1. FEDON
Ekekrat e s 1 : Zu zeu, Fedo n, ego n al zinen Sokrat e s e n ondo a n , kartz el a n pozoin a ed a n zuen egu n
hart a n, edo best e norb ait e n g a n d i k entz u n duzu?
Fedo n 2 : Ni neu egon nintz e n, Ekekrat e s .
– Zer esa n zue n, bad a, gizon ak hil baino lehe n? Eta nola hil zen? Nik gust ur a entz u n g o nuke et a.
Fliunt ek o hiritarr e t a t ik inor ere ez bait a orain m aiz joat e n Aten a s e r a , et a han dik ere ez zaigu
den b or a luzez arrotzik etorri horri buruz berri ziurrik em a n zieza g u k e e n i k, pozoin a eda n d a hil zela
izan ezik; gain er a k o e t a t ik ezin zigut e n ezer esa n, orde a .
– Epaiket a r e n inguruko a k ere ez dituz u e jakin, ordu a n , ezt a zein mod u t a n gert a t u zen 3 ere?
– Bai, horiek bat ek kont at u zizkigun, et a harritu egin gine n, epaike t a asp al di gert a t u baz e n ere,
askoz ber a n d u a g o hil zela argi dago el a k o. Zerga tik izan zen hori, Fedo n?
– Halab e h a r bat egokit u zitzaion, Ekekrat e s . Aten a s t a r r e k Delos er a bidaltz e n dut e n itsas o n t zi ar e n
txop a koroat u t a baitz e g o e n aus a z epaike t a r e n aurr eko egu n e a n .
– Zer da, bad a , itsaso n t zi hori?
– Aten a s t a r r e k diot e n e z , itsaso n t zi horret a n joan zen Teseo behi n Kret ar a «zaz pi bikot e » haiek
era m a n e z 4 , et a salb at u egin zitue n et a bere buru a ere salb a t u egin zuen. Apolori agind u om e n
zioten ordu a n, salb at z e n bazire n, erro m e s a l di bat egingo zut el a urt ero Delos er a; et a egi at a n beti,
ordutik et a gaur egu n oraindik ere bai, urtero bidaltz e n diot e jainkoari. Bada erro m e s a l di a hast e n
dut e n e t ik, leget z a t dut e den b or a horret a n hiria aratz ma n t e n t z e a et a inor ez ex eku t a t z e a agind u
publikoz, itsas o n t zi a Delos er a heldu et a atz er a hon a itzuli art e; et a hori, batz u e t a n , den b or a
luzea n gert a t z e n da, haiz e e k hal ab e h a r r e z oztop a t z e n dut e n e a n . Errom e s a l di ar e n hasi er a, berriz,
Apolore n saz er d o t e a k itsas o n t zi ar e n txop a koroatz e n due n e a n izat e n da; et a hori, dioda n bez al a,
ep aik et a r e n aurrek o egu n e a n gert a t z e a egokit u zen. Horre g a t ik, hain zuzen ere, den b o r a luze a
egokitu zitzaion Sokrat e si kartz el a n ep aik et a et a heriotz ar e n art e a n .
– Eta heriotz a berar e n inguruko a k zer, Fedon? Zein gauz ak es a n ziren et a egin, et a lagu n
mine t a tik nortzuk ego n ziren bere ondo a n ? Edo akas o arkont e e k ez zioten utzi inori ondo a n egot e n
et a lagunik gab e , bakarrik, hil zen?
– Inola ere ez; batz uk ondo a n zeud e n , et a asko gain er a .
– Saia zait ez, bad a, gauz a horien guztie n ah alik et a berri zeh a t z e n a guri em a t e n , aus a z zere gi n e n
bat ez bad a u k a z u behintz a t .
– Tira, bad u t asti a, et a saiat uko naiz zuei kont a t z e n . Niretz at beti gauz a guzti et a n ats e gi n e n a bait a
Sokrat e s e z oroitze a , bai neuk hitz egind a, bait a best e bati entz u n d a ere.

2. – Ordu a n, ben e t a n , Fedon, antz ek o best e batz uk dauzk az u entz u n g o dizut e n a k ere; saia zaitez,
ber az, guztia ah al duzu n zeh a t z e n az altz e n.
– Ongi, bad a. Ben et a n gauz a harriga rri ak jasa n nitu e n bere ondo a n nen go el a; izan ere, ez nue n
errukirik sentit u, lagun bat e n heriotz ar e n aurre a n nen g o e n arre n; gizon zoriont s u agert z e n
baitzitz aid a n , Ekekrat e s , bai joka er a n et a bait a hitzet a n ere. Zein lasai et a nobl e hil zen... Horrel a
burur a t u zitzaid a n Hade s e n e r a baziho a n ere, ez zihoal a pat u jainkoti arrik gab e , baizik et a hara
heldut a k o a n ere, ongi ego n g o zela, best e inor inoiz ego n ez den bez al a. Horre g a t ik ez nue n
errukizko ez er ere sentit u, dolu bat e n aurre a n dago e n a r e n t z a t norm al a em a n g o luke e n bez al a;
bain a ezt a ats e gi nik ere, filosofian aritz e n gine n e t a n ohi gen u e n bez al a –hitzaldiak filosofiazko
batz uk izan ziren et a–, baizik et a senti m e n d u arraro bat neuk a n , best e rik gab e , ats e gi n et a
ats ek a b e a r e n nah a s k e t a ezohiko bat, hark segit u a n hil beh a r zuela pent s a t z e a n . Eta bert a n
geu n d e n guztiok ego er a berdint s u a n geu n d e n , gutxi gora b e h e r a , batz u e t a n barr e egin ez,
best e e t a n , berriz, neg a r r e z , gur et a k o bat alde han di ar e ki n gain er a , Apolodoro –gizon a ez a g u t z e n
duzu jada, segu r aski, et a bere izaer a ere bai.
– Nola ez, bad a?
– Hura ben e t a n horrel a zego e n era b a t , et a ni neu ere aztor a t u t a nen go e n , et a gain er a k o a k ere bai.
– Nortzuk egokitu ziren bert a n, Fedon?
– Lurrald eko e t a t i k Apolodoro hori zego e n , bait a Kritobulo et a bere aita ere, et a Herm o g e n e s ,
Epige n e s , Eskines et a Antist e n e s 5 ere bai; Peani ako Ktesipo ere baz e g o e n , et a Meneks e n o et a
lurrald e k o best e batz uk ere bai. Platon gaixo zego e n , nik ust e.
– Eta arrotzik ba al zego e n ?
– Bai, Sim mi a s teb a s t a r r a , Kebes et a Fedon d e s , et a Megar a tik Euklide s et a Terpsion.
– Eta zer? Aristipo 6 et a Kleonbrot o bert a n al ziren?
– Ez horixe; izan ere, Egina n om e n zeud e n .
– Best e norb ait ba al zego e n ?
– Uste dut gutxi gora b e h e r a horiek ego n zirela han.
– Ordu a n zer? Zein diozu izan zirela hitzaldi ak?
– Ni den a hasi er a tik saiat uko naiz zuri kont a t z e n . Izan ere, aurrek o egu n e t a n beti joan ohi gine n
best e a k et a ni Sokrat e s e n g a n a , et a ep aike t a gert a t u zen ep ait e gi a n biltzen gine n egu n s e n t i tik,
kartz el a tik hurre zego e n et a. Beraz, kartz el a ireki art e itxarot e n gen u e n beti, elkarr eki n
entr e t e ni t uz , ez baitz e n goiz irekitz e n; bain a irekitz e n zen e a n , Sokrat e s e n g a n a sartz e n gine n et a
askot a n egu n osoa pas a t z e n gen u e n ber ar e ki n. Baina egu n hart a n ben e t a n goizago bildu gine n.
Aurreko egu n e a n , arrat s al d e a n , kartz el atik irten gine n e a n , itsas o n t zi a Delostik etorri a zela jakin
baike n u e n . Ondorioz, ohiko tokira ahalik et a goizen etortz ek o agind u genion elkarri. Eta etorri
gine n, et a kasu egin ohi zigun at ez ai n a k, gur e g a n a at er a ondor e n , itxarot e k o esa n zigun et a ber ak
es a n art e ez bert ar a t z e k o: « Izan ere –esa n zue n– Ham aik ak Sokrat e s aska tz e n ari dira et a gaurko
egu n e a n hilko delako berri em a t e n ». Eta luze jo gab e , etorri et a sartz ek o agind u zigun. Sartz e a n ,
bad a , Sokrat e s aska t u berria top at u gen u e n , et a Xantipa 7 –eza gu t z e n duzu jada– bere um e a
beso e t a n et a albo a n es erit a. Bad a Xantipak ikusi gint u e n orduko, oihu egin zuen, et a em a k u m e e k
es a n ohi dituzt e n a k bez al ak ox e a k esa n zitue n: «Oi Sokrat e s, azke n aldiz hitz egin go dizut e orain
lagun e k zuri, et a zuk ber ai ei! ». Eta Sokrat e s e k Kritoni begir at u et a es a n zion: «Kriton, era m a n
dez al a norb ait ek etx er a. »
Eta Kriton e n zerbitz ari batz u e k era m a n egin zute n hura, oihuka et a bularr ari kolpek a. Sokrat e s e k,
aldiz, ohe a n es erit a, hank a tolest u et a esku a r e ki n igurzt e n zuen, et a igurtzi bitart e a n , es a n zuen:
«Zein gauz a arraro a dirudi e n, gizon a k, gizaki ek «at s e gi n a » deitz e n diot e n hori! Zein harre m a n
harrigarri a dauk a n ber e kontrak o a del a dirudi e n horrekiko, ats e k a b e a r e kiko! Ez dut e bi hau e k
bat er a gert a t u nahi gizakiar e n g a n ; bain a norb ait e k biot ako bat e n atz etik ibili et a harra p a t z e n

3. bad u, ia beh a rt u t a dago beti best e a ere harr a p a t z e r a , buru bak ar bati lotut ak o bi izango balira
bez al a. Eta nire ust ez –esa n zuen– Esopok horiet a n pent s a t u balu, mito bat idatziko zuke e n , nola
jainkoak, borrok a n zebiltz a n bi hau e k adiskid e t u nahi a n, et a ezin izan zue n e a n , haie n buru ak
bat er a lotu zitue n, et a horre g a tik bat a gert a t z e n zaion pert so n a ri, best e a k ere jarraitz e n dion gero
kont a t u z. Neuri ere gert a t z e n zaida n bez al a. Kate ar e n era gi n e z hank a n min a eduki ondor e n ,
badirudi ats e gi n a etorri dela atz etik».
Kebes e k es a n zuen mozt uz:
– Zeus a rr e n , Sokrat e s ! Ederki egin duzu, bai, niri gogor a r a ziz. Izan ere, Esopor e n kont a e r a k et a
Apolore n t z a k o eres e rki a bert s ot a n jarriz konpo s a t u dituz u n poe m e z best e batz u e k ere gald e t u
didat e lehe n, et a bait a Eben ok 8 ere her e n e g u n , alegi a, zer pent s a t u t a konpo s a t u ote zenit u e n
horiek, hon a etorri ondor e n , lehe n a g o inoiz bat ere konpo s a t u ez duzun e a n . Beraz, Eben ok berriro
gald e t z e n dida n e a n , nik zerb ait eran t z u n ahal izat e a zerb ait axola baz aiz u –ondotx o bait akit
gald e t uk o didal a–, esai d a z u zer es a n beh a r dioda n .
– Egia esaioz u, bad a , Kebes –esa n zuen–, ez ditud al a konpo s a t u ber ar e n edo berar e n poe m e n
lehiakid e izan nahi a n –bai bain eki e n ez zela erraz a izango–, baizik et a am e t s batz u e k zer esa n
nahi zute n jakiten saiatz e a g a t i k, et a erlijiozko eginb e h a r bat bet e t z e a g a t i k, behi n et a berriro
egit ek o agintz e n zidat e n musika hori ote zen, bad a e z p a d a . Honako hau baitz e n ego e r a : bizitzan
zeh ar askot a n etorri zait am e t s bera, aldi bakoitz e a n itxura des b e r di n e a n agert u z, bain a gauz a
ber a es a n e z : «Sokr at e s , musika konpo s a t u z egin ezaz u lan!». Eta aurr eko bizitzan egit e n nue n
horixe ber a egit er a bultz at u et a ani m a t z e n nindu el a ulertz e n nue n nik behintz a t , korrikalari ak
ani m a t z e n dituzt e n e k bez al ax e, horrel a anim a t z e n nindu el a ni ere am e t s horrek, egit e n nue n
horixe bera egit er a , musik a egit er a, alegi a, filosofia zelako a n musika gore n e n a , et a nik filosofia
egit e n nuel ak o a n . Orain, ost er a, epaike t a gert a t u et a jainko ar e n osp akizu n a k ni hiltze a era go t zi
ondor e n , zera pent s a t u dut, am e t s a k behi n et a berriro aus a z musika 9 herrikoi hori egit eko
agintz e n bazid a n, ez niola des o b e di t u beh a r, musik a hori egin baizik. Segur u a g o a baitz e n poe m a k
egin et a am e t s a ri obe dit ut a , erlijiozko eginb e h a r hau bet e baino lehe n ez joat e a . Horrel a bad a,
lehe nik, oraintx e ber e eskai ntz a- osp akiz u n a den jainko ari konpo s a t u nion poe m a bat. Jainkoar e n
ondor e n , poet a k, poet a izat eko as m orik bad u behintz a t , arraz oik et e n ordez mitoak konpo s a t u
beh a r dituel a pent s a t u t a –eta ni neu ez nintz e n mitoe n idazle a–, horre g a t ik eskur a neuzk a n et a
nekizkien mitoak –Esopor e n a k– pent s a t u nitue n; horiet a tik egokit u zitzaizkid a n lehe n e n g o e ki n
konpo s a t u nitu e n. Azal iezaioz u, bad a, hori Eben ori, Kebe s, et a sasoi a opa iezaioz u, et a,
zentz u d u n a bad a , jarrai diez a d al a lehe n b a il e h e n . Gaur joan go naiz- et a, antz a den e z ; izan ere, hala
agintz e n dut e at e n a s t a r r e k.
Eta Sim mi a s e k esa n zue n ordu a n:
– Hara zer- nolako aholku a em a t e n diozun a Eben ori, Sokrat e s ! Askot a n topa t u dut jada gizon a, et a,
haut e m a n dud a n e t ik, segur u e n ik ere ez dizu gogo onez kasurik egingo, inola ere.
– Zer, bad a? –esa n zue n hon e k–. Ez al da Ebeno filosofoa?
– Hala iruditz e n zait niri, behintz a t –esa n zuen Sim mi a s e k .
– Ordu a n nahiko du Ebenok, et a jardu e r a hon e t a n mer ezi bez al a part e hartz e n due n edo n ork ere
bai. Ez dio, orde a , ber e buru ari bortx ak e ri arik egingo, segur aski; izan ere, ez om e n da zilegi.
Eta, hori es at e a r e ki n bat e r a , hank ak lurrer a jaitsi zitue n, et a horrel a eserit a jada solas e a n aritu zen
gain er a k o a n .
Ordu a n, Kebes e k gald e t u zion:
– Nola diozu hori, Sokrat e s , norb er e buru ari bortx ak e ri a egit e a ez del a zilegi, bain a, best al d e ,
filosofoak hiltzen den a ri jarrait u nahi izango diola?
– Eta zer, Kebe s? Ez al duzu e zuk et a Sim mi a s e k gai horiet a z entz u n, Filolaor e n ikasle ak izand a ?
– Ezer garbirik ez, Sokrat e s .

