วิธีจัดการความเครียด

1. วิธีจัดการปัญหาทางสุขภาพจิตเบื้องต้น
พญ.ชนกานต์ ชัชวาลา
จิตแพทย์ ระดับปฏิบัติการ
รพ.สวนสราญรมย์ กรมสุขภาพจิต

2. ปัญหาที่พบบ่อย
1. พฤติกรรมทาร้ายตนเอง หรือ ฆ่าตัวตาย
(Suicide and Para-suicide)
2. พฤติกรรมก้าวร้าว ทาร้ายผู้อื่น
(Aggression and Homicidal)
3. อาการทางจิตอย่างเฉียบพลัน ( Acute
psychosis)

3. ปัจจัยกระตุ้น
1. Biological Factor (เหตุทางชีวภาพ พันธุกรรม
และสารสื่อประสาท)
2. Psychological Factor (เหตุด้านพื้นฐานจิตใจ
ประสบการณ์ ในอดีตและโรคจิตเวชเดิม)
3. Social Factor ( เหตุด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม)

4. พฤติกรรมทาร้ายตนเอง หรือ ฆ่าตัวตาย
• โดยประมาณ 60% ของผู้ที่ฆ่าตัวตาย มีประวัติโรคซึมเศร้า
(Major depressive disorder)
• ผู้ที่ฆ่าตัวตายสาเร็จ มักมีประวัติพยายามฆ่าตัวตายมาก่อน
• ผู้ชาย มักประสบความสาเร็จในการฆ่าตัวตายกว่าผู้หญิง3เท่า
• ผู้ที่ดื่มแอลกอฮอล์ มีความเสี่ยงในการฆ่าตัวตายมากกว่า
• “การเข้าถึงอาวุธร้ายแรง”จัดเป็นปัจจัยที่สาคัญที่สุด ในการฆ่าตัว
ตายสาเร็จ (ผลการศึกษาในประเทศสหรัฐอเมริกา)

5. สัญญาณเตือนของผู้ที่มีความคิดจะฆ่าตัวตาย
1. พฤติกรรมเปลี่ยนไปอย่างชัดเจน เศร้ามากขึ้น เงียบเฉยมากขึ้น ดู
ไม่สนใจการงาน ระเบียบวินัยหย่อนยาน
2. พฤติกรรม “สั่งเสีย” เช่น ทาพินัยกรรม บริจาคร่างกาย เขียน
จดหมายลาตาย
3. มีการวางแผนฆ่าตัวตาย ตระเตรียมอาวุธ อย่างเป็นจริงเป็นจัง
และน่าจะมีโอกาสประสบความสาเร็จในการสูง เช่น ไปซื้อ
อาวุธหรือตระเตรียมอาวุธแล้ว

6. วิธีการจัดการกับผู้ที่มีความคิดฆ่าตัวตายเบื้องต้น
• Duty to Protect ประเมินความเสี่ยงเพื่อตัดสินใจ ส่งต่อไป
ยังหน่วยพยาบาลที่มี Suicidal Precautionที่ดี
เพียงพอ
• การเข้าหาผู้ที่มีความคิดฆ่าตัวตายไม่ควรใช้วิธี “เกลี้ยกล่อมให้ยุติ
ความคิด” แต่ใช้วิธี “ฟังเรื่องราวอย่างเข้าใจ”
• แสดงความเห็นอกเห็นใจ และแสดงความห่วงใย อย่างจริงใจ
• พึงระวังว่า ผู้ที่มีความคิดฆ่าตัวตายบางคน สามารถเปลี่ยนเป็นผู้ที่
มีพฤติกรรมก้าวร้าวได้ทุกเมื่อ

7. พฤติกรรมก้าวร้าว (Aggression and Homicidal)
• แยกสาเหตุเท่าที่จะทาได้ทันที คือ Psychosis /
non-psychosis
• Psychosis จะเห็นชัดจากหูแว่ว พูดคนเดียว มี
ท่าทีหวาดกลัว เพ้อคลั่ง ไม่รู้วันเวลาสถานที่เป็นต้น
• Non-psychosis ยังรู้ตัวดี รู้วันเวลาสถานที่
พูดคุยฟังเข้าใจ

8. ข้อพึงปฏิบัติในผู้มีพฤติกรรมก้าวร้าว
• ปฏิบัติโดยระลึกเสมอว่า ผู้ป่วยอาจมีอาวุธร้ายแรงติดตัว
หรืออาจใช้สิ่งที่อยู่รอบตัวเป็นอาวุธได้ทุกเมื่อ
• แยกออกจากสิ่งกระตุ้น หรือสถานการณ์ตึงเครียด
• เปิดโอกาสให้ผู้ป่วย “เล่าเรื่องราวที่เกิดขึ้น”โดยให้ระบาย
และแสดงความรู้สึกอย่างอิสระเพื่อลดความตึงเครียด
• ประเมินว่าจะใช้วิธี “จากัดพฤติกรรม”หรือไม่
• หากจากัดพฤติกรรมแล้ว ให้รีบส่งต่อหน่วยพยาบาลทันที

