Recommended
Recommended
More Related Content
More from Singhanat Sangsehanat
More from Singhanat Sangsehanat (7)
การพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุ่งสู่สังคมคาร์บอนต่ำ
- 3. รายงานสรุปสําหรับผูบริหาร โครงการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา จัดทําภายใต โครงการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา ปงบประมาณ ๒๕๕๙ ลิขสิทธิ์ของ สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เผยแพรโดย สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ๖๐/๑ ซอยพิบูลวัฒนา ๗ ถนนพระรามที่ ๖ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุงเทพมหานคร ๑๐๔๐๐ จัดทําโดย ภาควิชาการออกแบบและวางผังชุมชนเมือง คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร พิมพที่ บริษัท เวิลดปริ้น (ประเทศไทย) จํากัด ๒๓๐๘/๑๗ ถนนพหลโยธิน แขวงลาดยาว เขตจตุจักร กรุงเทพมหานคร ๑๐๙๐๐
- 4. คํานํา สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอม ไดเล็งเห็นความสําคัญของการขับเคลื่อนการพัฒนาเมืองและชุมชนสูการเปนเมืองสีเขียว เมืองที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และสังคมคารบอนต่ํา จึงไดจัดทําโครงการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคม คารบอนต่ํา เพื่อใหมีเครื่องมือกลไกที่เหมาะสมในการนํานโยบาย แผน และยุทธศาสตร ที่ไดจัดทําไวสูการปฏิบัติ โดยความรวมมือของหนวยงานและภาคสวนที่เกี่ยวของ รวมทั้งประสานการนําแผนฯ สูการปฏิบัติในระดับทองถิ่น ใน ๓ เทศบาลนํารอง ไดแก เทศบาลเมืองรอยเอ็ด เทศบาลเมืองศรีสะเกษ และเทศบาลนครขอนแกน สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ขอขอบคุณองคการปกครองสวน ทองถิ่น หนวยงานที่เกี่ยวของ ผูเชี่ยวชาญ และประชาชนที่ใหความรวมมือ สนับสนุนขอมูล ความคิดเห็น และ ขอเสนอแนะตอการดําเนินโครงการ จนสําเร็จลุลวงดวยดี ทั้งนี้ ทางสํานักงานนโยบายฯ หวังเปนอยางยิ่งวา รายงานฉบับนี้จะเปนประโยชนตอทุกภาคสวนในการรวมผลักดันใหเมืองและชุมชนมุงสูสังคมคารบอนต่ําตอไป สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม สิงหาคม ๒๕๕๙
- 5. ๑. หลักการและเหตุผล ปจจุบันเมืองและชุมชนในประเทศไทยมีการเติบโตและขยายตัวมากขึ้น มีจํานวนประชากรและ กิจกรรมตาง ๆ เพิ่มขึ้น ทําใหแนวโนมปญหาสิ่งแวดลอมทวีมากขึ้น เชน มลพิษน้ํา อากาศเสีย ขยะ การใช พลังงานเกินความจําเปน รวมทั้งการปลอยกาซเรือนกระจกของกิจกรรมบางประเภทซึ่งสงผลตอการ เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ดวยเหตุนี้หลายภาคสวนจึงหันมาใหความสําคัญตอการพัฒนาเมืองและชุมชน เพื่อใหผูคนที่อาศัยในเมืองและชุมชนมีคุณภาพชีวิต พรอมกับคุณภาพสิ่งแวดลอมที่ดีขึ้น มีการใช ทรัพยากรธรรมชาติอยางเหมาะสม ซึ่งสอดคลองกับกระแสโลกที่ใหความสําคัญกับแนวทางการพัฒนาที่ยั่งยืน เพื่อบรรเทาและลดปญหาดานสิ่งแวดลอม โดยเฉพาะดาน “การพัฒนาเมือง” ที่มุงสรางสิ่งแวดลอมสีเขียว สะอาด การพัฒนาที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอมและสังคมคารบอนต่ํา เนนการบูรณาการความรวมมือระหวาง ภาคประชาคมและภาครัฐในลักษณะหุนสวนประสานมือกันเพื่อดําเนินนโยบายสาธารณะใหสัมฤทธิ์ผล ตลอดจน มีความสอดคลองกับยุทธศาสตรการพัฒนาเมืองของประเทศไทยที่ใหความสําคัญกับการปรับ กระบวนทัศนการพัฒนาและขับเคลื่อนประเทศเพื่อเตรียมพรอมไปสูการเปนเศรษฐกิจและสังคมคารบอนต่ํา และเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม รวมทั้ง การสรางคุณภาพสิ่งแวดลอมที่ดีใหกับประชาชนในทุกระดับ สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ในฐานะหนวยงานที่มีภารกิจประการหนึ่ง ในการดําเนินงานดานการจัดการสิ่งแวดลอมเมืองและชุมชน ไดตระหนักถึงความสําคัญในเรื่องดังกลาว จึงไดจัดทํา “โครงการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา” เพื่อใหมีเครื่องมือและกลไก ที่เหมาะสมในการนํานโยบาย แผน ยุทธศาสตร ที่เกี่ยวของกับการจัดการสิ่งแวดลอมเมืองที่ยั่งยืนสูการปฏิบัติ โดยความรวมมือของหนวยงานและภาคสวนที่เกี่ยวของอยางเปนองครวม รวมทั้ง ใหมีการนํานโยบาย แผน และยุทธศาสตรในดานดังกลาวสูการปฏิบัติในระดับทองถิ่น โดยใหมีแผนงาน โครงการ การจัดสรรงบประมาณ และการดําเนินงานใหบังเกิดผลตอไป ๒. วัตถุประสงค ๑) เพื่อใหมีเครื่องมือและกลไกที่เหมาะสมในการผลักดันการดําเนินงานตามนโยบาย แผน ยุทธศาสตร ดานพื้นที่สีเขียว เมืองสีเขียว เมืองเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และสังคมคารบอนต่ํา รวมทั้งการ ดําเนินงานตามขอริเริ่มอาเซียนดานสิ่งแวดลอมเมืองที่ยั่งยืน โดยกระบวนการมีสวนรวม ๒) เพื่อประสานการนําแผนยุทธศาสตรการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูเมืองสีเขียว เมืองที่เปนมิตร กับสิ่งแวดลอม และสังคมคารบอนต่ํา ยุทธศาสตรการขับเคลื่อนการดําเนินงานตามขอริเริ่มอาเซียน ดานสิ่งแวดลอมเมืองที่ยั่งยืนสูการปฏิบัติในระดับทองถิ่น ๓. การพัฒนาเครื่องมือและกลไกที่เหมาะสมในการผลักดันการดําเนินงานตามนโยบาย แผน ยุทธศาสตร ดานพื้นที่สีเขียว เมืองสีเขียว เมืองเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และสังคมคารบอนต่ํา การพัฒนาเครื่องมือกลไกในการขับเคลื่อนและผลักดันเมืองสีเขียว เมืองที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และสังคมคารบอนต่ํา เปนผลจากการวิเคราะหและพัฒนารวมกับภาคสวนตาง ๆ ที่เกี่ยวของผานกระบวนการ ๑
- 6. มีสวนรวมเปนสําคัญ เพื่อใหไดมาซึ่งกลไกเครื่องมือที่สอดคลองกับจุดแข็งในปจจุบันของการผลักดันนโยบาย แผน และยุทธศาสตรที่เกี่ยวของ ตลอดจนการแกไขปญหาอุปสรรคของการพัฒนาที่มุงสูสังคมคารบอนต่ําและ เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และเพื่อระบุถึงเครื่องมือและกลไกในการผลักดันตามนโยบาย แผน ยุทธศาสตรฯ ใหมี ความครอบคลุมตอการดําเนินงานของภาคภาคีตาง ๆ เปาประสงคของการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสู สังคมคารบอนต่ําจํานวน ๘ ดาน และ มิติในการพัฒนาฯ จํานวน ๓ ดานไดรับการระบุขึ้น ซึ่งสงผลตอการ พัฒนากลไกเครื่องมือขับเคลื่อนการดําเนินงานการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ําจํานวน ๑๑ ดาน และ กลไกเครื่องมือผลักดันใหเกิดการดําเนินงานฯ อีกจํานวน ๓ ดาน ดังนี้ ๓.๑ เปาประสงคและมิติของการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา สังคมคารบอนต่ํา (Low Carbon Society) หมายถึง สังคมที่ผูคนสวนใหญหันมารวมมือกันลดการ ปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในทุกรูปแบบหรือในกิจกรรมตาง ๆ ที่เกิดจากการดํารงชีวิตปกติโดยเฉพาะการ ลดปริมาณกาซคารบอนไดออกไซดที่ปลอยออกมาจากกระบวนการผลิตของโรงงานหรือภาคอุตสาหกรรม เพื่อจะไดอยูรวมกันในสังคมที่มีคุณภาพชีวิตที่ดี สังคมคารบอนต่ําจึงตองทําใหผูคนในสังคมมีความตระหนักถึง คุณภาพชีวิตที่เกิดจากการอยูในสภาพแวดลอมที่มีปริมาณคารบอนต่ํา โดยผูคนในสังคมมีความยึดโยงกับการ เลือกใชเทคโนโลยีหรือการพัฒนาเทคโนโลยีใหเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และที่สําคัญ ตองเปนสังคมที่มีการวาง ผังเมืองใหสอดคลองกับระบบนิเวศที่สมดุล ดังนั้น สังคมคารบอนต่ํา จึงมีลักษณะดังนี้ (๑) สังคมที่ตองชวยกัน ลดความตองการใชพลังงาน (๒) สังคมที่ตองหลีกเลี่ยงการใชเชื้อเพลิงฟอสซิลหรือน้ํามัน และลดการปลอย กาซเรือนกระจก และ (๓) สังคมตองมีมาตรการความมั่นคงทางพลังงานและเปนสังคมที่มีการพบปะหารือกัน ในเรื่องความตองการของคนทุกกลุมในสังคม จากการทบทวนถึงแผน นโยบาย และยุทธศาสตรที่เกี่ยวของกับการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสู สังคมคารบอนต่ําในระดับนานาชาติ ประเทศ และรายสาขา สามารถระบุถึงเปาประสงคสําคัญของการพัฒนา เมืองและชุมชนคารบอนต่ําและเมืองที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอมได ๘ ดาน ดังนี้ ภาพที่ ๑ เปาประสงคของการพัฒนาสังคมคารบอนต่ํา ๒
- 7. ตารางที่ ๑ เปาประสงคของการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา เปาประสงคของการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา ๑) การอนุรักษ ฟนฟู และจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติอยางยั่งยืน การอนุรักษและฟนฟูพื้นที่และแหลงทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณคา โดยการ สงวนรักษาและอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ และสงเสริมการใชประโยชน ทรัพยากรธรรมชาติอยางพอเพียง รักษาไวซึ่งความหลากหลายทางชีวภาพ ใหสมบูรณ คงอยูอยางมั่นคงและยั่งยืน ๒) การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมที่เปน มิตรกับสิ่งแวดลอม การสรางความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและสังคมอยางเปนมิตรกับ สิ่งแวดลอม และการปรับฐานการผลิต การบริการ และการบริโภคใหมี คุณภาพ มาตรฐาน และปลอดภัยโดยไมสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมทาง ธรรมชาติ ๓) การลดผลกระทบที่สงผลตอการ เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและลดการ ปลอยกาซเรือนกระจก การใชทรัพยากรอยางประหยัดและรักษาสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ ใหดีตอไปในอนาคต และมุงเนนการลดกาซเรือนกระจกในภาคพลังงาน อุตสาหกรรม การเกษตร การเปลี่ยนแปลงการใชพื้นที่และปาไม และ การจัดการของเสีย ๔) การรับมือกับผลกระทบจากความ เปลี่ยนแปลงทางสภาพภูมิอากาศ การสรางศักยภาพและความพรอมของทุกภาคสวนในการรองรับและปรับตัว ตอผลกระทบจากภัยธรรมชาติและความเสี่ยงจากการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมิอากาศ โดยการรับมือกับอุทกภัย วาตภัย และแผนดินไหวที่มีอัตราเพิ่ม สูงขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของโลก ๕) การเพิ่มขีดความสามารถในการ บริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม การเพิ่มศักยภาพและขีดความสามารถในการดําเนินงานของหนวยงาน ภาครัฐ รัฐวิสาหกิจ เอกชน ชุมชน และประชาชนในทุกระดับ ใหมีการ ดําเนินงานดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน ๖) การพัฒนาและสงเสริมการวิจัย เทคโนโลยี และนวัตกรรมสีเขียว การพัฒนาและสนับสนุนการวิจัยและการนําเทคโนโลยีมาใชในการ พัฒนา อนุรักษ และฟนฟูสิ่งแวดลอมทางธรรมชาติ สิ่งแวดลอมเมือง และพื้นที่สีเขียว ๗) การพัฒนาสิ่งแวดลอมและพื้นที่สีเขียว เพื่อสงเสริมคุณภาพชีวิตของประชาชน ทุกระดับ การสรางคุณภาพสิ่งแวดลอมที่ดีใหกับประชาชน โดยการจัดการลด มลพิษของดิน น้ํา และอากาศ การจัดการสิ่งแวดลอมเมืองและชุมชน และการจัดการสิ่งแวดลอมทางธรรมชาติ ๘) การมีสวนรวมของประชาชนในการ จัดการทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน การสนับสนุนการมีสวนรวมของทุกภาคสวนในการจัดการดิน น้ํา ปาไม และความหลากหลายทางชีวภาพ การสงวนรักษาและฟนฟูพื้นที่ทาง ธรรมชาติ ตลอดจนการพัฒนาพื้นที่สีเขียวของเมืองและชุมชนอยางยั่งยืน การบรรลุถึงเมืองและชุมชนสังคมคารบอนต่ําจึงเปนยุทธศาสตรการพัฒนาที่เกี่ยวเนื่องกับมิติ อันหลากหลาย ตลอดจนการปรับกระบวนทัศนการพัฒนาและขับเคลื่อนเพื่อเตรียมความพรอมไปสูการเปน เศรษฐกิจและสังคมคารบอนต่ําในทุกระดับเชื่อมโยงกัน การสรางความเปนเมืองและชุมชนสังคมคารบอนต่ําตองถูก ดําเนินการขึ้นในระดับประเทศเพื่อตอบสนองตอยุทธศาสตรดานสิ่งแวดลอม สังคม และเศรษฐกิจ ที่ยั่งยืนในระดับ โลกและระดับอาเซียน และในขณะเดียวกันการขับเคลื่อนไปสูความเปนเมืองและชุมชนสังคมคารบอนต่ําก็ตองอาศัย กลไกการปฏิบัติในมิติทางวัฒนธรรม การเมือง และการมีสวนรวมในระดับทองถิ่นเพื่อผลักดันใหเมืองสีเขียว ๓
- 8. เมืองที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และสังคมคารบอนต่ําสัมฤทธิ์ผลเปนรูปธรรม มิติของการพัฒนาสังคมคารบอนต่ํา จึงประกอบดวยสภาพแวดลอมคารบอนต่ํา เศรษฐกิจคารบอนต่ํา และวัฒนธรรมคารบอนต่ํา ดังนี้ ๑) สภาพแวดลอมคารบอนต่ํา ประกอบดวย เมืองคารบอนต่ํา การคมนาคมขนสงคารบอนต่ํา โครงสรางพื้นฐานคารบอนต่ํา และอาคารคารบอนต่ํา ๒) เศรษฐกิจคารบอนต่ํา ประกอบดวย อุตสาหกรรมคารบอนต่ํา การเกษตรคารบอนต่ํา และการ บริการคารบอนต่ํา ๓) วัฒนธรรมคารบอนต่ํา ประกอบดวย ภูมิปญญาทองถิ่น วิถีชีวิตการบริโภคคารบอนต่ํา การมีสวนรวม การศึกษา วิจัย และนวัตกรรมเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา ภาพที่ ๒ มิติของการพัฒนาสังคมคารบอนต่ํา การกําหนดนโยบาย แผน ยุทธศาสตรฯ และการปฏิบัติอยางเปนรูปธรรมในระดับทองถิ่นตองมีความ เชื่อมโยงตอกัน และตองครอบคลุมความมุงหมายของการพัฒนาที่มุงสูสังคมคารบอนต่ํารวมกัน ดังนั้น การบูรณาการการดําเนินงานเพื่อขับเคลื่อนเมืองและชุมชนใหมุงสูสังคมคารบอนต่ํา ไมใชการเปลี่ยนแปลง ภารกิจหนาที่ของภาคีตาง ๆ ในทางกลับกัน เปนการชี้ใหเห็นถึงศักยภาพของภาคีตาง ๆ ในการรวมสรรคสราง การพัฒนาที่มุงสูสังคมคารบอนต่ําภายใตบทบาทหนาที่ในปจจุบัน โดยการบูรณการทิศทางการพัฒนาในสาขา ตาง ๆ ใหมีกรอบการดําเนินงานที่ตรงกันภายใตความมุงหมายของการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคม คารบอนต่ํา ซึ่งการจําแนกกลไกการพัฒนาเปนรายสาขาภายใตกรอบการบูรณาการทิศทางการพัฒนาที่มุงสู ๔
- 9. สังคมคารบอนต่ํานี้ มีความสําคัญยิ่งตอการดําเนินงานของภาคีที่เกี่ยวของทุกภาคสวน เพื่อใชในการประเมิน และติดตามผลการดําเนินงานของแตละฝายที่เกี่ยวของ ตลอดจนการปรับกระบวนการดําเนินงาน รวมถึงการ พิจารณาประสานงานเชื่อมโยงระหวางสาขาการพัฒนาที่แตกตางกัน ภาพที่ ๓ ความมุงหมายของการพัฒนาในสาขาตาง ๆ เพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา เมือง คารบอนต่ํา อุตสาหกรรม คารบอนต่ํา การเกษตร คารบอนต่ํา ภูมิปญญา ทองถิ่น วิถีชีวิต การบริโภค คารบอนต่ํา การมีสวนรวม (ประชารัฐ) การศึกษา วิจัยนวัตกรรม คมนาคมขนสง คารบอนต่ํา โครงสราง พื้นฐาน คารบอนต่ํา อาคาร คารบอนต่ํา การบริการ คารบอนต่ํา สังคมคารบอนต่ํา สภาพแวดลอมการตั้งถิ่นฐาน รูปสัณฐานและรูปทรงของเมือง ที่ปลอยคารบอนต่ําลดผลกระทบตอ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ลดเกาะความรอนของเมืองและ ไมทําลายทรัพยากร ทางธรรมชาติ ระบบและวิธีในการเดินทาง