4. – Dena den, nik ere entz ut e z hitz egit e n dut gauz a horiet a z, bai. Baina, hal ab e h a r r e z entz u n
dud a n a esa t e k o inolako oztop orik ez dago. Eta, gain er a, har a bidai at uk o due n a r e n t z a t , agi an
egoki e n a da har ako bidai ari buruz azt ert u et a mitoak kont at z e a , bidai a nolako a ote den ust e
dugu n a ri buruz. Zer best e rik egin lezak e, bad a, bat e k eguzki a sart u art eko den b o r a n ?
– Zer del a et a diot e, bad a, ez dela zilegi norb e r a k bere buru a hiltze a, Sokrat e s ? Oraintx e zuk
gald e t z e n zenu e n horixe entz u n a baitiot jada nik neuk Filolaori, gure a n ost at u hart u zue n e a n , et a
bait a best e batz u ei ere, hori ez dela egin beh a r, alegi a. Baina gai horiei buruzko ezer garbirik ez
diot inoiz inori entz u n.
– Gogoz saiat u beh a r da, orde a –esa n zue n–, agia n ber e h al a entz u n g o duzu et a. Halere, harriga rri a
irudituko zaizu, agia n, gain er a k o guztiet a tik gai hori bak arrik izat e a sinpl e a , et a inoiz ez gert a t z e a
gizon ari best e izakiei bez al a: batz u e t a n et a batz u e n t z a t hob e dela hilik egot e a bizitze a baino; et a,
beh a r b a d a , harrigarri a irudituko zaizu hilda egot e a hob e del a iruditz e n zaien gizaki horiei ez izat e a
zilegi erlijioar e n aldetik ber ai ek ber e n buru a ri on egit e a , best e ongile bat e n zain ego n beh a r izat e a
baizik.
Ordu a n, Kebes e k, leun irribarr e egin ez, ber e hizker a n esa n zue n:
– Jakin dez al a Zeus e k!
– Eta horrel a bai em a n g o luke el a arraz oig a b e a ! –esa n zue n Sokrat e s e k–; ez da, orde a; segur aski
arraz oir e n bat edukiko du. Horrel a, jakintz a sekre t u e t a n horiei buruz es at e n den a , alegi a gizakiak
kartz el a bat e a n gau d el a et a norb e r a k ez duel a ber e buru a bert a tik ask at u beh a r ezt a ihes egin
ere, zerb ait han di a iruditz e n zait et a ez erraz a ulertz e n . Hala ere, niri behintz a t bereziki hau ondo
es at e n duel a iruditz e n zait, Kebes: jainko ak direla gut az ardur a t z e n diren a k et a gu, gizakiok,
jainkoe n jabetz e t a k o bat gar el a. Edo ez al zaizu zuri horrel a iruditz e n?
– Niri bai –dio Kebes e k.
– Ondorioz –esa n zue n–, zure jabetz e t a k o bat e k, ber a hiltze a nahi duzul a zuk adi er azi gab e , bere
buru a hilko balu, zu ere has e rr e t u k o zinat e k e ber ar e ki n et a zigort uko zenuk e , zigorre n bat baz e n u ,
ezt a?
– Bai, noski –esa n zuen.
– Ordu a n , horrel a agia n ez da arraz oi g a b e a bat ek bere buru a ezin hil izat e a, jainko ak ezinb e s t e k o
auk er a r e n bat bidali baino lehe n, orain niri aurk ez t u zaida n a bez al ak o a .
– Hori arraz oizko a iruditz e n zait, berriz –esa n zuen Kebes e k–. Oraintx e zenio e n a k, orde a, filosofoek
erraz nahiko luket el a hil, zentz u g a b e k e ri a dirudi, Sokrat e s , oraintx e genio e n a arraz oizko a baldin
bad a : alegi a, jainko a dela gut az ardur a t z e n den a et a gu hare n jabet z ak gar el a. Izan ere, jainko ek,
dau d e n zuze n d a ri one n e k, eur ek zuzen t z e n dituzt e n morron tz a horret a tik at er a t z e a n pert s o n a
zentz u d u n e n a k ez has e rr e t z e a k ez dauk a logikarik; izan ere, inork ez baitu sine st e n bera hob e t o
ardur a t u k o denik ber e buru a z libre bihurtz e a n . Aitzitik, gizaki buru g a b e bat ek bak arrik izango luke
agi an ust e hori, alegi a jaun a r e n g a n d i k ihes egin beh a r dela, et a ez luke pent s a t u k o ez dela
onar e n g a n d i k ihes egin beh a r, ahalik et a gehi e n ondo a n jarrait u baizik; horre g a t ik, hau s n a r k e t a rik
gab e ihes egin go luke. Adime n a due n a k, orde a , ber a baino hob e a den a r e n ondo a n ego n nahiko
luke beti segur u e ni k ere. Beraz, horrel a, Sokrat e s , oraintx e es a n dugu n a r e n kontrak o a da logikoa:
zentz u d u n e i bait a g o ki e hiltze a n has e rr e t z e a ; zentz u g a b e e i , orde a , pozt e a .
Hori entz u n d a k o a n , Sokrat e s Kebe s e n objekzioar e ki n pozt u egin zela iruditu zitzaid a n niri, et a
gur e alder a begira t u z, es a n zuen:
– Kebes beti dabil, bai, zenb ait arraz oik et a r e n arras t o a ri jarraika, et a norb ait e k esa t e n due n a ez du
inola ere zuzen e a n sinet si nahi izat e n.
Eta Sim mi a s e k esa n zue n ordu a n:
– Baina, Sokrat e s , orain nik ere Kebe s e k zerb ait egi azko a dioel a deritzot. Zerg a tik, bad a , best el a,
gizon ben e t a n jakints u e k nahit a ihes egin go lieket e berai ek baino jaun hob e ei et a hau e n g a n d i k
arinkeri az alde n d u k o lirat ek e? Eta iruditz e n zait gain er a Kebe s e k zure g a n a zuze nt z e n duel a

5. arraz oik et a , zuk horre n arin jasat e n duzul ako bai gu uzt e a et a bait a jainko ak ere, agint ari onak,
zuk zeuk onartz e n duzu n e z .
– Gauz a bidezko a k esa t e n dituz u e –esa n zuen–. Nik arraz oik et a horret a tik neur e buru a ep ait e gi a n
bez al a defe n d a t u beh a r dud al a diozu el a ust e baitut.
– Erab a t , bai –esa n zuen Sim mi a s e k .
– Ea bad a ! –esa n zuen berak–. Saia nadi n zuen aurre a n ep aile e n aurr e a n baino konb e n t zi g a rri a g o
defe n d a t z e n neur e buru a. Izan ere, Sim mi a s et a Kebes, nik ez ban u sine st uk o, lehe nik, best e
jainko jakintsu et a one n aurrer a helduko naiz el a, et a bigarr e nik, he m e n g o a k baino hob e a k diren
hildako gizakie n aurrer a , oker egon g o nintz a t e k e nire heriotz ar e ki n has e rr e t u k o ez banintz. Orain,
orde a, ondo jakin ez az u e gizaki one n g a n a iristeko itxaro p e n a dud al a –eta hori ez nuke sen d o
berr et siko–; bain a jainko jaun era b a t one n g a n a heltz ek o itxaro p e n a bad u d a l a , ondo jakin ez az u e ,
antz ek o best e ezer sen d o berr e s t e k o t a n , hori berr et siko nuke el a. Horrela, ez naiz horien g a t ik
berdin has e rr e t z e n , baizik et a itxaro p e n t s u nago hildako e n t z a t zerb ait bad a g o e l a et a, antzin a tik
es at e n den bez al a, askoz hob e a one n t z a t gaizto e n t z a t baino.
– Zer, bad a, Sokrat e s ? –esa n zuen Sim mi a s e k–. Zuk zeuk, pent s a m e n d u hori buru a n edukit a, alde
egit ek o as m o a dauk a z u , edo gu ere horre n part ai d e egingo gaituz u? Izan ere, ongi hori niretz a t
et a gure tz a t kom u n a del a ust e dut, et a aldi ber e a n zuretz a k o defe n t s a izango da, es at e n dituzu n
horiet a z konb e n t zitz e n bag ai t uz u.
– Saiat uko naiz, bad a –esa n zue n–. Baina lehe nik, ikus dez a g u n Kriton hon ek, antz a den e z ,
as p al ditik zer es a n nahi dida n.
– Zer best e rik, Sokrat e s –esa n zue n Kriton ek–, zuri pozoin a em a n g o dizun a asp al di es at e n ari
zaida n a baino, ah alik et a gutxi e n hitz egit eko ohart a r a zi beh a r zaizula, alegi a. Hizket a n berot u
egit e n direla baitio, et a horrel ako ezer ez zaiola pozoin ari gain er a t u beh a r; best el a, horrel ak o
zerb ait egit e n dut e n a k batz u e t a n bitan et a hirut a n ed at e r a dau d el a beh a rt u t a .
Eta Sokrat e s e k eran t z u n zion:
– Pikut ar a bidal ezaz u! Bere a prest a dez al a bak arrik, bitan et a, beh a r izan ez gero, hirut a n ere
em a n beh a rk o balit.
– Ban eki e n nik, gutxi gora b e h e r a horrel ak o zerb ait es a n g o zenu el a –esa n zuen Kriton ek–; bain a
as p al di ari zait mol es t a t z e n .
– Utz ez az u –esa n zuen–. Zuei, epaileoi, orain jada em a n nahi dizuet kont u, zerga tik iruditz e n
zaida n logikoa bizitza ben e t a n filosofian em a n due n gizon a ador e t s u egot e a hiltzer a doa n e a n , et a
itxarop e n t s u egot e a , hil ondor e n , han ongi han di e n a k lortuko ditu el a. Hori horrel a nola izan
dait ek e e n , Sim mi a s et a Kebes, saiat uk o naiz ni azaltz e n .
Izan ere, arrisku a dago gain er a k o gizakiak ez kont ur a t z e k o, halab e h a r r e z filosofian zuzen jardut e n
dut e n guztiak hiltze a z et a hilda egot e a z ardur a t z e n direla, best e rik ez. Ondorioz, hori egi a baldin
bad a , ben e t a n bitxia litzat ek e bizitza oso a n hori best e rik ezer ez irrikatz e a , et a, asp al di irrikat u et a
ber az ardur a t z e n ziren a heltz e n den e a n , aldiz, har e n g a t i k has e rr e t z e a .
Ordu a n Sim mi a s e k, barr ez, es a n zuen:
– Zeus a rr e n , Sokrat e s , oraintx e barr e egit eko gogorik ez ban u e n ere, barre a era gi n didaz u! Izan
ere, nire ust ez jend e t z a ri, horixe bera entz u n d a , filosofian jardut e n dut e n ei buruz erab a t ondo hitz
egin dela irudituko litzaioke –eta gure herrikide a k ere guztiz ados ego n g o lirat ek e–, filosofian
jardut e n dut e n e k hil egin nahi dut el a, et a ber ar ai ei ere ez zaiel a ezkut a t u heriotz a hori jasat e a
m er e zi dut el a.
– Eta egia es a n g o luket e, Sim mi a s, berai ek ez direl a kont ur a t u ezik. Ez baitira kont ur a t u nola hil
nahi dut e n et a nolat a n m er e zi dut e n heriotz a ben e t a k o filosofoek, et a nolako heriotz a. Hitz egin
dez a g u n , bad a , gur e art e a n , hai ei agur es a n d a . Heriotz a zerb ait bad el a ust e al dugu?
– Erab a t –esa n zuen Sim mi a s e k mozt uz.
– Akaso arim a gorp ut z e tik bereizt e a , best e rik ez? Eta hori al da hilda egot e a : gorp ut z a , arim a tik
ap art e ber eizit a, bera bere kas a gelditz e a , et a arim a, gorpu t z e tik apart e , bera bere kas a egot e a ?
Akaso heriotz a hori baino best e ez er ba al da?

6. – Ez, hori baizik –esa n zuen.
– Azter ez az u, bad a, lagun ona, zu ere nire iritzi ber eko a ote zare n; nire ust ez, hortik jakingo
baitu g u gehi a g o azt ertz e n ari gar e n a ri buruz. Filosofo bat e n t z a t egokia dela iruditz e n al zaizu
janari ak et a edari ak bez al ako ats e gi n e z ardur a t z e a ?
– Bater e ez, Sokrat e s –esa n zue n Sim mi a s e k.
– Eta mait a s u n e z k o ats e gi n e z ?
– Inola ere ez.
– Eta gorpu tz a r e n inguruko gain er a k o zainket a k zer? Zure ust ez, horrel ak o gizon ak esti m u a n
edukiko al ditu? Adibidez, m a nt u et a oinet ak o dotor e a k edukitz e a et a gorp ut z a r e n inguruko
gain er a k o apai n d u r a k, zure ust ez, esti m a t u k o ditu edo gutxi et si, horiet a z ardur a t z e k o beh a r
han dirik ez due n neurria n?
– Gutxiet si egin go dituel a deritzot nik –esa n zuen–, ben e t a k o filosofo ak, behi ntz a t .
– Hortaz, ez al deritzoz u horrel ak o bat e n jardu e r a , orokorr e a n , ez dela gorpu tz a r e n inguru a n
aritze n, baizik et a ah al due n neurri a n, horre n g a n d i k alde n d u t a et a arim ar a n t z zuzen d u t a egot e n
dela?
– Nik bai, behintz a t .
– Ordu a n, lehe nik, horrel ak o e t a n ez al da nab a r m e n filosofo a, arim a gorp ut z a r e n part ai d e t z a tik
ah alik et a gehi e n aska t u z, gain er a k o gizakiak baino gehi a g o?
– Argi dago.
– Eta gizaki gehi e n e k, Sim mi a s, horrel ak o gauz e t a k o ez er ats e gi n ez due n a k et a berai et a n part e
ez due n a k ez duel a m er e zi bizitze a ust e dut e, et a gorpu t z a r e n bidezko ats e gi n e z bat e r e
ardur a t z e n ez den a k hilda egot e tik hurbil dago e n zerb ait e r a jotze n duel a.
– Guztiz egiazko a k es at e n dituz u, bai.
– Eta adi m e n a lortze ari berari buruz zer? Gorputz a oztop a t z ail e a da ala ez, norb ait ek bilaket a n hau
part ai d e hart uko balu? Honako hau diot, es at e bat er a k o: ikus m e n a k et a entz u m e n a k egi ar e n bat
em a t e n al diet e gizaki ei, edo horrel ak o a k ere poet e k behi n et a berriro es at e n digut e n mod uk o a k
dira, hau da, ez dugul a ez er zeh a t zik entz ut e n ezt a ikust e n ere? Eta ben e t a n , gorp ut z a r e n
zentz u m e n e t a t i k horiek ez badir a ez zeh a t z a k ezt a ziurrak ere, are gutxia g o best e a k, den a k horiek
baino esk a s a g o a k baitira. Edo ez al zaizkizu zuri hal a iruditz e n?
– Erab a t , bai –esa n zuen.
– Ordu a n , noiz harra p a t z e n du arim a k egi a? Izan ere, zerb ait gorp ut z a r e ki n azt ert z e n saiatz e n
den e a n , argi dago ordu a n gorp ut z a k ber ak eng ai n a t z e n duel a.
– Egia diozu.
– Eta, ordu a n , noizbait gert a t z e k o t a n , ez al zaio hau s n a r t z e a n gert a t z e n erre alit at e r e n bat erab a t
nab a r m e n ?
– Bai.
– Eta ordu a n hau s n a r t z e n du ongi e n, horiet a k o ezerk aztor at z e n ez due n e a n , ez entz u m e n a k , ez
ikusm e n a k , ezt a min edo ats e gi n e n bat e k ere, baizik et a ah alik et a gehi e n ber e bait a n dago e n e a n ,
gorp ut z a pikut ar a bidalit a, et a hon eki n ahal due n harr e m a n et a kont akt u gutxie n edukiz,
erre alit a t e a bilatz e n due n e a n .
– Hori da.
– Beraz, he m e n ere, ez al du filosofo ar e n arim a k gorpu tz a erab a t gutxie st e n et a bera g a n d i k ihes
egit e n, et a bere kasa bakarrik egot e a bilatz e n ?
– Argi dago.
– Eta hon ak o hau e k bez al ako a k zer, Sim mi a s? Zerb ait ber ez bidezko a bad el a diogu, edo ezer ez
dela?

