Παρουσίαση για την επίσκεψη του 2ου Δημοτικού Σχολείου Φιλύρου στο Οχυρό Ρούπελ την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου 2013

1. ΟΧΥΡΟ ΡΟΥΠΕΛ

2. 
Πολεμικά οχυρά, ή οχυρά καταφύγια είναι οχυρωμένες
αμυντικές εγκαταστάσεις. Βρίσκονται συνήθως κάτω από την
επιφάνεια του εδάφους, αν και υπάρχουν και μερικά που
εξέχουν επάνω από το έδαφος, μερικές φορές έχουνε και
ορόφους. Χρησιμοποιήθηκαν πολύ στον πρώτο και τον
δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σκοπός των οχυρών ήταν να
εμποδίσουν τη διέλευση από εχθρικών τμημάτων από
σημαντικές οδεύσεις για όσο το δυνατό μεγαλύτερο διάστημα.
Τα επιφανειακά έργα, που ονομάζονται ενεργητικά σκέπαστρα,
είχαν προορισμό την προστασία των οργάνων πυρός και μέσων
παρατήρησης. Τα ενεργητικά σκέπαστρα διακρίνονται με
ορισμένους
τύπους
π.χ.
πολυβολεία,
ολμοβολεία,
βομβιδοβολεία, παρατηρητήρια, σκέπαστρα προβολέων,
σκέπαστρα οπτικών σταθμών κ.α.

4. 
Γραμμή Μεταξά ονομάζεται η περίφημη σειρά
οχυρωματικών έργων, υπόγειων και επίγειων, κατά μήκος των
ελληνοβουλγαρικών συνόρων, που κατασκευάστηκαν με σκοπό
την άμυνα της Ελλάδας σε περίπτωση εισβολής κατά τον
επικείμενο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο και απετέλεσε
τελικά τον κύριο προμαχώνα της. Η Γραμμή Μεταξά αποτελεί το
μεγαλύτερο ελληνικό οχυρωματικό έργο στην νεότερη ιστορία.

6. 

Λόγω της στρατηγικής της σημασίας κατά την διάρκεια
του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, λήφθηκε η απόφαση να
οχυρωθεί η οριογραμμή Ρούπελ με τα ομώνυμα οχυρά.
Αργότερα θεωρήθηκε ότι τα οχυρώματα εκείνα δεν ήταν
αρκετά
ισχυρά.
Αποφασίστηκε,
λοιπόν,
να
κατασκευαστούν περαιτέρω οχυρώσεις, όχι μόνο στην
συγκεκριμένη περιοχή αλλά και καθ' όλο το μήκος των
βορείων ελληνικών συνόρων. Ο προγραμματισμός
ολοκληρώθηκε το 1935 και οι εργασίες άρχισαν στην
Κερκίνη το 1936. Στην περιοχή της «Γραμμής Μεταξά»
δόθηκε ο κύριος αγώνας της Ελλάδας εναντίον των
Γερμανών, ο οποίος έμεινε γνωστός με το όνομα «Μάχη
των Οχυρών».

7. 
Η οχυρωματική αυτή γραμμή που έλαβε το όνομά της
από τον σχεδιαστή και δημιουργό της, τον τότε
πρωθυπουργό και υπουργό εθνικής Άμυνας της Ελλάδας
Ιωάννη Μεταξά, αποτελούνταν κυρίως από υπόγειες
σήραγγες που περιελάμβαναν επιμέρους επίγεια οχυρά
συγκροτήματα, με παρατηρητήρια, πυροβολεία και
πολυβολεία κ.λπ. καθώς και μία τεράστια ανάπτυξη
αντιαρματικών
τάφρων,
ζωνών
αντιαρματικών
σιδηροπηγμάτων και σκυροδέματος σε διπλές και τριπλές
γραμμές ανάσχεσης, που στο σύνολό του για την εποχή
του και με τα τότε ελληνικά δεδομένα αποτέλεσε ένα
τιτάνιο έργο.

9. Νομός Σερρών - Αν.Μακεδονία
Περιοχή Μπέλες
Οχυρό Τοποτλίβιτσα
Οχυρό Ιστίμπεη
Οχυρό Αρπαλούκι
Οχυρό Κελκαγία
Οχυρό Παλιουριώνες
Περιοχή Αγκίστρου
Οχυρό Ρούπελ
Οχυρό Καρατάς
Οχυρό Κάλη
Νομός Δράμας - Αν.Μακεδονία
Περιοχή Αλή Μπουτούς και Μαύρο
Βουνό
Οχυρό Περσέκ
Υψίπεδο Κάτω Νευροκοπίου
Οχυρό Μπαμπαζώρα
Οχυρό Μαλιάγκα
Οχυρό Περιθώρι
Οχυρό Παρταλούσκα
Οχυρό Ντάσαβλη
Οχυρό Λίσσε
Οχυρό Πυραμιδοειδές
Νομός Ξάνθης – Θράκη
Οχυρό Εχινός
Νομός Ροδόπης - Θράκη
Οχυρό Νυμφαία
Περιοχή Βώλακα
Οχυρό Καστίλο
Οχυρό 'Αγιος Νικόλαος
Οχυρό Μπαρτίσεβα

10. Διάνοιξη νέων οδών: 115 χλμ.
Αξιοποίηση και επισκευή παλαιών οδών: 92 χλμ.
Εκσκαφές επιφανειακών έργων: 16.000 κ.μ.
Εκσκαφές υπόγειων έργων: 291.000 κ.μ.
Εκσκαφές οδοποιίας: 927.000 κ.μ.

