Πώς οι θεωρίες συνωμοσίας διαμορφώνουν τις εκλογές του 2020 και ταρακουνούν την Αμερικανική Δημοκρατία

1. Πώς οι θεωρίες συνωμοσίας διαμορφώνουν τις εκλογές του 2020
και ταρακουνούν την Αμερικανική Δημοκρατία
Στην Φωτό των Stephen Maturen/
Getty, διαδηλωτές του κινήματος «Save
the Children» (Σώστε τα Παιδιά), διαδη-
λώνουν (22 Αυγ. 2020) έμπροσθεν του
Δημαρχιακού Μεγάρου στο St. Paul της
Minnesota, υποκινούμενοι από την θεω-
ρία συνωμοσίας QAnon.
Το σύνθημά τους είναι «Η εμπορία
παιδιών είναι εκτός ελέγχου στις ΗΠΑ και
σε όλο τον κόσμο, και κανείς δεν δίνει
προσοχή».
Η Kelly Ferro είναι μια πολυάσχολη μαμά. Κατάγεται από την Kenosha του
Wisconsin και εργάζεται ως κομμώτρια. Κυκλοφορεί με δερμάτινο μίνι-σακίδιο, με τα
μαύρα μαλλιά της πιασμένα σε κότσο, τυρκουάζ πεντικιούρ με ένα αντίστοιχο ombré
μανικιούρ. Η Ferro δεν ψήφισε στις εκλογές του 2016 αλλά έκτοτε υποστηρίζει σθεναρά
τον Donald Trump. «Γιατί οι ειδήσεις μισούν τόσο πολύ τον Πρόεδρο;» αναρωτιέται.
«Μπήκα στον πειρασμό να ψάξω σε περίεργα μονοπάτια και άρχισα να το ψάχνω πο-
λύ». Όταν η Charlotte Alter, ανταποκρίτρια του TIME, από την Kenosha και αυτή, ρω-
τάει την Ferro τι εννοεί με την έρευνα, κάτι αλλάζει. Η φωνή της Ferro εξακολουθεί να έχει
τον ίδιο γλυκό τόνο και το πρόσωπό της είναι τόσο φιλικό όσο ποτέ. Αλλά υπάρχει μια
παράξενη λάμψη στα μάτια της καθώς λέει, «εδώ είναι που δεν ξέρω τι μπορώ να πω,
γιατί αυτό που είναι ενσωματωμένο στο σύστημά μας, πηγάζει από πολύ βαθιά. Και
έχει να κάνει με πραγματικά διεφθαρμένα, κακά, σκοτεινά πράγματα που έχουν απο-
κρυβεί από το κοινό. Η εμπορία παιδιών είναι μία από αυτές».
Η Ferro μπορεί να μην το είχε καν συνειδητοποιήσει, αλλά παπαγάλιζε στοιχεία της
θεωρίας συνωμοσίας QAnon (1), μια viral αυταπάτη υπέρ του Trump που ξεκίνησε το
2017 και έχει εξαπλωθεί ευρέως τους τελευταίους μήνες, μεταναστεύοντας από τις α-
κροδεξιές γωνιές του Διαδικτύου για να μολύνει τους απλούς ψηφοφόρους στα
προάστια. Οι οπαδοί του πιστεύουν ότι ο Πρόεδρος Trump είναι ένας ήρωας που
προστατεύει τον κόσμο από μια «βαθιά κατάσταση» της κλίκας του Σατανά με μέλη
παιδόφιλους Δημοκρατικούς πολιτικούς και διασημότητες του Χόλυγουντ που διευθύ-
νουν ένα παγκόσμιο κύκλωμα εμπορίας σεξ, και συγκομίζουν το αίμα των παιδιών για
τη διατήρηση της ζωής μέσω χημικών ουσιών.
