√ƒ∞ ™∂ £∂ª∞Δ∞ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∫∞π¡√Δ√ªπ∞» . . . . . . . .187 1. √ÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ∫·ÈÓÔÙÔÌ›·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187 2. ∂ʇÚÂÛË Î·È ∫·ÈÓÔÙÔÌ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188 3. ∫·ÈÓÔÙÔÌ›· Î·È ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . π. II. ¶∞ƒ∞¢∂π°ª∞Δ∞ ∂º∞ƒª√°∏™ ∂∫¶∞π¢∂ÀΔπ∫ø¡ Δ∂áπ∫ø¡ ™∂ ¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ∂¡√Δ∏Δ∂™ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∫∞π¡√Δ√ªπ∞» . . . . . . . . 191 πππ. ¢ƒ∞™Δ∏ƒπ√Δ∏Δ∂™ ∂º∞ƒª√°∏™ ∂∫¶∞π¢∂ÀΔπ∫ø¡ Δ∂áπ∫ø¡ ™∂ ¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ∂¡√Δ∏Δ∂™ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∫∞π¡√Δ√ªπ∞» . . . . . . . . 195 º‡ÏÏÔ (∞˘Ùfi) ∞ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198 ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∞ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199 °È¿ÓÓ˘ ª·˘Ú›Î˘ 199 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
  • 13. I. ∞¡∞º√ƒ∞ ™∂ £∂ª∞Δ∞ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∞°ø°∏ Δ√À ∫∞Δ∞¡∞§øΔ∏» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 201 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ «∞ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201 Δ· 5 μ·ÛÈο ¢ÈηÈÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202 ∫·Ù·Ó¿ÏˆÛË Î·È ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203 ∏ ÂÓÂÚÁÂȷ΋ Û‹Ì·ÓÛË ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÈÎÒÓ Û˘Û΢ÒÓ . . . . . . . . . . . . . . . . .203 ∫·Ù·Ó¿ÏˆÛË Î·È ¢È·Ê‹ÌÈÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205 II. ¶∞ƒ∞¢∂π°ª∞Δ∞ ∂º∞ƒª√°∏™ ∂∫¶∞π¢∂ÀΔπ∫ø¡ Δ∂áπ∫ø¡ ™∂ ¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ∂¡√Δ∏Δ∂™ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∞°ø°∏ Δ√À ∫∞Δ∞¡∞§øΔ∏» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 III. ¢ƒ∞™Δ∏ƒπ√Δ∏Δ∂™ ∂º∞ƒª√°∏™ ∂∫¶∞π¢∂ÀΔπ∫ø¡ Δ∂áπ∫ø¡ ™∂ ¢π¢∞∫Δπ∫∂™ ∂¡√Δ∏Δ∂™ ¶√À ∞º√ƒ√À¡ ™Δ∏¡ «∞°ø°∏ Δ√À ∫∞Δ∞¡∞§øΔ∏» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 º‡ÏÏÔ (∞˘Ùfi) ∞ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220 ¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞ π: «∞ÓÙÈ̤وË Ì ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221 ¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞ ππ: «ªÈÎÚ¤˜ ∞Ï‹ıÂȘ ÁÈ· ÙË ¢È·ÙÚÔÊ‹» ¶·Ú·Ï·ÓËÙÈ΋ ™‹Ì·ÓÛË ΔÚÔÊ›ÌˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ¿ÙÔÌ·: ∂ÈÙÒÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ Ù¿ÍË . . . . . . . . . . . . .223 ∫ÒÛÙ·˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜ 223 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224 1. ΔÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ· ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224 2. Δ· ÛÙ¿‰È· ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225 3. Δ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ·ÙfiÌˆÓ . . . . .230 4. Δ· ÂÌfi‰È· ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233 5. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Ù¿ÍË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .239 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
  • 14. ∏ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛË ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241 ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ Δ˙ÈÌÔÁÈ¿ÓÓ˘, ∞Ó·ÛÙ·Û›· ™ÈfiÚÂÓÙ· 241 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241 1. ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242 2. Δ¯ÓÈΤ˜ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘ Ì ¯Ú‹ÛË Δ¶∂ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244 3. ∂ÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛË Ì¤Ûˆ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246 4. ™ÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÏÔÁÈÛÌÈÎÒÓ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋˜ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛ˘ . . . .251 4.1 ª¤ÛÔ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Î·È Â›‰ÂÈ͢ ÌÔÓÙ¤ÏˆÓ ·fi ÙÔÓ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ· . . . .251 4.2 ∂ÚÁ·ÏÂ›Ô ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘ ȉÂÒÓ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ . . . . . . . . . . . . . .251 4.3 ª¤ÛÔ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜ . . . . . . . . . . . . .252 5. ªÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛË Ì ¯Ú‹ÛË ˘ÔÏÔÁÈÛÙÈÎÒÓ Ê‡ÏÏˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253 6. §ÔÁÈÛÌÈο ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘ Î·È ÚÔÛÔÌÔ›ˆÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .256 7. ∞Ó¿Ù˘ÍË ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ ÔÏ˘Ì¤ÛˆÓ-˘ÂÚÌ¤ÛˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ∂›Ï˘ÛË ¶ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: £ÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È Ù‡Ô˜ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265 μ·ÛÈÏ›· ÷Ù˙ËÓÈ΋ٷ, ∫˘Úȷ΋ ∞Ó·ÁÓˆÛÙÔÔ‡ÏÔ˘ 265 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265 1. £ÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ: ¶ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ Î·È ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ‰›Ô˘ . . . . . . . . .267 2. Δ‡Ô˜ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
  • 15. 283 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .284 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞: ¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ∂Î·›‰Â˘ÛË ∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: §‹„Ë ·fiÊ·Û˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293 μ·ÛÈÏ›· ÷Ù˙ËÓÈ΋ٷ, ∫˘Úȷ΋ ∞Ó·ÁÓˆÛÙÔÔ‡ÏÔ˘ 293 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .294 «ÕÏÏÔÈ Δ‡Ô ¶ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .305 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ΔÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ Δ¶∂ ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . .309 ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ Δ˙ÈÌÔÁÈ¿ÓÓ˘ 309 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .310 ¢ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311 Δ¶∂ Î·È ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315 ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ Ì ¯Ú‹ÛË Δ¶∂ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .316 ªÔÓ٤Ϸ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ì ¯Ú‹ÛË Δ¶∂ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317 ªÈ· Ù˘ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÏÔÁÈÛÌÈÎÔ‡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319 5.1 ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¤ÎÊÚ·Û˘ Î·È Û¯Â‰›·Û˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319 5.2 °ÏÒÛÛ˜ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319 5.3 ÀÔÏÔÁÈÛÙÈο ʇÏÏ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .320 5.4 ∂Î·È‰Â˘ÙÈο ·ÈÁÓ›‰È· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321 5.5 ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÔÏ˘Ì¤ÛˆÓ Î·È ˘ÂÚÌ¤ÛˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321 5.6 ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÂÈÎÔÓÈ΋˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 13