7. – Badel a diogu, noski, ala Zeus!
– Eta zerb ait, berriz, ed err a et a ona?
– Nola ez?
– Inoiz ikusi al duzu, bad a, horrel ak o bat zure begi ez?
– Inola ere ez –esa n zue n.
– Baina akas o gorp ut z e k o best e zentz u m e n e t a k o bat e n bidez haut e m a n al dituzu horiek? Guztiei
buruz ari naiz, adibid ez , tam ai n a , osa s u n a edo indarr a ri buruz, hitz bat ez , gain er a k o gauz a guztie n
izaer a ri buruz, justu bakoitz a den a r e n izaer a ri buruz. Akaso gorp ut z a r e n bidez ikust e n al da horien
egi azko e n a ? Edo horrel a al da: gur e art etik gehi e n et a zeh a t z e n prest a t u den a azt ertz e n due n
gauz a bakoitz az hau s n a r t z e k o, hori heldu dait ek e el a hurbilen gauz a bakoitz a ez a g u t z e r a ?
– Erab a t , bai.
– Beraz, gauz a bakoitz er a gehi e n b a t ber e pent s a m e n d u a z joan go litzat ek e e n hark egingo al luke
hori gard e n e n , hau s n a r t z e a n ikus m e n a erabili gab e et a arraz oike t a r e ki n bat e r a best e ezein
zentz u m e n i k herre s t a t u gab e , baizik et a pent s a m e n d u hut s a , ber a bak arrik era biliz saiat uk o
litzat ek e erre alit a t e e t a k o bakoitz a, aratz et a ber a bakarrik harr a p a t z e n , begi, bel arri et a, hitz
bat e a n , gorp ut z osotik ah alik et a gehi e n alde n d u t a , arim a aztor a t u et a egi a et a jakintz a lortz en
uzt e n ez diolako, berar e ki n harre m a n a dauk a n e a n ? Norbait ek erdi es t e k o t a n , ez al da hori,
Sim mi a s, erre alit a t e a erdi et siko due n a ?
– Izugarri egia han di ak es at e n dituz u, Sokrat e s ! – esa n zue n Sim mi a s e k.
– Ondorioz –esa n zuen–, horiet a tik guzti et a tik derrigor sortz e n zaie ben e t a k o filosofo ei hal ako iritzi
bat, elkarri hon a ko hau e k bez al ak o hitzak esa n a r a z t e n dizkien a: «Balit ek e bai bider e n bat izat e a
azt erk e t a n arraz oik et a r e ki n bat e r a gidatz e n gaitu e n a , desirat z e n dugu n a ez baitu g u inoiz nahiko a
lortuko, gorpu t z a eduki et a gur e arim a horrel ak o gaitz ar e ki n nah a si t a dago e n bitart e a n ; et a
desirat z e n dugu n hori egi a del a diogu. Mila eginb e h a r em a t e n baitizkigu gorp ut z a k beh a rr e z ko
elikad ur a g a t ik; et a gain er a , gaixot a s u n e k jotze n gaituz t e n e a n , gur e erre alit a t e a r e n ehiza
era g oz t e n dut e. Maitas u n, desio, beldur, era guztiet ak o irudiez et a txorak e ri a anitz ez bet e t z e n
gaitu, et a, horrel a, es at e n den bez al a, bere era gi n e z ezin dugu inoiz ezer zentz uzkorik pent s a t u ,
ben e t a n . Izan ere, gerrak, mat xin a d a k et a borrok ak ez ditu best e ez erk sortz e n, gorpu t z a k et a
hon e n desio ek baino. Onda s u n a k lortz e a g a t ik sortz e n baitira gerr a guzti ak, et a gorpu tz a g a t ik
gau d e ond a s u n a k lortz er a beh a r t u t a , horre n zainke t a r e n zerbitz ari ak izan ez; et a horre g a t ik
guzti a g a t ik ez dauk a g u astirik filosofiar ak o. Baina guzti et a tik azke n mut urr a hau da: bera g a n d i k
ats e d e n a hartz e n bad u g u et a zerb ait azt ert z e r a zuze nt z e n bag a r a , gure azt erk e t e t a n , berriro,
edo n o n bat- bat e a n agert u z, asal d ur a et a ana b a s a era gi n et a aztor a t u egit e n gait u, ber e era gi n e z
egi a ezin ikust er ai n o. Ondorioz, ben e t a n froga t u t a dauk a g u , noizbait zerb ait aratz jakingo bad u g u ,
ber a g a n d i k bereizi et a arim a z begira t u beh a r diegul a gauz ei ber e n bait a n. Eta ordu a n edukiko
dugu, antz a den e z, desira t u et a bere mait al e a k gar el a diogu n a , jakintz a; hiltze n gar e n e a n ,
arraz oik et a k adi er az t e n due n mod u a n , et a ez bizi gar e n art e a n . Izan ere, gorp ut z a r e ki n bat e r a
ezin bad a ez er aratz eza g u t u , bitako bat: edo ezin da inola ere jakite a lortu, edo hil ondor e n
bak arrik. Ordu a n egon g o bait a arim a bera ber e kas a gorp ut z e tik ber eizit a, bain a lehe n a g o ez. Eta
bizi gar e n art e a n , dirudi e n e z , gorp ut z a r e ki n ah alik et a harr e m a n et a part ai d e t z a gutxie n baldin
bad a u k a g u ego n g o gara jakitetik hurbile n, era b a t e k o beh a rr a izan ezik, et a, horre n izaer az kuts a t u
gab e, ber a g a n d i k arazt e n baldin bag a r a , jainko ak berak gu ask at u art e. Eta horrel a, gorp ut z a r e n
zentz u g a b e k e ri a tik bereizirik et a aratz, arraz oizko a den e z , horrel ako e ki n ego n g o gar a et a puru
den oro eza g u t u k o dugu geur e bidez, et a, agi an, hori da egi a. Beldur baikar a, aratz a ez den a ri ez
zaiola zilegi aratz den a harr a p a t z e a ». Nire ust ez, Sim mi a s, horrel ak o a k pent s a t u et a elkarri es a n
beh a r dizkiot e ben e t a n ikast eko zaleak diren e k. Edo ez al zaizu zuri horrel a iruditz e n?
– Best e ez er baino gehi a g o, Sokrat e s .

8. – Ordu a n –esa n zue n Sokrat e s e k–, horiek egi azko ak baldin badir a, adiskid e, ni noa n tokira heltz e n
den a r e n t z a t itxaro p e n han di a dago, inon izat eko t a n han nahiko a lortzeko pas a t a k o bizitzan hain
lan han di a em a n digun hori. Horreg a tik, orain agind u zaida n bidai a itxarop e n onar e ki n bat e r a
gert a t z e n da, bait a pent s a m e n d u a prest a t u t a dauk al a, arazt ut a bez al a, ust e due n best e edoz ei n
gizon e n t z a t ere.
– Erab a t , bai –esa n zuen Sim mi a s e k .
– Baina arazk e t a ez al da, hain zuzen ere, tradizioa n asp al di esa t e n den hori 10 , alegi a «ari m a
gorp ut z e tik ah alik et a gehi e n ber eizt e a » et a, gorp ut z e tik alde guzti et a tik alde n d u z , ber e bait a n
ber e kas a bildu et a kontz e n t r a t z e n ohitze a , et a ahal due n hein e a n bak arrik ber e kasa bizitzen ere
bai, bai orain et a bait a etorkizun e a n ere, gorp ut z e tik lotur et a tik bez al a ask at u t a ?
– Erab a t , bai –esa n zuen.
– Beraz, horri deitz e n al zaio heriotz a, gorpu t z e tik arim a aska t u et a bereizt e a ?
– Guztiz –esa n zuen berak.
– Baina hura ask at z e a , diogu n bez al a, ben e t a n filosofatz e n dut e n e k desirat z e n dut e beti gehi e n,
et a ber ai ek bak arrik, et a filosofoe n jardu er a horixe ber a da, gorpu tz e tik arim a aska t u et a
ber eizt e a ; edo ez?
– Argi dago.
– Ordu a n , hasi er a n nioen bera: ez al litzat ek e barre g a r ri a, bizitza n zeh ar bere buru a hilda egot e tik
ah alik et a hurbilen bizitzeko prest a t z e n den gizon a, ondor e n , hori heldu zaion e a n , has e rr e t z e a ?
– Barre g a r ri a; nola ez?
– Ordu a n, egiat a n , Sim mi a s –esa n zue n– ben e t a n filosofatz e n dut e n a k hiltzen treb a t z e n dira, et a
hilik egot e a ri best e inork baino beldur gutxia g o diot e. Eta horri erre p a r a iezaioz u hon a k o
hau e t a t ik. Gorputz a r e ki n mod u guztiet a n ets ait ut a baldin bad a u d e , et a arim a bera bere kas a
eduki nahi baldin bad u t e , ez al litzat ek e abs ur d o han di a izango, hori gert a t z e a n beldurt u et a
has err e t u k o balira, ez balira har a pozik et a gust ur a joango, bert ar a heldut a bizitzan zeh ar biziki
desirat u dut e n a lortz eko itxaro p e n a edukit a –jakintz a desira tz e n baitzut e n– et a ets ait ut a zeud e n
horre n konp ai ni az libratz eko ere bai? Edo mait e gizati arr e k, mutiko ek, em ak u m e e k edo se m e-
alab e k, hil ondor e n , askok gogo onez jarraitu nahi izan ziet e n Had e s e n e r a , han desirat z e n zut e n a
ikust ek o et a berar e ki n egot ek o itxarop e n horrek gidat u t a . Ordu a n , jakintz a ben e t a n m ait e due n
norb ait et a es at e a mer ezi due n mod u a n , Hade s e n e a n ez bad a best e inon ez duel a aurkituko
itxarop e n hori sen d o hart u due n a , hiltze a n has e rr e t u k o al da et a ez al da har a bert a r a gust ur a
joan go? Sinet si beh a r da, adiskid e, ben e t a n filosofoa baldin bad a, behi ntz a t . Izan ere, iritzi sen d o a
edukiko du, han ez bad a best e inon ez duel a jakintz a aratz aurkituko. Eta oraintx e nioen a horrel a
baldin bad a, ez al litzat ek e abs ur d o han di a izango horrel ak o a k heriotz ari beldur balio?
– Handi a, bai, ala Zeus! –esa n zuen berak.
– Ez al da hori zuretz a t nahiko a froga, gizon bat hiltzer a doal a has e rr e ikust e n bad uz u, ez zela,
ordu a n, jakintz ar e n mait al e a , gorpu t z a r e n a baizik? Eta, segur aski, horix e bera izat e a egokitz e n
zaio bai diruar e n mait al e a ri et a bait a ohore a r e n m ait al e a ri ere, bi horiet a k o bat e n m ait al e a ri edo
bien a bat e r a den a ri.
– Guztiz da diozun mod u a n –esa n zuen.
– Beraz, aus ar di a deituriko a ere ez al zaie ego er a horret a n dau d e n e i gehi e n kom e ni?
– Guztiz, bai –esa n zuen.
– Eta neurrit a s u n a ere, gehi e n e k ere neurrit a s u n a deitz e n diot e n a , desio e t a n axol a g a b e asal d a t u
gab e, tax uz jokatz e a , ez al zaie horiei bak arrik kom e ni, gorpu tz a gehi e n gutxie st e n dut e n ei et a
filosofian jardu n e z bizi diren ei?
– Nahit a e z –esa n zue n.

9. – Izan ere –esa n zuen berak– best e e n aus a r di az et a neurrit a s u n a z hau s n a r t u nahi bad uz u, bitxia
dela irudituko zaizu.
– Nola, bad a , Sokrat e s ?
– Badakizu –esa n zuen hark– best e guzti ek gaitz han ditz a t jotzen dut el a heriotz a.
– Ondo jakin ere! –esa n zue n.
– Horien art eko aus ar t e k ez al dut e gaitz han di a g o e n beldurr e z heriotz a jasat e n , jasat e n
dut e n e a n ?
– Hori da.
– Ordu a n , beldur izat e a g a t ik et a beldurr a g a t ik dira aus ar t a k den a k, filosofo ak izan ezik. Baina ez
da logikoa norb ait beldur et a koldark e ri a g a t ik aus a rt a izat e a.
– Erab a t , bai.
– Eta horien art e a n neurrizko ak diren a k, zer? Ez al zaie horixe ber a gert a t z e n : neurrig a b e k e ri ar e n
bat e g a t i k direla neurrizko ak? Eta ezinezko a del a diogu, bain a, haler e, horre n antz eko a gert a t z e n
zaie horiei neurrit a s u n inozo horre n inguruko
ego er a . Izan ere, ats e gi n batz uk galtz eko beldurr e z et a horiek desira t u z, bera u e n me n p e dau d el a
egit e n diet e uko best e e i. Eta ats e gi n e n m e n p e egot e a ri neurriga b e k e ri a deitz e n badiot e ere,
haler e berai ei gert a t z e n zaie ats e gi n batz u e n me n p e ego n d a me n p e r a t z e n dituzt el a best e
ats e gi n a k. Eta hori oraintx e genio e n a r e n antz ek o a da, nolab ait neurrig a b e k e ri a g a t ik zentz a t z e n
dut el a ber e n buru a.
– Badirudi, bai.
– Sim mi a s zorion ek o a , agia n ez da hori bert u t e a r e kiko trukak e t a zuze n a , ats e gi n a k ats e gi n e ki n
trukatz e a , et a ats ek a b e a k ats e k a b e e ki n, et a beldurr a beldurr eki n, han di a g o a k txikiago e ki n,
txan p o n a k bez al a; agi a n, hura bak arrik da txan p o n zuzen a , et a berar e ki n trukat u beh a r dira horiek
guzti ak, jakintz ar e ki n. Eta saln e u rri horret a n et a horrekin erosi et a saldu a k dira ben e t a n aus ar di a,
zentz ut a s u n a et a justizia, laburbilduz, ben e t a k o bert u t e a , jakintz ar e ki n bat er a, ats e gi n a k,
beldurr a k et a horrel ak o best e guzti ak gehit ut a edo gab e . Baina jakintz atik ber eizi et a elkarr eki n
trukatz e n badira, horrel ak o bert ut e a agi a n itxura hut s a litzat ek e, esklab o e n berez ko a ben a z , et a
ezer osas u n t s u rik et a egiazkorik gab e a . Egia, orde a , ben e t a n horrel ak o guzti en arazk e t a da,
beh a r b a d a , et a zentz u t a s u n a , justizia et a aus a r di a, et a jakintz a ber a ere arazk e t a r e n bat dira. Eta
balitek e mist erio ak ezarri zizkigut e n horiek pert so n a esk a s a k ez izat e a , baizik et a asp al di aieruz
hau esa t e a : iniziat u gab e et a mist erio e t a n part e hart u gab e Hade s e n e r a heltz e n den a lokatz e t a n
etz a n g o dela, bain a arazt u t a et a mist erio e t a n part e hart u t a heltz e n den a har a jainko eki n biziko
dela. Misterioe n inguruk o e k diot e n e z , «asko baitira ferul a era m al e a k , gutxi, orde a, baka n t e a k 11 ».
Eta horiek, nire iritziz, filosofian jardu n dut e n a k dira, best e inor ez. Nik neuk ere ez dut bizitzan
nire ahal m e n e k o ez er egin gab e utzi, behintz a t , horiet ak o bat bihurtz ek o, baizik et a era guzti et a n
saiat u naiz. Zuze n saiat u ban aiz et a zerb ait lortu bad u t , har a heldut a jakingo dut garbi, jainko ak
nahi bad u, gerox e a g o , nik ust e dud a n e z . Gauz a hau e ki n defe n d a t z e n dut, bad a, neur e buru a,
Sim mi a s et a Kebes, nola ez naize n ez ats ek a b e t z e n ezt a has e rr e t z e n ere, logikaz, zuek et a
he m e n g o jaun a k uzt e a n , han ere ez dud al a he m e n baino jaun on et a adiskid e gutxi a go topa t u k o
pent s a t u z . Gehie n e n t z a t , berriz, sines g a i t z a da hori. Beraz, zuen tz a t Aten a sk o epaile e n t z a t baino
zerb ait konb e n t zi g a r ri a g o a baldin ban aiz nire defe n t s a n , ondo legok e.
Sokrat e s e k horiek es a n ondor e n , hitza hart uz, Kebes e k es a n zuen:
– Sokrat e s , gain er a k o a k ederki es a n dituz ul a deritzot nik; arim a ri buruzko a k, berriz, sine s g ai tz a k
dira gizakie nt z a t , gorp ut z e tik ber eizt e n den e a n , jada ez ote den inon existituko beldurr e z, baizik
et a gizaki a hiltze n den egu n hart a n sunt sit u et a hilko ez ote den, gorp ut z e tik bereizi orduko, et a
hat s a edo kea bez al a barr ei at u t a heg a n joan go ez ote den et a inon ez existitu. Izan ere, ben e t a n
non b ai t ego n g o balitz, bera bere kas a bere bait a n bildut a et a oraintx e aipat u dituz u n gaitz