9. ข้อพึงระวังในผู้มีพฤติกรรมก้าวร้าว
• ไม่เข้าหาเพียงลาพัง
• ไม่ควรนาเข้าไปอยู่ในห้องแคบ หรือ ปิด ต้องสามารถเฝ้ าระวังได้
ตลอดเวลา
• ไม่ใช้เสียงดัง ขู่ตะคอก ข่มขู่ เนื่องจากจะเป็น Stressorให้เกิด
พฤติกรรมก้าวร้าวมากยิ่งขึ้น
• พึงระลึกไว้เสมอว่า ผู้มีพฤติกรรมก้าวร้าว สามารถ เปลี่ยนมา“ทาร้าย
ตนเอง หรือฆ่าตัวตาย” ได้ทุกเมื่อ
• ในระหว่างการ “ฟังเรื่องราว”ที่ผู้ป่ วยระบาย หากบางช่วงที่ผู้ฟังรู้สึก
หวาดกลัว ให้ “ถอยออกจากสถานที่นั้นทันที”

10. เทคนิคในการ “ฟังเรื่องราวอย่างเข้าใจ”ผ่านการ “เล่า
เรื่องราวของผู้ป่ วย” (Narrative therapy)
• มีความจริงใจไม่เสแสร้ง โดยขอให้ผู้ป่วยอธิบายโดยใช้หลัก
what, when, where, why and who
• อย่าสรุปความเอาเอง บางส่วนที่สงสัยให้ถามเพื่อให้ผู้ป่วยได้อธิบาย
และสามารถระบายความตึงเครียดออกมาผ่านเรื่องราวที่เล่า
• ในทุกๆเรื่องราวที่ผู้ป่วยเล่า ให้ตรวจสอบ“ความรู้สึก(mood)”
และ “ความคิด (cognition)” ของผู้ป่วยเสมอ
• ผู้ฟังพึงควบคุมอารมณ์ของตนเองให้ดี หากคิดว่าไม่สามารถคุมได้
ให้ถอยออกมา( termination)

11. Acute Psychosis (ภาวะโรคจิตเฉียบพลัน)
• แยก Organic/non-organic จากการตรวจร่าง
การและซักประวัติอย่างละเอียด
• Organic ให้พึงระลึกถึง Substance ไว้เสมอ
• Substance มีได้ทั้ง intoxication( ซึ่งกิน
ระยะได้ถึง 1เดือนหลังการเสพ) และ Withdrawal
(จะต้องมีประวัติหยุด/ลดลงอย่างชัดเจน)
• ประเมินความเสี่ยงเพื่อจากัดพฤติกรรม และส่งต่อ “ทุก
ราย”

12. การจัดการเบื้องต้น
• ปฏิบัติตามสาเหตุ หากสงสัยว่าเป็น organic cause
ส่ง รพ.ทางกายเพื่อทาการตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติม
• พึงระลึกว่า แม้จะเป็น non-organic ก็อาจมี
organic ร่วมด้วยได้เช่นกัน
• การจากัดพฤติกรรม หรือ Restrain 4รยางค์ ต้อง
ตรวจสอบว่าแข็งแรงพอ/แน่นเกินไปหรือไม่เสมอ และต้องให้
medicationเพื่อสงบร่วมด้วย
• Haldol max 20 mg/day, Valium 40
mg/day ให้แต่ละครั้งห่าง 30นาทีเป็นอย่างน้อย

13. คาถามพบบ่อย
• เมื่อไรจึงจะควรปลดอาวุธกาลังพล
ตอบ: เมื่อไม่ไว้ใจ
• จะบอกกาลังพลขอปลดอาวุธอย่างไร
ตอบ: บอกตามความจริง โดยกล่าวเฉพาะเรื่องความ
ห่วงใยในชีวิตและสวัสดิภาพของกาลังพล มากกว่าจะ
เน้นเรื่อง ความเจ็บป่วย ทุพลภาพ ปัญหาทางจิตใจ

14. ข้อควรระวัง
• “อาวุธนอกราชการ”-รวมไปถึงสิ่งที่อาจใช้เป็นอาวุธ
ได้และสิ่งเทียมอาวุธ
- ตรวจสอบอย่างรอบคอบ
- หากพบอาวุธดังกล่าว ให้เจรจาโดยตรง เพื่อขอคา
ยินยอมในการยึด(หรือฝากอาวุธ)
- กรณีที่ไม่ยินยอม ติดต่อญาติสายตรง เพื่อรับฝาก
อาวุธในฐานะทรัพย์สินอย่างหนึ่ง

15. Any Question?