The use of resources in teaching history

1. Η χρήση των ιστορικών
πηγών στο μάθημα της
Ιστορίας

2. Προετοιμασία μαθήματος με πηγές
1. Τα μαθήματα πρέπει να επιλεγούν και να προγραμματιστούν από
πριν.
2. Έλεγχος αν οι πηγές που προσφέρονται στα σχολικά βιβλία είναι
ικανοποιητικές ή χρειάζεται να συμπληρωθούν με άλλες.
3. Ποια μέσα παρέχει το σχολείο : βιβλία, χ’αρτες, διαφάνειες,
εικόνες κ.α.Πλήρης κατάλογος αναγκών
4. Οι πηγές που θα επιλέξουμε να έίναι σχετικές με την εποχή που
μελετάται, να καλύπτουν τομείς που δε θίγονται στο εγχειρίδιο
και να οδηγούν σε γόνιμο προβληματισμό.

3. • 5. Να είναι πιστές και κατανοητές από τους μαθητές. Να δίνεται
μετάφραση χωρίς αλλίωση, περικοπές.
• 6. Παράθεση σχετικών επεξηγήσεων και σχολίων σε κάθε πηγή.
• 7.Όσες χρειάζονται για την κάλυψη των στόχων και ανάλογες με
το χρόνο μας.
• Επαφή με διάφορα είδη πηγών – να αντιληφθούν την
πολλαπλότητα τους.

4. Οδηγίες για τη χρήση πηγών
• Αναγκαιότητα ιστορικής
βιβλιοθήκης
• Ανάπτυξη ερευνητικής
ικανότητας των μαθητών
• Ώθηση για επιπλέον
πληροφορίες σε κάθε ενότητα
• Χρήση τους ως εισαγωγή στο
μάθημα ή την ενότητα-
κέντρισμα ενδιαφέροντος
• Κατά τη διάρκεια της
επεξεργασίας του μαθήματος-
στήριξη θέσεων και παράθεση
αντίθετης άποψης
• Στο τέλος ως συμπληρωματικό
υλικό για εμπέδωση ή
αξιολόγηση

5. Στάδια προσέγγισης πηγών
Εξωκειμενική, κειμενική, διακειμενική προσέγγιση και σύνθεση κειμένου

6. Εξωκειμενική Κειμενική
• Επισήμανση πληροφοριών πέρα
από το περιεχόμενο της πηγής
• Πληροφορίες για το δημιουργό –
συντάκτη και για συνθήκες
δημιουργίας
• Τοποθετεί ο μαθητής στο πλαίσιο
χρόνου, χώρου.
• Ποιος-γιατί-ποιους στόχους-ποιες
κοινωνικοπολιτιστικές ή άλλες
συνέβαλλαν στη δημιουργία της;
• Επεξεργασία περιεχομένου πηγής
• Διάκριση αφηγηματικού μέρους
από επιχειρηματολογία,
αντικειμενική περιγραφή από
μυθοπλασία, απόψεις από
συμπεράσματα, αιτίες από
αποτελέσματα
• Ερμηνείες που θα δώσει ο
μαθητής να προκύπτουν από
τεκμήρια της εποχής όχι
σύγχρονες αντιλήψεις αλλιώς
ιστορικά σφάλματα -
αναχρονισμοί

7. Διακειμενική Σύνθεση κειμένου
• Κριτική επεξεργασία πηγών,
συγκριτική μελέτη,
συσχετισμός παρεχόμενων
πληροφοριών
• Σύνθετη επεξεργασία
περισσότερων του ενός
κειμένων.
• Άσκηση των μαθητών σε
κείμενα όπου πρέπει να
εντοπίσουν κοινά σημεία ή
διαφορές
• Σύνθεση σε δοκιμιακό λόγο
βάσει πληροφοριών των
πηγών.
• Παραγωγή νέου κειμένου,
όπου θα φαίνονται οι γνώσεις
του μαθητή η κριτική του
ικανότητα στην αφαίρεση
περιττών και στη σύνθεση των
αναγκαίων

8. Διαδικασία αξιολόγησης με τη χρήση
ιστορικών πηγών
• Θεμελιώνεται πάνω σε ένα κεντρικό διερευνητικό ερώτημα που
συνδιαμορφώνεται από τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές.
• Ερώτημα απορρέει από τους στόχους και το περιεχόμενο ενότητας
• Ερώτημα καίριο, να αφορά σημαντικό ιστορικό περιεχόμενο με
σύγχρονες και διαχρονικές προεκτάσεις.
• Στοχεύοντας στην απάντηση του ερωτήματος και ανα΄λογα με το
αντιληπτικό επίπεδο των μαθητών επιλέγεται ένα σύνολο
ιστορικών πηγών.
• Εύστοχη επιλογή ώστε να διευκολύνει το μαθητή.

9. Προσέγγιση πηγών με πνεύμα αμφισβήτησης
και ελέγχου
• Συνοδευτικά ερωτήματα να ξεκλειδώσουν περιεχόμενο: Ποιοι
ισχυρισμοί μπορούν να υποστηριχθούν με βάση τις πληροφορίες
που παρέχει η πηγή;
• Ποιοι ισχυρισμοί καταρρίπτονται με βάση το περιεχόμενο της
πηγής;
• Ποια επιχειρήματα παρέχει η πηγή για τη στήριξη του ισχυρισμού
που διατυπώνουμε;
• Επαρκούν τα δεδομένα της πηγής για να διατυπώσουμε σχετικά
ασφαλείς ισχυρισμούς;

10. Επιλογή κατάλληλων πηγών για κριτική
σκέψη
• Να ρίχνουν φως σε σημαντικά ιστορικά ζητήματα
• Να περιλαμβάνουν ικανό αριθμό δεδομένων και νύξεων ώστε να
διευκολύνουν το μαθητή να θεμελιώσει ισχυρισμούς και
συμπεράσματα βασιζόμενος στο περιεχόμενό τους.
• Να συνδυάζονται μεταξύ τους με τρόπο ώστε να αναδεικνύουν τις
αιτιώδεις συσχετίσεις που συνέχουν ιστορικά συμβάντα
• Να ενσωματώνουν γεγονότα, μαρτυρίες, απόψεις και
αντιπαραθέσεις πολυσήμαντες και επιδεκτικές εναλλακτικών
ερμηνειών για συγκρότηση επιχειρημάτων

11. Ερωτήσεις κατανόησης
• Να προωθούν διεξαγόμενη διερεύνηση, ενεργοποιούν γνωστικές
λειτουργίες και προάγουν ιστορική σκέψη.
• Σε μικρούς ή αμύητους μαθητές οι ερωτήσεις να περιορίζονται
στην αναγνώριση του είδους της ιστορικής πηγής και στην
κατανόηση της
• Σε μεγαλύτερους ερωτήσεις που να υπερβαίνουν τα αναφερόμενα
και να αγγίζουν ευρύτερες τάσεις και δομές του ιστορικού
χωροχρόνου.
• Να κατευθύνουν το μαθητή και να παρέχουν ερεθίσματα

12. Μέσω των ερωτήσεων ο μαθητής καλείται
• Να οργανώσει, συνθέσει, ερμηνεύσει, αντιπαραβάλει, αξιολογήσει
πληροφορίες προκειμένου να προσεγγίσει έννοιες, προβλήματα
• Να εξετάσει το μελετώμενο ιστορικό ζήτημα από διαφορετικές
οπτικές γωνίες, να αξιολογήσει τη δύναμη των ανταγωνιστικών επ
• Να ανακαλέσει προϋπάρχουσες γνώσεις και να δείξει ότι έχει
κατανοήσει έννοιες, ιδέες και αρχές συναφείς με την περίοδο
• Να χρησιμοποιήσει μεθοδολογία έρευνας και τρόπους επικοινωνίας
συμβατούς με την ιστορική σπουδή
• Να παράγει προφορικό και γραπτό ιστορικό λόγο

13. • Να επεξεργαστεί διαχρονικές έννοιες και προβλήματα ή ζητήματα
της επικαιρότητας που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο
• Να κοινοποιήσει τη γνώση που κατέκτησε, να παρουσιάσει τα
συμπεράσματά του, να συζητήσει τη σημασία και τις επιπτώσεις
των συμπερασμάτων του και όπου χρειάζεται να αναλάβει δράση
• Οδηγείται έτσι στη σύνθεση της τελικής εργασίας που συνήθως
είναι η συγγραφή ενός δοκιμίου
• Παραγόμενο έργο να υπερβαίνει την καταγραφή γεγονότων και να
αποτελεί προσωπικό δημιούργημα

14. Βάση της σύγχρονης διδασκαλίας οι πηγές
• Σκοπός να σκέφτεται ο μαθητής ιστορικά: διαμόρφωση ιστορικής
σκέψης, συνείδησης, κατανόηση παρελθόντος στην ολότητά του,
σύνδεση με το παρόν - υπεύθυνος πολίτης
• Οι επιλεγμένες ιστορικές πηγές: η γέφυρα που συνδέει το ιστορικό
περιεχόμενο με την παιδαγωγική πράξη
• Αίσθημα πραγματικότητας, αντίληψη πολλών όψεων, συμπάθεια
για το θέμα που μελετάμε - πρωτογενείς πηγές
• Γραπτές ή εικονιστικές πηγές συμβάλλουν στο να «γίνεται ιστορία
μέσα στη σχολική τάξη»

15. Βιβλιογραφία
• Κωνσταντάρος, Κ. (2018). Η χρήση των ιστορικών πηγών στο
μάθημα της Ιστορίας στο Η Διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας
σ.64-74. Εκδόσεις Γρηγόρη