10. horiet a tik bereizit a, itxarop e n han di et a ed err a izango litzat ek e, Sokrat e s , es a n dituz u n a k egi a
izat eko; bain a horrek, agi a n, argu di a k e t a ez txikia et a frogak e t a beh a r du, alegi a, gizaki a hil
ondor e n , bad el a arim a et a ah al m e n et a pent s a m e n d u r e n bat bad a u k al a.
– Egia diozu, Kebes –esa n zuen Sokrat e s e k. Baina zer egin beh a r dugu, bad a? Edo gai horiex e t a z
mintz at u nahi al duzu, horrel a izat e a arraz oizko a den edo ez?
– Nik behi ntz a t , Sokrat e s , gust ur a entz u n g o nuke horiei buruz zer iritzi dauk az u n .
– Ez dut ust e, behi ntz a t –esa n zue n Sokrat e s e k–, inork, ezt a kom e di a gil e bat ek ere, orain niri
hizket a n entz u n d a , berritsuk eri at a n ari naizel a et a ez dagozkid a n gauz e z hitz egit e n dud al a
es a n g o luke e nik. Beraz, hala bad e ritzoz u, sako n azt ert u beh a r da.
Azter dez a g u n , bad a, horrel a nolab ait: hildako gizaki en arim ak Had e s e n e a n ote diren edo ez. Jada
gogor a t u dugu n kont a e r a zah ar bat bad a, bai, he m e n d i k joan ondor e n han dau d el a , et a atz er a
hon a etortz e n direl a et a hildako e t a tik sortz e n direl a es at e n due n a . Eta hori horrel a baldin bad a ,
alegi a bizi diren a k hildako e t a tik sortz e n direl a atz er a , gure arim ak han ego n g o lirat ek e el a baino
best e rik zer esa n? Ez bailirat e k e atz er a sortuko, noski, existituko ez balira, et a hori nahiko a froga
da horiek badirel a, bizi diren a k, best e inondik ez baino hildako e t a t ik sortz e n direla ben e t a n
nab a r m e n ger at uk o balitz. Baina hori ezin bad a, best e arraz oik et a bat beh a rko litzat ek e .
– Bai, erab a t –esa n zue n Kebes e k.
– Ordu a n –esa n zue n hark–, erraz a g o ulert u nahi bad uz u, ez ez az u hori gizakiei buruz bakarrik
azt ert u, bizidun et a land a r e guzti ei buruz ere bai, et a, labur bilduz, sorrer a dut e n guzti ei buruz,
ikus dez a g u n den a k horrel ax e sortz e n ote diren, aurk ako a k aurkak o e t a t ik, best e inondik ez, justu
antz ek o zerb ait gert a t z e n zaien guzti ak; ed err a itsusi ar e n et a bidezko a bide g a b e a r e n aurk ako a k
dira, esa t e bat er a k o, et a best e milaka gauz a ere horrel ax e dira. Azter dez a g u n hori, bad a:
aurk ako a dauk a t e n guzti ak, best e inondik gab e, bere aurkak otik sortz e n ote diren nahit a e z .
Zerb ait han di a g o bihurtz e n den e a n bez al a, ez al da nahit a e z k o a , nolab ai t, aurr eko txikiago bat e tik
gero han di a g o bihurtz e a ?

11. – Bai.
– Eta txikiago bihurtz e n bad a, ez al da aurre tik han di a g o zen zerb ait e tik gero txikiago bihurt uk o?
– Horrela da –esa n zuen.
– Eta, noski, indart s u a g o t ik ahul a g o a et a m a nt s o a g o t ik azkarr a g o a ?
– Noski.
– Zer, bad a? Zerb ait okerra g o bihurtz e n baldin bad a, ez al da hob e bat e tik bihurtz e n, et a
bidezko a g o bihurtz e n baldin bad a, bide g a b e a g o bat e tik?
– Nola ez, bad a?
– Ordu a n, nahiko a harra p a t u al dugu hori, gauz a guzti ak horrel a sortz e n direla, aurkak o e t a tik
aurk ako a k?
– Erab a t .
– Eta orain zer? Aurkako e n bikot e guztiet a n , bi izanik, ez al dau d e bi sorrer a bez al ako zerb ait,
bat e tik best e r a , et a best e tik atz er a aurr ekor a ? Gauz a han di a g o et a txikiago a r e n art e a n hazku n t z a
et a txikiago tz e bat dau d e , et a horrel a bat ari hazt e a deitz e n diogu et a best e a ri txikitze a.
– Bai –esa n zuen.
– Beraz, zatitz e a k et a osatz e a k, et a hozt e a k et a berotz e a k , et a horrel ako guzti ek, nahiz et a
batz u e t a n guk izenik ez erabili, ez al dut e egi az beti berdin izan beh a r, elkarr e n g a n d i k sortz e n
direl a et a bakoitz ak sorrer a bat duel a best e a r e kiko?
– Bai, hain zuze n ere –esa n zuen hark.
– Zer, bad a? Ba al da bizitze ar e n aurkak orik, lo egot e a esn a egot e a r e n a bez al a?
– Bai, noski –esa n zuen.
– Zer?
– Hilda egot e a .
– Ez al dira horiek elkarr e n g a n d i k sortz e n, aurkak o a k diren e z, et a berai e n art eko sorrer ak bi dira,
bi diren e z ?
– Nola ez, bad a?

12. – Bada, oraintx e aipat z e n nizkizun bi bikot e e t a k o bat e z hitz egin go dizut, bad a –esa n zue n
Sokrat e s e k–, ber a et a ber ar e n sorrer ei buruz; et a zuk niri best e a z . Lo egot e a z et a esn a egot e a z ari
naiz, et a esn a egot e a lo egot e tik sortz e n dela et a esn a egot e tik lo egot e a , et a bere n sorrer ak, bat a
loak hartz e a del a, et a best e a , berriz, esn a t z e a . Nahikoa da zuretz a t , ala ez?
– Bai, noski.
– Zuk ere horrel a es ai d a z u, bad a, bizitza et a heriotz ari buruz. Ez al diozu hilik egot e a bizitze a r e n
aurk ako a del a?
– Nik bai.
– Eta elkarr e n g a n d i k sortz e n direl a?
– Bai.
– Zer sortz e n da bizidun e tik, beraz?
– Hildako a –esa n zuen.
– Eta zer hildakotik? –esa n zuen hark.
– Nahit a e z onart u beh a r da bizidun a sortz e n del a –esa n zue n.
– Ordu a n , hildako e t a tik, Kebe s, gauz a et a izaki bizidun a k sortz e n dira?
– Argi dago.
– Ordu a n –esa n zuen–, gur e arim ak Had e s e n e a n dau d e ?
– Hala dirudi.
– Izan ere, horien inguruko bi sorrer e t a k o bat ez al da nab a r m e n a pres e s ki? Hiltzea nab a r m e n a
bait a, zalant z a rik gab e , ala ez?
– Erab a t , bai –esa n zuen.
– Nola egin go dugu, bad a? –esa n zuen hark–. Ez al dugu aurkak o sorrer a r e ki n konp e n t s a t u k o, et a
mod u horret a n nat ur a herr e n a izango da? Edo beh a rr e z k o a al da hiltze a aurkak o sorrer a r e n
bat eki n konp e n t s a - tzeko?
– Guztiz, bai –esa n zuen.
– Zein da hori?
– Berpizt e a.
– Beraz, berpizt erik baldin bad a –esa n zuen hark–, hori ez al da hildako e t a t ik bizidun e t a r a k o
sorrer a proz e s u bat, berpizt e a ?
– Erab a t .
– Ordu a n , ado s gau d e horret a n ere, hildako a k bizidun e t a t ik bez al a x e sortz e n direl a bizidun a k
hildako e t a t ik, et a, hori horrel a izanik, badirudi nahiko a froga bad a g o e l a hildako e n arim e k non b ai t
ego n beh a r dut el a, bert a tik atz er a sortz e n direlarik.
– Nik ust e, Sokrat e s, ados t u ditugu n e t a t ik horrel a izan beh a r duel a nahit a e z –esa n zuen.
– Eta, nik ust e dud a n e z , ez dugu arraz oirik gab e ado st u, Kebe s –esa n zuen–, ikusaz u, bad a, hon ak o
mod u hon e t a n . Izan ere, bikot e e t a k o bat ak ez balu best e a beti konp e n t s a t u k o , biribile a n birak a
ibiliz bez al a, baizik et a sorrer a proz e s u a zuzen a balitz, bat e tik aurkak or a bak arrik, et a atz er a
best e r a itzuliko ez balitz et a buelt a em a n g o ez balu, kontur a t z e n al zara, azke n e a n , gauz a guzti ek
itxura bera eduki et a ego er a bera jasa n g o luket el a et a sortz e a ri utziko lioket el a?
– Nola diozu? –esa n zuen.
– Ez da bat e r e zaila ulertz e n dioda n a –esa n zuen hark–. Honako hau bez al ako a da: loak hartz e a
ego n g o balitz, et a esn a t z e a k , lo egot e horret a tik sort u den a k, konp e n t s a t u k o ez balu, kontur a t z e n
zara gauz a guzti ek, azke n e a n , Endimion e n a 12 txorak eri a dela eraku t siko luket el a, et a ez
litzat ek e el a inon ere nab a r m e n d u k o gain er a k o gauz a guzti ak ere ber e ego e r a ber e a n egot e a g a t i k:

13. lotan. Eta gauz a guzti ak osat uko balira, bain a zatitu orde a, ez, last er izango litzat ek e
Anax a g or a s e n a : «Ga uz a guzti ak bat e r a ». Horrelax e ere, Kebe s m ait e a , bizitzatik part e dut e n
guzti ak hilko balira et a, hil ondor e n , hildako ak gisa horret a n geldit u et a atz er a berpizt uko ez
balira, ez al litzat ek e ordu a n zeh ar o nahit a e z k o a izango azke n e a n gauz a guzti ak hilda egot e a et a
ezer ez bizitze a ? Izan ere, alde bat e tik, bizidun a k batz uk best e e n g a n d i k sortuko balira, et a,
best e tik, bizidun a k hiltzen badir a, zer baliabid e egon g o litzat ek e gauz a guzti ak heriotz a n ez
ahitz eko?
– Ezta bat ere, nik ust e, Sokrat e s –esa n zuen Kebe s e k–; egia oso a diozula deritzot.
– Bai, Kebe s, best e ez er baino egiazko a g o a da hori, nire ust ez, et a gu ez gau d e oker horiex e t a n
ado s bag a u d e , baizik et a egi at a n gert a t z e n da bai berpizt e a et a bait a bizidun a k hildako e t a t ik
sortz e a ere, et a hildako e n arim a k existitz e a , et a arim a onak hob e t o egot e a ere bai, et a txarr ak,
ost er a , okerra g o .
– Eta ben e t a n –esa n zuen Kebe s e k hitza hart uz–, zuk m aiz esa n ohi duzu n arraz oike t a r e n ara b e r a
ere, egi a baldin bad a gure ikask et a gogor a p e n a best e rik ezer ez dela, horre n ara b e r a ere
nahit a e z k o a da, nolab ait, orain gogor a t z e n ditugu n a k guk aurr eko den b or a bat e a n ikasi izan a. Eta
hori ezinezko a da, gure arim a nonb ai t existitu ez balitz behi ntz a t , itxura gizati ar hon e t a n sort u
baino lehe n. Horrel a, zentz u hon e t a n ere, arim a zerb ait hilezkorr a del a dirudi.
– Baina, Kebe s –esa n zuen Sim mi a s e k hitza hart uz–, zein
dira horien frogak? Gogor a iezazkid az u, orain ez baititut ondo gogor a t z e n .
– Argudi ak e t a guztiz ed er bat e a n oinarritz e n dira –esa n zuen Kebe s e k– : norb ait e k ondo gald e t u z
gero, gizaki ek gauz a guzti ak nola diren es at e n dut e –eta ezingo luket e hori egin, ber e n barn e a n
jakintz a et a arraz oike t a zuzen a ego n g o ez balira–; horrel a, norb ait e k irudi geo m e t riko e t a r a edo
horrel ak o e t a k o best e bat er a era m a t e n badit u, hor nab a r m e n t z e n da garbi e n hori horrel a del a.
– Baina horrel a ere ez baz ar a konb e n t zitz e n , Sim mi a s –esa n zue n Sokrat e s e k–, begir a ezaz u ea
ado s zaud e n hon a ko era hon e t a r a azt ert uz . Sinest e n ez duzun a zera bait a, ikask et a deituriko a
nola den gogor a p e n a .
– Sinest e n dut –esa n zue n Sim mi a s e k–, bain a argu di ak e t a k dioen ego er a horix e ber a jasa n beh a r
dut, gogor a t z e a . Eta Kebes es at e n saiat u den horiekin ia jada gogor a t u naiz et a konb e n t zit u; hala
ere, ez nuke orain gutxi a go gust ur a entz u n g o zu nola saiat u zinen esa t e n .
– Horrela ekite n diot, bad a, nik –esa n zuen hark–. Ados gau d e , noski, norb ait zerb ait e t a z
gogor a t u k o bad a , ber ak hori aurr etik noizbait jakin beh a r zuela.
– Erab a t –esa n zuen.
– Eta ez al gau d e , bad a, hon ak o hon e t a n ere ado s, jakintz a horrel ak o mod u bat e a n gert a t z e n
baldin bad a, gogor a p e n a del a? Eta zein mod u diot? Haux e: norb ait ek, best e zerb ait ikusi, entz u n
edo best e zentz u m e n bat e n bidez haut e m a n d a , hura ez a g u t u bak arrik ez, baizik et a best e
zerb ait e t a z pent s a t z e n baldin bad u, bain a hon e n jakintz a ber a ez den a , best e bat baizik, ez al
dugu arraz oiz es at e n , harra p a t u due n ideia hori gogor a t u egin duel a?
– Nola diozu?
– Honako hau e k bez al a: des b e r di n a k dira gizaki ar e n et a lirare n jakintz ak.
– Nola ez, bad a?
– Ez al dakizu m ait al e ei, ber e n mait e a k era bili ohi due n lira, m a nt u a edo best e zerb ait ikust e n
dut e n e a n , hori gert a t z e n zaiel a? Lira ez a g u t u dut e et a lirare n jabe a zen mutiko ar e n irudia hart u
dut e pent s a m e n d u a n . Eta hori da gogor a p e n a . Norbait, Sim mi a s ikusita, askot a n Kebe s e z
gogor a t u den bez al a, et a horrel ako best e ha m a r mila ego n g o lirat ek e.
– Ham a r mila bai, ala Zeus! –esa n zuen Sim mi a s e k.