Φυσικά, τίποτα από αυτά δεν έχει την παραμικρή αλήθεια. Όμως, ένας ανησυχη-
τικός αριθμός Αμερικανών έχουν εκτεθεί σε αυτές τις άγριες ιδέες. Υπάρχουν χιλιάδες
ομάδες και σελίδες QAnon στο Facebook, με εκατομμύρια μέλη, σύμφωνα με ένα ε-
σωτερικό έγγραφο της εταιρείας που αναθεωρήθηκε από το NBC News. Δεκάδες
QAnon-φιλικοί υποψήφιοι έχουν θέσει υποψηφιότητα για το Κογκρέσο, και τουλάχι-
στον τρεις ρεπουμπλικανοί έχουν κερδίσει τα προκριματικά. Ο Trump έχει αποκαλέσει
(1) QAnon – Ακρoδεξιά θεωρία συνωμοσίας που ισχυρίζεται ότι μια κλίκα του Σατανά λατρευόμενη
από παιδόφιλους που λειτουργούν ένα παγκόσμιο κύκλωμα εμπορίας παιδιών, συνωμοτούν κα-
τά του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος τους μάχεται, οδηγώντας σε μια "ημέρα της κρίσης"
που περιλαμβάνει τη μαζική σύλληψη των δημοσιογράφων και των πολιτικών. Κανένα μέρος της
θεωρίας δεν βασίζεται σε γεγονότα. (https://en.wikipedia.org/wiki/QAnon)

2. τους υποστηρικτές του «ανθρώπους που αγαπούν τη χώρα μας».
Σε περισσότερες από ογδόντα συνεντεύξεις που διεξήχθησαν στο Γουισκόνσιν
στις αρχές Σεπτεμβρίου, από τα προάστια γύρω από το Milwaukee στους σημαδεμέ-
νους δρόμους της Kenosha και στον απόηχο των πυροβολισμών κατά του Jacob
Blake, περίπου 1 στους 5 ψηφοφόρους κατέχεται από ιδέες που βρίσκονται στη σφαί-
ρα της θεωρίας συνωμοσίας και κυμαίνονται από QAnon μέχρι την θεωρία ότι ο
COVID-19 είναι μια φάρσα.
Δύο γυναίκες στην κομητεία Ozaukee ισχυρίστηκαν, ήρεμα και απλά, ότι μια σα-
τανική κλίκα (cabal) δραστηριοποιείται σε σήραγγες κάτω από τις ΗΠΑ, προκειμένου
να βιάσει και να βασανίσει παιδιά και να πιει το αίμα τους. Ένας υποστηρικτής του Joe
Biden κοντά σε μια εκκλησία της Kenosha ισχυρίστηκε ότι οι ψήφοι δεν έχουν σημασία,
επειδή «οι ελίτ» θα αποφασίσουν το αποτέλεσμα των εκλογών ούτως ή άλλως. Μια
γυναίκα σε μια γωνία του δρόμου στην Kenosha εξήγησε ότι οι Δημοκρατικοί σχεδία-
ζαν να φέρουν στρατεύματα των Ηνωμένων Εθνών πριν από τις εκλογές για να απο-
τρέψουν μια νίκη του Trump.
Είναι δύσκολο να ξέρεις ακριβώς γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν αυτά που πιστεύ-
ουν. Μερικοί είχαν σαφώς εκτεθεί σε απευθείας σύνδεση (on-line) στην συνωμοσιολο-
γία QAnon. Άλλοι φάνηκε να επαναλαμβάνουν τις ψεύτικες ιδέες που ανέβηκαν (up-
loaded) στο Plandemic. Το σχετικό διπλό βίντεο συνωμοσιολογίας που έγινε viral, πα-
ρουσιάζει έναν δυσφημημένο προηγούμενο ιατρικό ερευνητή και διαδίδει την ιδέα ότι ο
COVID-19 είναι μια φάρσα στα κοινωνικά μέσα επικοινωνίας. Όταν ρωτήθηκαν πού
βρήκαν τις πληροφορίες τους, σχεδόν όλοι αυτοί οι ψηφοφόροι ήταν αινιγματικοί:
«Πηγαίνετε σε απευθείας σύνδεση», μια γυναίκα είπε. «Σκάψτε βαθιά», πρόσθεσε ένας
άλλος.
Φάνηκε να μοιράζονται μια συλλογική περιφρόνηση για τα κύρια μέσα ενημέρω-
σης, ένας σκεπτικισμός ισχυρότερος και βαθύτερος από το 2016. Η αλήθεια δεν ανα-
φέρθηκε, είπαν, αλλά και αυτό που αναφέρθηκε δεν ήταν η αλήθεια.