ภายในเมืองและระหวางเมือง ที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ใชพลังงานต่ําไรมลพิษ มีโครงขายการเดินทาง ที่กระชับหลากหลาย และเขาถึงไดจากคน ทุกเพศทุกวัย และทุกสถานะ การจัดเตรียมและบริการ สาธารณูปโภคและสาธารณูปการ ที่ทั่วถึงภายในเมืองและมีความ กระชับในเชิงพื้นที่ใชเทคโนโลยี ที่สะอาดปลอดภัย และไรมลพิษตลอดจน ลดการนําทรัพยากรธรรม ชาติเขามาใชและลด การปลอยของเสีย ออกสูระบบนิเวศ การกอสรางการใชงานและการ เปลี่ยนแปลงอาคารสิ่งปลูกสราง และที่อยูอาศัยอยางชาญฉลาด ประหยัดพลังงานมีระบบหมุน เวียนน้ําทิ้งเพื่อใชประโยชน ดานอื่นลดความรอนและ ใหแสงสวางและรมเงา ที่เหมาะสมรวมถึงการใช วัสดุกอสรางทองถิ่นและ หมุนเวียนลดขยะ จากการกอสราง การรักษาการฟนฟูและการนํา ภูมิปญญาเฉพาะถิ่นมาใชในการปรับตัว เพื่ออยูรวมกับธรรมชาติเคารพธรรมชาติ ไมทําลายธรรมชาติทั้งจากลักษณะของการตั้ง ถิ่นฐานการอยูอาศัยการเดินทางและการรักษาพื้นที่ ธรรมชาติของชุมชนในรูปแบบตางๆภูมิปญญาทองถิ่นนี้ยัง หมายถึงมิติของความรวมมือและความเขมแข็งทางสังคม ของชุมชน วิถีการอยูอาศัยทํางานและพักผอนที่เปนมิตรตอ สิ่งแวดลอมเลือกที่จะบริโภคทรัพยากรธรรมชาติอยาง พอเพียงและเลือกที่จะไมปลอยของเสียออกสูธรรมชาติซึ่ง มีขีดจํากัดในการรองรับตลอดจนมีความตระหนักและ เขาใจถึงความสําคัญของการลดคารบอนไดออกไซดให ต่ําลงจากชีวิตประจําวันในดานตางๆ การมีสวนรวม รวมคิดรวมทํารวมรับผล กับกลุมทางสังคมมีความรูสึก เปนสวนรวมมีจิตอาสาในการดําเนินงาน และมุงมั่นที่จะดําเนินการจัดการอนุรักษ สิ่งแวดลอมเมืองและชุมชนของตนเองตลอดจน พรอมที่จะรวมมือในเครือขายทางสังคมใน ระดับอื่นๆเพื่อการพัฒนาเมืองและชุมชน ใหมุงสูสังคมคารบอนต่ํา การคนควาจัดทํา ฐานขอมูลเทคโนโลยี และนวัตกรรมที่ชวย ใหมีการบริโภคคารบอนต่ํา รักษาฟนฟูทรัพยากร ธรรมชาติและใชทรัพยากร ธรรมชาติอยางมีประสิทธิภาพ และพอเพียง การผลิตในภาคอุตสาหกรรมเศรษฐกิจ การคาการทองเที่ยวและอื่นๆมุงเนนการ ใชเทคโนโลยีสะอาดควบคุมสินคาไมใหกอ มลพิษเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตโดยใช พลังงานใหนอยที่สุดตลอดจนเฝาระวังและ พัฒนาระบบการผลิตที่เปนมิตรกับ สิ่งแวดลอมอยางตอเนื่อง การเพาะปลูก และผลิตในภาคเกษตรที่เปน มิตรกับสิ่งแวดลอมมุงเนนการใชเทคโนโลยี สะอาดเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตไมทําลาย ทรัพยากรดินน้ําและอากาศตลอดจน การใชพลังงานทดแทนในกระบวน การเกษตรเพื่อใหเกิดความยั่งยืนใน สิ่งแวดลอมทางธรรมชาติและชุมชน การทําธุรกิจสรางสรรค เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม ใชแนวคิด4R(Reuse, ReduceRecycleand Repair)และธุรกิจสีเขียว (GreenBusiness)ในการ ดําเนินงาน ๕
- 10. ตารางที่ ๒ มิติของการพัฒนาสังคมคารบอนต่ํา มิติของการพัฒนาสังคมคารบอนต่ํา การพัฒนา สภาพแวดลอม คารบอนต่ํา เมืองคารบอนต่ํา มีความมุงหมายของการพัฒนาและควบคุมการตั้งถิ่นฐาน รูปสัณฐาน และรูปทรง ของเมืองที่ปลอยคารบอนต่ํา ลดผลกระทบตอการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ลดเกาะความรอน ของเมือง และไมทําลายทรัพยากรทางธรรมชาติ การคมนาคมขนสงคารบอนต่ํา มีความมุงหมายของการพัฒนาการเดินทางภายในเมืองและ ระหวางเมืองที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ใชพลังงานต่ํา ไรมลพิษ มีโครงขายการเดินทางที่กระชับ หลากหลาย และเขาถึงไดจากคนทุกเพศ ทุกวัย และทุกสถานะ โครงสรางพื้นฐานคารบอนต่ํา มีความมุงหมายของการพัฒนาจัดเตรียมและบริการสาธารณูปโภค สาธารณูปการที่ทั่วถึงภายในเมืองและมีความกระชับในเชิงพื้นที่ ใชเทคโนโลยีที่สะอาด ปลอดภัย และไรมลพิษ ตลอดจนลดการนําเขาทรัพยากรธรรมชาติมาใชและลดการปลอยของเสียออกสู ระบบนิเวศ อาคารคารบอนต่ํา มีความมุงหมายของการสนับสนุนการกอสราง การใชงาน และการเปลี่ยนแปลง อาคาร สิ่งปลูกสราง และที่อยูอาศัยอยางชาญฉลาด ประหยัดพลังงาน มีระบบหมุนเวียนน้ําทิ้งเพื่อ ใชประโยชนดานอื่น ลดความรอน และใหแสงสวางและรมเงาที่เหมาะสมภายในอาคาร รวมถึงการ ใชวัสดุกอสรางทองถิ่นและหมุนเวียน และลดขยะจากการกอสรางหรือเปลี่ยนแปลง การพัฒนา เศรษฐกิจ คารบอนต่ํา อุตสาหกรรมคารบอนต่ํา มีความมุงหมายของการสงเสริมการผลิตในภาคอุตสาหกรรม เศรษฐกิจ การคา การทองเที่ยว และอื่น ๆ ของเมืองที่มุงเนนการใชเทคโนโลยีสะอาด ควบคุมสินคาที่ไมใหกอ มลพิษ เพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตโดยใชพลังงานใหนอยที่สุด ตลอดจนเฝาระวังและพัฒนาระบบ การผลิตที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอมอยางตอเนื่อง การเกษตรคารบอนต่ํา มีความมุงหมายของการสงเสริมการเพาะปลูกและผลิตในภาคเกษตรที่เปน มิตรกับสิ่งแวดลอม มุงเนนการใชเทคโนโลยีสะอาด