14. – Horrelako a ez al da, bad a –esa n zuen hark– gogor a p e n bat? Bat ez ere den b o r a r e n era gi n e z edo
arret a ez jartz e a g a t i k jada aha n t zit ak o gauz a hai en inguru a n gert a t z e n zaion e a n hori norb aiti?
– Erab a t , bai –esa n zuen.
– Eta zer? –esa n zuen hark–. Izan al dait ek e zaldi m ar go t u bat et a lira marr az t u bat ikust e a n gizaki
bat ez gogor a t z e a , et a Sim mi a s m arr az t u a ikust e a n Kebe s e z gogor a t z e a ?
– Bai horixe.
– Eta, Sim mi a s m arr az t u a ikust e a n Sim mi a s e z bera t a z gogor a t z e a ere?
– Izan dait ek e, noski –erant z u n zue n.
– Ordu a n, horien guzti en ara b e r a , ez al da gert a t z e n gogor a p e n a batz u e t a n antz ek o gauz e t a t ik
sortz e n del a, bain a best e batz u e t a n gauz a des b e r di n e t a t i k ere bai?
– Gert a tz e n da.
– Baina norb ait zerb ait e t a z antz ek o gauz e t a tik gogor a t z e n den e a n , ez al da nahit a e z k o a hon ak o
hau ere gert a t z e a : gauz a horri, gogor a t u den har ekiko antz eko t a s u n e a n , zerb ait falta ote zaion
edo ez pent s a t z e a ?
– Nahit a e z –esa n zue n.
– Azter ez az u, bad a –esa n zuen hark– horiek hon el a ote diren: es at e n dugu zerb ait berdin a bad el a,
nolab ait, et a ez naiz ari egurr a egurr a r e n a es at e n , ezt a harri a harri ar e n a , ezt a horrel ak o best e
ezer ere, horien guztie n alde a n best el ak o zerb ait baizik, berdint a s u n a ber a. Hori zerb ait bad el a
es a n g o dugu, edo ezer ez?
– Esan dez a g u n bai etz, noski, ala Zeus! –esa n zuen Sim mi a s e k–, et a mod u harrigarri a n gain er a.
– Eta ba al dakigu bera zer den ere?
– Bai, noski –esa n zuen hark.
– Nondik hart u t a horre n eza g u e r a ? Ez akas o oraintx e esa t e n genit u e n horiet a tik, egurr a k, harriak
edo best e gauz a berdi n a k ikust e tik, edo akas o horiet a tik pent s a t u dugu hart a n, horien des b e r di n a
den e z ? Edo ez al zaizu des b e r di n a egit e n? Azter ezaz u horrel a ere: harri berdin ak et a egurr ak ez al
dira batz u e t a n bat e n t z a t berdi n a k agertz e n , et a best e bat e n t z a t , berriz, ez, harri et a egur ber ak
izand a ere?
– Erab a t , bai.
– Eta zer? Gauz a berdin ak ber ak batz u e t a n des b e r di n a k agertz e n zaizkizu, edo berdint a s u n a
des b e r di nt a s u n a ?
– Inoiz ez, Sokrat e s .
– Ordu a, ez dira gauz a bera –esa n zuen hark– gauz a berdi n horiek et a berdi nt a s u n a ber a.
– Inola ere ez zait iruditz e n niri, Sokrat e s .
– Hala et a guztiz ere, gauz a berdi n horiet a tik –esa n zuen hark– pent s a t u et a hart u al duzu
berdint a s u n horre n ber ar e n ez a g u e r a , des b e r di n a k izand a ere?
– Egia oso a diozu –esa n zuen.
– Ez al da horien berdin a delako edo des b e r di n a del ako?
– Guztiz.
– Ez da, bad a , ez ert a n ber eizt e n –esa n zuen hark–. Zerb ait ikust e a n , ikusp e n horret a tik best e
bat e a n pent s a t z e n bad uz u, berdi n a edo des b e r di n a izand a ere, nahit a e z k o a da hori gogor a p e n a
izat e a .
– Erab a t , bai.
– Eta zer? –esa n zuen hark–. Horrelako zerb ait gert a t z e n al zaigu egurr e t a n et a orain genio e n
gauz a berdin horiet a n ? Berdin a den ber a bez al ak o berdin ak agertz e n al zaizkigu, edo
berdint a s u n a bez al ak o a izat eko hare n zerb ait falta zaie, edo ezer ez?
– Asko falta zaie –erantz u n zuen.
– Beraz, norb ait ek zerb ait ikusi et a pent s a t z e n due n e a n : «Orain ikust e n ari naiz e n horrek best e
gauz a bat bez al ak o a izan nahi du, bain a zerb ait falta zaio et a ezin du hura bez al ak o a izan,
gutxia g o da», ez al gau d e ado s hori pent s a t z e n due n a k nahit a e z aurre tik eza g u t u beh a r zuela,
ber e antz a edukit a ere, zerb ait falta zaiola dioe n hura?

15. – Nahit a e z.
– Ordu a n zer? Horrelako zerb ait gert a t u al zaigu guri ere gauz a berdi n e n et a berdi nt a s u n a r e n
ber ar e n inguru a n , ala ez?
– Guztiz, bai.
– Ordu a n , beh a rr e z k o a da guk aurre tik ez a g u t z e a berdi nt a s u n a , hau da, gauz a berdi n a k ikust e a n
horiek guzti ek berdi nt a s u n a ber a bez al ak o a k izat er a jotze n dut el a, bain a zerb ait falta zaiel a
kontur a t z e n gare n den b or a hura baino lehe n.
– Hori da.
– Baina horret a n ere ados geu n d e n : best e inondik ez dugul a hori pent s a t u et a ezin dela pent s a t u ,
ikust e, ukitze edo zentz u m e n e t a k o best e bat e n bidez baino. Eta gauz a bera diot horiei guztiei
buruz.
– Gauz a bera baitira, Sokrat e s , gure arraz oike t a k eraku t si nahi due n a r e kiko behintz a t .
– Dena den, zentz u m e n e t a t i k pent s a t u beh a r da berai e n bidezko gauz a guztiek berdin a den
hart ar a jotzen dut el a et a ber e faltan dau d el a . Edo nola esa n g o dugu best el a?
– Horrela.
– Ordu a n gu, ikusi, entz u n et a gain er a k o zentz u m e n e n bidez haut e m a t e n hasi baino lehe n,
harr a p a t u a eduki beh a r gen u e n , nolab ai t, berdi nt a s u n a ber a den a r e n eza g u e r a , zentz u m e n e n
bidez harra p a t u t a k o berdin ak harekin erlazion a t u beh a r bag e ni t u e n behi ntz a t , et a horrel ako
guzti ek hura bez al ako a k izan nahi dut el a, bain a ber a baino gutxia g o direla pent s a t u ere bai.
– Nahit a e z ko a da aurr etik es a n d a k o e t a t i k, Sokrat e s .
– Ez al gen u e n , jaio orduko, ikust e n, entz ut e n et a gain er a k o zentz u m e n a k erabiltz e n?
– Bai horixe.
– Baina, diogu n e z , horien aurr etik harr a p a t u a eduki beh a r gen u e n berdint a s u n a r e n eza g u e r a ,
ezt a?
– Bai.
– Ordu a n , dirudi e n e z , jaio baino lehe n harra p a t u beh a r izan dugu ez a g u e r a hori, nahit a e z .
– Hala dirudi.
– Hortaz, ez a g u e r a hura jaio baino lehe n harra p a t u a gen u el a jaio bagi n e n , ez al gen e ki e n , bai jaio
baino lehe n et a bait a jaio orduko ere, ez bak arrik berdi n a den a et a han di a g o a et a txikiago a den a,
baizik et a horrel ak o guztiak ere bai? Izan ere, gur e oraingo arraz oike t a ez bait a berdi nt a s u n a ri
buruz ed ert a s u n a ri ber ari buruz baino, edo ont a s u n a bera, justizia ber a, sant u t a s u n a bera et a, nik
dioda n bez al ax e , «d e n hori ber a » zigilua jartz e n diegu n gauz a guztiei buruz, bai gald er a k
gald e t z e a n bai eran t z u n a k eran t z u t e a n . Horrela, nahit a e z k o a da guk horien guzti en eza g u e r a k jaio
aurr etik harr a p a t u a k edukitz e a .
– Hori da.
– Eta, behi n harra p a t u ondor e n , aldi bakoitz e a n ez bag e ni t u ah a n t ziko, jakind a jaioko ginat e k e
beti, et a beti jakingo gen u k e bizitza n zeh ar. Jakite a hori bait a: zerb ait e n eza g u e r a harra p a t u t a
gord e t z e a et a ez galtz e a . Edo ez al diogu horri ah a n z t u r a es at e n , Sim mi a s, ez a g u e r a r e n galer ari?
– Guztiz ados, Sokrat e s –esa n zue n.
– Baina, nik ust e dud a n e z , jaio baino lehe n harra p a t u ondor e n , jaiotz e a n galdu baldin badit u g u,
et a gero, gauz a hai ei ber ai ei buruz zentz u m e n a k erabiliz, lehe n a g o k o gar ai bat e a n gen e u z k a n
eza g u e r a hai ek berr e s k u r a t z e n baldin badit u g u , ikast e a deitz e n diogu n a ez al litzat ek e geur e a den
eza g u e r a berr e s k u r a t z e a izango? Eta horri gogor a t z e a es a n e z , ez al geniok e segur aski zuzen
es a n g o ?
– Erab a t .
– Izan ere, hon a k o hau agert u da: zerb ait haut e m a n , ikusi, entz u n edo best e zentz u m e n bat e z
atz e m a n ondor e n , gauz a horret a tik ah a n t zit a zego e n best e zerb ait e t a n pent s a dait ek e el a, hori

16. hurbiltz e n zen zerb ait e t a n , des b e r di n a edo antz ek o a izand a ere. Ondorioz, justu dioda n a , bitako
bat, edo horiek jakind a jaio gar a et a bizitzan zeh ar den ok dakizkigu, edo gero ikast e n dut el a
diogu n horiek gogor a t u best e rik ez dut e egit e n, et a ikask et a gogor a p e n a izango litzat ek e .
– Eta horrel a da erab a t , Sokrat e s .
– Bitako zein auk er a t z e n duzu, bad a, Sim mi a s? Gu jakind a jaio gar el a, edo haie n ez a g u e r a
lehe n a g o tik hart ut a gen e u k a n gauz ez gero gogor a t z e n gar el a?
– Orain ezin dut auk er a t u , Sokrat e s .
– Eta zer? Honako hon e t a n auk er a al dez ak e z u, et a bero n e t a z zer iritzi dauk az u n esa n? Dakien
gizon ak dakizkien horiet a z arraz oi a em a n lezak e, ala ez?
– Nahit a e z, erab a t , Sokrat e s –esa n zuen.
– Eta oraintx e esa t e n genit u e n horiet az , guztiek em a n dez ak e t el a arraz oi a iruditz e n al zaizu?
– Nahiko nuke, bai –esa n zuen Sim mi a s e k–. Baina oso beldur naiz bihar ordu hon e t a n jada
gizakiet ak o inor ez dela gai izango hori mod u duin e a n egit eko.
– Ordu a n , ez zaizu iruditz e n guztiek dakizkit el a horiek, Sim mi a s? –esa n zuen.
– Inola ere ez.
– Ordu a n , behi n ikasit ako a k gogor a t z e n dituzt e.
– Nahit a e z.
– Noiz hart u dut e gur e arim ek horien eza g u e r a ? Ez, noski, gizaki bihurt u gar e n e tik.
– Ez, noski.
– Lehe n a g o , ordu a n .
– Bai.
– Ordu a n , Sim mi a s, arim a k lehe n a g o ere existitz e n ziren, gizakiar e n itxura n egon baino lehe n,
gorp ut z e t a t ik ber eiz, et a adim e n a zut e n.
– Ez bad a, Sokrat e s , eza g u e r a horiek, jaiotz e a r e ki n bat er a hartz e n ditugul a; oraindik une hori
gelditz e n baitz ai gu.
– Hala bedi, adiskid e! Baina zein best e unet a n galtz e n ditugu? Haiek eduki gab e jaiotz e n baikar a,
are sti a n ado st u dugu n bez al a. Edo hartz e n ditugu n une horret a n bert a n galtz e n ditugu? Edo best e
unerik aipa al dez ak e z u ?
– Inola ere ez, Sokrat e s; ez naiz kontur a t u ez nintz el a ez er es at e n ari.
– Ordu a n , gure ego e r a hon a k o hau al da? Behin et a berriro erre pik at z e n ditugu n a k existitz e n
baldin badira, ed err a, ona et a horrel ak o es e n t zi a oro, et a zentz u m e n e n bidezko guzti ak horrekin
erlazion a t z e n badit u g u, lehe n a g o existitz e n zen a et a gur e a zen a aurkitz e n dugul ako, et a haiek
horrekin alder a t z e n badit u g u , nahit a e z k o a da, haiek ere existitz e n diren bez al a, gure arim a ere
horrel a existitz e a gu jaio baino lehe n. Baina hai ek existitz e n ez badir a, ez al legok e alferrik esa n a
arraz oik et a hori? Hori al da ego er a , et a era ber e a n nahit a e z k o a al da horiek existitz e a et a gure
arim ak ere bai, gu jaio baino lehe n ere, et a horiek existitz e n ez badira, hau e k ere ez?
– Erab a t era ber e a n dela nahit a e z k o a iruditz e n zait, Sokrat e s –esa n zue n Sim mi a s e k–, gu jaio
aurr etik era berdin e a n existitz e a gure arim a et a orain diozun ese n t zi a hori, et a toki ederr e r a iritsi
da arraz oike t a . Ez bait a u k a t ezer hori bez ai n argia denik niretz a t: horrel ako guzti ak hein
han di e n e a n existitz e n direla, ed err a, ona et a oraintx e zuk esa t e n zenit u e n best e guzti ak. Eta
nahiko a froga t u dela iruditz e n zait niri behi ntz a t .
– Eta Kebes e k zer? –esa n zue n Sokrat e s e k–. Kebe s ere konb e n t zit u beh a r bait a.
– Nahikoa du –esa n zuen Sim mi a s e k–, nik ust e dud a n e z . Haler e, gizakirik gogorr e n a da
arraz oik et ei ez sine st e n . Baina erab a t konb e n t zit ut a dago, nik ust e, hon a ko hon e t a z , gure arim a
baz el a gu jaio baino lehe n. Baina gu hil ondor e n ere oraindik existituko ote den, neuri ere ez zait
iruditz e n, Sokrat e s, nahiko a froga t u denik –esa n zuen–; aitzitik, oraindik zutik dago Kebes e k