Αυτό, έχει ιδιαίτερη και αμφίπλευρη σημασία όχι μόνο λόγω του τί πιστεύουν αυτοί
οι ψηφοφόροι, αλλά και λόγω του τί δεν πιστεύουν.
Τα γεγονότα που θα έπρεπε να δένουν την αίσθηση της κοινής πραγματικότητας
δεν έχουν κανένα νόημα για αυτούς.
Οι εξελίξεις των ειδήσεων που θα μπορούσαν κανονικά να τους κάνουν να προ-
σανατολίσουν την ψήφο τους, λέγονται σε ώτα μη ακουόντων.
Δεν επηρεάζονται από τα δεδομένα σχετικά με τους θανάτους από τον COVID-19,
δεν πείθονται από τις απώλειες θέσεων εργασίας ή τα κέρδη στο χρηματιστήριο, και
δεν ενδιαφέρονται αν ο Trump αποκάλεσε τους πεσόντες στρατιώτες της Αμερικής
«χαμένους» ή «κορόιδα», επειδή απλά δεν θα το πιστέψουν. Είναι αδιαπέραστοι από τα
μηνύματα, τη διαφήμιση ή τα δεδομένα. Δεν έχουν μολυνθεί μόνο από την συνωμοσι-
ολογία, αλλά και έχουν εμβολιαστεί κατά της πραγματικότητας.
Στην φωτό της Sinna Nasseri εμφανίζεται ένας
άνδρας με μπλουζάκι QAnon σε ένα συλλαλητήριο
(20 Ιουν. 2020) υπέρ του Trump στην Tulsa της Okla-
homa, έξω από το κλειστό στάδιο BOK Center των
19.199 θέσεων.
Το συλλαλητήριο προσέλκυσε ένα κοινό μικρότε-
ρο από το αναμενόμενο, με την πυροσβεστική υπη-
ρεσία της Tulsa να το εκτιμά σε 6.200 άτομα περίπου.

3. Ο Trump και κάποιοι οργανωτές της εκστρατείας ισχυρίστηκαν ότι οι ταραχές από
τους «ριζοσπάστες» διαδηλωτές και η αρνητική κάλυψη της συγκέντρωσης από τα ει-
δησεογραφικά πρακτορεία είχαν αποτρέψει τη συμμετοχή, αν και ο ισχυρισμός αμφι-
σβητήθηκε από δημοσιογράφους του CNN πού κάλυψαν την εκδήλωση.
Η δημοκρατία βασίζεται σε ένα ενημερωμένο και αφοσιωμένο κοινό που ανταπο-
κρίνεται με ορθολογικούς τρόπους στα πραγματικά γεγονότα και τις προκλήσεις που
εχει μπροστά του. Αλλά ένας αυξανόμενος αριθμός Αμερικανών αποσυνδέεται από το
γίγνεσθαι. «Δεν έχουν την ίδια γνωστική εμπειρία, δεν ζουν στους ίδιους κόσμους», λέει
η Whitney Phillips (1). «Δεν μπορείτε να έχετε μια λειτουργική δημοκρατία όταν οι άν-
θρωποι δεν βρίσκονται τουλάχιστον το ίδιο ηλιακό σύστημα».
Η Αμερικανική πολιτική ήταν πάντα επιρρεπής σε θεωρίες συνωμοσίας. Ο ιστορι-
κός Richard Hofstadter την ονόμασε επιτυχώς σαν «μια αρένα για τα θυμωμένα μυα-
λά». Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, οι Αμερικανοί ήταν πεπεισμένοι
ότι οι Τέκτονες ήταν μια αντικυβερνητική συνωμοσία. Οι λαϊκιστές της δεκαετίας του
1890 προειδοποίησαν για τις «μυστικές σέκτες» που ελέγχουν την τιμή του χρυσού. Τον
20ο αιώνα, ο Μακαρθισμός και η John Birch Society τροφοδότησαν ένα κύμα αντι-
κομμουνιστικών παραισθήσεων που ζωντάνεψαν την Δεξιά. Πιο πρόσφατα, ο Trump
βοήθησε στη διασπορά ενός ρατσιστικού ψέματος ότι ο Πρόεδρος Barack Obama
δεν γεννήθηκε στις ΗΠΑ.