เพิ่มประสิทธิภาพในการผลิต ไมทําลาย ทรัพยากรดิน น้ํา และอากาศ ตลอดจนการใชพลังงานทดแทนในกระบวนการเกษตรเพื่อใหเกิด ความยั่งยืนทางสิ่งแวดลอมทางธรรมชาติและชุมชน การบริการคารบอนต่ํา มีความมุงหมายของการสงเสริมการทําธุรกิจสรางสรรคเปนมิตรตอสิ่งแวดลอม ใชแนวคิด 4R (Reuse, Reduce, Recycle and Repair) และธุรกิจสีเขียว (Green Business) ในการ ดําเนินงาน ไดแก การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการทํางานที่รักษาสิ่งแวดลอมทางธรรมชาติ (Green Company) การพัฒนาผลิตภัณฑที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอมในทุกขั้นตอนการผลิต (Green Product) การบริการลูกคาที่เนนการเปนมิตรตอสิ่งแวดลอม เชน การลดใชถุงพลาสติกในการบรรจุผลิตภัณฑ (Green Service) การใหความสําคัญดานการรักษาสภาพแวดลอมที่ดีกับบริษัทคูคา (Green Purchasing) และการดําเนินการจัดซื้อจัดจางสินคาและบริการที่ไมสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอม (Green Procurement) การพัฒนา วัฒนธรรม คารบอนต่ํา ภูมิปญญาทองถิ่น มีความมุงหมายของการรักษา ฟนฟู และนํามาใชในภูมิปญญาเฉพาะถิ่นของการ ปรับตัวในการอยูรวมกับธรรมชาติ เคารพธรรมชาติ ไมทําลายธรรมชาติ ทั้งจากลักษณะของการตั้ง ถิ่นฐาน การอยูอาศัย การเดินทาง และการรักษาพื้นที่ธรรมชาติของชุมชนในรูปแบบตาง ๆ ภูมิปญญาทองถิ่นนี้ยังหมายถึงมิติของความรวมมือและความเขมแข็งทางสังคมของชุมชนอีกดวย วิถีชีวิตการบริโภคคารบอนต่ํา มีความมุงหมายของการสงเสริมวิถีการอยูอาศัย ทํางาน และ พักผอนที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม เลือกที่จะบริโภคทรัพยากรธรรมชาติอยางพอเพียงและเลือกที่จะ ๖
- 11. ไมปลอยของเสียออกสูธรรมชาติซึ่งมีขีดจํากัดในการรองรับ ตลอดจนมีความตระหนักและเขาใจถึง ความสําคัญของการลดคารบอนใหต่ําลงจากชีวิตประจําวันในดานตาง ๆ การบริหารจัดการและการมีสวนรวม มีความมุงหมายของการสรางการมีสวนรวม รวมคิด รวมทํา รวมรับผลกับกลุมทางสังคม มีความรูสึกเปนสวนรวม มีจิตอาสาในการดําเนินงาน และมุงมั่นที่จะ ดําเนินการจัดการอนุรักษสิ่งแวดลอมเมืองและชุมชนของตนเอง ตลอดจนพรอมที่จะรวมมือใน เครือขายทางสังคมในระดับอื่น ๆ เพื่อการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา การศึกษา วิจัย และนวัตกรรมเพื่อมุงสูคารบอนต่ํา มีความมุงหมายในการสนับสนุนการคนควา จัดทําฐานขอมูล เทคโนโลยี และนวัตกรรมที่ชวยใหมีการบริโภคคารบอนต่ํา รักษาฟนฟู ทรัพยากรธรรมชาติ และใชทรัพยากรธรรมชาติอยางมีประสิทธิภาพและพอเพียง ๓.๒ กลไกและเครื่องมือขับเคลื่อนและผลักดันการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา การพัฒนากลไกเครื่องมือในการขับเคลื่อนเมืองและชุมชนที่มุงสูสังคมคารบอนต่ํา ครอบคลุมมิติของ การพัฒนาที่เกี่ยวเนื่องกับการพัฒนาที่มุงสูสังคมคารบอนต่ําทั้งหมด ไดแก สภาพแวดลอมคารบอนต่ํา เศรษฐกิจคารบอนต่ํา และวัฒนธรรมคารบอนต่ํา โดยสามารถแบงกลไกเครื่องมือออกไดดังนี้ - กลไกเครื่องมือขับเคลื่อนการดําเนินงานการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา - กลไกเครื่องมือผลักดันใหเกิดการดําเนินงานการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา ภาพที่ ๔ กลไกการขับเคลื่อนและผลักดันการพัฒนาเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา ๓.๒.๑ กลไกและเครื่องมือขับเคลื่อนการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา การพัฒนากลไกเครื่องมือขับเคลื่อนการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํามีขึ้นโดยใช การศึกษาวิเคราะหบนความสัมพันธสองทาง (Two-Way Directions) ทั้งจากการพัฒนาบนลงลางและ ลางขึ้นบน (Top-Down and Bottom-Up Processes) ไดแก การรวบรวมและวิเคราะหนโยบาย ยุทธศาสตร ๗
- 12. แผน และการปฏิบัติงานของหนวยงานภาครัฐ และการสํารวจความตองการของผูมีสวนไดสวนเสีย การพัฒนา กลไกเครื่องมือมีขึ้นกับตัวแทนภาคสวนในทองถิ่น (เทศบาลนครขอนแกน เทศบาลเมืองรอยเอ็ด เทศบาลเมือง ศรีสะเกษ) เพื่อใหไดประเด็นสําคัญและขอสรุปเบื้องตนของกลไกและเครื่องมือในการพัฒนาเมืองและชุมชน คารบอนต่ํา จากนั้น การตรวจสอบและประเมินผลมีขึ้นผานการประชุมเชิงปฏิบัติการหลายครั้งรวมกับภาคสวน ตาง ๆ อนึ่ง กระบวนการวางผังและจัดทําแผนพัฒนาเมืองและชุมชนคารบอนต่ําในเทศบาลนํารองยังถูกใชเปน เครื่องมือในการตรวจสอบความคิดเห็นของทองถิ่นที่มีตอกลไกและเครื่องมือในการพัฒนาเมืองฯ อีกดวย การศึกษาถึงนโยบาย ยุทธศาสตร แผน และการปฏิบัติที่เกี่ยวของกับการพัฒนาเมืองสีเขียว เมืองเปนมิตรตอสิ่งแวดลอม สิ่งแวดลอมเมืองยั่งยืน และสังคมคารบอนต่ํา พบวา การดําเนินงานของภาคสวน ตาง ๆ มีความสําคัญและอยูภายใตเปาประสงคและมิติของการพัฒนาเมืองและชุมชนที่มุงสูสังคมคารบอนต่ํา อยางไรก็ตาม อางอิงจากผลการศึกษาขอมูลทุติยภูมิและผลจากการหารือรวมกับภาคภาคีตาง ๆ ในหลายครั้ง พบวา การพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํายังขาดการบูรณาการ นโยบาย และแผนงานอยาง เปนองครวม ซึ่งสงผลใหไมมีการจัดทําแผนปฏิบัติการการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา ในระดับตาง ๆ ที่เชื่อมโยงกัน ผลกระทบ คือ การขาดแผนที่ชัดเจนในการพัฒนาบุคลากร ขาดการสงเสริม บทบาทผูนําชุมชน และขาดการสรางเครือขายโดยตรงเพื่อการพัฒนาสังคมคารบอนต่ํา การจัดการความรูและ สรางความตระหนักถึงการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา ตลอดจนการเผยแพรที่ยังอยู ในวงจํากัด เพื่อบูรณการทิศทางการพัฒนาในมิติตาง ๆ ใหมีกรอบการดําเนินงานที่ตรงกันภายใตความมุงหมาย ของการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ํา กลไกการขับเคลื่อนการดําเนินงานการพัฒนาเมือง และชุมชนฯ จึงถูกจัดทําขึ้นในรายสาขาตาง ๆ ของการพัฒนา เพื่อใหสอดคลองกับอํานาจหนาที่โดยเฉพาะ อยางยิ่งหนวยงานของรัฐที่มีอํานาจหนาที่ตามที่กําหนดไวในกฎกระทรวงแบงสวนราชการตาง ๆ และเพื่อ เชื่อมโยงภารกิจและหนาที่ของภาคีตาง ๆ ในแตละสาขาการพัฒนาเพื่อเติมเต็มองครวมของการมุงไปสูสังคม คารบอนต่ํา ซึ่งมีความสําคัญยิ่งตอการดําเนินงานของภาคีที่เกี่ยวของทุกภาคสวนอยางเปนรูปธรรม ๘
- 14. ตารางที่ ๓ กลไกขับเคลื่อนการพัฒนาสภาพแวดลอมคารบอนต่ํา กลไกขับเคลื่อนการพัฒนาสภาพแวดลอมคารบอนต่ํา เมืองคารบอนต่ํา ๑) การจัดทําแผนแมบทการบริหารจัดการ โดยจัดทําแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ในระดับภาค แผนพัฒนากลุมจังหวัด และแผนพัฒนาจังหวัด จัดทําแผนและโครงการพัฒนา เมืองที่มีความสําคัญตอการพัฒนาเมืองและชุมชนที่มุงสูสังคมคารบอนต่ํา ๒) การบรรจุนโยบายดานสิ่งแวดลอม โดยจัดทําขอบัญญัติทองถิ่นโดยองคกรปกครอง สวนทองถิ่น เพื่อรับรองคณะกรรมการดานการจัดการที่ดิน สิ่งแวดลอม และทรัพยากรในดาน ตาง ๆ ใหมีสถานะทางกฎหมาย ๓) การพัฒนาเมืองที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดยวางแผนและพัฒนาพื้นที่เฉพาะเพื่อการ พัฒนาสวนของเมืองจากการอนุรักษบํารุงรักษาทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณคา ๔) การดําเนินการกลไกทางกฎหมาย โดยการพัฒนากฎหมายภาษีปาไม ควบคุมใหเปนไปตาม แผนผังกําหนดการใชประโยชนที่ดิน เพิ่มเติมมาตรการควบคุมการใชที่ดิน ๕) การใชมาตรการจูงใจในการอนุรักษพื้นที่สีเขียว โดยจายคาตอบแทนการปลูกและการดูแล รักษาพื้นที่สีเขียว การลดหยอนภาษี ยกเวนภาษีเงินไดแกบริษัทหรือหางหุนสวนนิติบุคคล สําหรับคาใชจายที่เกิดขึ้นจากการเขารวมดําเนินโครงการเพิ่มพื้นที่สีเขียว ๖) การสรางเครือขายความรวมมือดานสิ่งแวดลอม โดยการสนับสนุนใหผูบริหารทองถิ่น กําหนดยุทธศาสตรการพัฒนารวมกับภาคีเครือขาย และจัดตั้งกลไกเพื่อทําหนาที่ในการ ประสานงานระหวางเทศบาลกับชุมชน ๗) การประเมิน/ชี้วัดการจัดการสิ่งแวดลอม โดยกําหนดเกณฑมาตรฐานในการพัฒนาเมือง และชุมชนที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอมและสังคมคารบอนต่ํา และจัดทํารายงานการวิเคราะห ผลกระทบสิ่งแวดลอม การคมนาคมขนสง คารบอนต่ํา ๑) การวางแผนและพัฒนาโครงสรางพื้นฐานการขนสง โดยบูรณาการการผังเมืองและการ คมนาคมขนสงใหมีทิศทางสอดคลองภายใตเงื่อนไขของเมืองคารบอนต่ํา และวางแผนและผัง การพัฒนาพื้นที่สาธารณะที่สนับสนุนการเดินเทาและเอื้อประโยชนตอระบบการขนสง ที่อนุรักษพลังงาน ๒) การใชมาตรการทางเศรษฐกิจผลักดันการพัฒนา โดยใชมาตรการทางการคลังเขามาชวย กระตุนใหเกิดโครงการพัฒนาเมือง เชน การลงทุนพัฒนาโครงสรางพื้นฐานมักนําไปใชกับ ทองถิ่นที่ตองการปรับปรุงฟนฟูหรือการพัฒนาใหม หรือการยกเวนภาษีอากรตาง ๆ ๓) การสรางความรวมมือตอการเดินทางที่เปนมิตร โดยการสรางความรวมมือระหวางภาครัฐ และเอกชนในการใหบริการสาธารณะ และจัดตั้งกลุม องคกร สนับสนุนการเดินเทาและการใช จักรยานในชีวิตประจําวัน รวมถึงการรณรงคการเดินทางที่ประหยัดพลังงานและเปนมิตรตอ สิ่งแวดลอมในทุกรูปแบบ ๔) การสรางมาตรการจูงใจตอการเดินทางที่เปนมิตร โดยการสรางแรงจูงใจในการใชรถขนสง มวลชน การเดิน หรือใชจักรยาน โดยมีการมอบรางวัล ใบประกาศเกียรติคุณ หรือการใช มาตรการบังคับใช โครงสรางพื้นฐาน คารบอนต่ํา ๑) การสงเสริมการใชเทคโนโลยีที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดยสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยี และนวัตกรรมที่เสริมสรางประสิทธิภาพการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ๑๐