  • 16. 322 5.8 ∂ÚÁ·Ï›· ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋˜ ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323 5.9 ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ ÚÔÌÔÙÈ΋ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .324 5.10 ∂ÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ‚·ÛÈṲ̂ӷ Û ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .324 5.11 ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325 6. Δ· ‰È·ı¤ÛÈÌ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ÏÔÁÈÛÌÈο ÛÙ· Û¯ÔÏ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325 7. ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂÚÈ‚·ÏÏfiÓÙˆÓ . . . . . . .326 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330 5.7 ¶ÚÔÛÔÌÔÈÒÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ΔÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331 ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ Δ˙ÈÌÔÁÈ¿ÓÓ˘, ∞Ó·ÛÙ·Û›· ™ÈfiÚÂÓÙ· 331 ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331 1. To ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .332 2. ΔÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ˆ˜ ̤ÛÔ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ . . . . . . . . .333 3. ∫ÚÈÙ‹ÚÈ· ÔÈfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ ÛÙÔÓ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ πÛÙfi . . . . . . . . . . .337 4. ™˘ÓÂÚÁ·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ‚·ÛÈṲ̂Ó˜ ÛÙÔÓ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ πÛÙfi . . . . . . .339 5. ¢ÈÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙÔÓ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ πÛÙfi (WebQuests) . . . . .341 6. ™¯Â‰È·ÛÌfi˜ ‰ÔÌËÌ¤ÓˆÓ ‰ÈÂÚ¢ÓËÙÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ . . . . . . . . . . . . . .343 ™‡ÓÔ„Ë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .350 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .350 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ∂ÚÁ·Ï›· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351 ¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· ª. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘ 351 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351 ™ÎÔfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· 14
  • 17. 351 ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351 π. °∂¡π∫∂™ £∂øƒ∏™∂π™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .353 1. ΔÔ Ï¿ıÔ˜ ˆ˜ ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ . . . . .353 2. ∞ÍÈÔÏfiÁËÛË, ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354 ππ. ∂ƒ°∞§∂π∞ ∞•π√§√°∏™∏™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357 1. √ º¿ÎÂÏÔ˜ ∂ÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ ª·ıËÙ‹ (portfolio assesment) . . . . . . . . . . . .357 1.1 ΔÈ Â›Ó·È ÙÔ «portfolio»; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357 1.2 ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358 1.3 ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358 1.4 ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ù· ›‰Ë ÙÔ˘; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358 1.5 ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ù· Û˘ÛÙ·ÙÈο ÙÔ˘ ÛÙÔȯ›·; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359 1.6 ¶Ò˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ÙÔ portfolio; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359 1.7 ¶ÔÈÔÈ ı· ¤¯Ô˘Ó ‰Èη›ˆÌ· ÚfiÛ‚·Û˘ ÛÙÔ portfolio; . . . . . . . . . . . .361 1.8 ¶Ò˜ ·ÍÈÔÏÔÁÂ›Ù·È ÙÔ portfolio; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .361 1.9 ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘ portfolio; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362 ∞ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÈÌÔÚʈÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364 º‡ÏÏÔ AÍÈÔÏfiÁËÛ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364 μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .366 ¶∞ƒ∞ƒΔ∏ª∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369 ∂¡ΔÀ¶√ 1: º∞∫∂§√™ ∂ƒ°∞™πø¡ ª∞£∏Δ∏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369 ∂¡ΔÀ¶√ 2: ∞•π√§√°ø Δ∏¡ ∂ƒ°∞™π∞ ª√À . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370 ∂¡ΔÀ¶√ 3: ¶∞ƒ√À™π∞∑ø Δ∏¡ ∂ƒ°∞™π∞ ª√À . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .371 ∂¡ΔÀ¶√ 4: √ Δƒ√¶√™ ª∂§∂Δ∏™ Δø¡ ª∞£∏Δø¡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372 ∂¡ΔÀ¶√ 5: √ƒ°∞¡ø™∏ Δ√À Ã√¡√À °π∞ ª∂£√¢π∫∏ ∂ƒ°∞™π∞ . . . . . . . . .374 ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
  • 18. 16
  • 19. ∂ÈÛ·ÁˆÁÈο ∏ Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Ì·˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ· fiˆ˜ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ÛÙ· ΛÌÂÓ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÂÍÂÏ›¯ıËΠ̠ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË, ÂÂÍÂÚÁ·Û›· Î·È ·ÚÔ˘Û›·ÛË ˘ÏÈÎÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ, ÙfiÛÔ Ù˘ ÚÒÙ˘ fiÛÔ Î·È Ù˘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ‚·ıÌ›‰·˜ Ô˘ ÌÔ¯ıÔ‡Ó ÛÙË Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ηÏÏȤÚÁÂÈ·˜ ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó‡̷ÙÔ˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ·Ú·Î¿Ùˆ, ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· 4, Ì ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜: ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Â‰Ò ÂÓÓÔÂ›Ù·È ÙÔ Â›‰Ô˜ ÛΤ„˘ Ô˘ (·) ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Û·Ê‹ ·ÍÈÔÏÔÁÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Î·È Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Î·È (‚) ηٷϋÁÂÈ ÛÙËÓ ‰È·Ù‡ˆÛË Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ Ì¤Û· ·fi ÙË ¯Ú‹ÛË ÎÚÈÙËÚ›ˆÓ. √ Lipman ¤¯ÂÈ ÚÔÛı¤ÛÂÈ ÛÙ· ·Ú·¿Óˆ ‰˘Ô ·ÎfiÌË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ÛΤ„˘: ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÁÈ· ·˘Ùfi‰ÈfiÚıˆÛË Î·È ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· ÛÙ· ‰Â‰Ô̤ӷ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Ï·ÈÛ›Ô˘, ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ÈÛÙ‹ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Ù˘ Ù˘È΋˜ ÏÔÁÈ΋˜. °È’ ·˘Ùfi ·ÔηÏ› ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÛΤ„Ë (∫ˆÛÙ·Ú›‰Ô˘-∂˘ÎÏ›‰Ë, 1997:21, Lipman 1994:116). ¢È¢ÎÚÈÓ›˙ÂÙ·È, fiÙÈ Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ¿ÚÂÈ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÌÈ·˜ ÁÓˆÛÙÈ΋˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜, ·ÏÏ¿ ÓÔÂ›Ù·È ˆ˜ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÒÓ, ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ Î·È ÌÂÙ·ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ‰ÂÍÈÔًوÓ, fiˆ˜ Î·È ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ÂÓÂÚÁÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û˘Ó‰˘·ÛÙÈο ηٿ ÂÚ›ÙˆÛË. ∏ ™ÙÔ¯·ÛÙÈÎÔ-ÎÚÈÙÈ΋ ™Î¤„Ë (reflective thinking) Â›Ó·È ÌÈ· ۯ‰fiÓ Û˘ÓÒÓ˘ÌË ¤ÓÓÔÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È Î·Ù¿ ÙÈ Â˘Ú‡ÙÂÚË. ∞˘Ù‹ Ë ÌÔÚÊ‹ ÛΤ„˘, ·Ó¢ڛÛÎÂÈ Û¯¤ÛÂȘ, ÂÈχÂÈ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔ ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· Ù˘ ıÂÒÚËÛ˘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ ÙÚfiˆÓ Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÎÎÈÓÔ‡Ó ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜. μ·ÛÈÎfi Ù˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Â›Ó·È Ë ÌÂÙ·ÁÓˆÛÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·, Ô˘ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ Î·È ÙÔ˘ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈË̤ÓË ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈÒÓ (ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, 2005: 77-78). ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë ÂÓÓÔÂ›Ù·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Ë ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û· ÛΤ„Ë. ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÂΛÓÔ ÙÔ ‘›‰Ô˜ Ù˘ ÛΤ„˘, fiÔ˘ ÚˆÙfiÙ˘˜ ȉ¤Â˜ Î·È Ì¤ıÔ‰ÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ÁÈ· Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ, Ô˘ ÍÂʇÁÔ˘Ó ·fi Ù· ηıÈÂڈ̤ӷ ÓÔËÙÈο Û¯‹Ì·Ù· Î·È ·fi ÙȘ ‰Â‰Ô̤Ó˜ ıˆڋÛÂȘ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜’. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È, ˆÛÙfiÛÔ, fiÙÈ Ë ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ÚˆÙÔÙ˘›· Î·È Ë ÓÔËÙÈ΋ Â˘Î·Ì„›· Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û· ÛΤ„Ë ÂÓ¤¯ÂÈ ÌÈ· ÏÔÁÈ΋. ¢ËÏ·‰‹, fiÙÈ ·˘Ùfi ÙÔ Â›‰Ô˜ ÛΤ„˘ ˘·ÎÔ‡ÂÈ Î·È Û ÛÎÔÔ‡˜ Î·È Û ÎÚÈÙ‹ÚÈ·. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ ·‚¿ÛÈÌÔ Ó· ˘ÔÛÙËÚȯı› fiÙÈ Ë Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Û· ÛΤ„Ë Û˘Ó·ÚÙ¿Ù·È Ì ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë ÂÓÒ Ë ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û· Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë. (¶·Ú·Û΢fiÔ˘ÏÔ˜, 2004). ™¯ÂÙÈο ÙÒÚ· Ì ÙËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› ÌÈ· ıÂÌÂÏÈ҉˘ ‰˘ÛÎÔÏ›·: Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ (‰ËÏ. ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Û·) ÛΤ„Ë ·ÊÔÚ¿ ÛÙË Û‡ÏÏË„Ë, ÂÂÍÂÚÁ·Û›· Î·È Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÌË ÚԂϤ„ÈÌˆÓ ·Ú¯Èο ··ÓÙ‹ÛˆÓ/χÛÂˆÓ Û ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·/ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·Ó·Î‡ÙÔ˘Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·, ÂȉÈο ·Ó ÊÚÔÓÙ›ÛÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi Ù˘ Ì ÛÙÔȯ›· Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·˜ – ·Ó ÂȯÂÈÚ‹ÛÔ˘Ì ‰ËÏ. ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ Ì ÛÙÔȯ›· Ù˘ Ú·ÎÙÈÎԂȈ̷ÙÈ΋˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ ÒÛÙÂ Î·È Ë ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ Ó· ·˘ÍËı› Î·È 17
  • 20. Ô ÂÁÎψ‚ÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Ó· ·˘ÍËı›. º·ÈÓÔÌÂÓÈο ÏÔÈfiÓ ¤¯Ô˘Ì ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ¤Ó· ·Ú¿‰ÔÍÔ Ô˘ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ÂÍ‹˜ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎfiÙËÙ·: ˙ËÙ¿Ì ÙËÓ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ‰ÈÂÚÁ·ÛÈÒÓ Ô˘ ÙÂÏÈο Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ÌË ÂÍ·Ú¯‹˜ ÚԂϤ„ÈÌ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù· ÔÔ›· ÏfiÁˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù˘ ʇÛ˘ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ·Ê‹ÓÔ˘Ó ÔÏÏ¿ ÂÚÈıÒÚÈ· ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡. ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Â‡ÎÔÏ· ηٷÓÔËÙfi ‘ÔÈ Ë ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙÔ ‘ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·’ (‰ËÏ. ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ‹ ÙË Ï‡ÛË) ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Â›Ù¢Í˘ ÙÔ˘. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·ÊÔÚ¿ ÛÙË ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ ı· ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ fiÚˆÓ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂˆÓ Ô˘ Â›Ó·È ·Ó·Áη›Â˜ (Ó· ÙÔÓÈÛı› fï˜ fi¯È Î·È ÈηӤ˜) ÒÛÙ ӷ ‰È¢ÎÔÏ˘ÓıÔ‡Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Î·È ÔÏÏ·ÏÒÓ Ï‡ÛÂˆÓ – ·ÓÙ› ÙÔ˘ ¢ÎÙ·›Ô˘, ηٿ ÙËÓ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Û· ÛΤ„Ë, ÌÔÓÔÛ‹Ì·ÓÙÔ˘ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÙÔÓ›˙ÂÙ·È Ô Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ Ù˘ ·Ô‰Ô¯‹˜ Î·È Âȉ›ˆÍ˘ Ù˘ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ Ï‡ÛÂˆÓ Ì ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÂͤٷÛË, ÂÔ̤ӈ˜ Ï‹ÚË Î·È ‰ÈÂÍÔ‰È΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ¯ˆÚ›˜ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ ‹ ¿ÏϘ ÚÔηٷϋ„ÂȘ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ Ô˘ ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Ï‡ÛˆÓ. ŒÓ· ‰Â‡ÙÂÚÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ Â›Ó·È Ë ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ (ÙfiÛÔ Û Â›Â‰Ô ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ Î·È ‡Ï˘, fiÛÔ Î·È ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ Î·È ·ÚÔ˘Û›·Û˘) ÒÛÙ ӷ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È Û ‰‡Ô ··ÈÙ‹ÛÂȘ: ŸÙÈ ·¢ı‡ÓÂÙ·È Û ÂÓ‹ÏÈΘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜. ŸÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÔÚ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› Î·È ÁÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË ·fi ·fiÛÙ·ÛË, ÏfiÁˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù˘ ʇÛ˘ ÙÔ˘ «ÎÔÈÓÔ‡» ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·¢ı‡ÓÂÙ·È. ∏ ·Ó¿ÁÎË ·ÓÙ·fiÎÚÈÛ˘ ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ‰È¿Ù·ÍË ˘ÏÈÎÔ‡ Ì ٷ ÂÍ‹˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: ∞Ó¿‰ÂÈÍË Ù˘ ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜. ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË Î·È ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ıˆÚËÙÈÎÒÓ ·ÊÂÙËÚÈÒÓ fi¯È ÌfiÓÔ Ì ÂÓÓÔÈÔÏÔÁ‹ÛÂȘ ·ÏÏ¿ Î·È ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌÂÓÔÔ›ËÛ˘. ∏ ·Ó¿ÁÎË ·Ó¿Ù˘Í˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Ì ٷ ·Ú·¿Óˆ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ‰ÔÌ‹˜ ÙˆÓ ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ù· ÂÍ‹˜ ÛÙÔȯ›·: ™ÎÔfi˜ ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· AÔÙÂϤÛÌ·Ù· ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ΔÔ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÒÌ· Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ™‡ÓÔ„Ë μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Î·È º‡ÏÏÔ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔ˘ ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Î¿ı ıÂÌ·ÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂϛ٠·fi ÙÚÂȘ ˙ÒÓ˜ ÂÈ̤18