Το 2016, ο Trump ως υποψήφιος φαινόταν να προωθεί μια νέα άγρια συνωμοσία
κάθε εβδομάδα, από τη σύνδεση του πατέρα του Ted Cruz με τη δολοφονία του
Kennedy έως την θεωρία ότι ο δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου Antonin Scalia
δολοφονήθηκε (Φεβ. 2016). Σε συνεντεύξεις του Trump σε συγκεντρώσεις εκείνο το έ-
τος, ακούστηκαν επανειλημμένα κάθε είδους αυταπάτες και ψεύδη και οι ψηφοφόροι
του τα ενστερνίστηκαν γιατί απλά, τα έλεγε ο Trump: ότι η κυβέρνηση διοικείται από
καρτέλ ναρκωτικών, ότι ο Obama είναι αλλοδαπός μουσουλμάνος και τρέχει για τρίτη
θητεία, ότι η Hillary Clinton έβαλε να σκοτώσουν τον Vince Foster.
Μετά από τέσσερα χρόνια προεδρίας Trump, η παράνοια δεν περιορίζεται πλέον
στα περιθώρια της κοινωνίας. Σύμφωνα με το Pew Research Center, το 25% των Αμε-
ρικανών λέει ότι υπάρχει κάποια αλήθεια στη θεωρία συνωμοσίας ότι η πανδημία
COVID-19 ήταν σκόπιμα σχεδιαστεί.
Ιολόγοι, παγκόσμια στελέχη της Υγείας και των Υπηρεσιών Πληροφοριών των
ΗΠΑ και των υπαλλήλων Εθνικής Ασφαλείας έχουν απορρίψει την ιδέα ότι η πανδημία
ήταν ανθρώπινης σχεδίασης, αν και οι υπάλληλοι της κυβέρνησης Trump έχουν πει ότι
δεν έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο ότι ήταν το αποτέλεσμα ενός ατυχήματος σε ερ-
γαστήριο. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση 1.400 σχεδόν ανθρώπων από την αριστε-
ρή κλίση Cviiqs / Daily Kos, περισσότερο από το ήμισυ των Δημοκρατικών που ρωτή-
θηκαν, πίστευαν κάποιο μέρος της συνωμοσίας QAnon: 33% είπαν ότι πίστευαν ότι η
συνωμοσία ήταν «ως επί το πλείστον αλήθεια», ενώ το 26% πίστευε ότι «ορισμένα μέ-
ρη» είναι αλήθεια.
Πάνω από μια εβδομάδα συνεντεύξεων στις αρχές Σεπτεμβρίου, σε χώρους
στάθμευσης, καταστήματα και μπουτίκ, εμπορικά κέντρα και ανοικτές αγορές κατά μή-
κος των δρόμων στις πόλεις Racine, Cedarburg και Wauwatosa του Wisconsin, α-
(1) Whitney Phillips. Καθηγήτρια στο Syracuse University, ερευνά και διδάσκει την γραμματεία
των μέσων μαζικής επικοινωνίας, την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο, την πολιτική επικοινωνία, την
ψηφιακή ηθική συμπεριλαμβανομένης της δημοσιογραφικής ηθικής και την ηθική της καθημερινής
χρήσης των μέσων κοινωνικής ενημέρωσης. https://vpa.syr.edu/people/whitney-phillips/

4. κούστηκαν αβάσιμες συνωμοσίες από απλούς Αμερικανούς.
H Shaletha Mayfield, υποστηρικτής του Biden από την Racine, λέει ότι ο Trump
δημιούργησε τον COVID-19 και θα το φέρει πίσω και πάλι το φθινόπωρο. Η Courtney
Bjorn, κάτοικος της Kenosha που ψήφισε τον Κλίντον το 2016 και σχεδιάζει να ψηφίσει
τον Biden, χαμηλώνει την φωνή της και εικάζει για τις δυνάμεις πίσω από την κατα-
στροφή της πόλη της. «Κανένας πλούσιος δεν έχασε τα κτίριά του», λέει. «Ποιος ωφε-
λείται όταν καίγονται γειτονιές;».