- 15. ๒) การจัดการเมืองที่กระชับ โดยวางแผนและผังพัฒนาเมืองที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม ผานเครื่องมือในรูปของคณะกรรมการการพัฒนาเมือง และเครื่องมือเชิงนโยบาย ๓) การนํานโยบายโครงสรางพื้นฐานคารบอนต่ําไปปฏิบัติ โดยใชมาตรการจูงใจ ทั้งดาน การเงินการคลัง กฎ ระเบียบ และมาตรฐานตาง ๆ และนํารองการพัฒนาสิ่งแวดลอมเมือง ที่ยั่งยืนมุงสูสังคมคารบอนต่ําเพื่อเปนตัวอยางที่ดีใหแกชุมชน ๔) การปรับนโยบายลงทุนในโครงสรางพื้นฐานเมืองคารบอนต่ํา โดยใชมาตรการทางการคลังเขามา ชวยกระตุนใหเกิดโครงการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานคารบอนต่ํา จัดทําความรวมมือระหวาง หนวยงาน ขอเงินทุนหมุนเวียนสําหรับการกูยืม และ/หรือรวมลงทุนจากกองทุนสิ่งแวดลอม ๕) การบังคับใชมาตรการทางกฎหมาย โดยอางอิงพระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพ สิ่งแวดลอมแหงชาติ พ.ศ.๒๕๓๕ หรือการออกเทศบัญญัติ ๖) การสงเสริมการจัดการขยะ โดยการรณรงคใหผูประกอบการมีการคัดแยกยะตั้งแตตนทาง และสงเสริมใหมีการปรับเปลี่ยนมาใชภาชนะบรรจุภัณฑที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม อาคารคารบอนต่ํา ๑) การใชกฎหมายควบคุมใหเกิดอาคารที่อนุรักษพลังงาน โดยการใชพระราชบัญญัติการ สงเสริมการอนุรักษพลังงาน พ.ศ.๒๕๓๕ การใชพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ.๒๕๒๒ และเพิ่มเติมการดําเนินการในดานประหยัดพลังงานอาคาร ๒) การสรางมาตรการจูงใจดานการเงิน โดยการใหกูยืมจากกองทุนเพื่อสงเสริมการอนุรักษ พลังงาน การใหการสนับสนุนเงินทุนจากโครงการ ESCO Fund ๓) การใหความรูถายทอดเรื่องอาคารประหยัดพลังงาน โดยหนวยงานทองถิ่นควรสงเสริมให ประชาชน เล็งเห็นถึงความสําคัญตอสิ่งแวดลอมในทุกกระบวนการกอสรางอาคาร ๔) การสนับสนุนใหใชวัสดุและการกอสรางอาคารที่ประหยัดพลังงาน โดยนํารองการลดการใช พลังงานในอาคาร โดยดําเนินงานตามความสมัครใจกอนมีการบังคับใชอยางเครงครัด ๕) การใชเทคโนโลยีอาคารประหยัดพลังงาน โดยสนับสนุน และสงเสริม ใหมีการลด ผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและลดการใชพลังงานโดยการใหความสําคัญกับการออกแบบ อาคารเขียว หรืออาคารคารบอนต่ํา ตารางที่ ๔ กลไกขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจคารบอนต่ํา กลไกขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจคารบอนต่ํา อุตสาหกรรม คารบอนต่ํา ๑) การปรับโครงสราง และควบคุมการผลิตและการบริโภค โดยควบคุมตามหลักการผูกอ มลพิษเปนผูรับภาระคาใชจาย ควบคุมมาตรฐานสินคาที่เหมาะสมตามมาตรฐานสากล สงเสริม กระบวนการผลิตที่ประหยัดพลังงานและเพิ่มประสิทธิภาพเครื่องจักร ๒) การพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ โดยการสรางความตระหนักถึงการอยูรวมกันของ อุตสาหกรรมและชุมชน และควบคุมมลพิษที่เกิดจากกระบวนการผลิตตาง ๆ กอนปลอยออกสู ภายนอก ๓) การจัดทําแผนการจัดการมลพิษ โดยจัดทําแผนการจัดการขยะอุตสาหกรรมและการเพิ่ม มูลคาขยะมูลฝอยและกากของเสีย เชน การแปรรูปขยะใหเปนของใชในชีวิตประจําวัน ๔) การผลักดันใหมีการทองเที่ยวคารบอนต่ํา โดยการสงเสริมกิจกรรมการทองเที่ยว ที่สอดคลองกับศักยภาพของพื้นที่และเปนการบริการการทองเที่ยวคารบอนต่ํา เชน การ ทองเที่ยวเชิงสุขภาพ การทองเที่ยวเชิงนิเวศ ๑๑
- 16. การเกษตร คารบอนต่ํา ๑) การสงเสริมสินคาเกษตรที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดยมีกระบวนการผลิตที่ใชเทคโนโลยี สะอาด ลดของเสียในขั้นตอนการผลิต รวมทั้งการเลือกใชวัตถุดิบในการผลิตที่ไมทําลาย สิ่งแวดลอม เชน สินคาเกษตรอินทรีย ผลิตภัณฑจําพวกไมและกระดาษที่นํากลับมาใชใหม ๒) การสรางความตระหนักและใหความรูเรื่องการเกษตรที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดย สนับสนุนการใชพลังงานทดแทนมาใชในการทําเกษตร และการพัฒนาระบบการมีสวนรวม ของประชาชนในการกําหนดขอบเขตของพื้นที่เพื่อการรักษาพื้นที่เกษตรกรรม ๓) การวางนโยบายดานผังเมืองที่กําหนดการใชที่ดินเพื่อสงเสริมสรางความมั่นคงดานอาหาร และพลังงาน โดยรักษาขอบเขตที่ดินประเภทชนบทและเกษตรกรรม และที่ดินประเภทที่โลง เพื่อนันทนาการและการรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอม การบริการ คารบอนต่ํา ๑) การกําหนดนโยบายที่เอื้อตอการปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิตและบริโภคที่เปนมิตรตอ สิ่งแวดลอม โดยสนับสนุนการพัฒนาธุรกิจสรางสรรคตอสิ่งแวดลอมและปลอยคารบอนต่ํา และพัฒนาเครื่องชี้วัดและระบบขอมูลที่เหมาะสมในการวัดการเปลี่ยนแปลงของรูปแบบการ อุปโภคบริโภคและการผลิต ๒) การใชมาตรการจูงใจใหเกิดเศรษฐกิจคารบอนต่ํา โดยสงเสริมการจดทะเบียน การใช และ การคุมครองทรัพยสินทางปญญาของธุรกิจการบริการและการบริโภคคารบอนต่ํา การใช มาตรการจูงใจดานภาษีและสนับสนุนการผลิตพลังงานทดแทน