1. Proces badawczy

Trzy cele badań:
− Eksploracja: zaspokojenie ciekawości
badacza; zbadanie możliwości
podjęcia dalszych badań;
wypracowanie metod przydatnych w
dalszych badaniach
− Opis jest niekiedy głównym celem
badań społecznych. Badacz obserwuje
a następnie opisuje to, co
zaobserwował
− Wyjaśnienie: badania wyjaśniające
odpowiadają na pytanie dlaczego.

2. Problem badawczy

Relacja między hipotezą a problemami
badawczymi

Przyczyny podejmowania badań:
− Zestaw problemów badawczych
− Brak szczegółowych informacji na temat
badanego zjawiska:

3. Problem badawczy
We wczesnych latach siedemdziesiątych około dwudziestu procent
wszystkich ciąż w Wielkiej Brytanii, a w przypadku pierwszych
ciąż odsetek jeszcze wyższy, było udziałem kobiet samotnych.
Skutki takiego stanu rzeczy można, ogólnie rzecz ujmując,
podzielić na cztery grupy: ślub z domniemanym ojcem; decyzja
aborcji; decyzja samotnego wychowywania dziecka; decyzja
życia dalej samotnie i oddania dziecka do adopcji. Wiadomo, iż
proporcje, w jakich występują powyższe decyzje, ulegają od
czasu do czasu zmianom, podobnie, rzecz jasna, jak
odpowiednie nastawienie społeczeństwa, polityka społeczna
oraz prawna. Właśnie te kwestie stanowiły przedmiot studiów
demograficznych i historycznych. Niewiele jednak wiadomo o
sposobach podejmowania wspomnianych wy­żej decyzji oraz o
wpływie wywieranym na nie przez prawodawstwo, politykę i
nastawienie społeczne.
(Maclntyre, 1977, s. 9; podkreślenie autorów)

4. Problem badawczy
− Zaskakujący fakt
− Czynniki polityczne
− Wydarzenia społeczne
− Osobiste doświadczenie lub przypadkowa
sytuacja:

5. Problem badawczy
Kiedy dowiedział się, że jestem socjologiem i piszę podręcznik o problemach
spo­łecznych, spytał, czy nie zechciałbym współpracować z nim nad
książką dotyczącą bezdomnych. Uważał, że moja dotychczasowa praca
zapewni ramy organizacyjne i pomoże zebrać jego rozliczne doświadczenia
w spójną całość. Kiedy rozpoczęliśmy współpracę, zaczął z uporem
powtarzać, że jako socjolog powinienem, choćby z za­wodowego
obowiązku, osobiście poznać problemy bezdomnych. Mimo że pomysł ów
miał w sobie coś kuszącego, z powodu zaangażowania w liczne inne
projekty nie skorzystałem z propozycji. Jednak mój znajomy w dalszym
ciągu drążył temat i mu­szę przyznać, że trafił w sedno, wywołując coś
więcej niż tylko poczucie socjologicz­nej winy. Byłem przecież
sprawozdawcą problemów społecznych, a o bezdomnych wiedziałem
doprawdy niewiele [...] Jego zaciekłe ataki w tej sprawie spowodowały, że
zacząłem patrzeć na cały pomysł coraz bardziej przychylnym okiem. (A
może powinienem powiedzieć, że w końcu po prostu skapitulowałem).
Kiedy zaproponował wyprawę do Waszyngtonu, deklarując pokrycie
wszelkich kosztów i obiecując, że moim oczom ukażą się widoki dotąd nie
oglądane—bezdomni śpiący na chodnikach prowadzących do Białego
Domu— moja wyobraźnia zapłonęła żywym ogniem i opadły ostatnie
wątpliwości. Jak mogłem odrzucić taką propozycję, wabiony intrygującym
zestawieniem potęgi i bezsilności, bogactwa i biedy.
(Henslin, 1990, s. 52)

6. Gotowość na zmianę problemów badawczych
Początkowo planowałem zająć się badaniem osobowości Murzynów z Południa,
zdobyć kilka życiorysów i zapoznać się nieco z warunkami, w jakich dorastają ci
ludzie. W żadnym wypadku nie zamierzałem prowadzić studiów lokalnej
społeczności, zgłębiać zawiłych kwestii dziedzictwa kulturowego Murzynów ani
badać emocjonalnej struktury miasteczka na głębokim Południu. Zostałem jednak
zmuszony do zajęcia się lokalną społecznością, gdyż indywidualne życiorysy są z
nią nierozerwalnie powiązane. Już po kilku dniach mojego pięciomiesięcznego
pobytu w Southerntown zdałem sobie sprawę, że biali mężczyźni i kobiety tworzą
integralną część życia umysłowego każdego Murzyna. Taki człowiek ma białego
szefa, często białych przodków, czasami białych kolegów i żyje w kręgu reguł
wyznaczonych przez białą społeczność. Drogi życiowe białych oraz Murzynów
łączy dynamiczna więź i nie sposób zrozumieć którejś ze stron, bez poznania
drugiej. Ten wniosek położył kres moim planom zbierania murzyńskich biografii w
społecznej próżni. Życiorysy Murzynów należy rozpatrywać w ścisłym powiązaniu
z sytuacją ogólną, to znaczy z miasteczkiem Southerntown i jego okręgiem, z
południowo-wschodnim areałem kulturowym, a mówiąc dokładniej, z całym
obszarem amerykańskiego zagłębia bawełnianego. Powyższa konkluzja nie
poprawiła mi samopoczucia, gdyż wiązała się z koniecznością uwzględnienia
wpływu lokalnej społeczności i regionu oraz sprawdzaniem wielu, z pozoru
odległych kwestii. Zgłębianie społecznego kontekstu życia Murzynów zepchnęło
na dalszy plan początkowy przedmiot badań, przynajmniej jeśli chodzi o publikacje

