ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

1. 1
Γιαλίδης Νέστωρ Ταξίαρχος ε.α., Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Μηχανικός Η/Υ,
Ραδιοηλεκτρολόγος Α’, Βιβλικός Θεολόγος και Ισλαμολόγος.
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

2. 2

3. 3

4. 4

5. 5

6. 6

7. 7

8. 8

9. 9

10. 10

11. 11

12. 12
Τι είναι λατρεία:
• Συλλογική και ατομική έκφραση της σχέσης του ανθρώπου με το Θεό.
• Απαντάται σε όλες τις θρησκείες.

13. 13

14. 14
Πως διαμορφώνεται;
• Με την επανάληψη.
• Με το πέρασμα του χρόνου.
• Δημιουργούνται τυπικά και συγκεκριμένες μορφές λατρευτικής πρακτικής.

15. 15
Σχέση λατρείας και χωροχρόνου:
• Δεν είναι αμετάβλητη.
• Επηρεάζεται από τις κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές.
• Υπόκειται σε προσαρμογές.
Σχέση χριστιανικής λατρείας και πολιτισμού:
• Σχέσεις αλληλεπίδρασης.
• Διαλεκτικές σχέσεις.
• Αφενός επηρεάζεται από την πολιτισμική εξέλιξη.
• Παράγει έργα πολιτισμού και πολιτισμικές αξίες.
• Είναι προϊόν αλληλεπίδρασης.
Συνήθως σήμερα:
• Υπάρχει εξωϊστορική αντίληψη για τη χριστιανική λατρεία.
• Θεωρείται παγιωμένη και στατική.
• Υπάρχει αντικειμενοποίηση των τυπικών, της γλώσσας και των επί μέρους
στοιχείων της.
Αντίθετα:
• Η ιστορία της χριστιανικής λατρείας δεν δικαιώνει αυτές τις αντιλήψεις.
• Η λατρεία επηρεάζεται από κοινωνικούς και πολιτιστικούς παράγοντες, όπως:
• Η θέση των χριστιανών και της Εκκλησίας στην κοινωνία.
• Οι δυνατότητες να εκφράζονται ελεύθερα.
• Τα μέσα που διαθέτουν.
• Τα αιτήματα και τα προβλήματα που είχαν.
Η ιστορία της χριστιανικής λατρείας δείχνει:
• Προσαρμογή στο πολιτιστικό περιβάλλον.
• Επιρροή στο πολιτιστικό περιβάλλον.
• Δείχνει συγχρονικότητα και δυναμισμό.
• Η μεταβολή δεν αφορά την ουσία αλλά τη μορφή.

16. 16
Πολιτιστικά στοιχεία που χρησιμοποιεί η λατρεία:
• Γλώσσα.
• Τέχνη (αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μουσική),
• Ήθη και έθιμα.
• Σύμβολα.
Εξέλιξη χριστιανικής λατρείας:
• 1ος
– 3ος
αιώνας: πρωτοχριστιανική λατρεία.
• 4ος
- 15ος
αιώνας: Βυζαντινή λατρεία.
• 15ος
- 19ος
αιώνας: Μεταβυζαντινή λατρεία υπό Οθωμανική Αυτοκρατορία.
• 19ος
– 20ος
αιώνας: Διατήρηση βυζαντινής λατρείας.

17. 17

18. 18

19. 19

20. 20
Χαρακτηριστικά πρωτοχριστιανικής λατρείας:
• Χρήση οίκων [συμμετοχική λατρεία].
• Κυριακό Δείπνο Ευχαριστία.
• Χρήση οίνου και άρτου.
• Ανάγνωση Γραφών, προσευχές, ψαλμοί, ύμνοι.
• Σύνδεση με κοινωνικό χαρακτήρα [διάσταση].
Διαφοροποίηση από Ιουδαϊσμό:
• Τήρηση ή όχι ιουδαϊκών παραδόσεων.
• Βρώση ειδωλοθύτων.
• Χρήση ελληνικής γλώσσας για λόγους προσαρμογής.
• Υπάρχουν ιερές γλώσσες;
Πρωτοχριστιανική λατρεία:
• Λιτότητα και απλότητα.
• Κατακόμβες και τάφοι.
• Σύμβολα και στοιχεία από το φυσικό κόσμο π.χ. Χριστός = αμνός που θυσιάζεται.

21. 21

22. 22
Η λατρεία στο Βυζάντιο:
• Περικαλλείς ναοί με μεγαλείο και απλότητα.
• Σύνδεση χριστιανικής λατρείας με αυτοκρατορική τελετουργία.
• Λαμπρότητα και πλούτος.

23. 23

24. 24

25. 25
Λατρευτική πρακτική:
• Σύγκρουση δύο νοοτροπιών.
• Ασματικό ή κοσμικό τυπικό [απλότητα, συμμετοχή μέσω απλών ύμνων,
εμπέδωση Βίβλου].
• Μοναχικό τυπικό [γνώση και αφοσίωση, αδιαφορία για συμμετοχή, προσωπική
έκφραση].
Λογική λατρεία, τρόποι ανάγνωσης των ευχών και το ζήτημα της ιεροκρατίας:
• Ο χαρακτήρας της χριστιανικής λατρείας είναι λογική λατρεία και όχι μυστική.
• Η θεία Ευχαριστία είναι λατρευτική πράξη της χριστιανικής κοινότητας.
• Η θεία λειτουργία παρουσιάζει το μυστήριο της σωτηρίας.
• Παρακολουθείται και κατανοείται από όλους.
Πως καθιερώνεται η «μυστική» ανάγνωση των ευχών;
• Για πολιτιστικούς και όχι θεολογικούς λόγους.
• (1) Αυξανόμενη σημασία ιερατικού λειτουργήματος.
• (2) Αδυναμία κληρικών να αναγνώσουν τις ευχές λόγω χαμηλού μορφωτικού
επιπέδου.
• Ιδιαίτερος ρόλος των ιερέων.
• Το τέμπλο υψώνεται και κρύβει το ιερό (Ρωσική Εκκλησία).
• Διάκριση ιερού και κυρίως ναού.
• Διάκριση κληρικών και λαϊκών.
Διάκριση κλήρου και λαού:
• Υπερτονισμένη αντίληψη στη Δυτική Εκκλησία.
• Απομακρυσμένη και υπερυψωμένη Αγία Τράπεζα.
• Ο ιερεύς έχει στραμμένα τα νώτα στο λαό.

26. 26
Αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων:
• Ανάπτυξη εκκλησιολογικών απόψεων περί συμμετοχής και όχι αντιπροσώπευσης
στην Ορθόδοξη Εκκλησία (20ος
αιώνας).
• Οργάνωση Β’ Βατικανής Συνόδου από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Η λατρεία στην Τουρκοκρατία:
• Καθιέρωση μυστικών ευχών λόγω χαμηλού μορφωτικού επιπέδου κληρικών.
• Καλλιέργεια λαϊκής θρησκευτικότητας.
• Διάδοση τυπογραφίας --- καθιέρωση έντυπων λειτουργικών --- σταθεροποίηση
και τυποποίηση των ιερών ακολουθιών.
• Ταπεινοί και απέριττοι ναοί --- τόπος συνάντησης.
• Καθιέρωση αυτοκρατορικού σάκκου και μήτρας --- «δεσπότης» – παραστάσεις
Χριστού καθήμενου στο θρόνο με σάκκο και μήτρα.

27. 27

28. 28
Σύγχρονη «βυζαντινή» λατρεία:

29. 29
ΠΗΓΗ:
Πανεπιστημιακές παραδόσεις