สิงหนาท แสงสีหนาท โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดำเนินงาน โครงการจัดทำแผนพัฒนาที่อยู่อาศัยและแผนป้องกัน/แก้ไขปัญหาชุมชนแออัด ปีงบประมาณ 2557 กลุ่มจังหวัดภาคกลาง (จังหวัดสมุทรปราการ จังหวัดสมุทรสาคร และจังหวัดสมุทรสงคราม)

1. ÃÒ§ҹÊÃØ»ÊÓËÃѺ¼ÙŒºÃÔËÒÃ
โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดำเนินงาน
โครงการจัดทำแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด
ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
(จังหวัดสมุทรปราการ จังหวัดสมุทรสาคร และจังหวัดสมุทรสงคราม)
เสนอ การเคหะแหงชาติ
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร

2. รายงานสรุปสําหรับผูบริหาร
โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงาน
โครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด
ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
(จังหวัดสมุทรปราการ จังหวัดสมุทรสาคร และจังหวัดสมุทรสงคราม)
เสนอ
การเคหะแหงชาติ
โดย
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร

3. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
คณะที่ปรึกษาและควบคุม
โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผน
ปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ กลุมจังหวัดภาคกลาง (จังหวัดสมุทรปราการ จังหวัด
สมุทรสาคร และจังหวัดสมุทรสงคราม) ปงบประมาณ 2557
คณะกรรมการกํากับการศึกษา
น.ส.อุบลวรรณ สืบยุบล รองผูวาการ การเคหะแหงชาติ
นางสาวิตรี โสภณ ผูอํานวยการฝายนโยบายและแผน
นายเทพฤทธิ์ ฤทธิณรงค รองผูอํานวยการฝายบริหารงานชุมชน 3
นายตอพงศ จําจด ผูอํานวยการกองนโยบายและยุทธศาสตร
ฝายนโยบายและแผน
นายปริญญา ฉายแสง ผูอํานวยการกองพัฒนาเมืองและจัดรูปที่ดินเพื่อพัฒนาพื้นที่
ฝายการฟนฟูและพัฒนาเมือง
น.ส.สลักจิต พรมสุวรรณ ผูประสานงานโครงการฯ

4. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
คณะทํางาน
โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผน
ปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ กลุมจังหวัดภาคกลาง (จังหวัดสมุทรปราการ จังหวัด
สมุทรสาคร และจังหวัดสมุทรสงคราม) ปงบประมาณ 2557
คณะที่ปรึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร
รองศาสตราจารย ดร.ชัยสิทธิ์ ดานกิตติกุล ที่ปรึกษาโครงการ
ผูเชี่ยวชาญดานการวางแผนพัฒนาที่อยูอาศัย สถาปตยกรรม และภูมิสถาปตยกรรม
ผูชวยศาสตราจารย ดร.รุจิโรจน อนามบุตร ที่ปรึกษาโครงการ
ผูเชี่ยวชาญดานการพัฒนาเมือง สถาปตยกรรม ภูมิสถาปตยกรรม การประเมินทัศนคติและสิ่งแวดลอม
คณะผูศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร
ผูชวยศาสตราจารย ดร.สิงหนาท แสงสีหนาท หัวหนาโครงการและนักวิจัย
ผูเชี่ยวชาญดานการออกแบบชุมชนเมือง สถาปตยกรรม สิ่งแวดลอม และกระบวนการมีสวนรวม
ศาสตราจารยเกียรติคุณ กําธร กุลชล นักวิจัย
ผูเชี่ยวชาญดานประวัติศาสตร ทฤษฎีการออกแบบชุมชนเมือง และการนําแผนไปปฏิบัติ
อาจารย ดร.สินีนาถ ศุกลรัตนเมธี นักวิจัย
ผูเชี่ยวชาญดานการออกแบบสถาปตยกรรม ภูมิสถาปตยกรรม และสิ่งแวดลอม
ผูชวยศาสตราจารย กัตติกา กิตติประสาร นักวิจัย
ผูเชี่ยวชาญดานการออกแบบภูมิสถาปตยกรรม การวิเคราะหเชิงสถิติ
อาจารย สุพิชฌาย เมืองศรี นักวิจัย
ผูเชี่ยวชาญดานการออกแบบภูมิสถาปตยกรรม การประเมินทัศนคติและสิ่งแวดลอม
อาจารย เหมือนแกว จารุดุล นักวิจัย
ผูเชี่ยวชาญดานการออกแบบสถาปตยกรรม และภูมิสถาปตยกรรม
นายจักรพงษ มาพร ผูชวยวิจัย
นายสุรพงษ แจมนิยม ผูชวยวิจัย
นางสาวธนกร จุดาศรี ผูชวยวิจัย

5. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
คํานํา
ในปงบประมาณ 2557 การเคหะแหงชาติไดมอบหมายใหคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัย
ศิลปากร ดําเนินการศึกษา ติดตาม และประเมินผลการตอบสนองวัตถุประสงคหลักของการดําเนินงาน
โครงการที่ไดดําเนินการแลวเสร็จ ภายใตชื่อ “โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการ
จัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ” ในกลุมจังหวัด
ภาคกลาง ประกอบดวยจังหวัดสมุทรปราการ จังหวัดสมุทรสาคร และจังหวัดสมุทรสงคราม ระยะเวลา
ดําเนินงาน 8 เดือน นับตั้งแตพฤษภาคม 2557
รายงานสรุปสําหรับผูบริหารนี้ ไดทําการสรุปภาพรวมของระเบียบวิธีวิจัย ขอมูล บทวิเคราะห และ
บทสรุปของการติดตามและประเมินผลการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/
แกไขปญหาชุมชนแออัดในกลุมจังหวัดภาคกลาง โดยมุงหมายใหเปนประโยชนตอการตรวจสอบผลตาม
วัตถุประสงคของโครงการที่ดําเนินงานแลวเสร็จ รวมถึงการตัดสินใจของการเคหะแหงชาติและภาคภาคีที่
เกี่ยวเนื่องตอการพัฒนาที่อยูอาศัยและการแกไขปญหาชุมชนแออัดในอนาคต
คณะผูศึกษา
คณะสถาปตยกรรมศาสตร
มหาวิทยาลัยศิลปากร
มกราคม 2558

6. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
สารบัญ
หนา
บทนํา 1
1. วัตถุประสงค 1
2. แนวคิดและทฤษฏีที่เกี่ยวของ 1
3. กระบวนการศึกษา 2
4. การติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงาน 6
การประเมินบริบทแวดลอม (Context Evaluation) 8
การประเมินปจจัยเขา (Input Evaluation) 9
การประเมินกระบวนการดําเนินงาน (Process Evaluation) 10
การประเมินผลผลิต (Output Evaluation) 11
การประเมินผลลัพธ (Outcome Evaluation) 12
การประเมินผลกระทบ (Impact Evaluation) 14
5. สรุปการประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงาน 16
ผลสัมฤทธิ์ของการดําเนินงาน 16
ปญหาและอุปสรรคของการดําเนินงาน 21
ปจจัยสําคัญที่มีตอการดําเนินงาน 24
การดําเนินงานที่มีประสิทธิภาพ 25
6. บทบาทของการเคหะแหงชาติและภาคภาคีที่เกี่ยวเนื่อง 27
ระยะสั้น (1-2 ป) 27
ระยะกลาง (3-4 ป) 28
ระยะยาว (5 ปขึ้นไป) 29
7. ขอเสนอแนะ 31
จังหวัดสมุทรปราการ 31
จังหวัดสมุทรสาคร 32
จังหวัดสมุทรสงคราม 33
ภาคผนวก
ภาคผนวก ก แบบสัมภาษณที่ใชกับผูรับจางดําเนินงาน
ภาคผนวก ข แบบสัมภาษณที่ใชกับการเคหะแหงชาติ
ภาคผนวก ค แบบสัมภาษณที่ใชกับผูมีสวนเกี่ยวของในทองถิ่น
ภาคผนวก ง การสํารวจและติดตามผลการดําเนินงาน
ภาคผนวก จ การจัดนิทรรศการเพื่อการติดตามและประเมินผลการดําเนินงาน
ภาคผนวก ฉ การสัมภาษณ การเสวนา และการประชุมเชิงปฏิบัติการ

7. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
สารบัญภาพและตาราง
ภาพที่ หนา
1 องคประกอบของการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและ 3
แผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ
2 องคประกอบของการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนา 4
ที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ
3 การสัมภาษณตัวแทนจากการเคหะแหงชาติ 6
4 การเสวนารวมกับตัวแทนจากสถาบันการศึกษาผูรับจางดําเนินงาน 7
5 ตัวอยางการสัมภาษณผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่ 7
6 การประชุมรวมกับการเคหะแหงชาติ 7
7 การประชุมในจังหวัดสมุทรปราการ 7
8 การประชุมในจังหวัดสมุทรสาคร 8
9 การประชุมในจังหวัดสมุทรสงคราม 8
ตารางที่ หนา
1 การจําแนกกลุมเปาหมายตามองคประกอบของการประเมิน 5
2 การตอบรับของโครงการในปงบประมาณ 2552 ที่มีตอตัวชี้วัดถึงความสําเร็จในแตละขั้นตอน 17
ของการดําเนินงาน
3 สรุปปญหาและอุปสรรคของการดําเนินงาน 22

8. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ 1
รายงานสรุปสําหรับผูบริหาร
การเคหะแหงชาติ ภายใตกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย ซึ่งมีหนาที่รับผิดชอบ
ในการพัฒนาที่อยูอาศัยและการแกไขปญหาชุมชนแออัดใหแกประชาชน ไดริเริ่มโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่
อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดรวมกับสถาบันการศึกษา องคกร และหนวยงานของรัฐและ
เอกชน โดยมุงหมายใหกลุมจังหวัด จังหวัด และทองถิ่นมีการพัฒนาที่อยูอาศัยในระดับเมืองรวมทั้งการปองกัน
และแกไขปญหาชุมชนแออัดในระดับพื้นที่ โดยมีกระบวนการเสริมสรางสมรรถนะทองถิ่นและการมีสวนรวมจาก
ทองถิ่นเปนสําคัญ
เพื่อติดตามและประเมินผลการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไข
ปญหาชุมชนแออัด การเคหะแหงชาติไดมอบหมายใหคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร ดําเนิน
การศึกษา ติดตาม และประเมินผลโครงการที่ดําเนินงานแลวเสร็จในปงบประมาณ 2552 กลุมจังหวัดภาค
กลาง ไดแก
1) จังหวัดสมุทรปราการ ดําเนินการโดยมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี
2) จังหวัดสมุทรสาคร ดําเนินการโดยจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
3) จังหวัดสมุทรสงคราม ดําเนินการโดยจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
1. วัตถุประสงค
1) เพื่อติดตามและประเมินผลในการตอบสนองวัตถุประสงคหลักและผลสัมฤทธิ์ของการดําเนินงาน
โครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะ
แหงชาติ
2) เพื่อประเมินผลการดําเนินงานโครงการในการตอบสนองการบูรณาการยุทธศาสตรการพัฒนา
ประเทศ ภาค กลุมจังหวัด และจังหวัด
3) เพื่อวิเคราะห ปญหา อุปสรรค และปจจัยที่นําไปสูความสําเร็จ และไมสําเร็จที่เกิดขึ้นในแตละ
กระบวนการของการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไข
ปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ เชน การจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัย การสราง
กระบวนการมีสวนรวม การเสริมสรางสมรรถนะหรือเสริมสรางศักยภาพการวางแผนดานที่อยู
อาศัย รวมทั้งโครงการหรือกิจกรรมนํารองทั้งระดับเมืองและระดับพื้นที่หรือชุมชน เปนตน
4) เพื่อการกําหนดบทบาทของการเคหะแหงชาติและภาคีที่เกี่ยวเนื่องในกระบวนการพัฒนาที่อยู
อาศัยที่มีผลมาจากการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไข
ปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ
2. แนวคิดและทฤษฏีที่เกี่ยวของ
รูปแบบการประเมินผลโครงการที่เกี่ยวของกับการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงาน
โครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัด ไดแก การประเมินที่เนน

9. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
2 โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
วัตถุประสงค (Objective-Based Model) การประเมินที่เนนการตัดสินคุณคา (Judgmental Evaluation
Model) และการประเมินที่เนนการตัดสินใจเกี่ยวกับโครงการ (Decision-Oriented Evaluation Model) ใน
การนี้ ปจจัยตางๆตั้งแตเริ่มตนจนถึงสิ้นสุดโครงการ ไดแก ปจจัยเขา ปจจัยออก ผลลัพธ ผลกระทบ เปาหมาย
การบริหาร และการจัดการ มีความสําคัญตอการประเมินผลซึ่งไดรับการพิจารณาจากองคประกอบของการ
ดําเนินงานโครงการฯจากขอกําหนดการจาง ตลอดจนการปฏิบัติงานของสถาบันการศึกษาผูรับจางที่เกิดขึ้น
จริงในขณะที่ดําเนินงานโครงการ
การประเมินผลโครงการแบบซิปโมเดล (CIPP Model) ถูกเลือกใชเพื่อการติดตามและประเมินผล
โครงการดําเนินงานที่แลวเสร็จของการเคหะแหงชาติ ดังนี้
1) การประเมินบริบทหรือสภาวะแวดลอม (Context Evaluation) เพื่อประเมินถึงการตอบรับของ
ความมุงหมาย วัตถุประสงค ตลอดจนแนวทางการดําเนินงานของโครงการที่มีตอพระราชบัญญัติ
กําหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอํานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่น พ.ศ. 2542
2) การประเมินปจจัยเขา (Input Evaluation) เพื่อประเมินถึงประสิทธิภาพของขอกําหนดการจาง
เพื่อดําเนินงานโครงการในปงบประมาณ 2552
3) การประเมินกระบวนการ (Process Evaluation) เพื่อประเมินถึงความครบถวนและความพึง
พอใจที่มีตอกระบวนการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไข
ปญหาชุมชนแออัด กลุมจังหวัดภาคกลาง
4) การประเมินผลผลิต (Product Evaluation) เพื่อการประเมินผลผลิต (Output) ไดแก การไดมา
ซึ่งแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัด และผลที่ไดรับจากการ
เสริมสรางสมรรถนะทองถิ่นในการพัฒนาที่อยูอาศัย การประเมินผลลัพท (Outcome) ไดแก
การนําแผนฯไปปฏิบัติ การจัดตั้งงบประมาณ และ/หรือ การบูรณาการแผนฯเขาสูกลไกการ
พัฒนาที่อยูอาศัยของทองถิ่นในระดับตางๆ และการประเมินผลกระทบระยะยาว (Impact)
ไดแก ความเปนไปไดของทองถิ่นในการจัดการและพัฒนาที่อยูอาศัยและการปองกันแกไขปญหา
ชุมชนแออัดดวยตนเองในอนาคต
3. กระบวนการศึกษา
สมมุติฐานหลักของการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงาน คือ การเสริมสรางสมรรถนะ
(Capacity Building) และกระบวนการมีสวนรวม (Participatory Process) ของทองถิ่นในการพัฒนาที่อยู
อาศัยสงผลสัมฤทธิ์ตอการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชน
แออัดของการเคหะแหงชาติ เนื่องดวยความสําเร็จของโครงการถูกชี้วัดจากความมุงหมายในการตอบสนองตอ
พรบ.การกระจายอํานาจในการจัดการและวางแผนดานที่อยูอาศัยใหแกทองถิ่น โดยประสงคใหจังหวัดและ
ทองถิ่นมีแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดจากกระบวนการเสริมสรางสมรรถนะ
และการมีสวนรวมในการจัดทําแผนเปนสําคัญ

10. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ 3
ดําเนินการ
ได้เอง
บูรณาการแผน
ยุทธศาสตร์ของ
จังหวัด
จัดทําร่างแผน
รับฟังความ
คิดเห็น
ปรับปรุงแผน
เลือกโครงการ
นําร่อง
วางแผนแก้ไข
ปัญหา
แผนป้องกัน/แก้ไขปัญหา
ศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูล
ศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูล ปรับปรุงแผน
วัตถุประสงค์
ของการเคหะ
แห่งชาติ
กระบวนการมีส่วนร่วม
ภาพที่ 1 องคประกอบของการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและ
แผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ
กรอบแนวคิดของการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์ขางตนนี้ถูกใชในการออกแบบกระบวนการวิจัย
เพื่อการติดตามและประเมินผล การกําหนดขอบเขตขอมูล วิธีการเก็บรวบรวมและวิเคราะหขอมูล ตลอดจน
การสุมกลุมตัวอยางในทองถิ่นเพื่อการสัมภาษณเชิงลึก โดยคัดเลือกจากผูที่เคยมีสวนรวมจริงในกระบวนการ
ดําเนินงานโครงการภายใตพื้นที่การจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัด ซึ่ง
เปนตัวแทนทองถิ่นที่สามารถบงชี้ถึงความสําเร็จหรือไมสําเร็จจากการเสริมสรางสมรรถนะในการพัฒนาที่อยู
อาศัยของโครงการในปงบประมาณ 2552 ตลอดจนสะทอนใหเห็นถึงการตอบรับหรือไมตอบรับของโครงการ
ดําเนินงานของการเคหะแหงชาติที่มีตอแบบแผนและขั้นตอนการกระจายอํานาจใหแกองคกรปกครองสวน
ทองถิ่น อนึ่ง ความคิดเห็นจากบุคลากรอื่นในพื้นที่ไดรับการเก็บรวบรวมจากการประชุมกลุมยอยเพื่อวิเคราะห
ถึงปญหา อุปสรรค แนวทางการปรับปรุงการดําเนินงาน ตลอดจนบทบาทของการเคหะแหงชาติและภาคภาคี
ที่เกี่ยวของในการพัฒนาที่อยูอาศัย ตัวแทนกรรมการ คณะทํางาน และผูประสานงานโครงการจากการเคหะ
แหงชาติ และตัวแทนคณะทํางานจากสถาบันการศึกษาผูรับจางดําเนินงานเปนกลุมตัวอยางที่สําคัญตอการ
ติดตามและประเมินผลเชนกัน
อางถึงองคประกอบของโครงการที่ไดรับการดําเนินงานแลวเสร็จในปงบประมาณ 2552 (ภาพที่ 1) ซึ่ง
มีกระบวนการดําเนินงานการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัด โดยมีกลไก
ของการเสริมสรางสมรรถนะและกระบวนการมีสวนรวมของทองถิ่นในการพัฒนาที่อยูอาศัยเปนสําคัญ ภาพที่
2 แสดงองคประกอบของการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยู
อาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ โดยสามารถจําแนกไดดังนี้ บริบท
แวดลอม ปจจัยเขา กระบวนการดําเนินงาน ผลผลิต ผลลัพท และผลกระทบระยะยาว

11. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
4 โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
บริบทและความ
มุงหมายที่มีตอ
โครงการ
ปจจัยเขาจากขอ
กําหนดการจาง
ปงบประมาณ 2552
ผลลัพท ไดแก การ
นําแผนฯไปปฏิบัติ
ใชโดยทองถิ่น
การประเมินประสิทธิภาพ
การประเมินประสิทธิผล
กระบวนการดําเนินงาน
โครงการจัดทํา
แผนพัฒนาที่อยูอาศัย
และแผนปองกัน/แกไข
ปญหาชุมชนแออัด และ
การเสริมสรางสมรรถนะ
ผลผลิต ไดแก
แผนพัฒนาที่อยูอาศัย
แผนปองกัน/แกไขปญหา
ชุมชนแออัด และผลจาก
การเสริมสรางสมรรถนะ
ทองถิ่น
ผลกระทบ ไดแก
สมรรถนะทองถิ่นใน
การจัดการและพัฒนา
ที่อยูอาศัยในอนาคต
Context Input Process Output Outcome Impact
Product
ภาพที่ 2 องคประกอบของการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนา
ที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดของการเคหะแหงชาติ
กระบวนการศึกษาแบงออกเปนสองสวนเพื่อการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงาน
1) การประเมินประสิทธิภาพ (Efficiency) ของการดําเนินงานโครงการดวยรูปแบบการประเมินที่
เนนวัตถุประสงค ซึ่งเปนการตรวจสอบวากระบวนการดําเนินงานและผลผลิต (แผนพัฒนาที่อยู
อาศัย แผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัด และสมรรถนะและประสบการณของทองถิ่นในการ
พัฒนาที่อยูอาศัย) สอดคลองกับปจจัยเขา (วัตถุประสงคและแนวทางดําเนินงานที่ถูกกําหนดใน
ขอกําหนดการจาง) หรือไม
2) การประเมินประสิทธิผล (Effectiveness) ของโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผน
ปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดในพื้นที่กรณีศึกษา 3 จังหวัด ดวยรูปแบบการประเมินที่เนนการ
ตัดสินคุณคาและการประเมินที่เนนการตัดสินใจ ซึ่งมีจุดมุงหมายเพื่อวินิจฉัยคุณคาของโครงการ
และเพื่อชวยใหการเคหะแหงชาติตัดสินใจถึงอนาคตของโครงการได โดยการตรวจสอบการตอบ
รับของผลลัพท (การนําแผนฯไปปฏิบัติ) และผลกระทบในระยะยาว (ศักยภาพทองถิ่นในการ
พัฒนาที่อยูอาศัย) ที่มีตอความมุงหมายของการเคหะแหงชาติในการสนับสนุนทองถิ่นใหมีการ
พัฒนาที่อยูอาศัยภายใตพรบ.การกระจายอํานาจ 2542 หรือไม
วิธีการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานมีขึ้นในลักษณะการวิจัยเชิงคุณภาพที่เนนการหา
รายละเอียดที่จะกอใหเกิดความรูความเขาใจเชิงลึกในประเด็นที่ทําการประเมิน โดยมิไดมุงเนนการเก็บขอมูล
เชิงปริมาณเนื่องจากองคประกอบและตัวแปรในการศึกษามีลักษณะเฉพาะเจาะจง กลุมเปาหมายที่เกี่ยวของ
กับการประเมินองคประกอบของโครงการมีลักษณะเฉพาะเจาะจงเชนกัน (ตารางที่ 1)

12. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ 5
ตารางที่ 1 การจําแนกกลุมเปาหมายตามองคประกอบของการประเมิน
กลุมเปาหมายของการเก็บขอมูลเพื่อประเมินองคประกอบดานตางๆ ของโครงการ ไดแก
1) ผูบริหาร คณะกรรมการตรวจการจาง คณะทํางานและผูปฏิบัติงานของการเคหะแหงชาติที่
เกี่ยวของ โดยทําการรวบรวมขอมูลเพื่อประเมินองคประกอบในดานบริบทและผลกระทบของ
โครงการ
2) ผูรับจางดําเนินงานโครงการ ไดแก มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาฯธนบุรี และ
จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย โดยจะทําการรวบรวมขอมูลเพื่อประเมินองคประกอบในดานปจจัยเขา
และผลกระทบ
3) ผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่เปาหมาย ไดแก คณะกรรมการอํานวยการ คณะกรรมการนโยบายที่อยู
อาศัยจังหวัด หรือคณะทํางานโครงการในทองถิ่นที่ไดรับการแตงตั้งภายใตการดําเนินงาน
โครงการ ภาคีที่เกี่ยวของในสังกัดของสวนราชการ กลุมเอกชน ผูแทนภาคประชาชน และ
เครือขายชุมชนที่มีสวนรวมในการดําเนินงานโครงการภายในขอบเขตพื้นที่การจัดทําแผนฯ ซึ่ง
เปนกลุมเปาหมายหลักในการบงชี้ถึงความสําเร็จหรือไมสําเร็จของโครงการที่มีตอการสราง
ความรู ความเขาใจ ประสบการณ และการกระจายอํานาจใหแกทองถิ่นในการพัฒนาที่อยูอาศัย
ดังที่กลาวถึงไวในตอนตน โดยจะทําการรวบรวมขอมูลเพื่อประเมินองคประกอบในดาน
กระบวนการ ผลผลิต ผลลัพท และผลกระทบ
เครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูล ไดแก การสํารวจ การสัมภาษณ และการสนทนากลุมยอย โดย
การสํารวจนั้นจะมุงเนนรวบรวมขอมูลเชิงประจักษ เชน การดําเนินการตามแผนฯที่เปนรูปธรรม เปนตน
อยางไรก็ดี ขอมูลที่ใชเพื่อการประเมินสวนใหญไมสามารถมองเห็นเปนรูปธรรมได เชน ความคิดเห็นและความ
พึงพอใจตอประเด็นตางๆ ขอมูลในสวนนี้จึงตองอาศัยการรวบรวมดวยวิธีการสัมภาษณทั้งแบบมีโครงสราง
และไมมีโครงสรางเพื่อใหไดขอมูลเชิงลึกตอประเด็นที่ศึกษา นอกจากนั้น การรวบรวมขอมูลทั้งเชิงลึกและเชิง
กวางยังมีขึ้นโดยการสนทนากลุมยอยระหวางกลุมเปาหมายกลุมตางๆ เพื่อใหเกิดการติดตามและประเมินผล
การประเมินผลโครงการ กลุมเปาหมาย
วัตถุประสงค
องคประกอบ
ของการประเมิน
การเคหะ
แหงชาติ
ผูรับจาง
ดําเนินงาน
ผูมีสวน
เกี่ยวของ
ในพื้นที่
การประเมินผลโครงการในการ
ตอบสนองวัตถุประสงคหลัก
การประเมินบริบท √
การประเมินปจจัยเขา √
การประเมินกระบวนการ √
การประเมินผลผลิต √
การประเมินเพื่อชวยในการตัดสิน
คุณคาและอนาคตของโครงการ
การประเมินผลลัพธ √
การประเมินผลกระทบ √ √ √
√
√

13. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
6 โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
ครอบคลุมมิติและองคประกอบตางๆของโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหา
ชุมชนแออัด
แนวทางการวิเคราะหขอมูลแบงออกเปนการวิเคราะหขอมูลเชิงคุณภาพและการวิเคราะหขอมูลเชิง
ปริมาณ การวิเคราะหขอมูลเชิงคุณภาพที่เกี่ยวเนื่องกับความคิดเห็น ความพึงพอใจ การเรียนรู และการ
เปลี่ยนแปลงพฤติกรรม มีวิธีการวิเคราะห 3 แบบ ไดแก การวิเคราะหแบบอุปไนย (Analytic Induction)
การวิเคราะหโดยการจําแนกชนิดขอมูล (Typological Analysis) และการวิเคราะหโดยการเปรียบเทียบขอมูล
(Constant Comparison) การวิเคราะหขอมูลเชิงปริมาณที่เกี่ยวเนื่องกับความคิดเห็นที่มีตอคําถามกึ่งปดและ
คําถามปดถูกทําการวิเคราะหโดยใชสถิติเชิงพรรณนา (Descriptive Statistics) เพื่อใชอธิบายและ
เปรียบเทียบความแตกตางระหวางตัวแปร สถิติที่ใชไดแก การแจกแจงความถี่และการนําเสนอดวยตาราง
กราฟ และแผนภูมิ การจัดตําแหนงและเปรียบเทียบโดยใชคารอยละหรือเปอรเซ็นต และการวัดความสัมพันธ
ระหวางตัวแปร
4. การติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงาน
ผลจากการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและ
แผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2552 กลุมจังหวัดภาคกลาง แบงออกเปน 6 ดาน ดังนี้
- ผลจากการประเมินบริบทแวดลอม
- ผลจากการประเมินปจจัยเขา
- ผลจากการประเมินกระบวนการดําเนินงาน
- ผลจากการประเมินผลผลิต
- ผลจากการประเมินผลลัพธ
- ผลจากการประเมินผลกระทบ
ภาพที่ 3 การสัมภาษณตัวแทนจากการเคหะแหงชาติ
ที่มา การสัมภาษณผูมีสวนเกี่ยวของ (2557)

14. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ 7
ภาพที่ 4 การเสวนารวมกับตัวแทนจากสถาบันการศึกษาผูรับจางดําเนินงาน
ที่มา การเสวนารวมกับผูมีสวนเกี่ยวของ (2557)
ภาพที่ 5 ตัวอยางการสัมภาษณผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่
ที่มา การสัมภาษณผูมีสวนเกี่ยวของ (2557)
ภาพที่ 6 การประชุมรวมกับการเคหะแหงชาติ
ที่มา การประชุมรวมกับผูมีสวนเกี่ยวของ (2557)
ภาพที่ 7 การประชุมในจังหวัดสมุทรปราการ
ที่มา การประชุมรวมกับผูมีสวนเกี่ยวของ (2557)

15. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
8 โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
การประเมินบริบทแวดลอม (Context Evaluation)
การประเมินบริบทแวดลอมของโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันและแกไขปญหา
ชุมชนแออัดในจังหวัดสมุทรปราการ จังหวัดสมุทรสาคร และจังหวัดสมุทรสงครามมีขึ้นเพื่อตรวจสอบวา
คณะทํางานจากการเคหะแหงชาติ ผูปฏิบัติงาน ผูประสานงาน และผูใหแนวทางการดําเนินงานแกผูรับจาง
ดําเนินงานและทองถิ่นผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่ ซึ่งถือเปนผูสรางบริบทแวดลอมของกระบวนการดําเนินงานให
เกิดขึ้นนั้น ไดดําเนินงานที่เปนไปตามวัตถุประสงคของโครงการ ภายใตหลักการและเหตุผลของ
พระราชบัญญัติกําหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอํานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่น พ.ศ. 2542
หรือไม
ผลการประเมินพบวา บริบทแวดลอมของการดําเนินงานตอบสนองตอหลักการและเหตุผลดังกลาว
อยางชัดเจน โดยคณะทํางานจากการเคหะแหงชาติที่ปฏิบัติงาน ประสานงาน และใหแนวทางการดําเนินงาน
แกผูรับจางดําเนินงานและทองถิ่นผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่ เขาใจถึงความสัมพันธระหวางสองตัวแปรขางตนได
เปนอยางดี ตัวแทนจากการเคหะแหงชาติสามารถระบุถึงวัตถุประสงคและแนวทางการดําเนินงานโครงการได
อยางครอบคลุม ไดแก
1) การใหไดมาซึ่งแผนพัฒนาที่อยูอาศัยโดยกระบวนการมีสวนรวมที่เปนประโยชนในการบูรณาการเขา
เปนสวนหนึ่งของแผนพัฒนาจังหวัด การพัฒนาพื้นที่ตัวอยางที่มีความสอดคลองกับสภาพพื้นที่
เมืองและพื้นที่อยูอาศัยซึ่งเปนสวนหนึ่งของการพัฒนาและฟนฟูเมือง ตลอดจนการดําเนินการให
ทองถิ่นเกิดกระบวนการมีสวนรวม พรอมทั้งสามารถวางแผนดานที่อยูอาศัยไดเอง
2) การใหไดมาซึ่งแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดแบบองครวมในแตละพื้นที่ โดย
กระบวนการมีสวนรวมจากหนวยงานทองถิ่นและชุมชนในกระบวนการดําเนินงาน โดยใหทองถิ่น
เกิดกระบวนการเรียนรูและสามารถจัดทําแผนและแนวทางการแกไขปญหาที่อยูอาศัย ตลอดจน
การสนับสนุนใหเกิดการเชื่อมโยงกลไกระดับจังหวัดและชุมชนในการแกไขปญหาดานที่อยู
อาศัยในทิศทางเดียวกัน
ภาพที่ 8 การประชุมในจังหวัดสมุทรสาคร
ที่มา การประชุมรวมกับผูมีสวนเกี่ยวของ (2557)
ภาพที่ 9 การประชุมในจังหวัดสมุทรสงคราม
ที่มา การประชุมรวมกับผูมีสวนเกี่ยวของ (2557)

16. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ 9
3) การเสริมสรางสมรรถนะทองถิ่นในการพัฒนาที่อยูอาศัย โดยสรางกระบวนการรวมคิด รวมทํา รวม
วางแผนของชุมชนและทองถิ่น สงเสริมใหทองถิ่นผูเขารวมโครงการมีประสบการณการแกไขปญหา
ดานที่อยูอาศัย ไดพัฒนาความรู ความเขาใจ และเพิ่มขีดความสามารถในการจัดทําแผนพัฒนาที่อยู
อาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดไดในอนาคต
การประเมินผลในสวนนี้แสดงใหเห็นวา บริบทแวดลอมของการเคหะแหงชาติที่มีตอโครงการ
ดําเนินงานในปงบประมาณ 2552 มีความสัมพันธและมีความมุงหมายใหเกิดการถายทอดความรู
ประสบการณ และภารกิจที่เกี่ยวเนื่องกับการพัฒนาที่อยูอาศัยใหแกทองถิ่นอยางครอบคลุม ภายใตพรบ.การ
กระจายอํานาจ 2542
การประเมินปจจัยเขา (Input Evaluation)
การประเมินปจจัยเขาของโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชน
แออัดมีขึ้นเพื่อตรวจสอบวา รายละเอียดของขอกําหนดการจางเพื่อดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยู
อาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2552 มีความชัดเจนหรือไม ขั้นตอนการ
ดําเนินงานที่ถูกกําหนดไวมีความเหมาะสมและสอดคลองตอวัตถุประสงคหรือไม และสามารถนําไปปฏิบัติได
จริงบนพื้นที่ศึกษาหรือไม
การประเมินปจจัยเขาพบวารายละเอียดของขอกําหนดการจางฯไดครอบคลุมวัตถุประสงคและได
กําหนดแนวทางการดําเนินงาน 3 ดานอยางชัดเจน ไดแก
1) การจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัย
2) การจัดทําแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัด
3) การเสริมสรางสมรรถนะทองถิ่นในการวางแผนและพัฒนาที่อยูอาศัย
ผูรับจางดําเนินงานไดแกตัวแทนจากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรีและจุฬาลงกรณ
มหาวิทยาลัยเห็นพองตรงกันวารายละเอียดของการดําเนินงานไดถูกกําหนดไวอยางชัดเจนถึงวัตถุประสงค
ขั้นตอนการดําเนินงาน การเตรียมความพรอม การศึกษารวบรวมขอมูล การวิเคราะหขอมูล รวมถึง
รายละเอียดของกิจกรรมตางๆในการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัย แผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัด
และการเสริมสรางสมรรถนะทองถิ่นในการวางแผนและพัฒนาที่อยูอาศัย
แตเมื่อทําการประเมินถึงความเหมาะสมของการนําขอกําหนดการจางลงสูการปฏิบัติพบวา
รายละเอียดตามขั้นตอนการดําเนินงานทั้งหมดนั้นไมสามารถดําเนินการไดอยางครบถวนภายในกรอบเวลาที่
กําหนด (15 เดือน) กลาวคือ
1) การดําเนินงานซึ่งมุงเนนใหทองถิ่นและผูที่เกี่ยวของในพื้นที่เกิดความตระหนัก เขาใจ และได
เรียนรูถึงปญหาดานที่อยูอาศัยและไดแนวคิดในการพัฒนาที่อยูอาศัยนั้นสามารถดําเนินการไดตาม
ขอกําหนดการจางภายในกรอบเวลาที่กําหนด
2) การเสริมสรางสมรรถนะทองถิ่นเพื่อใหสามารถจัดทําแผนดานที่อยูอาศัยดวยตนเองนั้นไมอาจ
เกิดขึ้นไดภายในระยะเวลาของการดําเนินงาน เนื่องดวย

17. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
10 โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
- การสรางกระบวนการมีสวนรวม การชักจูงภาคภาคีตางๆใหเขารวมกระบวนการ ตลอดจน
การมีสวนรวมเพื่อแกไขปญหาดานที่อยูอาศัยจากทุกฝายในบางพื้นที่ ตองอาศัยระยะเวลา
ดําเนินงานมากกวาที่กําหนดไว
- การดําเนินงานจัดทําแผนพัฒนาที่เกี่ยวเนื่องกับที่อยูอาศัยตองอาศัยความชํานาญการเฉพาะ
ดาน ซึ่งตองอาศัยระยะเวลาในการอบรมสรางความเขาใจและการถายทอดองคความรู
เหลานั้นใหแกทองถิ่นอยางตอเนื่อง
- การบูรณาการแผนพัฒนาที่อยูอาศัยใหเขากับการพัฒนาระดับตางๆ ไดแก จังหวัด กลุม
จังหวัด ภาค และประเทศ เปนภารกิจที่ตองอาศัยการประสานงานและการดําเนินงานรวมกัน
ระหวางหนวยงานภาครัฐทุกระดับในระยะยาว
การประเมินกระบวนการดําเนินงาน (Process Evaluation)
การประเมินกระบวนการดําเนินงานมีขึ้นเพื่อตรวจสอบวา แผนพัฒนาที่อยูอาศัยระดับเมืองและแผน
ปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัดไดรับการดําเนินการครบถวนทุกขั้นตอนตามที่กําหนดไวในขอกําหนดการจาง
หรือไม กระบวนการจัดทําแผนทั้งสองในแตละขั้นตอนมีขึ้นโดยกระบวนการมีสวนรวมหรือไม และผูมีสวน
เกี่ยวของในพื้นที่พึงพอใจกระบวนการจัดทําแผนทั้งสองหรือไม
ผลที่เกิดขึ้นจากการประเมินกระบวนการดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผน
ปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดคลายคลึงกันในแตละจังหวัดของกลุมจังหวัดภาคกลาง (จังหวัด
สมุทรปราการ จังหวัดสมุทรสาคร และจังหวัดสมุทรสงคราม) กลาวคือ
1) ทุกจังหวัดไดรับการดําเนินงานจัดทําแผนฯที่ครบถวนทุกขั้นตอนตามที่ระบุไวในขอกําหนดการ
จางซึ่งถูกตรวจสอบจากรายงานฉบับสมบูรณรวมถึงการสัมภาษณทองถิ่นผูมีสวนเกี่ยวของ
2) ผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่ไดมีสวนรวมในกระบวนการดําเนินงาน และมีความพึงพอใจใน
กระบวนการแตละขั้นตอน
การประเมินปฎิกิริยา (Reaction Evaluation) และการประเมินผลการเรียนรู (Learning
Evaluation) ภายใตการประเมินกระบวนการดําเนินงานพบวา ผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่ที่เคยเขารวมการ
ดําเนินงานโครงการในปงบประมาณ 2552 โดยเฉพาะอยางยิ่งในจังหวัดสมุทรสาครและจังหวัดสมุทรสงคราม
มีความเขาใจถึงขั้นตอนการดําเนินงาน กระบวนการในการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไข
ปญหาชุมชนแออัด ตลอดจนรายละเอียดของแผนฯฉบับสมบูรณไดอยางแมนยํา ซึ่งสะทอนใหเห็นถึงการ
ดําเนินงานโครงการและการสรางกระบวนการมีสวนรวมในการจัดทําแผนที่มีประสิทธิภาพ
การประเมินกระบวนการดําเนินงานโครงการในจังหวัดสมุทรปราการไดผลที่แตกตางกันใน
รายละเอียด กลาวคือ แมวาผูรับจางดําเนินงานไดดําเนินงานตามขั้นตอนตางๆที่ระบุไวในขอกําหนดการจาง
อยางครบถวน และผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่พึงพอใจในกระบวนการแตละขั้นตอน แตกลุมตัวอยางบางสวนไม
สามารถระบุถึงกระบวนการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดได ไม
สามารถเชื่อมโยงความสัมพันธระหวางแผนทั้งสอง และไมทราบถึงรายละเอียดของแผนฉบับสมบูรณ อนึ่ง ผล
การประเมินนี้เปนผลที่สามารถเกิดขึ้นจากปจจัยหลายดาน เชน ระดับความสนใจของบุคลากรทองถิ่นนั้นๆที่มี
ตอการดําเนินงานในปงบประมาณ 2552 ตลอดจนระดับของการจดจําไดของแตละบุคคลในปจจุบัน เปนตน

18. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ 11
การประเมินผลผลิต (Output Evaluation)
การประเมินผลผลิตมีขึ้นเพื่อตรวจสอบวา แผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันแกไขปญหาชุมชนแออัด
ไดถูกจัดทําขึ้นจนแลวเสร็จหรือไม แผนงานเหลานั้นและโครงการนํารองมีความชัดเจนตอการนําไปปฏิบัติโดย
ทองถิ่นหรือไม และมีความเหมาะสมตอบริบทและสถานการณความตองการของทองถิ่นหรือไม
แผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดไดรับการดําเนินงานแลวเสร็จใน
ปงบประมาณ 2552 ซึ่งถูกตรวจสอบไดจากเลมรายงานฉบับสมบูรณ
1) จังหวัดสมุทรปราการ แผนพัฒนาที่อยูอาศัยไดรับการจัดทําขึ้นแลวเสร็จสําหรับพื้นที่ในเทศบาล
ตําบลบางปู เทศบาลตําบลแพรกษา และองคการบริหารสวนตําบลแพรกษา โดยแบงออกเปน 6 กล
ยุทธ (11 แผนงาน) และ 1 โครงการนํารองระดับเมือง และแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัด
ไดรับการจัดทําขึ้นแลวเสร็จสําหรับ 46 ชุมชนในเทศบาลตําบลบางปู โดยแบงออกเปน 6 กลยุทธ
(16 แผนงาน) และ 1 โครงการนํารองระดับพื้นที่
2) จังหวัดสมุทรสาคร แผนพัฒนาที่อยูอาศัยไดรับการจัดทําขึ้นแลวเสร็จสําหรับพื้นที่ในเทศบาลนคร
สมุทรสาครและอําเภอเมืองสมุทรสาคร โดยแบงออกเปน 9 แผนยุทธศาสตร และ 3 โครงการนํา
รองระดับเมือง และแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดไดรับการจัดทําขึ้นแลวเสร็จสําหรับ
เทศบาลนครสมุทรสาคร โดยแบงออกเปน 2 แผนยุทธศาสตร และ 1 โครงการนํารองระดับพื้นที่
3) จังหวัดสมุทรสงคราม แผนพัฒนาที่อยูอาศัยไดรับการจัดทําขึ้นแลวเสร็จสําหรับพื้นที่ในเทศบาล
เมืองสมุทรสงครามและอําเภอเมืองสมุทรสงคราม โดยแบงออกเปน 9 แผนยุทธศาสตร และ 2
โครงการนํารองระดับเมือง และแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดไดรับการจัดทําขึ้นแลว
เสร็จสําหรับ 14 ชุมชนในเทศบาลเมืองสมุทรสงคราม โดยแบงออกเปน 4 แผนยุทธศาสตร และ 1
โครงการนํารองระดับพื้นที่
อางถึงแผนงานดานตางๆขางตนนี้ การประเมินถึงความชัดเจนและความเหมาะสมของแผนตอการนําไป
ปฏิบัติไดผลที่แตกตางกันในแตละจังหวัด ดังนี้
1) ทองถิ่นผูมีสวนเกี่ยวของในจังหวัดสมุทรปราการใหการยอมรับแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผน
ปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดในหลายดาน แตเล็งเห็นวาแผนงานอีกหลายดานยังขาดความ
ชัดเจนและความเหมาะสมตอบริบทพื้นที่ในปจจุบัน เชน แผนการปองกันดินทรุดในพื้นที่จัดสรร
แผนการจัดรูปที่ดิน แผนพัฒนามาตรฐานที่อยูอาศัยใหเชารายยอยในชุมชน แผนแกไขกรรมสิทธิ์
ที่ดินและจัดทําที่อยูอาศัยสําหรับผูมีรายไดนอย เปนตน ความไมชัดเจนและไมเหมาะสมดังที่
กลาวถึงมาจากการขาดรายละเอียดที่ชัดเจนตอการนําไปปฏิบัติ และความไมสอดคลองกับการ
เปลี่ยนแปลงไปของบริบทเมืองและสถานการณดานที่อยูอาศัยในปจจุบัน
2) ทองถิ่นผูมีสวนเกี่ยวของในจังหวัดสมุทรสาครหลายฝายยังมีขอสงสัยถึงความชัดเจนและความ
เหมาะสมของยุทธศาสตรการสรางความความมั่นคงในการอยูอาศัยสําหรับผูมีรายไดนอย แตผูมีสวน
เกี่ยวของในทองถิ่นสวนใหญใหการยอมรับแผนงานอื่นที่เหลือทั้งหมด ซึ่งสะทอนใหเห็นวา
แผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดที่ไดดําเนินการแลวเสร็จใน