7. Pytania badawcze

Pytania topiczne a teorie substancjalne:
identyfikowalne e języku potocznym,
sformułowane na potrzeby socjologii
substancjalnej (empirycznej); np: relacje
międzyrasowe, edukacja zawodowa,
przestępczość

Pytania ogólne a teorie formalne:
reprezentują ogólne podejście;
sformułowane na potrzeby formalnej
(konceptualnej) socjologii; np. socjalizacja,
organizacje formalne, autorytet i władza

8. Dobór środowisk i przypadków

Relacja między problemami badawczymi a
środowiskiem

W badaniach etnograficznych zbieranie
podstawowych danych często odgrywa
zasadniczą rolę w procesie formułowania
problemów badawczych

Sondowanie gruntu:

9. 
Sondowanie gruntu
Pierwszą rzeczą, jaką musi uczynić każdy, kto zamierza badać
społeczność gejowską — chyba że dysponuje
nieograniczonymi zasobami pieniędzy i czasu — jest decyzja,
którą społeczność gejowską zamierza badać. Świat
ekskluzywnych prywatnych gej­klubów dla biznesmenów i
wysokiej klasy fachowców, naćpanych transwestytów tak
żywo ukazanych w Last Exist to Brooklyn, a może
sadomasochistyczch chłopaków w skórzanych kurtkach?
Wstępna obserwacja nie pozostawi wątpliwości, że ta tzw.
społeczność gejowską jest podzielona — na obrzeżach w
spoób bardzo niejednoznaczny — zgodnie z hierarchią
powiązaną do pewnego stopnia z kryteriami statusu i pozycji
w „realnym" świecie.
(Warren, 1972, s. 144)

10. Dobór środowisk i przypadków

Środowisko a przypadek

Problem generalizacji:
− Celowa selekcja:
Wizyty w różnych placówkach służby zdrowia zostały rozplanowane w
następujący sposób: najpierw chciałem zajrzeć na oddziały, które
minimalizują świadomość śmierci u pacjentów, trafiłem więc na oddział
noworodków, a później na neurochirurgię, gdzie pacjenci prawie cały
czas przebywają pod narkozą. Następnie chciałem zapoznać się z
sytuacją ludzi umierających tam, gdzie świadomość nadchodzącego
końca u pacjentów i personelu jest największa, a śmierć nadchodzi
szybko, wybrałem więc oddział intensywnej terapii.

11. Celowa selekcja
Z kolei postanowiłem obejrzeć oddział, gdzie personel generalnie
nie ma złudzeń odnośnie do szans przeżycia swoich
pensjonariuszy, natomiast pacjenci nie są w tej materii aż tak
jednomyślni, i Kliniczna śmierć następuje raczej powoli.
Wybrałem więc oddział onkologiczny. Następnie postanowiłem
zapoznać się z warunkami panującymi tam, gdzie śmierć
następuje szybko i nieoczekiwanie, mój wybór padł więc na
oddział nagłych wypadków. Powyższe kategorie usług
medycznych stały się potem przedmiotem naszych badań w
różnych typach szpitali. Nasz plan wizyt na poszczególnych
oddziałach został zatem ułożony zgodnie z pewną ogólną
koncepcją obejmującą hipotezy na temat świadomości,
oczekiwanej długości życia i czasu umierania. Niebagatelną rolę
w kolejnej części badań odegrały także kwestie nie ujęte
początkowo
w ramach struktury konceptualnej. Czasami wracaliśmy na dany
oddział po paru tygodniach przerwy, aby upewnić się co do

12. Dobór środowisk i przypadków

Środowisko a przypadek

Problem generalizacji:
− Celowa selekcja:
− Szacowanie typowości badanego przypadku

13. Dobór próby w obrębie
przypadku

Czas: „procedury systematycznego zbierania
danych mają na celu zapewnienie możliwie
pełnego oraz reprezentatywnego odzwierciedlenia
badanego przypadku i zapobieganie
selekcjonowaniu zdarzeń tylko z pozoru
interesujących” (Hammersley Atkinson 2000)

Ludzie:
− Standardowe kryteria demograficzne
− Niestandardowe kryteria wyróżnione przez
uczestnika
− Niestandardowe kryteria wyróżnione przez
obserwatora

14. Niestandardowe kryteria
Snitchers [kapusie], inmate cops i lieutenants sąuares [więźniarki
świadomie rezygnujące z kontaktów homoseksualnych], jive bitches rap
buddies, homeys connects, boosters; pinners penitentiary turnouts
[więźniarki angażujące się w kontakty homoseksualne, ponieważ
uniemożliwiono im kontakty heteroseksualne], lesbians [więźniarki
preferujące związki homoseksualne również na wolności], femmes
[odgrywają rolę kobiety w związkach homoseksualnych],stud broads
[odgrywają rolę męską w związkach homoseksualnych], tricks [angażują
się w związki I homoseksualne z miłości], commissary hustlers [angażują
się w związki homoseksualne dla korzyści ekonomicznych], chippies
[więzienne prostytutki], kick partners [skazane, które okresowo
uczestniczą w kontaktach homoseksualnych dla rozładowania napięcia
seksualnego], cherries [więźniarki nie wprowadzone w kontakty
homoseksualne], punks [kobiety, które w kontaktach homoseksualnych
przyjmują tylko pasywne role kobiece] oraz turnabouts [kobiety grające
na zmianę role męskie i kobiece]. Powyższe etykiety są nadawane na
podstawie „sposobu, w jaki skazana reaguje na sytuację w więzieniu oraz
poziomu interakcji skazanej z innymi ukazanymi i personelem",
włączając w to orientację seksualną.

15. 
Kontekst:
− Problem błędnych uogólnień