Αλλά μακράν οι μεγαλύτερες αυταπάτες που ακούστηκαν προήλθαν από ψηφο-
φόρους της δεξιάς. Περισσότερο από το ένα τρίτο των υποστηρικτών του Trump εξέ-
φρασαν κάποιο είδος συνωμοσιολογικής σκέψης. «Το COVID θα μπορούσε να έχει
απελευθερωθεί από την κομμουνιστική Κίνα για να ρίξει την οικονομία μας» λέει ο John
Poulos, φορτώνοντας τα ζαρζαβατικά στο αυτοκίνητό του έξω από το μανάβικο
Sendik στο προάστιο Wauwatosa του Milwaukee. «Ο COVID κατασκευάστηκε», λέει η
Maureen Bloedorn, περπατώντας σε ένα κατάστημα προϊόντων του ενός δολαρίου
στην Kenosha. Δεν ψήφισε τον Trump το 2016, αλλά σχεδιάζει να τον στηρίξει τον
Νοέμβριο, εν μέρει επειδή «έστειλε για πληρωμή στον Obama ένα λογαριασμό για όλες
τις διακοπές του που έκανε εις βάρος της Αμερικανικής οικονομίας». Αυτή η φήμη δια-
δόθηκε από μια ψεύτικη ιστορία ειδήσεων που προήλθε από μια σατιρική ιστοσελίδα
και έγινε viral.
Σε ένα διάλειμμα για τσιγάρο έξω από τις μικρές επιχειρήσεις τους στην κομητεία
Ozaukee του Wisconsin, η Tina Arthur και η Marcella Frank είπαν ότι σχεδιάζουν να
ψηφίσουν τον Trump και πάλι, επειδή είναι βαθιά θορυβημένος από την «cabal». Έχουν
ακούσει «πολυάριθμες αναφορές» ότι οι σκηνές COVID-19 που δημιουργήθηκαν στη
Νέα Υόρκη και την Καλιφόρνια ήταν στην πραγματικότητα για παιδιά που είχαν διασω-
θεί από υπόγειες σήραγγες εμπορίας σεξ. Η Tina Arthur και η Marcella Frank εξήγησαν
ότι δεν είναι οπαδοί του QAnon. Η Frank λέει ότι περνά τον περισσότερο ελεύθερο χρό-
νο της ερευνώντας γύρο από την εμπορία παιδιών, ενώ η Arthur προσθέτει ότι συχνά
βρίσκει αυτές τις πληροφορίες μέσω της ρωσικής μηχανής αναζήτησης Yandex. Τα
μάτια της Frank γεμίζουν με δάκρυα καθώς περιγράφει αυτό που βρήκε: παιδιά που
βιάζονται και βασανίζονται έτσι ώστε «η cabal» να μπορεί να «αφαιρέσει το αίμα τους
και να το πιει». Λέει ότι ο Trump έχει καταλάβει το αίμα στη μαύρη αγορά ως μέρος του
αγώνα του κατά της κλίκας. «Νομίζω ότι αν κερδίσει ο Biden, ο κόσμος έχει τελειώσει,
βασικά», προσθέτει η Arthur. «Θα προσπαθούσα ειλικρινά να φύγω από τη χώρα. Και
αν αυτό δεν ήταν δυνατό, θα έπαιρνα πιθανώς τα παιδιά μου, θα καθόμουν στο γκα-
ράζ, θα έβαζα μπροστά το αυτοκίνητό μου και όλα θα τελείωναν εκεί».
Η αύξηση της συνωμοτικής σκέψης είναι προϊόν πολλών αλληλοσυνδεόμενων
τάσεων όπως μείωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, διάλυση-ανυπαρξία των το-
πικών ειδήσεων, ένα κοινωνικό περιβάλλον μέσων μαζικής ενημέρωσης που κάνουν
εύκολη τη διάδοση φημών και μύθων και δύσκολη την απομυθοποίηση, ένας Πρόε-
δρος που κολλάει σε ο,τιδήποτε και σε οποιονδήποτε νομίζει ότι θα βοηθήσει την πολι-
τική του τύχη. «Στον εγκέφαλο αρέσει η τρέλα», λέει ο Nicco Mele (1). Εξαιτίας αυτού, λέ-
νε οι ειδικοί, οι αλγόριθμοι σε πλατφόρμες όπως το Facebook και το YouTube έχουν
σχεδιαστεί για να εξυπηρετούν περιεχόμενο που ενισχύει τις υπάρχουσες πεποιθήσεις,
μαθαίνοντας τι αναζητούν οι χρήστες και τους ταΐζουν όλο και πιο ακραίο περιεχόμενο
σε μια προσπάθεια να τους κρατήσουν στις ιστοσελίδες τους.