17. oraintx e zioen a, et a gehi e n e k diot e n a : gizakia hiltze ar e ki n bat e r a ez ote den barr ei a t uk o berar e n
arim a, et a hori bere izat e a r e n azke n a ez ote den izango. Izan ere, zerk era goz t e n du hura best e
non b ai t e tik sortu et a eratz e a , et a giza gorp ut z e r a heldu baino lehe n ere existitz e a , et a, heldu et a
horret a tik ber eizi ondor e n , ordu a n ber a ere hil et a sunt sitz e a ?
– Ongi diozu, Sim mi a s –esa n zuen Kebe s e k–. Argi bait a g o beh a r den a r e n erdi a frogat u dela gutxi
gora b e h e r a : gu jaio baino lehe n gure arim a baz el a. Baina froga t u beh a r da gain er a , gu hil ondor e n
ere, ez del a gu jaio aurre tik baino gutxia g o existituko, frogak e t a burut uk o bad a behintz a t .
– Honezk er o frogat u t a dago orain ere, Sim mi a s et a Kebe s –esa n zuen Sokrat e s e k–, bat er a elkart u
nahi badit uz u e argu dio hori et a horre n aurr etik ados t u dugu n a : bizidun oro hildakotik sortz e n dela.
Izan ere, arim a aurr etik ere existitz e n bad a et a, bizi et a sortz er a doa n e a n heriotz a tik et a hilik
egot e tik baino best e inondik ez bad u sort u beh a r, hil ondor e n ere nola ez du existitu beh a rko,
berriro sort u beh a r bad u? Orain ere froga t u t a dago, bad a , esa t e n duzu e n a . Haler e, ust e dut
Sim mi a s e k et a zuk oraindik ere sako n a g o azt ert uk o zenuk e t el a gust ur a arraz oike t a hori, et a
um e a k bez al a beldur zaret el a, ber a gorp ut z e tik irtet e a n , haiz e a k ben e t a n des e gi n et a barr ei at u k o
ez ote due n, bat e z ere norb ait, bare al di a n hil beh a rr e a n , aus a z haiz et e han di bat e a n hiltze n
den e a n .
Ordu a n Kebes e k, irribarr ez, esa n zue n:
– Saia zaitez, bad a, gu konb e n t zitz e n , Sokrat e s , beldurr e z bag e u n d e bez al a. Are gehi a g o , ez
beldurr e z bag e u n d e bez al a, baizik et a agia n gur e bait a n horrel ak o e n beldur den um e bat bal e go
bez al a. Saia zaitez, bad a, um e hori konb e n t zitz e n , heriotz ar e n beldur ez izat eko, m a m u e n a bez al a.
– Baina ordu a n egu n e r o konjuru ak kant a t u beh a r zaizkio –esa n zuen Sokrat e s e k– zuek bera
lasait u art e.
– Eta nondik hart uk o dugu, bad a, Sokrat e s –esa n zuen–, horrel ak o beldurr e n t z a k o konjuru e n
kant a ri on bat, zuk uzt e n bag ai t uz u?
– Handi a da Grezia, Kebes! –esa n zue n–. Eta bert a n , segur aski, gizon treb e a k dau d e , et a
asko dira atz errit arr e n herriak ere, et a guztiak miat u beh a r dira horrel ak o konjuru e n kant a ri bat e n
bila, ez dirua ez nek e a urri era bili gab e, dirua aprop o s a g o gast a t u k o zenuk e t e n best e ez er ez
dago el a k o ust e a n baizik. Baina zeu ek zeu e n art e a n ere bilat u beh a r duzu e. Izan ere, ez zenuk e t e ,
agi an, hori egit eko zuek baino gaitu a g o rik erraz aurkituko.
– Hala izango da –esa n zuen Kebes e k–. Baina itzul gait ez e n utzi dugu n tokira, laket bad uz u
behintz a t .
– Laket dut, bai, noski; nola ez dut, bad a, izango?
– Ederki diozu –esa n zue n.
– Beraz, ez al diogu geur e buru ari horrel ak o zerb ait gald e t u beh a r –esa n zue n Sokrat e s e k–:
zer- nolako gauz a ri dagokio hori gert a t z e a , barr ei at z e a , et a zer- nolako gauz ar e kiko gert a t u k o
zaiola beldur izan beh a r da, et a zer- nolako best e gauz a ri ez? Eta horre n ondor e n, berriz, biot ako
zein den arim a azt ert u beh a r dugu, et a horre n ara b e r a konfiant z a eduki edo beldur izan gure
arim ar e n inguru a n .
– Egia diozu –esa n zuen.
– Ez al dagokio, bad a , konpo s a t u a ri et a izat ez konpo s a t u a den a ri hori gert a t z e a , konpo s a t u
zen bez al a x e desko n p o s a t z e a ? Baina zerb ait sinple a baldin bad a g o , ez al dagokio horri bak arrik
hori ez gert a t z e a , best e ez eri baino lehe n?
– Horrel a del a ust e dut nik –esa n zuen Kebes e k.
– Ez al da egia n t z e k o a gauz a baku n a k beti ego e r a bere a n et a era ber e a n dau d e n a k izat e a ,
et a aldi bakoitz e a n era des b e r di n e a n dau d e n a k et a ego e r a bere a n inoiz egot e n ez diren a k, berriz,
horiek konpo s a t u a k izat e a ?
– Nik, behintz a t , hala dela ust e dut.

18. – Goaz e n , bad a –esa n zue n–, aurrek o arraz oik et a n joan gare n punt u ber er a. Galdet u et a
era nt z u t e a n bere izat e a r e n arraz oi a em a t e n ari gare n es e n t zi a hori, beti era ber e a n et a ego er a
ber e a n egot e n al da, edo aldi bakoitz e a n era des b e r di n e a n ? Berdint a s u n a k berak, ed ert a s u n a k
ber ak, den gauz a bakoitz ak berak, ben e t a n den a k, aldak e t a r e n bat jasotz e n al du? Edo horiet ak o
bakoitz a, ben e t a n den a , form a bak arr ek o a izanik, bera bere kasa, beti era bere a n et a ego e r a
ber e a n egot e n da et a ez du inoiz, inon, et a inola ere aldak e t a rik jasotz e n ?
– Nahita e z k o a da –esa n zuen Kebes e k– era bere a n et a ego e r a ber e a n egot e a , Sokrat e s .
– Eta gauz a ed er ugari ak zer, gizakiak, zaldiak edo ma n t u a k es at e bat e r a k o, edo horrel ako
best e edoz ei n, edo berdi n a k, edo haie n izen berek o a k? Egoer a ber e a n egot e n dira, edo, aka s o
haie n guztiz aurk ako ego er a n , hau da, ez dira inoiz inola ere, es at e bat e r a k o, ego er a bere a n
egot e n , ez ber ai ek bere n buru a r e kiko ezt a elkarr ekiko ere?
– Horiek, aldi ber e a n , horrel a dira –esa n zuen Kebe s e k–: ez dira inoiz era bere a n egot e n .
– Horiek ezin al dituz u ukitu, ikusi edo gain er a k o zentz u m e n e z haut e m a n ? Egoer a bere a n
dau d e n a k , orde a , adi m e n a r e n hau s n a r k e t a z ez bad a best e ez er e n bidez ezin dituzu inoiz
harr a p a t u , horrel ak o a k ikusezin ak direlako et a ez ikusgai ak?
– Egia diozu era b a t –esa n zue n.
– Nahi bad uz u, de m a g u n , bad a –esa n zuen–, bi erre alit e mot a dau d el a, bat a ikusgai a, best e a
ikusezin a.
– Dem a g u n , bad a –esa n zuen.
– Eta ikusezin a beti ego er a ber e a n egot e n del a et a, ikusgai a, berriz, inoiz ez ego e r a ber e a n .
– Dem a g u n hori ere –esa n zuen.
– Aurrer a, bad a –esa n zuen hark–. Ez al dauk a g u , alde bat e tik, gorpu t z a, et a best e tik, arim a,
biak des b e r di n a k ?
– Ez da egi a best e rik –erantz u n zuen.
– Bi mot a t a k o zeinekin diogu dauk al a gorp ut z a k antz a et a ahai d e t a s u n gehi a g o?
– Ikusgai a r e ki n –esa n zue n–; hori, behintz a t , argi dago edo n or e n t z a t .
– Eta arim a, zer? Ikusgai a ala ikusezin a da?
– Gizakie ntz a t ez behi ntz a t , Sokrat e s –erant z u n zue n.
– Baina gu gizakie n izaer ar e n t z a t ikusgai ak et a ikusezin a k diren e z aritu gar a. Edo best e
izaer a bat e n t z a t , zure ust ez?
– Gizakie n izaer a r e n t z a t .
– Zer diogu, bad a , arim a ri buruz? Ikusg ai ala ikusezin a dela?
– Ez dela ikusgai a.
– Ikusezin a, ordu a n ?
– Bai.
– Ordu a n , arim ak gorpu tz a k baino antz a han di a g o a dauk a ikusezin a r e ki n; gorp ut z a k, berriz,
ikusg ai a r e ki n.
– Guztiz nahit a e z , Sokrat e s.
– Ez al genio e n lehe n hon ak o hau ere, alegi a arim ak gorpu tz a zerb ait azt ertz ek o erabiltz e n
due n e a n , ikusm e n , entz u m e n edo best e zentz u m e n bat e n bidez –hori bait a gorpu t z a r e n bidez
azt ert z e a , zentz u m e n bat e n bidez egit e a–, ordu a n gorp ut z a k inoiz ego er a bere a n egot e n ez diren
gauz e t a r a herr e s t a t z e n duel a arim a, et a hau nora e z e a n ibiltzen dela, aztor at u et a zorabi at u egit e n
dela mozkort ut a bez al a, horrel ak o a k ukitu ditu el ak o?
– Erab a t , b ai.
– Berak, orde a, ber e kasa azt ert z e n due n e a n , har a doa, aratz den, beti existitz e n den,
hilezkorr a den et a beti ego er a ber e a n egot e n den hart ar a, et a hare n ahai d e izango balitz bez al a,

19. beti harekin elkartz e n da, bere kas a gert a t z e n den e a n et a auk er a dauk a n e a n , et a nora e z e a n
ibiltze ari uzt e n dio et a beti ego e r a ber e a n et a era ber e a n egot e n da hai ekiko, horrel ak ox e a k
ukitz en ditue n bitart e a n . Eta, bere ego er a horrek pent s a m e n d u a al du izen a?
– Guztiz ed erki et a egia es at e n ari zara, Sokrat e s –erant z u n zue n.
– Beraz, zure ust ez, lehe n et a orain es a n d a k o e n ara b e r a , arim a k biet a tik zein mot ar e n antz
et a ahai d e t a s u n han di a g o a dauk a ?
– Nire ust ez, Sokrat e s –esa n zuen hark–, edoz ei n e k, ikast e n txarre n a k ere, onart uko luke,
m et o d o horre n ara b e r a , arim a k, osot a s u n e a n et a guzti an, beti era ber e a n egot e n den a r e n antz
han di a g o a dauk al a egot e n ez den a r e n a baino.
– Eta gorp ut z a k zer?
– Best e a r e n a .
– Ikusaz u auzia horrel a ere: arim a et a gorp ut z a bat e r a dau d e n e a n , nat ur a k honi zerbitz at z e a
et a agint e p e a n egot e a agintz e n dio; best e a ri, orde a, agintz e a et a jaun izat e a. Eta hon e n arab e r a
ere, biot ako zein iruditz e n zaizu dela jainkozko a r e n antz ek o a et a zein hilkorrar e n a ? Edo ez al zaizu
iruditz e n jainkozko a izat ez agind u et a zuze nt z e k o gai dela, et a hilkorra, berriz, agint e p e a n ego n
et a zerbitz at z e k o?
– Niri bai, behi ntz a t .
– Arimak, ordu a n, biot ako zeine n antz a dauk a ?
– Argi dago, Sokrat e s , arim ak jainkozko ar e n antz a dauk al a, et a gorp ut z a k, berriz,
hilkorrar e n a .
– Azter ezaz u, bad a, Kebe s –esa n zuen–, esa n d a k o guztiet a tik hon a k o hau e k at er a t z e n ote
zaizkigu n: jainkozko, hilezkor, ulerga rri, form a bak arr ek o, des e gi n ezinar e n et a bere buru ar e kiko
beti era bere a n et a ego e r a ber e a n egot e n den a r e n antzik han di e n a arim ak dauk al a, et a
gorp ut z a k, berriz, antz han di e n a gizati ar, hilkor, form a askoko, ulert ezi n, des e gi n g a r ri et a bere
buru a r e kiko ego er a ber e a n inoiz egot e n ez den a r e n a dauk al a. Haue n aurkak o best e zerb ait es a n
al dez ak e g u , Kebe s mait e a , horrel a ez dela froga dez ak e e n a ?
– Ezin dugu.
– Zer, ordu a n ? Horiek horrel a izanik, ez al dagokio gorpu t z a ri azkar des e gi t e a , et a arim a ri,
berriz, era b a t des e gi n e zi n a izat e a edo horre n antz ek o zerb ait?
– Nola ez, bad a ?
– Kontur a t z e n zara, bad a –esa n zuen–, gizaki a hiltze n den e a n , ber e zati ikusgai a et a toki
ikusg ai bat e a n 13 datz a n a ri, gorpu t z a ri, gorpu a deitz e n diogu n a ri, des e gi n, ust eld u et a barrei a t z e a
dagokio n a ri, ez zaiola segit u a n horiet a k o ezer gert a t z e n , baizik et a nahiko a den b o r a luze a n
m a nt e n t z e n dela, et a, norb ait gorp ut z a ed er et a antz ek o sasoi a n dauk al a hiltze n bad a, oraindik
den b or a luze a g o a n . Izan ere, gorpu t z a me h e t z e n baldin bad a et a enb al s a m a t z e n baldin bad u t e ,
Egipto n enb al s a m a t u a k bez al a, ia den a m a nt e n t z e n da ezin kont a ah al den b or a luze a n, et a
gorp ut z a r e n at al batz uk, hezurr ak, zurdak et a horrel ako guztiak, hura ust eltz e n baldin bad a ere,
haler e hilezkor dira, esa t e bat e r a k o; ala ez?
– Bai.
– Arima, ordu a n , ikusezin a den a , horrel ako best e toki nobl e, aratz et a ikusezin er a doa n a ,
Hade s e n e r a 14 hain zuze n ere, jainko on et a zentz u d u n a r e n ondor a, nire arim ak ere bere h al a joan
beh a r due n tokira, jainko ak nahi bad u, gure arim a hori, horrel ako a et a ber ez den a, gorp ut z e tik
ber eizi orduko barr ei at u et a sunt sitz e n al da, gizaki gehi e n e k diot e n bez al a? Ezta hurrik em a n ere,
Kebes et a Sim mi a s m ait e a k. Honako era hon e t a r a gert a t z e n da: aratz ber eizt e n baldin bad a, ez du
gorp ut z a r e n ez er ber eki n herr e s t a t z e n , bizitza n zeh ar ez baitu harekin gogo onez harre m a n i k
eduki, et a hari ihes egin et a bera ber e bait a n bildurik ego n bait a, beti horret a n treb a t u den e z –eta
hori zentz u zuzen e a n filosofatz e a et a, ber ez, erraz hiltze n treb a t z e a da, best e rik ezer ez–. Edo ez
al litzat ek e hori heriotz ar a k o treb ak u n t z a ?
– Guztiz, bai.

