1. Proteinak
Proteina baten eredua 3 dimentsiotan.
Zeluletan ugarien azaltzen diren
konposatuak dira. Funtzio
gehienetan hartzen dute parte,
funtzioak molekularen formaren
araberakoak izanik.

2. KONPOSIZIOA
Proteina, aminoazido kopuru aldakor
batez osaturiko polimeroa da; karbono,
hidrogeno, oxigeno eta nitrogenoz
osaturiko konposatua.
Tamaina handiko molekulak dira.

3. Aminoazido baten karboxilo
taldearen eta hurrengoaren amino
taldearen artean gertatzen da
lotura, eta bateratze horretan urmolekula bat askatzen da. Lotura
kobalentea eta lotura peptidikoa
deritzo. Hortik eratutako molekulei
polipeptidoak deitzen zaie ere.

4. EZAUGARRIAK
· Disoluzio koloidalak, hau da, ez
direla uretan guztiz disolbatzen
· Hauspeatu eta koaguluak sortzen
dituzte
· Kristalizatu daitezke

5. SAILKAPENA
· Sinpleak edo holoproteinak.
Polipeptido-kateez osatzen dira soilik;
hidrolisiak polipeptidoak besterik ez ditu
emango. Adib.: albuminak.
· Konjokatuak edo heteroproteinak.
Polipeptido-kateez aparte, talde prostetiko
deritzon konposaturen bat dute lotuta.
Adib.: Talde prostetikoa gluzido bat baldin
bada, heteroproteinari glukoproteina deritzo.

6. ESPAZIO ANTOLAMENDUA
· Egitura primarioa.
Katearen
banan-banako
aminoazidoen
segida da.
· Egitura tertziarioa.
Zenbait proteinetan,
egitura sekundarioa
ere bere baitan
tolesten da, horrek
egitura tertziarioa
ematen du.
· Egitura sekundarioa.
Molekula bere
baitan tolesten
denean, hiru
dimentsioko
egitura sortzen
da.
· Egitura koaternarioa.
Zenbait katea
polipeptidiko
lotura ezkobalenteen bidez
lotu eta proteina
handia eratzen
dute.

7. Desnaturalizazioa: proteinek, maila
batetik gorako tenperaturak edo
muturreko pH-ak jasaten badituzte,
galdu egiten dute hiru dimentsioko
egitura eta ezingo dutenean dagokien
jarduera biologikoa burutu.

8. PROTEINEN FUNTZIOAK
Funtzioak
Adibideak
Egituraketa
Keratina ile, azazkal eta lumen osagaia da.
Erreserba
Esnearen kaseina edo arrautzaren zuringoaren
oboalbumina.
Erregulazioa
Hormonak, hazkuntza-hormona eta intsulina.
Metabolismoaren kontrola
Glukogeno-sintasa.
Defentsa
Antigorputzak, infekzioei aurre egiteko.
Garraioa
Odolaren hemoglobina.
Uzkurdura
Muskuluen miosina.

9. • Proteina bakoitzak aminoazidosegida jakina du. Horren arabera bere
konformazioa lortuko du, hau da,
behar den bezala tolestea.
• Aminoazidoen kokapenaren edozein
akatsek, proteina behar ez bezala
tolestea eragiten du eta funtzioa bete
ezin izatea. Horrek, organismo
osoaren funtzionamendu oso aldaraz
dezake.

10. ENTZIMAK
Entzimak proteina-talde berezia dira. Beren
funtzioa izaki bizidunen baitako erreakzio
kimikoen abiadura erregulatzea da, funtzio
katalizatzailea dute.
Entzima bat egoteak erreakzio kimiko baten
abiadura bizi edo motelaraz dezake. Entzima
batzuk ezinbestekoak dira zenbait
transformazio gertatzeko.
Adib.: glukogeno sintasa eta glukogeno-fosforilasak.