11. Από δυτικά προς ανατολικά η γραμμή Μεταξά περιλάμβανε τα εξής κύρια
οχυρά στις παραμονές της Γερμανικής επίθεσης.

12. 
Το οχυρό Ρούπελ βρίσκεται ανάμεσα στα όρη Άγκιστρο και Μπέλες, πολύ κοντά στα
ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Είναι το μεγαλύτερο συγκρότημα της οχυρωμένης
τοποθεσίας, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, ονόματι “Γραμμή
Μεταξά”, με συνολικό ανάπτυγμα καταφυγίων 1.849 μέτρα και μήκος στοών
4.251 μέτρα. Πρόκειται για μια τοποθεσία πραγματικά στρατηγικής σημασίας που
ελέγχει απόλυτα την επικοινωνία στην κοιλάδα του ποταμού Στρυμώνα. Η ελληνική
πλευρά οχύρωσε την περιοχή το 1914 με την κατασκευή του φρουρίου, πολύ
γνωστό και από τους δύο παγκόσμιους πολέμους, αφού εκεί δόθηκαν μάχες των
Ελλήνων κατά των Γερμανών.

13. Το Ρούπελ είναι το ίδιο το Ρουπέλιον των αρχαίων, εκεί που
σταμάτησαν οι Μακεδόνες τους Σκύθες, είναι η ίδια θέση που
αναφέρεται και από τους βυζαντινούς χρονογράφους όπου ο
Θεόδωρος Β` Λάσκαρης νίκησε το 1256 τον βουλγαρικής
καταγωγής στρατηγό Δραγωτά, ο οποίος είχε στασιάσει. Η
στενωπός του Ρούπελ είναι υψίστης στρατιωτικής σημασίας γιατί
από εκεί περνάει ο ποταμός Στρυμόνας και αποτελεί την
μοναδική διάβαση προς την πεδιάδα του Ν. Σερρών και από εκεί
προς Θεσσαλονίκη. Η Οχύρωση ξεκίνησε την περίοδο 1913-1914
μετά από εισήγηση του Ι.Μεταξά Αντισυνταγματάρχη τότε του
Μηχανικού. Τα οχυρά που κατασκευάστηκαν ήταν εννέα:
ΡΟΥΠΕΛ, ΦΑΙΑ ΠΕΤΡΑ, ΠΕΡΙΘΩΡΙ, ΛΙΣΣΕ, ΤΟΥΛΟΥΜΠΑΡ,
ΠΑΡΑΝΕΣΤΙΟ, ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ, ΔΟΒΑ ΤΕΠΕ. Τέλος οχυρώθηκε
η Καβάλα ως δεύτερη τοποθεσία άμυνας.

14. Το ΡΟΥΠΕΛ ήταν ένα μετρίου μεγέθους έργο, με ελαφρά
σκεπάσματα για τη φρουρά και την αποθήκευση υλικού. Είχε
περίμετρο 2-3 χιλιόμετρα για την καλύτερη προστασία των
πυροβόλων. Ήταν το μεγαλύτερο από όλα τα οχυρά της
"γραμμής Μεταξά", το συγκρότημα εκτείνεται σε μέτωπο
2.500μ. και περιελάμβανε 123 ενεργητικά σκέπαστρα, το
ανάπτυγμα των υπόγειων χώρων ήταν 1.849 τ.μ., ενώ οι στοές
συγκοινωνίας ανέρχονταν σε 4.251 μ. Η συνολική έκταση ήταν
6.100 μ. και το σύνολο της φρουράς ήταν 1.397 άνδρες. Το
κόστος κατασκευής του ήταν 111.540.000 δρχ. Για τα
ενεργητικά σκέπαστρα του οχυρού δεν υπάρχει ξεκάθαρη
εικόνα γιατί οι σχετικές πηγές είναι απόρρητες.

15. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Γαζή η οχύρωση περιλάμβανε τα εξής
ενεργητικά σκέπαστρα:
Πολυβολεία 4 απλά, 18 διπλά
Πυροβολεία πλαγιοφυλάξεις 2
Αντιαρματικά πυροβολεία 1 απλό, 2 διπλά
Αντιαεροπορικά πυροβολεία 2
Ολμοβολεία 3 απλά, 1 διπλό
Παρατηρητήρια 22 απλά, 1 διπλό
Σκέπαστρα προβολέα 3
Οπτικοί σταθμοί 2
Έξοδοι 14 απλές, 3 με πολυβόλα
Βομβιδοβολεία 1 απλό, 1 διπλό, 1 τριπλό

16. Το οχυρό ήταν εξοπλισμένο με τα εξής πυροβολεία:
Πέντε αντιαρματικά πυροβόλα των 37 χιλ. στο λόφο Ουσίτας, στα αντερείσματα
Μολών Λαβέ και στο λόφο Εξόδου
Δύο ορειβατικά πυροβολεία 75/19 σε πυροβολεία πλαγιοφύλαξης
Τρία πεδινά των 75 χιλ. σε ρόλο αντιαρματικής άμυνας του οχυρού σε ημιμόνιμα
πυροβολεία (μαζί με δυο ορειβατικά συγκροτούσαν τον ουλαμό πυροβολικού
του οχυρού)
Τρία πεδινά πυροβόλα των 75 χιλ. σε αντίστοιχα αντιαρματικά περιπόλια επί της
εθνικής οδού Κούλας – Σιδηροκάστρου
Ένα κινητό αντιαρματικό των 47 χιλ. από ιταλικά λάφυρα
Ένα αντιαεροπορικό των 20χιλ. στην Ουσίτα και ένα των 37 χιλ. στον Προφήτη
Ηλία.

17. Στην διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το ΡΟΥΠΕΛ
καταλήφθηκε από γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις.Το Οχυρό
κρατήθηκε μέχρι το τέλος του πολέμου. Στις 26 Μαΐου 1916 το
οχυρό παραδόθηκε κατόπιν διαταγών από το Υπουργείο
Στρατιωτικών στη Βουλγαρία, πριν η Ελλάδα επισήμως εισέλθει
στον πόλεμο.

18. Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
Η επίθεση των Γερμανών κατά των
οχυρών άρχισε την 05:15 της
6ης Απριλίου 1941 με
σφοδρό
βομβαρδισμό του Πυροβολικού με
βλήματα διαφόρων διαμετρημάτων, και
από τις 06:00 και με αεροπλάνα
κάθετης εφόρμησης (Στούκας), τα
οποία αναπτυγμένα σε σχηματισμούς
έριχναν βόμβες, κάτω από το τρομερό
σφύριγμα των σειρήνων τους.

19. Κατά την 4η ημέρα (9 Απριλίου), οι
βομβαρδισμοί και οι επιθέσεις επαναλήφθηκαν
κυρίως εναντίον των οχυρών Ρούπελ και
Παλιουριώνες. Στις 17:00, Γερμανοί κήρυκες,
γνωρίζοντας
ότι
είχε
υπογραφεί
στη Θεσσαλονίκη η συνθηκολόγηση, ήρθαν στο
Ρούπελ και ζήτησαν την παράδοση του οχυρού.
Ο Διοικητής του, Ταγματάρχης Γεώργιος
Δουράτσος απάντησε ότι «τα οχυρά δεν
παραδίδονται, καταλαμβάνονται». Τελικά, η
παράδοση του Ρούπελ έγινε την επομένη 10
Απριλίου, στις 06:00, αφού ο διοικητής έλαβε
διαταγή κατάπαυσης του πυρός.

20. Ο Γερμανός συνταγματάρχης
που παρέλαβε το οχυρό Ρούπελ,
έδωσε
συγχαρητήρια
στον
διοικητή και εξέφρασε τον
θαυμασμό και την εκτίμησή του
για την αντίσταση και τον
ηρωισμό
των
Ελλήνων
στρατιωτών. Οι απώλειες της
φρουράς του οχυρού Ρούπελ
ανήλθαν σε 44 νεκρούς και 152
τραυματίες.

21. Έξω από το οχυρό ήταν παραταγμένο γερμανικό τμήμα και απέδωσαν τιμές.
Ο εντεταλμένος για την παραλαβή του οχυρού Γερμανός αξιωματικός
συγχάρηκε τον διοικητή του, Ταγματάρχη Γεώργιο Δουράτσο,
διαβεβαιώνοντας τα συγχαρητήρια και το θαυμασμό των ανωτέρων του.
Τόνισε μάλιστα ότι για τους Γερμανούς αποτελούσε τιμή και υπερηφάνεια ότι
είχαν ως αντίπαλο έναν τόσον ηρωικό στρατό. Σχετικά με τις απόλυες των
εμπολέμων στον αριστερό υποτομέα του Συγκροτήματος Σιδηροκάστρου, ο
Πλευράκης σημειώνει στην έκθεση του: "Αι απώλειαι ασήμαντοι έναντι
τοιούτου αγώνος ώστε περιορισθεί σε 4 νεκρούς αξιωματικούς και 40
άνδρες τραυματίες 2 αξιωματικοί και 150 άνδρες. Απεναντίας του
αντιπάλου βαρύτατε ως μαρτυρούν τα υπάρχοντα νεκροταφεία και ας
αποσιωπώ δια λόγους σκοπιμότητος".

22. Περιήγηση στο Οχυρό Ρούπελ...

23. 2ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
ΦΙΛΥΡΟΥ