20. – Ondorioz, ego e r a horret a n ego nik, ber e antz ek or a doa, ikusezin, jainkozko, hilezkor et a
zentz u d u n e r a , et a bert ar a heldu ondor e n zoriont s u izat eko auk er a dauk a, nora e z e a n ibiltzetik,
zentz u g a b e k e ri a tik, beldurr e t a t ik, m ait a s u n bas a ti e t a t ik et a gain er a k o gaitz gizatiarr e t a tik
ask at u t a , et a, iniziatu e z esa t e n den bez al a, gaino n t z e k o den b or a ben e t a n jainkoekin pas a t z e k o.
Horrel a del a es a n g o dugu, Kebe s, edo best el a?
– Horrel a del a, ala Zeus! –esa n zuen Kebe s e k.
– Baina, nire ust ez, gorp ut z e tik zikindut a et a arazt u gab e ber eizt e n baldin bad a, beti
gorp ut z a r e ki n egot e a g a t i k, zerbitz at uz et a m ait at uz , hon ek et a hon e n desio e k et a ats e gi n e k
sorgin d u t a , egiazko a gorp ut z itxurako a bak arrik, ukitu, ikusi, ed a n, jan et a m ait a s u n
ats e gi n e t a r a k o bat ek era bil dez ak e e n a iruditz er ai n o, bain a begi e n t z a t iluna et a ikusezin a den a,
orde a, filosofiar e n bidez bak arrik ulerg a rri a et a atz e m a n g a r ri a, hori gorrot a t u, beldur izan et a ihes
egit e n ohitut a baldin bad a g o , ego e r a horret a n dago e n arim a ber a bere kasa kuts a t u gab e
ber eiziko dela ust e al duz u?
– Inola ere ez –eran tz u n zuen.
– Ordu a n, gorp ut z itxurako a k zatitut a ber eiziko al da, nik ust e, gorpu tz a r e kiko harre m a n a k
et a konp ai ni ak ber ezko bez al a barn e r a t u dionar e ki n egot e a g a t i k beti et a hari gehi e gizko arret a
izat e a g a t i k?
– Erab a t .
– Baina hori, lagu n a , ast u n a dela pent s a t u beh a r da, et a pisut s u a , lurreko a et a ikusgai a. Eta
hori edukit a, horrel ako arim a pisut s u bihurtz e n du et a atz er a toki ikusg air a herre s t a t z e n du
ikusezin a r e n et a Hade s e n 14 beldurr e z, es at e n den e z, hilarri et a hilobien inguru a n birak a, zeine n
inguru a n arim e n zenb ait ma m u ilun ere ikusi izan diren; irudi hau e k horrel ak o arim e k sortz e n
dituzt e, aratz aska t u a k izan gab e ikusg ai a r e n part e dut e n e k, et a horre g a t ik ikust e n dira.
– Egiantz e k o a da behintz a t , Sokrat e s.
– Egiantz ek o a , ben e t a n , Kebe s. Eta ez arim a horiek gizaki one n a k izat e a, gaizto e n a k baizik,
toki horien inguru a n nora e z e a n ibiltzer a beh a rt u a k dau d e n e n a k , aurrek o bizimo d u a txarra
izat e a r e n zigorra bet e z. Eta nora e z e a n ibiltzen dira ber ar e ki n doa n a r e n , gorpu tz itxurako a r e n
desio ak atz er a gorp ut z bat e r a lotzen ditue n art e. Eta, logikoa den e z, justu ber ai ek aurr eko bizitzan
zeh ar treb a t u diren izaer a ber et s u e t a r a lotzen dira.
– Nolako ak dira, bad a, es at e n dituz u n horiek, Sokrat e s ?
– Sab elk eri a n, gehi e gik e ri a n et a eda t e k o zalet a s u n e a n jardu n dut e n a k et a kontuz ibili ez
diren a k, adibid ez, asto et a horrel ako ani m ali e n gen e r o e t a n sartz e a logikoa da. Edo ez al duzu
ust e?
– Zerb ait guztiz logikoa diozu.
– Eta bide g a b e k e ri a k, tirani ak et a harra p a k e t a k gehi a g o balioet si dituzt e n a k otso, zap el at z
et a mirue n gen e r o e t a n . Edo horrel ak o arim a k best e nora doaz el a diogu?
– Ez izan zalantz a rik –esa n zue n Kebes e k–, horrel ako e t a n sartz e n dira.
– Ez al dago garbi –esa n zuen hark– gain er a k o bakoitz a ere ber e jardu e r a r e n
antz ek o t a s u n a r e n arab e r a nora joango den?
– Argi dago, bai –esa n zue n–; nola ez, bad a?
– Ez al dira, horien art e a n ere, zoriont s u e n a k et a toki one n e r a doaz e n a k bert u t e herrit ar et a
hiritarr e a n jardu n diren a k, filosofia et a adi m e n gab e ohitur a et a ariket a tik sortut a k o zentz ut a s u n a
et a justizia deitz e n diot e n horret a n ?
– Nolat a n dira horiek zoriont s u e n a k ?
– Natural a del ako horiek atz er a horrel ako gen e r o hiritar et a zibilizat ur a heltz e a, erle, liztor
edo inurrie n e r a , es at e bat e r a k o, et a atz er a giza gen e r o r a berriro, et a berai e n g a n d i k gizon
zentz uzko a k sortz e a .
– Natural a da.

21. – Jainkoe n gen e r o r a , ost er a , filosofat u ez due n a ri et a era b a t aratz joan ez den a ri ez zaio
zilegi heltz e a , ikast ek o zale ari baizik. Horreg a tik guzti a g a tik, Sim mi a s et a Kebe s adiskid e a k,
ben e t a k o zentz uzko filosofo ek gorpu t z bidezko desio guzti ei uko egit e n diet e, tinko eut siz, et a ez
dut e am or e em a t e n hau e n aurre a n , ond a s u n e n hond a m e n a r e n et a pobr ezi ar e n beldur izan gab e,
gehi e n a k et a diruz al e a k bez al a. Ez dira miseri ar e n ohor e edo osp e ezar e n beldur ere, bot er e et a
ohore zale ak bez al a, et a, ondorioz, uko egit e n diet e gauz a horiei.
– Ez bailitzat e k e haie nt z a t egokika best el a, Sokrat e s –esa n zuen Kebe s e k.
– Ez horix e, ala Zeus! –esa n zuen hark–. Ondorioz, bad a , gorpu tz a mold a t z e n bizi gab e,
ber e n arim a zerb ait ardur a zaien haiek, horiek guztiak pikut ar a bidalit a, ez dira best e horien 15 bide
ber etik ibiltzen, nora doaz e n ez dakit el a, baizik et a filosofiar e n aurkak orik ez del a egin beh a r
pent s a t u z , ezt a har e n aska p e n a et a arazk e t a r e n aurk akorik ere, hare n g a n a zuze nt z e n dira et a
hark gidat z e n ditu e n bidetik hari jarraitz e n diot e.
– Nola, Sokrat e s ?
– Esan g o dizut nik –erant z u n zuen–. Ikast ek o zale ek bad a kit e –esa n zuen hark– filosofiak
ber ai e n arim ar e n ardur a hartz e n due n e a n , best e rik gab e gorpu t z e a n lotut a et a itsat sit a dago el a ,
kartz el a bat e n bidez bez al a erre alit at e a k horre n bidez ikust er a beh a r t u t a , et a ez ber ak bere bidez,
baizik et a ezjakint a s u n oso a n iraulkat uz et a filosofiak ikust e n duel a kartz el a horre n izugarrikeri a
desio ar e n bidez del a, lotut a dago e n a bera lotut a egot e a r e n lagun t z ail e han di e n a izat er ai n o.
Dioda n a , bad a , hain zuze n ere: ikast eko zaleek bad a kit e filosofiak, ego er a horret a n dago e n
arim ar e n ardur a hartz e n due n e a n , aholku leun ak em a t e n dizkiola et a aska tz e n saiatz e n del a,
begi e n bidezko azt erk e t a eng ai n u z bet e a dela erak ut siz, et a bait a bel arrie n et a gain er a k o
zentz u m e n e n bidezko a ere, et a horiet a tik alde n t z e k o konb e n t zit uz, era biltz e a beh a rr e z ko a ez den
hein e a n , et a ber a bere bait a n bat u et a biltzer a bultz at uz , best e ezeri gab e ber e buru ari bak arrik
sines diez aion, berak bere kas a erre alit at e e t a k o bat ez ber e kas a pent s a t z e n due n a ri. Baina,
best al d e , best e gauz e n bidez azt ertz e n due n a et a ego e r a des b e r di n e t a n des b e r di n a den a, ezer ez
dez al a egi azkotz a t jo; horrel ak o a haut e m a n g a r ri a et a ikusg ai a bait a; berak ikust e n due n a , ost er a ,
ulerg a rri a et a ikusezin a. Ondorioz, ben e t a k o filosofoar e n arim a, ask a p e n horri ez zaiola aurka egin
beh a r pent s a t z e n due n e z , ats e gi n, desio, ats e k a b e et a beldurr e t a tik alde n t z e n da ah al due n
hein e a n , pent s a t u z , norb ait ek biziki goz at u, beldurt u, ats e k a b e t u edo desira t u bad u, ez duel a
bat ek pent s a litzake e n hain gaitz han di horiet ak o bat bera ere jasa n, gaixo ego n edo desio e n g a t i k
dirua xahut u es at e bat e r a k o, baizik et a gaitz guzti et a tik han di e n a et a gore n a den a, hori jasat e n
duel a, et a ez duel a horre n kontu egit e n.
– Zein da hori, Sokrat e s ? –galde t u zue n Kebes e k.
– Gizaki orore n arim a, zerb ait e t a z biziki goz at u edo ats ek a b e t z e a r e ki n bat er a , ego er a hori
gehi e n b a t era git e n dion horix e dela argie n a et a egi azko e n a pent s a t z e r a ere beh a r t u a dago el a ,
nahiz et a horrel a ez izan. Eta gauz a horiek ikusgai ak dira bat ez ere, ala ez?
– Erab a t , bai.
– Eta gorp ut z a k ez al du, bad a, ego e r a horret a n gehi e n lotzen arim a?
– Nola, bad a?
– Atsegin et a ats ek a b e bakoitz ak, iltze bat edukiko balu bez al a, gorp ut z e r a iltzatz e n duel ak o
hura et a krisket a bat ek bez al a lotze n, gorp ut z a bez al ako a bihurt uz, et a gorpu tz a k baiezt a t z e n
ditu e n gauz a berb e r a k egiazko a k direl a ust e izat e n du. Izan ere, gorp ut z a r e n iritzi ber ak
edukitz e a g a t i k et a gauz a berb e r e z goz at z e a g a t i k beh a rt u t a dago, nire ust ez, izaer a et a ape tit u
ber eko a izat er a, et a Had e s e n e r a mod u aratz e a n inoiz ez heltz eko mod uko a ere bai, baizik et a beti
gorp ut z a k kuts a t u t a irtet ek o mod uk o a ; et a horrel a, last er atz er a best e gorpu t z bat e r a erortz e n da
et a ereind a bez al a sustr ait u, et a ez da jainkozko, aratz et a itxura bak arr ek o a r e n konp ai ni a n
egot e n .
– Guztiz egi azko ak esa t e n dituzu, Sokrat e s –esa n zuen Kebes e k.

22. – Horien g a t ik dira, bad a, Kebes, esku bi d e osoz ikast ek o zale ak diren a k zentz uzko a k et a
aus ar t a k, et a ez gehi e n e k es at e n dituzt e n e n g a t i k. Edo zuk baietz ust e al duz u?
– Nik ez, ben e t a n .
– Ez, noski. Horrela pent s a t u k o luke, orde a , gizon filosofo ar e n arim a k, et a ez luke ust e
izango, filosofiak bera aska t u beh a r baldin bad u, aska tz e n due n e a n , ber ak ber e buru a ats e gi n et a
ats ek a b e e t a r a em a n beh a r due nik, atz er a berriro lotzeko et a ehu n g a ilu a alder a n t ziz era biltz e n
due n Pen elop e bat e n lan am ai g a b e a egit eko. Aitzitik, horiek bar et u z, arraz oik et a ri jarrait uz et a
beti horret a n egon e z , egi azko a ri, jainkozko a ri et a uka ezi n a den a ri begira et a hon eki n elikat uz, bizi
den bitart e a n horrel a bizi beh a r duel a ust e du, et a, bizitza am ai tz e n zaion e a n , bere ah ai d e et a
antz ek o a den e r a heldut a , gaitz gizatiarr e t a tik librat uko del a. Eta horrel ak o bizimo d u a r e n ondorioz,
horiet a n jardu n due n e z , ez dago beldurrik, Sim mi a s et a Kebes, gorp ut z e tik ber eizt e a n , haize e k
barr ei at u t a heg a n joan et a jada ez dela inon egon g o beldur izat eko.
Sokrat e s e k horiek esa n ondor e n , isiltas u n oso luze a gert a t u zen, et a Sokrat e s bera, ikust ek o
ageri a n zen ez, es a n d a k o arraz oike t a n zego e n , et a gure t a k o gehi e n a k ere bai. Kebe s e k et a
Sim mi a s e k, orde a , ah a p e k a hitz egit e n zute n elkarr eki n, et a Sokrat e s e k, bi haiek ikusit a, gald e t u
zien:
– Zer? –esa n zuen–. Esan d a k o a k zerb ait e n falta n es a n direl a iruditz e n al zaizue bad a? Izan
ere, oraindik sus m o et a punt u ahul asko dauzk a, bat ek ben e t a n beh a r bez al a azald u beh a r badit u
behintz a t . Best e zerb ait azt ertz e n ari baz ar e t e , orde a, alferrik ari naiz hizket a n; bain a horien
inguruk o zerb ait e t a z zalantz a n baz a u d e t e , ez izan beldurrik et a esa n zeu ek et a azal ez az u e, best e
mod ur e n bat e a n hob e t o es a n dait ek e el a bad e ritz oz u e , et a, aldi ber e a n , ni ere zuekin bat e r a hart u,
nirekin irten bi d e a hob e t o aurkituko duzu el a ust e bad uz u e .
Eta Sim mi a s e k es a n zuen:
– Egia es a n g o dizut, bad a , Sokrat e s . Aspaldi gau d e gu biok zalantz a n , elkar bultz at uz et a
gald e t z e r a ani m a t u z , bat e tik zuri entz u n nahi a n, bain a best e tik mole st a t z e k o beldurr ez , orain go
zorigaitz a g a t ik des a t s e gi n a gert a t u k o zaizulako a n .
Eta hark, entz u n ondor e n , leun egin zuen barre et a es a n zuen:
– Ai Sim mi a s! Ben et a n nek ez konb e n t zit uk o nituzke gain er a k o gizakiak oraingo halab e h a r r a
ez dud al a zorigaiztz a t jotze n, zuek ere ezin baz ait uz t e t konb e n t zit u et a beldur baz ar e t e , best al d e ,
orain aurr eko bizitzan baino umor e okerra g o a n ote nago e n . Gainer a , dirudi e n e z , igarku n t z a n
beltx ar g a k baino esk a s a g o a naiz el a ust e duzu e; hau e k, hil beh a r dut el a kontur a t z e n diren e a n ,
aurr eko bizitzan ere abe s t e n baz ut e n ere, ordu a n abe s t e n dut e gehi e n et a ed err e n , zerbitz at z e n
dut e n jainkoar e n g a n a doaz el ak o pozik. Gizakiek, orde a , bere n heriotz ar e n beldurr a g a t ik,
beltx ar g a k ere faltsuki kalum ni a t z e n dituzt e, heriotz a deitor at u z, ats e k a b e a r e n era gi n e z ab e s t e n
dut el a baitiot e, et a ez dut e pent s a t z e n ezein heg a z tik ez duel a abe s t e n gos e, hotz edo best e
sufrim e n d u r e n bat pairat z e n due n e a n , ezt a urretxin d orr a k, en ar a k edo argi- oilarrak 16 berak ere,
ats ek a b e a g a t i k deitor at u z ab e s t e n dut el a diot e n a k . Baina niri ez zait iruditz e n ez horiek ezt a
beltx ar g e k ere ats e k a b e t u t a abe s t e n dut e nik, baizik et a nire ust ez, Apolore n a k diren e z , igarle a k
dira, et a Had e s e n e k o ongi ak aurreiku sit a abe s t e n dut e, et a egu n horret a n aurr eko bizitza guzti an
baino askoz ats e gi n han di a g o z gain er a. Eta ni neu ere beltx ar g e n esklab o- kide a et a jainko berari
sag a r a t u a naiz el a ust e dut, et a jaun a r e n g a n d i k jasot a ko igarku n t z a n ez naiz el a haiek baino
okerr a g o a , et a ez naizel a bizitzatik haiek baino trist e a g o bereizt e n . Horre g a tik, ber az, nahi
duzu e n a es a n et a gald e t u beh a r duzu e , at e n a s t a r r e n Ham aik a gizon ek 17 utzi bitart e a n .
– Ederki diozu –esan zuen Simmiasek–. Nik esango dizut zertan dudan zalantza, eta Kebesek, aldi
berea n, esand ako ak zertan ez dituen onartzen. Izan ere, oraingo bizitzan horrelako gaiez garbi jakitea
ezinezkoa edo oso zaila dela iruditzen zait niri, zuri bezala seguru asko, baina beraiet az esand ako ak
kritikoki ez aztertzea eta alde guztiet atik aztertzen nekatu baino lehen etsitzea, gizon erabat
belaxkare n a iruditzen zait. Gai horiei buruz honako gauza hauet ako bat burutu behar baita: nolakoak
diren ikasi, edo aurkitu, edo, horiek ezinezkoak baldin badira, giza tradizioet atik onen a eta ezeztatz e n