  • 21. ÚÔ˘˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ. ∏ ÚÒÙË ˙ÒÓË ı¤ÙÂÈ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ‘‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘’ ÌÂٷ͇ ÂÎ·È‰Â˘ÙÔ‡ Î·È ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Î·È ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ˙ÒÓË, ·ÔÙÂÏ› Î·È ÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÒÌ· Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù·‚ÏËı› ‰Â οı ‰˘Ó·Ù‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÒÛÙ ӷ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÒÛÙ ӷ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ·ÊÂÓfi˜ Ë ÂÌ¤‰ˆÛË Ù˘ ηٷÓfiËÛ˘ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ë ÂÌ‚¿ı˘ÓÛË Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ‰È·Ï·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÛÙË ÂÓfiÙËÙ·. Δ¤ÏÔ˜ ÛÙË ÙÚ›ÙË ˙ÒÓË ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂΛӷ Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ηıÈÛÙÔ‡Ó ‰˘Ó·Ù‹ ÙËÓ ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚË ÌÂϤÙË Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓˆÓ. £ÂˆÚԇ̠fiÙÈ Ô Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ·˘ÙÒÓ ÛÙË ‰ÔÌ‹ οı ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÙȘ ηıÈÛÙ¿ ·Ôχو˜ ηٿÏÏËϘ η ÁÈ· ÌÂϤÙË ·fi ·fiÛÙ·ÛË. ¶·Ú·Ù›ıÂÙ·È ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÛÔ˘‰ÒÓ ·Ú¯Èο ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÙfiÛÔ Ë ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· fiÛÔ Î·È ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Â›Ó·È ÎÔÈÓ¿ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ‚·ıÌ›‰ˆÓ. ∞˘Ùfi ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ›Ù·È Â›Ó·È: ñ Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ÂÍÂȉÈÎÂ‡Ô˘Ó ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÂÌ‰ˆÛ˘/ÂÌ‚¿ı˘ÓÛ˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ¤¯ÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë Î·È Ù· ·Ó·Ï˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆÓ ‚·ıÌ›‰ˆÓ. ñ Ë ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ ‘Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜’ Ô˘ ÏfiÁˆ Ù˘ ʇÛ˘ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Â›Ó·È Î¿ˆ˜ ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘. Δ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·˘Ù¿ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÂÍ‹˜: ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ ∫ÚÈÙÈ΋ ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË £ÂˆÚÈÒÓ ª¿ıËÛ˘ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÔ˘‰ÒÓ - ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ŸÚÔÈ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ¶·Ú·ÁˆÁÈ΋ ª¿ıËÛË Î·È ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜: ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ π Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ππ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘ ∫ÚÈÙÈ΋ ∞Ó¿ÁÓˆÛË ∫ÂÈÌ¤ÓˆÓ ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∞ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹ ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∫·ÈÓÔÙÔÌ›· ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ¿ÙÔÌ·: ∂ÈÙÒÛÂȘ ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ Û¯ÔÏÈ΋˜ Ù¿Í˘ ∏ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛË ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: £ÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È Ù‡ÔÈ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ 19
  • 22. ∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: §‹„Ë ·fiÊ·Û˘ ∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: ∞Ó¿Ï˘ÛË Î·È Û¯Â‰È·ÛÌfi˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: À¤Ú‚·ÛË ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ ΔÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ Δ¶∂ ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ΔÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ∂ÚÁ·Ï›· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ ∫ÚÈÙÈ΋ ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË £ÂˆÚÈÒÓ ª¿ıËÛ˘ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÔ˘‰ÒÓ - ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ŸÚÔÈ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ¶·Ú·ÁˆÁÈ΋ ª¿ıËÛË Î·È ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜: ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ π Δ¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ππ ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘ ∫ÚÈÙÈ΋ ∞Ó¿ÁÓˆÛË ∫ÂÈÌ¤ÓˆÓ ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∞ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ∫·Ù·Ó·ÏˆÙ‹ ∂Ê·ÚÌÔÁ¤˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋/ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë: ∫·ÈÓÔÙÔÌ›· ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ¿ÙÔÌ·: ∂ÈÙÒÛÂȘ ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ Û¯ÔÏÈ΋˜ Ù¿Í˘ ∏ ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛË ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: £ÂˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È Ù‡ÔÈ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ∂›Ï˘ÛË ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜: ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ΔÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ Δ¶∂ ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ΔÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ∂ÚÁ·Ï›· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ ∫Ï›ÓÔÓÙ·˜ ı¤Ïˆ Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ ıÂÚÌ¿ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∞ÓÔÈÎÙÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ Ì·˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ó·هͷÌ ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›. ∏ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ‹Ù·Ó ıˆÚÒ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋, Â›ÔÓË Î·È ÂÍÂÏ›¯ıËΠÛÂ Û˘Óı‹Î˜ ¯ÚÔÓÈ΋˜ ›ÂÛ˘. ¶·ÚfiÏ· ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ÈÛÙ‡ˆ ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô˜ fi¯È ÌfiÓÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ·ÏÏ¿ Î·È Â˘¯¿ÚÈÛÙË. ΔÔ ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙËÓ Î. ∞. °Ï¿ÚÔ˘ Ô˘ ÂÈÌÂÏ‹ıËΠÙË ÌÔÚÊÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ. ∂›Ó·È ‚¤‚·È· ·˘ÙÔÓfiËÙÔ fiÙÈ ıÂÙÈο ÛËÌ›· ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÈÛÙÒÓÔÓÙ·È Û fiÏÔ˘˜. √È fiÔȘ ÂÏÏ›„ÂȘ ÛÙË Û‡ÏÏË„Ë Î·È ÙÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi Ì ‚·Ú‡ÓÔ˘Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο. μ·Û›Ï˘ ∫Ô˘Ï·˚‰‹˜ 20
  • 23. £ÂˆÚ›Â˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋-ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë ¢¤ÛÔÈÓ· Δ۷ΛÚË, ª·Ú›· ª. ∫·ÂÙ·Ó›‰Ô˘ ™ÎÔfi˜ ™ÎÔfi˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È Ë ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ηٷÓÔËıÔ‡Ó ÔÈ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ô˘ ÙȘ ‰È¤Ô˘Ó Î·È Ó· ·Ó·‰ÂȯıÔ‡Ó ÔÈ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Î·È ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË. ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ∞ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ªÂ ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÔÈ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË: ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ô˘ ‰È¤Ô˘Ó ÙȘ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ ÛÙËÓ ÔÚ›· ÂͤÏÈÍ‹˜ ÙÔ˘˜. ñ ¡· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Î·È ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÂÎ·›‰Â˘Û˘. ñ ¡· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘, ÁÈ· Ó· ÙȘ ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ·Ó¿ÏÔÁ· ÛÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ¤ÚÁÔ. ñ ¡· ¢·ÈÛıËÙÔÔÈËıÔ‡Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤ÓÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÚfiÏÔ˘˜ Ô˘ ÂÈÛ·Á¿ÁÔ˘Ó ÔÈ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ó· ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÔ‡Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋. ñ ¡· ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛıÔ‡Ó ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ. ŒÓÓÔȘ-∫ÏÂȉȿ ™˘ÌÚÂÚÈÊÔÚÈÛÌfi˜, ÂÓ›Û¯˘ÛË, ·fiÛ‚ÂÛË, ÌÔÚÊ‹ (Gestalt), ÁÓˆÛÙÈÎfi Û¯‹Ì· ‰Ú¿Û˘, ÎÔÈÓˆÓÈÔÁÓˆÛÙÈ΋ ıˆڛ·, ÁÓˆÛÙÈÎfi˜ ¯¿ÚÙ˘, ‰›Ô, ‰ÔÌÈÛÌfi˜, ·ÊÔÌÔ›ˆÛË, Û˘ÌÌfiÚʈÛË, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ÂÔÈÎÔ‰ÔÌÈÛÌfi˜, ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹, ·Ó·Î·Ï˘ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË, ÚÔÔÚÁ·ÓˆÙ‹˜, ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ÚÔÛÔ¯‹, ∑ÒÓË ∂ÈΛÌÂÓ˘ ∞Ó¿Ù˘Í˘ (∑PD), ·Ú·Ù‹ÚËÛË Î·È Ì›ÌËÛË ÚÔÙ‡Ô˘, ·˘ÙÂ¿ÚÎÂÈ·, ÚÔÛˆÔÎÂÓÙÚÈ΋ ıˆڛ·, ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ·ÈÛıËÙËÚȷ΋ ÌÓ‹ÌË, ‚Ú·¯‡¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË, Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ÌÓ‹ÌË, Ï‹ıË, ÌÓËÌÔÓÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜, Ù‡ÔÈ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘, ÙÚÈ·Ú¯È΋ ʇÛË Ù˘ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘. 21
  • 24. ∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ∏ ÔÏ˘ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Û ۯ¤ÛË Ì ÙË ‰˘Ó·ÌÈ΋ ¤ÎÚËÍË Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÛÊ·ÈÚÈÎÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ (Morin E, 1999, 1999a). ∏ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂÔ¯‹ Â›Ó·È ·ÓÙÈ̤وË Ì ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Ù˘ ÛΤ„˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, ̤۷ Û ¤Ó· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ·ÓÙÈηÙÔÙÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋, ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ Î·È ÁÓˆÛÙÈ΋ ÂÙÂÚfiÙËÙ·. ΔÔ Ó¤Ô ·˘Ùfi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ ÙÔÓ Â·Ó·ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÁÈ· ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· ̤۷ ·fi Ó¤Ô˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÛΤ„˘ Ô˘ ˘ÔÎÈÓÔ‡Ó ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Ó· ÂÈϤÁÂÈ ÎÚÈÙÈο Î·È Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο. √È Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ¤Ú¢Ó˜ ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË ‰›ÓÔ˘Ó ¤ÌÊ·ÛË ÙfiÛÔ ÛÙÔ ÙÈ (‰ËψÙÈ΋ Ì¿ıËÛË «declarative») fiÛÔ ÛÙÔ Ò˜, (‰È·‰ÈηÛÙÈ΋ Ì¿ıËÛË «procedural»), (Anderson, 1983, ¡Ù¿‚Ô˘, 2000), ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜, ¤ÙÛÈ, ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ «Ì·ı·›Óˆ Ò˜ Ó· Ì·ı·›Óˆ». ∏ Ì¿ıËÛË ÏÔÈfiÓ, ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È fi¯È ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ·Ï‹˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÌÂÙ¿‰ÔÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ·fi ÙÔÓ ‰¿ÛηÏÔ ÛÙÔÓ Ì·ıËÙ‹, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ÌÈ· Û‡ÓıÂÙË ÂÂÍÂÚÁ·Û›·, fiÔ˘ Ô Ì·ıËÙ‹˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁ¿ ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ Î·È Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘. Àfi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·, Ô Ì·ıËÙ‹˜ ‰ÂÓ ·ÔÛÙËı›˙ÂÈ ÙË ÁÓÒÛË, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ÔÈÎÂÈÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ÙË ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο, Ì¿ÏÈÛÙ·, Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ ÔÈ Û˘Ó¯›˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ Î·È Ô fiÁÎÔ˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÔ˘Ó ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘. ™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È, ˆÛÙfiÛÔ, fiÙÈ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÂÓÙ¿ÛÛÔ˘Ó ÛÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔ˘˜ ÚËÙ¿ ‹ ˘fiÚÚËÙ· ·Ú·‰Ô¯¤˜ ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘. ŸÌˆ˜, ÔÈ ·Ú·‰Ô¯¤˜ ·˘Ù¤˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Û˘Ó‹ıÂÈ·˜ ‹ ÂÌÂÈÚÈÛÌÔ‡ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÔÚʈÙÈ΋˜/ÂÈÌÔÚʈÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜. ∏ ÂÍÔÈΛˆÛË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ì ÙȘ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Â›Ó·È ‚·ÛÈ΋ ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘˜ Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛΤ„Ë ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ. 줂·È·, Ë ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ÙfiÛÔ Û ۯ¤ÛË Ì ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ fiÛÔ Î·È Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú¿ÍË Î·ıÈÛÙ¿ ·ÚÎÂÙ¿ ‰‡ÛÎÔÏË ÙËÓ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ‹ ÙÔ˘˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ, ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Î·È ÂÈηχ„ÂȘ Ô˘ ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÔ˘Ó ÌÈ· Û·Ê‹ Î·È ‰È·ÎÚÈÙ‹ ηÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜. Àfi ·˘Ùfi ÙÔ Ú›ÛÌ· ‰ÂÓ ÂÈϤÁÂÙ·È ¤Ó·˜ ÙÚfiÔ˜ ηٿٷ͢ ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ Ì ‚¿ÛË ÙÔÓ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎfi ¿ÍÔÓ· ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ˘ÈÔıÂÙ‹Ù·È ÌÈ· Ù·ÍÈÓfiÌËÛË Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔÓ ¿ÍÔÓ· ÂÛÙ›·Û‹ ÙÔ˘˜: ÁÓÒÛË, ÎÔÈÓˆÓ›·, Ì·ıËÙ‹˜ (Giordan, 2006). ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú·¿Óˆ ηٿٷÍË, ÔÈ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Ì ¿ÍÔÓ· ÙË ÁÓÒÛË Â›Ó·È ÔÈ ·Î·‰ËÌ·˚Τ˜, ÔÈ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜, ÔÈ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÔÈ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈΤ˜ ıˆڛ˜. ªÂ ¿ÍÔÓ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Â›Ó·È ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÔÁÓˆÛÙÈΤ˜ Î·È ÔÈ „˘¯ÔÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ıˆڛ˜. Δ¤ÏÔ˜, Ì ¿ÍÔÓ· ÂÛÙ›·Û˘ ÙÔÓ Ì·ıËÙ‹ Â›Ó·È ÔÈ ·ÓıÚˆÈÛÙÈΤ˜, ÁÂÓÂÙÈΤ˜/ÂÔÈÎÔ‰ÔÌÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÔÈ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ıˆڛ˜. 22
  • 25. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÓfiÙËÙ· Ù¤ÛÛÂÚȘ ‚·ÛÈΤ˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ ‚Ú‹Î·Ó ¿ÌÂÛË ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú¿ÍË. √È ıˆڛ˜ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÔÈ ÂÍ‹˜: ñ ™˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈΤ˜ (Behavioral Learning Theories) ñ °ÓˆÛÙÈΤ˜ (Cognitive/Constructivist Learning Theories) ñ KÔÈÓˆÓÈÔÁÓˆÛÙÈΤ˜ (Social-cognitive Learning Theories) ñ AÓıÚˆÈÛÙÈΤ˜ (Humanities Learning Theories). 23