19. โครงการติดตามและประเมินผลสัมฤทธิ์การดําเนินงานโครงการจัดทําแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกัน/แกไขปญหาชุมชนแออัด ปงบประมาณ 2557 กลุมจังหวัดภาคกลาง
12 โดย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร | เสนอ การเคหะแหงชาติ
ปงบประมาณ 2552 ยังมีความชัดเจนและเหมาะสมตอบริบทและสถานการณดานที่อยูอาศัยของ
เมือง
3) ทองถิ่นผูมีสวนเกี่ยวของในจังหวัดสมุทรสงครามยังมีขอสงสัยถึงแนวทางการปฏิบัติของแผนการ
แกไขปญหาบานเอื้ออาทรและแผนการรองรับความตองการที่อยูอาศัยของศูนยราชการใหม แตกลุม
ตัวอยางสวนใหญใหการยอมรับแผนงานอื่นทั้งหมด ซึ่งสะทอนใหเห็นวาแผนพัฒนาที่อยูอาศัยและ
แผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดที่ไดดําเนินการแลวยังมีความชัดเจนและเหมาะสมตอการ
นําไปใชในปจจุบัน
การประเมินผลลัพธ (Outcome Evaluation)
การประเมินผลลัพทมีขึ้นเพื่อตรวจสอบวา ทองถิ่นไดนําแผนที่ไดจัดทําแลวเสร็จในปงบประมาณ
2552 ไปบรรจุไวในแผนนโยบายของจังหวัดและชุมชนหรือไม ไดมีการจัดตั้งงบประมาณที่เกี่ยวเนื่องเพื่อนํา
แผนไปสูการปฏิบัติหรือไม หรือไดนําแนวคิดและแนวทางดําเนินงานไปใชในการพัฒนาที่อยูอาศัยโดยกลไก
ของทองถิ่นในทิศทางเดียวกันหรือไม เพื่อทําการประเมินผลลัพธอยางครอบคลุม การติดตามและประเมินผล
จึงดําเนินการขึ้นใน 2 ขั้นตอน คือ การติดตามและประเมินผลการดําเนินงานจากหลักฐานเชิงประจักษ และ
การติดตามและประเมินผลการดําเนินงานจากการสัมภาษณผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่
จังหวัดสมุทรปราการ
การติดตามและประเมินผลการดําเนินงานจากหลักฐานเชิงประจักษในจังหวัดสมุทรปราการพบวา
1) แผนงานและโครงการนํารองที่ไดจัดทําไวเมื่อปงบประมาณ 2552 บางดานไดรับการดําเนินงาน
ตอเนื่องอยูในปจจุบันโดยทองถิ่น เชน การพัฒนาพื้นที่สวนกลางเพื่อการนันทนาการและออก
กําลังกาย ศูนยเรียนรูทางธรรมชาติ และสํานักงานเทศบาลใหมของเทศบาลตําบลบางปู
2) ปรากฏแผนงานของทองถิ่นที่คลายคลึงกับแผนงานและโครงการนํารองที่ไดจัดทําไวจํานวนมาก
เชน โครงการ 1 โรงงาน 1 ชุมชนสรางความรวมมือกันในการจัดการสิ่งแวดลอม และแผนพัฒนา
ฟนฟูปาชายเลนและแนวชะลอคลื่นในชุมชน เปนตน
3) แผนงานอื่นๆในการพัฒนาที่อยูอาศัยและการปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดซึ่งผูรับจาง
ดําเนินงานไดจัดทําไวอีกหลายดานนั้นไมไดรับการดําเนินงานตอเนื่องโดยทองถิ่น
การติดตามและประเมินผลการดําเนินงานจากการสัมภาษณผูมีสวนเกี่ยวของในพื้นที่ไดรับผลที่
คลายคลึงกัน ดังนี้
1) แผนพัฒนาที่อยูอาศัยและแผนปองกันและแกไขปญหาชุมชนแออัดหลายดานซึ่งถูกจัดทําขึ้นเมื่อ
ปงบประมาณ 2552 ไดรับการนําไปปฏิบัติใชโดยตรงทั้งการจัดตั้งงบประมาณดําเนินงานและ
การบูรณาการเขาสูยุทธศาสตรของทองถิ่น แตขอมูลจากการสัมภาษณเชิงลึกรวมถึงผลที่ไดจาก
การประชุมกลุมยอยรวมกับตัวแทนทองถิ่นจากภาคภาคีตางๆพบวา ผลลัพธเหลานี้ไมไดเกิดขึ้น
โดยตรงจากการดําเนินงานของโครงการ แตเนื่องดวยผูรับจางดําเนินงานไดทําการผนวกแผนงานและ
นโยบายของทองถิ่นหลายดานที่ดีและมีอยูแลวในขณะนั้นเขามาเปนสวนหนึ่งของแผนที่จัดทํา ซึ่งถือ
เปนกลไกหนึ่งในการดําเนินงานเพื่อบูรณาการและสรางความเชื่อมโยงระหวางแผนพัฒนาดานที่
อยูอาศัยกับแผนพัฒนาระดับตางๆของทองถิ่น