23. zailena hartu eta, baltsa baten gaine a n arriskatuz bezala, horren gainea n garraiatut a bizitzan zehar
nabigatu, jainkozko erreb el azio batekin edo garraiobide sendoa go batea n segurua go eta arrisku
gutxiagorekin ezin bada zeharkat u behintzat. Eta gainera, benet a n, ez naiz ni galdetz en lotsatuko, zuk
zeuk esan dituzunez horiek, ezta etorkizune a n neure buruari aurpegirat uko ere pentsatz e n ditudan ak
orain zuri esan ez izana. Izan ere, Sokrates, esand ako ak neure buruarekin eta honekin aztertu ondoren,
ez zait inola ere iruditzen behar bezain egoki esan direnik.
Sokrat e s e k esa n zuen ordu a n:
– Agian egia da iruditz e n zaizun a, adiskid e. Esan ezaz u, bain a, zert a n ez den nahiko a es a n .
– Honako hon e t a n bad a –esa n zuen hark–: norb ait ek har m o ni a r e n , lirare n et a ber ar e n harien
inguru a n ere argu di ak e t a bera esa n dez ak e el a , alegi a, har m o ni a zerb ait ikusezin a, gorpu t z g a b e a ,
era b a t ed er et a jainkozko a del a goz at u t a k o liran, et a aldiz, lira ber a, et a hariak gorp ut z a k direla,
gorp ut z e z k o a k, konpo s a t u a k , lurtarr ak et a hilkorrar e n ah ai d e a k . Ondorioz, norb ait e k lira pusk a t u
edo hari ak eb aki et a haut si ondor e n, bat e k, zure argu di a k e t a berb e r a r e ki n, sen d o berr et siko balu
har m o ni a horrek nahit a e z existitu beh a r duel a oraindik et a ez dago el a hilda –ez bailegok e
mod urik, hariak haut sit a, lira oraindik existitz eko, et a hari ak ere ez, hilkorrak diren e z , et a
har m o ni a , berriz, jainkozko a r e n et a hilezkorrar e n izaer a et a familia berek o a den a, hilda egot ek o,
hilkorra baino lehe n hilez– baizik et a har m o ni ak ber ak oraindik nonb ai t egon beh a r duel a es a n g o
luke, et a egurr a k et a hari ak hari ez er gert a t u baino lehe n a g o ust eld uk o lirat ek e el a. Eta, nire ust ez,
zuk zeuk ere, Sokrat e s , hori hau s n a r t u duzu, guk arim a justu horrel ak o zerb ait del a pent s a t z e n
dugul a, gure gorp ut z a tenk a t u t a ego n g o balitz bez al a et a bero ak et a hotz ak, lehorr ak et a hez e a k,
et a horrel ako batz u e k bat urik eut sit a bez al a, horiex e n nah a s k e t a et a har m o ni a del a gur e arim a,
horiek ederki et a elkarr ekiko neurri egokia n nah a s t e n diren e a n . Ondorioz, hain zuzen ere, arim a
har m o ni a bat baldin bad a, argi dago, gaixot a s u n e k et a best e gaitz ek gure gorpu t z a neurriz kanpo
laxat u edo tenk a t z e n dut e n e a n , arim ak bere h al a hil beh a r duel a, jainkozko a izand a ere,
soinu e t a k o et a artisa u e n lan guzti et a k o best e har m o ni ak bez al a; gorpu tz bakoitz ar e n hon d a ki n e k,
berriz, den b o r a luzez iraut e n dut e, erre edo ust el d u art e. Begira ez az u, bad a, argu di a k e t a horri zer
era nt z u n g o diogu n, norb ait e k arim a, gorp ut z e a n dau d e n e n nah a s k e t a izanik, heriotz a deituriko a n
lehe n e n g o hiltzen dela pent s a t u k o balu.
Ordu a n , Sokrat e s e k , maiz ohi zuen bez al a zorrotz begira t u t a et a irribarr e egin ez, eran t z u n
zue n:
– Bidezko a k esa t e n ditu, bai, Sim mi a s e k. Beraz, zuet a k o inork nik baino ah al bi d e gehi a g o
baldin bad a u z k a , zerg a tik ez dio era nt z u n ? Ez baitirudi gaiari mod u esk a s e a n eut si dionik. Haler e,
nire ust ez, eran t z u n a baino lehe n, oraindik Kebesi entz u n beh a r zaio, ea hon ek, bere aldetik,
argu di ak e t a ri zer aurp e gir a t z e n dion; horrel a, den b or a pixka bat pas a t u t a , zer era nt z u n g o dugu n
ezt a b ai d a dez a g u n ; gero, entz u n ondor e n , ados dau d el a badiru dit e, arraz oi a em a n g o diegu, et a,
ez bad a u d e , horrel ax e jada argu di a k e t a defe n d a t u k o dugu. Baina ea, Kebes –jarraitu zuen hark–,
es a n ez az u zer zen, bide bat e z, zu aztor at z e n zintu e n a ?
– Esan g o dut, bad a –esa n zuen Kebes e k–. Niri argu di a k e t a oraindik punt u bere a n dago el a
iruditz e n zait, et a aurr eko e t a n aurp e gi r a t z e n genio n akat s ber a dauk al a. Gure arim a itxura
hon e t a r a heldu baino lehe n ere existitz e n zela ez dut hitza jango, mod u guztiz ats e gi n e a n et a,
es at e a gog aik arri ez bad a , nahiko a froga t u t a dago el a ukat uz. Baina gu hil ondor e n ere oraindik
non b ai t existitz e n del a, hori ez zait horrel a iruditz e n. Sim mi a s e n objekzioa ez dut onartz e n , alegi a
arim a ez del a gorp ut z a baino sen d o a g o a et a iraunkorr a g o a ; horiet a n guztiet a n ikara g a r ri
gailentz e n zaiola iruditz e n baitz ait. Ordu a n, zer ez duzu sines t e n oraindik –esa n g o luke
argu di ak e t a k–, gizaki a hildako a n , ahul a g o a den a oraindik existitz e n del a ikust e n duzun e a n ? Ez al
zaizu nahit a e z k o a iruditz e n den b o r a horret a n iraunkorr a g o a den a k biziraut e a ? Honako hon ekiko
azt er ez az u, bad a, hurre n g o a , nik zerb ait egi azkorik ote dioda n . Izan ere, dirudi e n e z , nik ere irudi
bat beh a r dut, Sim mi a s e k bez al a. Niri iruditz e n zait horiek guzti ak es at e n direla, bat ek hildako
ehul e zah ar bati buruz hon ak o arraz oike t a hau esa n g o balu bez al a: gizon a ez del a hil, baizik et a

24. non b ai t onik dago el a , et a frogat z a t hark soine a n zera m a n berak ehu n d u t a k o m a nt u a eskai niko
balu bez al a, onik dago el a et a ez dela hond a t u ; et a, bat ek sinet siko ez balio, gald e t u k o lioke
gizakiar e n edo erabilia et a soine a n era m a n a den ma n t u a r e n gen e r o a ote den iraunkorr a g o a ; et a
bat ek gizaki ar e n a askoz iraunkorr a g o a del a eran t z u t e a n , sinet siko luke frogat u t a dago el a, gizakia,
ordu a n, askoz arraz oi gehi a g o r e ki n dago el a onik, iraup e n gutxia g ok o a den a ez bait a hond a t u .
Baina hau, Sim mi a s, ez da horrel a, nire ust ez. Azter ez az u, bad a, zuk ere nik dioda n a . Edoz ei n e k
ulert uko bailuke hori dioen a k inozok eri a bat esa t e n duel a. Izan ere, ehul e hori, horrel ak o m a nt u
asko gast a t u et a ehu n ondor e n , haie n ondor e n hil zen, asko bazire n ere, bain a azke n e k o a baino
lehe n, nik ust e, et a horre g a tik ez dago bat er e arraz oi gehi a g o gizaki a ma n t u bat baino esk a s a g o a
edo ahul a g o a izat eko. Eta, nire ust ez, irudi horix e ber a legokioke arim ari ere gorpu t z a r e kiko, et a
bat e n bat ek horiei buruz horiex ek berak es a n g o balitu, egoki hitz egit e n duel a irudituko litzaidak e ,
alegi a, arim a iraunkorr a dela, et a gorpu t z a, berriz, ahul a g o a et a iraup e n gutxia g ok o a . Baina
es a n g o luke arim a bakoitz ak gorp ut z asko gast a t z e n dituel a, bat e z ere urte asko bizi bad a –izan
ere, gorpu t z a isuri et a hon d a t u egit e n da, gizaki a oraindik bizi dela; arim a k, aldiz, behi n et a berriro
ehu n t z e n du gast a t u t a k o a–; bain a, haler e, nahit a e z k o a litzat ek e, arim a hiltze a n , hala b e h a r r e z
ber e azke n ehu n a edukitz e a et a bak arrik egon baino lehe n hiltze a, et a arim a hil ondor e n , ordu a n
erak ut siko luke jada gorpu t z a k bere ahult a s u n a r e n izaer a et a, ust eld u t a , azkar des a g e r t u k o
litzat ek e . Ondorioz, oraindik ez du mer ezi, arraz oike t a hori sinet siz gero, gu hil ondor e n , gure
arim a oraindik nonb ai t existituko den konfiant z a izat e a. Izan ere, esa t e n due n a ri zuk diozun a
baino oraindik gehi a g o onart uko balitzaio ere, gur e arim a k gu jaio aurr eko den b or a n ere existitz e n
zirela onart uz, et a ezerk ez duel a era goz t e n , gu hil ondor e n ere, batz u e n arim a k oraindik
existitz e a , et a gero ere bai, et a askot a n jaio et a hiltze a berriro –izan ere, arim a jaiotz a asko
jasat e r ai n o da sen d o izat ez–; bain a horiek guztiak onart u t a ere, jada ezingo litzaioke onart u
arim ak ez duel a jaiotz a ugari e t a n sufritz e n et a ez dela azke n e a n heriotz e t a k o bat e a n guztiz
hiltze n. Baina arim a ri sunt sip e n a dak arkion heriotz a hori et a gorp ut z a r e n des e gi t e hori inork ez
duel a eza g u t z e n es a n g o gen u k e –guret a k o edo n or e n t z a t haut e m a n e z i n a bait a–. Eta hori horrel a
baldin bad a , ez dagokio inori heriotz ar e n aurr e a n konfiantz a edukitz e a , konfiant z a buru g a b e a ez
bad a , arim a guztiz hilezkorr a et a sunt si ezin a del a ezin bad u frogat u behintz a t . Ezin bad u, orde a ,
hiltzer a doa n a nahit a e z izango da beldur, ber e arim a oraingo gorpu t z e tik ban a t z e a n ez ote den
era b a t deus e z t a t u k o.
Horiek hitz egin ondor e n , denok nahig a b e t u gine n, gero elkarri es a n genio n bez al a, izan ere
aurr eko arraz oik et e k gu erab a t konb e n t zit u ondor e n , atz er a nah a s t u et a me sfid a n t z a n mur gildu
gint uzt el a baitzirudi e n, ez bak arrik aurr etik esa n d a k o arraz oik et e n inguru a n , gero esa n g o ziren e n
inguru a n ere bai, bat e r e baliorik gab e k o ep aile ak ote gine n edo auzi a ber a zalantz a g a r ri a ote zen.
Ekekrat e s : Ala jainko ak, Fedon! Barkatz e n dizuet, bai! Niri ere, orain zuri entz ut e a n ,
horrel ak o zerb ait gald e t z e a burur a t u baitz ait: « Zein arraz oike t a ri sinet siko diogu oraindik, bad a ?
Sokrat e s e k zioen arraz oik et a , guztiz konb e n t zi g a r ri a izand a ere, orain zalant z a n erori bait a ». Izan
ere, mod u harriga rri a n harr a p a t z e n nau orain et a beti arraz oik et a horrek, gure arim a har m o ni ar e n
bat dela, et a orain esa n den e a n gogor a ekarri dit, es at e bat e r a k o, lehe n a g o ni ere iritzi horret a k o a
nintz el a. Eta hasi er a n bez al a, berriro era b a t beh a r dut best e arraz oik et a r e n bat, hil den a r e n arim a
ez del a ber ar e ki n bat er a hiltzen konb e n t zit uko nau e n a . Beraz, es a d a z u , Zeus a rr e n !, nola egin zion
kontra Sokrat e s e k arraz oike t a ri? Eta, hura ere, zuek om e n zeun d e t e n bez al a, ezert a n nab a r m e n
nahig a b e t u t a agert u zen ala ez, edo, aitzitik, lasai lagu n d u zion ber e arraz oike t a ri? Azal
iezazkiguz u den a k ah al duzun zeh a t z e n .
Fedon: Bene t a n , Ekekrat e s , Sokrat e s e k askot a n miraz utzi ban a u ere, ez dut inoiz har e n
ondo a n ego n nintz e n hart a n baino gehi a g o miret si. Agian ez da bat e r e bitxia hark es at e k o zerb ait
edukitz e a . Halere, ni, lehe nik, hon e k harritu nindu e n gehi e n hare n g a n : zein ats e gi n, onb e r a et a
begiru n e z hart u zue n gazt e t x o e n argu di ak e t a ; gero, har e n argu di ak e t e k gug a n era gi n d a k o a zein
zorrotz haut e m a n zue n, et a ondor e n , zein ondo sen d a t u gint u e n , et a ihes egind a k o a k et a