1. Örgütlerde Motivasyon
Konusunda Modern Yaklaşımlar
Süreç Kuramları
BEKLENTİ TEORİSİ
Endüstri ve Örgüt Psikolojisi
Yiğit ŞENER
endustripsikolojisi@gmail.com

2. Süreç Teorisi
Süreç teorileri ile anlatılmak istenen,
motivasyon teorileri kişilerin hangi
amaçlarla veya nasıl motive edildikleri
ile ilgilidir

3. Beklenti(bekleyiş, ümit) Teorisi
A.V. Vroom’un Bekleyiş Teorisi
B.E. Lawler ve L. Porter’ın Geliştirilmiş
Bekleyiş Teorisi

4. A. V. Vroom’un Bekleyiş Teorisi
Victor Vroom'a göre bir kişinin
belli bir iş için gayret sarf
etmesi iki faktöre bağlıdır. İlki
Valens (kişinin ödülü
arzulama derecesi), ikincisi
ise Bekleyiş’tir.
Motivasyon= Valens x Bekleyiş

5. A. V. Vroom’un Bekleyiş Teorisi
Bu modelin üç temel kavramı bulunmaktadır.
• Bunlardan birincisi Valens (valence) dir.
Valens bir kişinin bir gayret sarf ederek
elde edeceği ödülü arzulama derecesini
belirtir.
• Bu modelin ikinci temel kavramı bekleyiştir.
Bekleyiş kişinin algıladığı bir olasılığı ifade
eder. Bu olasılık belirli bir gayretin belirli,
bir ödülle ödüllendirileceği hakkındadır.
• Bu modelin üçüncü kavramı araçsallık
(instrumentality) kavramıdır. Araçsallık
şunu ifade eder: Kişi belirli bir gayret ile
belirli bir düzeyde performans gösterebilir.

6. A. V. Vroom’un Bekleyiş Teorisi
VALENS
PERFORMANS
GAYRET
BEKLEYİŞ
BİRİNCİ
DÜZEYDE
SONUÇ
BEKLEYİŞ
İKİNCİ
DÜZEYDE
SONUÇ
ARAÇSALLIK
Vroom Motivasyon Modeli
TATMİN
OLMA

7. A. V. Vroom’un Bekleyiş Teorisi
Eğer bir kişi belirli bir düzeyde bir
gayretin belirli bir performans (iş
başarma) ile sonuçlanacağına
inanıyorsa (bekleyiş) ve bu
performansın da belirli bir birinci
kademe sonuç-ödül ile karşılanacağına
inanıyorsa (bekleyiş) ve aynı zamanda
kişi bu belirli birinci kademe ödülü bazı
ikinci derece sonuçlar için gerekli
görüyorsa (araçsallık) ve kişi hem
birinci hem de ikinci derece ödülleri
arzu ediyorsa, bu kişi motive olacaktır.

8. A. V. Vroom’un Bekleyiş Teorisi
Bekleyiş teorisi üzerinde yoğun
araştırma yapılan alanlardan
birisidir. Bugünkü düzeyi ile, bu
teori ayrıntılı ve somut olarak
uygulanabilecek bir teori
durumunda olmamakla birlikte,
kişilerin davranış seçimlerini nasıl
yaptıklarını açıklamakta ve bu
açıdan yöneticilere yardımcı
olmaktadır.

9. B. E. Lawler ve L. Porter’ın
Geliştirilmiş Bekleyiş Teorisi
 Bu motivasyon modeli Vroom'un modelini
esas almakta, fakat bazı noktalarda bu
modele ilaveler yapmaktadır.
 Bu modelin ilk bölümü Vroom modelinin
aynıdır. Yani kişinin motive olma derecesi
valens ve bekleyiş tarafından
etkilenmektedir. Ancak Lawler ve Porter'a
göre kişinin yüksek bir gayret göstermesi
otomatik olarak yüksek bir performans ile
sonuçlanmaz.
 Araya iki yeni değişken girmektedir.
Bunlardan birisi kişinin gerekli bilgi ve
yeteneğe sahip olmasıdır. İkinci ilave
değişken, kişinin kendisi için algıladığı rol ile
ilgilidir.

10. B. E. Lawler ve L. Porter’ın
Geliştirilmiş Bekleyiş Teorisi
Rol kavramını; kısaca beklenen davranış
türleri olarak tanımlamak mümkündür.
Organizasyon her mensubundan belirli
roller beklediği gibi, üstler de astlarından
belirli rolleri beklemektedir. Ayrıca her
organizasyon üyesinin, kendisinin oynaması
gereken rol konusunda bir inancı vardır. bu
motivasyon modelinde algılanan rol'ün
ifade ettiği anlam şudur: Her organizasyon
üyesi, performans gösterebilmek için uygun
bir rol anlayışına sahip olmak zorundadır.
Aksi halde çeşitli rol çatışmaları (role
conflicts) ortaya çıkacak, bu durum da
kişinin performans göstermesini
engelleyecektir.

11. B. E. Lawler ve L. Porter’ın
Geliştirilmiş Bekleyiş Teorisi
Gayret, Bilgi ve Yetenek ve Algılanan
Rol değişkenlerine göre gösterilen
performans belirli bir ödülle
ödüllendirilecektir. Bu birinci kademe
sonucu ifade etmektedir. Bu ödüller
içsel (intrinsic) veya dışsal (extrinsic)
olabilir. Burada önemli olan ve Vroom
modeline ek olan kısım algılanan eşit
ödül değişkenidir.

12. Sonuç
Sonuç olarak Bekleyiş teorilerine
yöneltilen en önemli eleştiri bu
teorilerin çok kompleks oldukları
dolayısıyla test edilmelerinin güçlükler
arzettiği hususudur. Diğer bir eleştiri
de, bu teorilerin iddia ettiği gibi,
kişilerin belirli bir davranış
göstermeden önce ayrıntılı mantıki
aritmetik hesaplamalara giriştikleri
konusundaki şüphedir.

13. Kaynakça
 EREN, E. (2001), Orgutsel Davranış ve Yonetim
Psikolojisi, 7. Bs, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım
A.Ş.
 KOÇEL, T., (2003). İşletme yöneticiliği. 9. bs, İstanbul,
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.