(1) Nicco Mele. Πρώην διευθυντής του Κέντρου Shorenstein του Χάρβαρντ, ο οποίος μελετά την εξά-
πλωση της παραπληροφόρησης και των συνομωσιών στο διαδίκτυο.

5. Όλη αυτή η τρέλα συμβάλλει σε μια πολιτική ανισορροπία. Στα δεξιά, οι θεωρίες
συνωμοσίας κάνουν τους ψηφοφόρους του Trump ακόμα πιο πιστούς στον Πρόε-
δρο, τον οποίο πολλοί θεωρούν πολεμιστή εναντίον εχθρών στο «βαθύ κράτος». Τον
προστατεύει επίσης από μια έκπληξη, δεδομένου ότι ανεξάρτητα από τις ειδήσεις που
προκύπτουν για τον Trump, μια αυξανόμενη ομάδα αμερικανικών ψηφοφόρων απλά
δεν θα το πιστέψει. Στα αριστερά, ωστόσο, οι θεωρίες συνωμοσίας συχνά αποδυνα-
μώνουν την υποστήριξη των ψηφοφόρων στον Biden, καθιστώντας λιγότερο πιθανό
να εμπιστευτούν τη διαδικασία ψηφοφορίας. Αν πιστεύουν ότι οι ψήφοι τους δεν θα
έχουν σημασία επειδή οι σκιώδεις ελίτ κινούν τα νήματα της χώρας, γιατί να ασχολη-
θούν και να μπουν στον κόπο να ψηφίσουν;
Η Ferro μετά τη γιόγκα το πρωί, συχνά περνάει ώρες παρακολουθώντας βίντεο,
βυθίζοντας τον εαυτό της σε έναν κόσμο που πιστεύει ότι την φέρνει όλο και πιο κοντά
στην αλήθεια και λέει: «Δεν μπορείς να σταματήσεις, επειδή είναι τόσο εθιστικό να έχεις
αυτή τη γνώση για το είδος του κόσμου που ζούμε. Ζούμε σε μια εναλλακτική πραγμα-
τικότητα».
Οι ειδικοί που παρακολουθούν την παραπληροφόρηση λένε ότι τίποτα δεν θα
αλλάξει μέχρι το Facebook και το YouTube να απομακρύνουν το επιχειρηματικό τους
μοντέλο από τους αλγόριθμους που ανταμείβουν συνωμοσίες.
Η Mele. Phillips, καθηγήτρια από τις Συρακούσες λέει, «Δεν είμαστε ακόμα στα
πρόθυρα της τρέλας . . . τα πράγματα θα γίνουν ακόμα πιο περίεργα . . . Έχουμε πρό-
βλημα», και προσθέτει «Οι λέξεις αδυνατούν να περιγράψουν το τί εφιάλτης είναι αυτό
το σενάριο».
Αλλά για ψηφοφόρους όπως η Kelly Ferro, η μαζική αυταπάτη τους φαίνεται πε-
ρισσότερο σαν μια μαζική αφύπνιση. «Ο Trump αποκαλύπτει αυτά τα πράγματα», λέει
γαλήνια, κάνοντας χειρονομίες με τα γαλαζοπράσινα νύχια της. «Τα μάτια των Αμερι-
κανών ανοίγουν στο φως από τα πέπλα του σκότους που κάποτε τα κάλυπτε».
Δυστυχώς, κι εμάς μας κατατρέχουν παρόμοιες σκέψεις και αντιλήψεις που πλα-
νημένους μας φέρνουν στην όποια απόφασή μας.
Και μετά, αναρωτιόμαστε αν ο γιαλός είναι στραβός ή στραβά αρμενίζουμε . . .
Κων-νος Παπανικολάου
Οκτώβριος 2020