  • 26. π. ™Àª¶∂ƒπº√ƒπ™Δπ∫∂™ ◊ ™À¡∂πƒªπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ √È ıˆڛ˜ ÙÔ˘ ™˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÌÔ‡ Ì ·ÚÈÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ∞ÌÂÚÈηÓÔ‡˜ Watson (Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô Ì¿ıËÛ˘), Thorndike (‰ÔÎÈÌ‹ Î·È Ï¿ÓË), Skinner (Û˘ÓÂÈÚÌÈ΋-Û˘ÓÙÂÏÂÛÙÈ΋ Ì¿ıËÛË) Î·È ÙÔ ƒÒÛÔ Pavlov (Û˘ÓÂÈÚÌÈ΋-ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÍ·ÚÙË̤ÓË Ì¿ıËÛË) ·Û¯ÔÏ‹ıËÎ·Ó Ì ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Î·È ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ¤Î‰ËÏˆÓ ·ÓÙȉڿÛÂˆÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. √È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ ‰ÂÓ ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚Ô‡Ó ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ¤Ó· ÂÚ¤ıÈÛÌ· ·fi ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ̤¯ÚÈ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ë ·ÓÙ›‰Ú·ÛË: ∂(∂Ú¤ıÈÛÌ·) ∞(∞ÓÙ›‰Ú·ÛË) √È ıˆڛ˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, ÁÈ· ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ∂ÛÙÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÔÚ·Ù‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ·ÁÓÔÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·fiÚ·ÙË (ΛÓËÙÚ·, ÛΤ„ÂȘ, Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·). ΟΡΑΤΟ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Φυσικά Χαρακτηριστικά Πράξεις - Λόγια Κίνητρα - Σκέψεις Αξίες - Συναισθήματα ΑΟΡΑΤΟ ΣΤΑΣΗ ¶ËÁ‹: °È·ÓÓÔ˘Ï¤·˜, ª. (1998). ™¯‹Ì· 1 √ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌfi˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È Ù˘ ÛÙ¿Û˘ Ì ·Áfi‚Ô˘ÓÔ ΔÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÂͤÏÈ͢ Ù˘ ™˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÓÂÔÛ˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙ¤˜ Ì ·ÚÈÔ ÂÎÚfiÛˆÔ ÙÔÓ Hull (ÂӉȿÌÂÛ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜ ÛÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi-Ï·Óı¿ÓÔ˘Û· Ì¿ıËÛË) Ô˘ ÂÛÙ›·Û ÙÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓ ÛÙÔ «Ì·‡ÚÔ ÎÔ˘Ù›» ÛÙËÓ «·fiÚ·ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿» ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, Ë ÔÔ›· ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ÂÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜ Û ·ÓÙ›‰Ú·ÛË. ¢ËÏ·‰‹, Ë ·Ú¤Ì‚·ÛË 24
  • 27. ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ÛÙË Û¯¤ÛË ∂ÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜-∞ÓÙ›‰Ú·Û˘ ÂÍËÁ› ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÙfïÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ ÂÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜. ∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÓÂÔÛ˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÒÓ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎÔ‡ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ Ì¿ıËÛ˘, ˆ˜ Û¯¤ÛË ÂÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜-·ÓÙ›‰Ú·Û˘ Ì ÙËÓ ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡(√). ∞fi ÙÔ ∂ ∞ ÛÙÔ ∂ √ ∞ 1. μ·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ 1.1 ∂Ó›Û¯˘ÛË – ΔÈ̈ڛ· ∂Ó›Û¯˘ÛË ıˆÚÂ›Ù·È «ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÌÈ· ·ÓıÚÒÈÓË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Î·È ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙË Û˘¯ÓfiÙËÙ· ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ Ù˘ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘ ·˘Ù‹˜, ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ¿ Ù˘ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÁηٷÛÙ·ı› Î·È Ó· ·ÁȈı› ÛÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi Ó¢ÚÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·» (ºÔ˘ÓÙÔÔ‡ÏÔ˘, 2001). ∂ΉËÏÒÓÂÙ·È Ì Â·›ÓÔ˘˜ ‹ Ì ˘ÏÈο ·Á·ı¿ (‰ÒÚ·, ¯Ú‹Ì·Ù·) Î·È ·ԂϤÂÈ ÛÙËÓ ÂÓ‰˘Ó¿ÌˆÛË ÌÈ·˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ· Ë ÙÈ̈ڛ· ¤¯ÂÈ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·Ô‰˘Ì¿ÌˆÛË ‹ ÙË Î·Ù·ÛÙÔÏ‹ ÌÈ·˜ ·ÓÂÈı‡ÌËÙ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. 1.2 AfiÛ‚ÂÛË ∏ ·fiÛ‚ÂÛË Û˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ÛÙ·ıÂÚ‹ Â›‰ÂÈÍË ·‰È·ÊÔÚ›·˜ ·¤Ó·ÓÙÈ Û ÌÈ· ·ÓÂÈı‡ÌËÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿. ŒÙÛÈ, Ë ÌË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÛÙȘ ÌË ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ·Ôı¿ÚÚ˘ÓÛ‹ ÙÔ˘˜. 2. ¶·Ú·‰Ô¯¤˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ Ì¿ıËÛ˘: ñ ŒÌÊ·ÛË ÛÙË ‰ËψÙÈ΋ ÁÓÒÛË ñ ª¿ıËÛË ÂÈÎÂÓÙڈ̤ÓË ÛÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ñ ΔÔ Ï¿ıÔ˜ ‰ÂÓ ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ·È‰·ÁˆÁÈο ñ √ Ì·ıËÙ‹˜ ÂÎÙÂÏ› ¯ˆÚ›˜ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁ¿ ñ ∫·Ù·ÎÂÚÌ·ÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙ¤·˜ ‡Ï˘ ñ °Ú·ÌÌÈ΋ ‰È¿Ù·ÍË ÙˆÓ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ (ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈο) ñ ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· (ÙÂÏÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË). 25
  • 28. 3. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ì ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ì¿ıËÛ˘ ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· 1 ÕÛÎËÛË ÁÈ· Ì·ıËÙ¤˜ Ù˘ ™Δ´ Ù¿Í˘ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡ ™¯ÔÏ›Ԣ (√∂¢μ:1996). ∂ÎÊÒÓËÛË: «™˘ÌÏËÚÒÓˆ ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ Ì fi,ÙÈ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ fiˆ˜ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: (ηٷ¯Â›ÌˆÓÔ, ηٿÌÔ˘ÙÚ·, ηٿ̷ٷ, ηٿηډ·, ηٷÎfiÎÎÈÓÔ˜, ηٷÁ‹˜, ηٷΛÙÚÈÓÔ˜). ¶.¯.: ΔÔ˘ Ù· ›· ηٿÌÔ˘ÙÚ· ΔÔÓ ÎÔ›Ù·˙· ....................... √È ¯ÂÈÌÂÚÈÓÔ› ÎÔÏ˘Ì‚ËÙ¤˜ οÓÔ˘Ó Ì¿ÓÈÔ ÙÔ ....................... ∞’ ÙÔÓ Êfi‚Ô ÙÔ˘ ¤ÁÈÓ ....................... ŒÁÈÓ ....................... ·’ ÙË ÓÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ŸÙ·Ó ÙÔ ¿ÎÔ˘ÛÂ, ÙÔ ‹ÚÂ…………… ∫·ı›Û·ÌÂ…………….οو ·’ ÙÔ ‰¤ÓÙÚÔ». ™¯fiÏÈ· 1. √ Ì·ıËÙ‹˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÚÈıÒÚÈ· ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÂÈÏÔÁÒÓ, ·ÊÔ‡ ‰›ÓÔÓÙ·È ÂÙ¿ ϤÍÂȘ ÁÈ· ÂÙ¿ ÎÂÓ¿ ÛÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ. 2. ∏ Ì¿ıËÛË Â›Ó·È ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂ÓË Û ÌÈ· Ù˘ÔÏÔÁ›· ¿ÛÎËÛ˘: «Û˘ÌÏËÚÒÓˆ fiˆ˜ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·» Î·È Ô Ì·ıËÙ‹˜ ηÏÂ›Ù·È Ó· οÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ˘ ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. 3. ∏ ÁÏÒÛÛ· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ·ÔÏ·ÈÛȈ̤ӷ Î·È ‰ÂÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÂÚ›ÛÙ·ÛË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜. ¢ËÏ·‰‹, ÛËÌ·ÛÈÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ˆ˜ Ô˘‰¤ÙÂÚË Ù¯ÓÔÏÔÁ›·. 4. ¢ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·È ·ÔÎÏ›ÛÂȘ ·fi ÙÔ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ. 5. √ Ì·ıËÙ‹˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÚÈıÒÚÈ· ÂÈÏÔÁÒÓ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ı· ·Ó·‰Â›ÎӢ ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÙÔ˘ ÈηÓfiÙËÙ·, fiˆ˜ Î·È Î·Ì›· ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÂÂÎÙ›ÓÂÈ Î·È Ó· ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘. ¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 1 ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Î·È ˙ËÙ‹ÛÙ ٷ Û¯fiÏÈ¿ ÙÔ˘˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙȘ ·Ú·‰Ô¯¤˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜. 26