การสรางมาตรการจูงใจโดย การใหรางวัลสําหรับผูคาคารบอนต่ําในตลาดสด ๓) การสงเสริมการประกอบกิจการที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดยสรางจิตสํานึกเพื่อ เปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการบริโภคไปสูรูปแบบที่ยั่งยืน สงเสริมใหภาคเอกชนเพิ่มศักยภาพการ ผลิตและใชทรัพยากรอยางคุมคา ตารางที่ ๕ กลไกขับเคลื่อนการพัฒนาวัฒนธรรมคารบอนต่ํา กลไกขับเคลื่อนการพัฒนาวัฒนธรรมคารบอนต่ํา ภูมิปญญาทองถิ่น ๑) การพัฒนาองคความรูชุมชนในการแกไขปญหาสิ่งแวดลอม โดยพัฒนาบุคลากรที่เปนผูแทน ของหนวยราชการ ผูนําชุมชน กลุมชมรม สถาบันการศึกษาใหมีความรูในการบริหารจัดการ ดานสิ่งแวดลอม ๒) การใชหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการพัฒนาเมืองและชุมชน โดยการนอมนําหลัก ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ภูมิปญญาทองถิ่น และวิทยาการสมัยใหมที่เหมาะสมมาใชในการ ดํารงชีวิต วิถีชีวิตการบริโภค คารบอนต่ํา ๑) การบรรจุเรื่องเมืองคารบอนต่ําในแผนแมบทและแผนปฏิบัติการระดับตาง ๆ โดยกําหนด แผนการลดการเกิดมลพิษ และจัดทําแผนการฟนฟูคุณภาพสิ่งแวดลอมในพื้นที่ที่มีความสําคัญ ของชุมชน ๒) การเพิ่มศักยภาพของหนวยงานในการจัดการพื้นที่สีเขียว โดยกระจายอํานาจสูทองถิ่น ในการจัดการคุณภาพสิ่งแวดลอม จัดกิจกรรมการจัดการความรูและเผยแพรความรู ขาวสาร อยางตอเนื่องโดยการใชสื่อทั้งทางวิทยุ โทรทัศน หนังสือพิมพ และวารสารตาง ๆ ๓) การสรางจิตสํานึกในการจัดการสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน โดยสรางคานิยมและความตื่นตัวใน การอยูอาศัยที่ปลอยคารบอนต่ํา และปลูกฝงความรับผิดชอบดานสิ่งแวดลอมแกเยาวชนใน โรงเรียน ๑๒
- 17. ๓.๒.๒ กลไกและเครื่องมือผลักดันใหเกิดการดําเนินงานการพัฒนาเมืองและชุมชนใหมุงสูสังคมคารบอนต่ํา แมวากลไกขับเคลื่อนการดําเนินงานการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคมคารบอนต่ําในภาคสวน ตาง ๆ เปนแนวทางของการมุงไปสูสังคมคารบอนต่ําอยางเปนองครวม อยางไรก็ตาม การดําเนินงานเพื่อมุงสู สังคมคารบอนต่ํายังตองอาศัยการผลักดันที่สําคัญ ความคิดเห็นที่ไดรับจากเวทีการระดมความคิดเห็นและการ ประชุมเชิงปฏิบัติการรวมกับภาครัฐ องคกรปกครองสวนทองถิ่น ประชาชน เอกชน องคกร และผูทรงคุณวุฒิ รวมกับประสบการณที่ไดรับจากการปฏิบัติจัดทําแผนและผังการพัฒนาเมืองและชุมชนเพื่อมุงสูสังคม คารบอนต่ําของโครงการศึกษานี้ บงชี้ถึง การผลักดันสําคัญซึ่งจะสงผลใหกลไกขับเคลื่อนฯ เกิดการปฏิบัติ ไดแก (๑) การผลักดันจากนโยบายแหงชาติ (๒) การผลักดันจากพลังทางสังคม และ (๓) การผลักดันจาก พันธกิจระหวางประเทศ โดยเปนการหยิบยกหรือนําเอากิจกรรมการดําเนินงานที่มีความสําคัญขึ้นมา ดําเนินการเพื่อกระตุนใหกลไกการดําเนินงานในสวนที่เหลือทั้งหมดขับเคลื่อนตอไปไดอยางเปนรูปธรรม ดังนี้ ๔) การใชมาตรการจูงใจเพื่อใหสังคมประชาชนลดการปลดปลอยคารบอนต่ําในชีวิตประจําวัน โดยใชมาตรการลดแรงจูงใจสําหรับผูที่ทํากิจกรรมที่ไมเปนมิตรกับสิ่งแวดลอมเพื่อใหเกิดการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมไปสูการทํากิจกรรมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม การบริหารจัดการ และการมีสวนรวม ๑) การเพิ่มศักยภาพของหนวยงานในการพัฒนาเมือง โดยการกระจายอํานาจการบริหาร จัดการลงสูทองถิ่น และจัดทําเครื่องมือวัดผลการดําเนินงานหรือประเมินผลการดําเนินงาน ขององคกร ๒) การพัฒนาความรวมมือในการลดการปลอยมลพิษ โดยเสริมสรางพลังความรวมมือระหวาง ภาคภาคีตาง ๆ ในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน และสงเสริม กิจกรรมชุมชนในการจัดการขยะและมลพิษของชุมชน ๓) การสรางองคความรู จิตสํานึกในการมีสวนรวม และการแลกเปลี่ยนเรียนรูการจัดการพื้นที่ สีเขียว โดยเพิ่มบทบาทของภาครัฐเพื่อสนับสนุนชุมชนและภาคภาคี ใหมีสวนรวมในการ พัฒนาชุมชน ดูแลรักษา ติดตาม และตรวจสอบการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม การศึกษา วิจัย และ นวัตกรรม ๑) การสนับสนุนการวิจัยในการพัฒนาดานสิ่งแวดลอมเมืองและพื้นที่สีเขียวและถายทอด เทคโนโลยี โดยกําหนดยุทธศาสตรการสนับสนุนการผลิตงานวิจัย สงเสริมและผลักดันงานวิจัย ชุมชนโดยชุมชน จัดตั้งหนวยวิจัยดานการจัดการสิ่งแวดลอมเพื่อการดําเนินการวิจัย และนํา งานวิจัยและเทคโนโลยีดานสิ่งแวดลอมที่ดําเนินการแลวเสร็จไปใชประโยชน ๒) การสรางองคความรูและพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่เหมาะสมกับสังคมคารบอนต่ํา ในแตละพื้นที่ โดยผลิตกําลังคนในสาขาที่ขาดแคลน เสริมสรางสังคมนวัตกรรม และสนับสนุน ใหสถาบันการศึกษาเปนหนวยงานหลักในการเปนที่พึ่งของเมืองและชุมชนดานสิ่งแวดลอม ๑๓