  • 29. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· 2 √ °È¿ÓÓ˘ Ã, Ì·ıËÙ‹˜ Ù˘ μ´ §˘Î›Ԣ ÛÙÔ ¡ÔÌfi ∞ÙÙÈ΋˜ ηı˘ÛÙÂÚ› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÙËÓ ÚÔÛ¤ÏÂ˘Û‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ Ì¿ıËÌ· ÙËÓ 1Ë ÒÚ· οı ¢Â˘Ù¤Ú· Î·È ΔÂÙ¿ÚÙË. √ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ οÓÂÈ Î¿ı ÊÔÚ¿ Û˘ÛÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Î·ı˘ÛÙ¤ÚËÛË, ÂÓ Â›‰Ë ÎËÚ‡ÁÌ·ÙÔ˜, Î·È ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚÂÙ·È Ó· Ì¿ıÂÈ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ô °È¿ÓÓ˘ ηı˘ÛÙÂÚ› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο. √ °È¿ÓÓ˘ ·Ú¿ Ù· ‰ÂÈÎÙÈο Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ηı˘ÛÙÂÚ›. øÛÙfiÛÔ, fiÙ·Ó Ô °È¿ÓÓ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È ÌÈ· ¢Â˘Ù¤Ú· ¤ÁηÈÚ· ÙËÓ ÚÒÙË ÒÚ· ÛÙÔ Ì¿ıËÌ·, ‰ÂÓ ÂÈÛÚ¿ÙÙÂÈ Î·Ó¤Ó· Û¯fiÏÈÔ Ô˘ Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ·Ô‰ÂÎÙ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘. ™¯fiÏÈ· √ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ Ì ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ‹/Î·È Ì ÙȘ ÂÈÏ‹ÍÂȘ ÙÔ˘ ÙË ÌË ·Ô‰ÂÎÙ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË, ÂÓÒ ı· ¤ÚÂ Ì ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ Ó· ÙËÓ ·ÔÛ‚¤ÛÂÈ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙËÓ ·fiÛ‚ÂÛË fiÙ·Ó Ô °È¿ÓÓ˘ ÂΉËÏÒÓÂÈ ÙËÓ ·Ô‰ÂÎÙ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿. ∂›Û˘, ÌÔÚ›Ù ӷ Û˘˙ËÙ‹ÛÂÙ Ì ÙÔ˘˜ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ηٿ fiÛÔ ÌÈ· Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ô˘ ·ԂϤÂÈ ÛÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË ‹ ÛÙËÓ ·fiÛ‚ÂÛË ÌÈ·˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˘fi„Ë ÙÔ Ì·ıËÙ‹ ˆ˜ ‰ÚˆÓ ˘ÔΛÌÂÓÔ. Àfi‰ÂÈÍË: ∞ӷ̤ÓÂÙ ̤۷ ·fi ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Ó· ηٷ‰Âȯı›, fiÙÈ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ıˆڛ·˜, Ï›ÂÈ Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ Ô˘ ı· Ô‰ËÁÔ‡Û ̤ۈ ÙÔ˘ ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ÂÈı˘ÌËÙ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Î·È ÛÙËÓ Â‰Ú·›ˆÛ‹ Ù˘. ¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 2 ™Â ÌÈ· Ù¿ÍË ∞´ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ η٤ÁÚ·„·Ó Î·È ·Ó¿ÚÙËÛ·Ó Û ›Ó·Î· «Î·ÓfiÓ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ̤۷ ÛÙË Ù¿ÍË». ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È: ñ ¢ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ì ʷ۷ڛ· fiÙ·Ó Ì·›ÓÔ˘Ì ÛÙËÓ Ù¿ÍË. ñ ¢ÂÓ ·›ÚÓÔ˘Ì ÙÔ ÏfiÁÔ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔÓ ˙ËÙ‹ÛÔ˘ÌÂ. ñ ¢ÂÓ ‰È·ÎfiÙÔ˘Ì ÙÔ Û˘ÌÌ·ıËÙ‹ Ì·˜ fiÙ·Ó ÌÈÏ¿ÂÈ. ñ ¢ÂÓ ÂÙ¿Ì ÛÎÔ˘›‰È· ÛÙËÓ Ù¿ÍË. ñ ¢ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ÎÈÓËÙ¿ ÙËϤʈӷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË. ñ ¢ÂÓ ÙÚÒÌ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜. ñ ŸÔÈÔ˜ ‰ÂÓ ÙËÚ› ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ÙÈ̈Ú›ٷÈ. √È Î·ÓfiÓ˜ ·˘ÙÔ› Û˘Ó¯Ҙ ·Ú·‚È¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜. ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÓÙÔ›ÛÙÂ, Ì ‚¿ÛË ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÌÔ‡, ÙÈ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ‰ÂÓ ÎÈÓËÙÔÔÈ› ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘˜; Àfi‰ÂÈÍË ∞ӷ̤ÓÂÙ ÔÈ ÂÈÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔÈ Ó· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ô˘Û›· Ù˘ ÂÓ›Û¯˘Û˘ ̤ۈ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ηÓfiÓ· Ô˘ οÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÁÈ· fiÛÔ˘˜ ·Ú·‚È¿˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜. 27
  • 30. ¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 3 «ªÈ· Ì·ı‹ÙÚÈ· ÌÈÏ¿ ‹ ÁÂÏ¿ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙˆÓ ¿Ïψӻ. ¶ÚÔÙ›ÓÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜: ñ ¡· ÈÂÚ·Ú¯‹ÛÔ˘Ó, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÈÛÙÈ΋ ıˆڛ·, ÔȘ ·fi ÙȘ ·Ú·Î¿Ùˆ ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ «·fiÛ‚ÂÛË» Ù˘ ÌË ·Ô‰ÂÎÙ‹˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜: ñ √ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ù˘ Ì·ı‹ÙÚÈ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙ‹ Î·È ÚÔÙ›ÓÂÈ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈο ¿ÏϘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ Ù¿ÍË. ñ ∂ÈÏ‹ÙÙÂÈ ÙË Ì·ı‹ÙÚÈ·, ÂÓÒ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ οÓÂÈ Î‹Ú˘ÁÌ· Î·È ·ÂÈÏ›, fiÙÈ ı· ÙËÓ ÛÙ›ÏÂÈ ÛÙÔ °˘ÌÓ·ÛÈ¿Ú¯Ë. ñ ™ÙÚ¤ÊÂÙ·È ÚÔ˜ ÙËÓ Ì·ı‹ÙÚÈ· ϤÁÔÓÙ·˜: «Ô ηÓfiÓ·˜ Â›Ó·È …». ñ ∞Ó·ı¤ÙÂÈ ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙË Ì·ı‹ÙÚÈ· ¤ÙÛÈ, ÒÛÙÂ, Ó· ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔÈ‹ÛÂÈ Ì ¤Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi ÚfiÏÔ. ñ ¡· ηٷÁÚ¿„Ô˘Ó ·ÙÔÌÈο Ì ϤÍÂȘ-ÎÏÂȉȿ ÙÚfiÔ˘˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. 28
  • 31. II. °¡ø™Δπ∫∂™ £∂øƒπ∂™ ª∞£∏™∏™ ∏ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ‰ÒÛÂÈ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ‰ÈÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÓÔ˘ Ô˘ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚Ô‡Ó ÛÙË Û¯¤ÛË ∂ÚÂı›ÛÌ·ÙÔ˜ – ∞ÓÙ›‰Ú·Û˘. ∏ ÂÌÊ¿ÓËÛË Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ (Gestaltpsychologie) ˆ˜ ÂÚÌËÓ¢ÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÛΤ„Ë Î·È ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÂȉÈÎfiÙÂÚ·, ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·È ÂÍËÁ› ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ. ∏ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋ æ˘¯ÔÏÔÁ›· ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›· ÙÔ 1912. √È ÂÈÛËÁËÙ¤˜ Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜ Ì ÙËÓ ÂÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË (Wertheiner, Koffka, Koehler, Lewin) Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô Tolman Ì ÙËÓ ÂÌÚfiıÂÙË-ÛÎfiÈÌË Ì¿ıËÛË Î·È ÙÔ˘˜ «ÓÔËÙÈÎÔ‡˜ ¯¿ÚÙ˜», ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÌÈ· Ó¤· ıÂÒÚËÛË ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ì¿ıËÛË. ∏ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ë ·ÓıÚÒÈÓË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Â›Ó·È ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘, Û˘Ó¿ÓÙËÛ ÈÛ¯˘Ú‹ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Î·È Î·Ù·ÔÏÂÌ‹ıËΠ·fi ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó fiÙÈ ¤Ó· Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘ Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ÙËÓ ¿ıÚÔÈÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘, Î·È fiÙÈ Ù· ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÛÙÔȯ›· Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÌÈ· ‰ÔÌË̤ÓË Î·È ¿ÚÙÈ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ÂÓfiÙËÙ·, ÙË ÌÔÚÊ‹ (Gestalt). ∂ȉÈÎfiÙÂÚ·, ÁÈ· ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Ô ∞˘ÛÙÚÈ·Îfi˜ Ehrenfels (∫ÔÏÈ¿‰Ë˜, 1997·: 38-39) ‰È·Ù‡ˆÛ ‰‡Ô ‚·ÛÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ·: ñ ΔÔ fiÏÔÓ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ ÌÂÚÒÓ ÙÔ˘. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ Û‡ÓıÂÛË Â›Ó·È ¤Ó· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ·, ‰ËÏ·‰‹ οÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ¤Ó· ¿ıÚÔÈÛÌ· Ì ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÓfiÙ˜. ñ ∏ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÁÈ· ÙË ·Ú¯È΋ ÌÔÚÊ‹ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë ›‰È·, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó Á›ÓÂÈ ÌÂÙ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘, ¯ˆÚ›˜ ‚¤‚·È· Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ë ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û¯¤ÛË. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, fiÙ·Ó ·ÏÏ¿˙Ô˘Ì ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ ·ÎÙ›Ó·˜ ÙÔ˘ ·ÎÏÔ˘, Ô Î‡ÎÏÔ˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ «Î‡ÎÏÔ˜». ™ÙË ‚¿ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ıˆڋÛˆÓ, ı· ‚ÚÔ˘Ó ÚfiÛÊÔÚÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÔÈ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ıˆڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ‰Ô̤˜ Î·È ÙȘ ÓÔËÙÈΤ˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. √ fiÚÔ˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ «cognition» ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ fiϘ ÙȘ «·ÓÒÙÂÚ˜» ÓÔËÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ Û˘Ó‰Ú¿ÌÔ˘Ó ÛÙËÓ ·fiÎÙËÛË, ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÛÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ (Neisser, 1974 ÛÙÔ ∫ÔÏÈ¿‰Ë˜ 1997·:19). ™ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ÌÓ‹ÌË, Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË, Ë ÓfiËÛË, Ë ÁÏÒÛÛ·, Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·, Ë Ï‡ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ë Ï‹„Ë ·ÔÊ¿ÛˆÓ, Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë. √È ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ·ÚÂÌ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ∂Ú¤ıÈÛÌ· Î·È ÙËÓ ∞ÓÙ›‰Ú·ÛË, ÓÔËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó Ù· ÚÔÛÏ·Ì‚·ÓfiÌÂÓ· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙÔ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ 29
  • 32. Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ù· ÔÈΛϷ ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·. ∞˘Ù¿ ·ÔıË·ÔÓÙ·È ˆ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜, ·Ú¯Èο ÛÙË «‚Ú·¯˘ÚfiıÂÛÌË» Î·È Î·ÙfiÈÓ ÛÙËÓ «Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌË ÌÓ‹ÌË» (ª·Û¤Ù·˜, 2002:190). 1. μ·ÛÈÎÔ› ıÂÌÂÏȈ٤˜ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ Ì¿ıËÛ˘ 1.1 Max Wertheimer: μ·ÛÈÎÔ› ¡fiÌÔÈ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ √È ÌÂϤÙ˜ ÙÔ˘ Max Wertheimer (1880-1943) ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ‰È·Ù‡ˆÛË ÓfiÌˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÈÛ¯‡ Î·È ÁÈ· ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È ÌÓ‹Ì˘. √È ÓfiÌÔÈ ·˘ÙÔ› Û˘ÌÏËÚÒıËÎ·Ó ·fi ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Ù˘ ªÔÚÊÔÏÔÁÈ΋˜ æ˘¯ÔÏÔÁ›·˜. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È: ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÂȉÔÙÚÔ›·˜. ∏ ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙ·Ó Û˘Ó·ÓÙ¿ ¤Ó· ·ÓÔÚÁ¿ÓˆÙÔ ÔÙÈÎfi ‰›Ô, Ù›ÓÂÈ Ó· ÙÔ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÒÛÙ ÙÔ ‰›Ô Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌÔÚÊ‹. ∂ÏÏ›„ÂȘ Î·È ·Ù¤ÏÂȘ ·Ú·‚ϤÔÓÙ·È. ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ Î·È ÙÔ˘ ‚¿ıÔ˘˜. ∞Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Ô˘ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÚÔÛÔ¯‹, Ô ÓÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ·ÓÙȉȷÛÙ¤ÏÏÂÈ ÙË ÌÔÚÊ‹ ·fi ÙÔ ·ÓÙÈÏËÙÈÎfi Ù˘ ‚¿ıÔ˜. ™¯‹Ì· 2: ¶ÚfiÛˆ· Rubin ™ÙÔ Û¯‹Ì· 2 ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÌÊÈÛËÌ›·˜ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÂÛÙ›·ÛË Ù˘ ÚÔÛÔ¯‹˜, ÛÙË ÌÔÚÊ‹ ‹ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜. ªÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈÏËÙfi, fiÙÈ Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ‹ ÔÈ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÌÈ· ÛË̷ۛ˜ ‹ ÂÚÌËÓ›˜. ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÌÊÈÛËÌ›·˜ ÚÔÛʤÚÂÙ·È ÁÈ· ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Î·È ‰È‰·ÎÙÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Î·È ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘, fiÙ·Ó Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, χÛÂȘ Î·È ÂÚÌËÓ›˜. ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÂÁÁ‡ÙËÙ·˜ ‰Â›¯ÓÂÈ, fiÙÈ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÚÒÓ ‹ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ÁÂÈÙÓÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÔ¯ÚÔÓÈο. 30
  • 33. ™¯‹Ì· 3: ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈÏËÙ¿ ÌÂÌÔӈ̤ӷ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÂÓÒ ‰ÂÍÈ¿ Ë ÂÁÁ‡ÙËÙ· Î·È Ë Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıË ÔÌ·‰ÔÔ›ËÛË ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ Ϥ͢ «Ì‹ÏÔ» ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜ ‰ËÏÒÓÂÈ, fiÙÈ Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ÔÌ·‰ÔÔÈ› Ù· ̤ÚË ‹ Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÂÓfi˜ ‰›Ô˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó fiÌÔÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο fiˆ˜ ¯ÚÒÌ·, ̤ÁÂıÔ˜, Û¯‹Ì·, Î·È Ù· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜. ™¯‹Ì· 4: ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÓfiÌÔ Ù˘ ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ ¤ÍÈ Î¿ıÂÙ˜ ÛÂÈÚ¤˜ ·ÎÏˆÓ ‹ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÂÂȉ‹ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi fiÌÔÈ· ÛÙÔȯ›·, ·Ú¿ ¤ÍÈ ÔÚÈ˙fiÓÙȘ ÛÂÈÚ¤˜ ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘ ‹ Ù˘ «Î·Ï‹˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜» ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ, fiÙÈ Ù· ÔÙÈο Î·È ·ÎÔ˘ÛÙÈο ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÙÈ΋ ‹ ·ÎÔ˘ÛÙÈ΋ Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ηٷÓÔÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó· Û‡ÓÔÏ·. α) β) ™¯‹Ì· 5: ¡fiÌÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘ ñ √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÌÔÚÊÈ΋˜ ·ÏfiÙËÙ·˜ ‹ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜ ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ, fiÙÈ Ë Î·ÓÔÓÈÎfiÙËÙ· Î·È Ë Û˘ÌÌÂÙÚ›· Ù˘ «Î·Ï‹˜ ÌÔÚÊ‹˜» Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙÔ Ó· ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ ÌÓ‹ÌË Û¯‹Ì·Ù·. 31
  • 34. ™¯‹Ì· 6: ¡fiÌÔ˜ Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÚ›·˜ ¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· 4 ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ ·˘Ù‹ ÙË Ì·ÁÈ΋ ÂÈÎfiÓ·. ΔÈ ‚ϤÂÙÂ; ™¯ÔÏÈ¿ÛÙÂ. ¶ËÁ‹: ™ÈÁÔ‡ÚÔ˜. (2001). ™¯‹Ì· 7 1.2 Wolfgang Koehler: ∂ÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË Î·È Ï‡ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ √ Koehler (1887-1967) Â›Ó·È Ô ÂÈÛËÁËÙ‹˜ Ù˘ ÂÓÔÚ·ÙÈ΋˜ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ù˘ Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ë ÔÔ›· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ ‚·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: ñ ∏ Â›Ï˘ÛË ÂÓfi˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÌÈ· ÛÙÈÁÌÈ·›· ¤ÎÏ·Ì„Ë ÙÔ˘ ÓÔ˘ Ô˘ Ô‰ËÁ› Û ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚË ‰Ú¿ÛË Î·È fi¯È ·fi ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ‰ÔÎÈÌ‹˜ Î·È Ï¿ıÔ˘˜. ∞˘Ùfi˜ Ô ÙÚfiÔ˜ Ì¿ıËÛ˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÂÓÔÚ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË. 32