1. Phạm Nguyễn Thục Linh 1
LÀNG
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, nhân dân ta vẫn kiên cường
giữ vững từng mảnh đất quê hương đó là do dân ta có một lòng nồng
nàn yêu nước. Điều đó đã ngấm sâu vào máu thịt con người Việt Nam,
tình yêu nước ấy càng dấy lên cháy bỏng khi cùng chung sức đánh đuổi
quân thù. Trong thời kì đầu kháng chiến chống Pháp đã có rất nhiều tác
phẩm văn học nói về đề tài này, tiêu biểu đặc sắc đó là truyện ngắn
“Làng” của Kim Lân. Truyện “Làng” đã được đăng lần đầu tiên trên tạp
chí Văn Nghệ 1948. Kim Lân là nhà văn có sở trường viết về truyện
ngắn, đặc biệt là viết về cảnh sinh hoạt ở làng quê và cảnh ngộ của
những người nông dân. Kim Lân đã khắc họa rất thành công nhân vật
ông Hai. Đấy là một người nông dân chất phác, nhưng có tình yêu làng
xóm, quê hương rất sâu sắc. Khi đã trải qua những biến cố, thử thách,
ông lại càng yêu quê hương mình mãnh liệt hơn.
Trước hết, điều mà người đọc cảm nhận được ở nhân vật ông Hai
đó là tình yêu làng da diết. Tình yêu làng của ông được thể hiện ở cái
tính hay khoe làng của mình. Trước CMT8, khi nhắc đến làng ông Hai
tự hào về cái “sinh phần” của viên quan tổng đốc làng ông, nó nguy
nga, đồ sộ. Không những thế ông còn lấy làm hãnh diện về “con đường
làng trải toàn đá xanh. Trời mưa, trời gió bùn không dính gót. Trong
làng nhà ngói san sát như trên tỉnh.”. Làng Chợ Dầu là nơi tổ tiên ông
sinh cơ lập nghiệp, nơi ông sinh ra và lớn lên. Biết bao tình cảm đã gắn
bó với cảnh vật, với con người nơi mảnh đất yêu dấu ấy. Thế nhưng từ
sau CMT8 trở đi, khi khoe làng, ông chỉ nhắc đến cái chòi thông tin
cao ráo. Những ngày cùng anh em, đồng chí “đào đường, đắp u, xẻ hào,

2. Phạm Nguyễn Thục Linh 2
khuân đá”…. Rõ ràng trong ông đã có sự thay đổi lớn về nhận thức.
Trước đây ông chỉ chú trọng những thứ hào nhoáng, xa hoa, bóng bẩy
bên ngoài. Giờ đây ông cảm thấy vui tự hào vì những điều đơn giản
nhưng có lợi ích cho làng, cho nước. Chỉ qua những chi tiết nhỏ bé thế
thôi, ta cũng đủ thấy rõ tình yêu làng da diết, mãnh liệt, sâu sắc mà ông
đã đặt trọn niềm tin dành cho làng. Những tưởng sẽ không bao giờ có
điều gì có thể làm lung lay tình yêu của ông dành cho làng, thế nhưng
một tình huống hết sức éo le, trớ trêu lại ập đến với ông. Đó là khi ông
hay tin “cả làng chúng nó Việt gian theo Tây”, tin từ một người đàn bà
đi tản cư. Đây thật sự là một cú sốc tinh thần quá lớn đối với ông Hai.
Nghe tin sét đánh ấy, “cổ ông lão nghẹn ắng lại, da mặt tê rân rân”,
“nước mắt cứ giàn ra”, “trằn trọc không sao ngủ được”. Sự đau đớn thể
hiện qua nét mặt, cử chỉ, giọng nói, len cả vào giấc ngủ của ông lão.
Không đau đớn bàng hoàng sao được khi từ trước tới giờ, trong trái tim
ông làng Chợ Dầu là làng kháng chiến, làng anh hùng và cách mạng,
những người dân “ở lại làng, quyết tâm một sống một chết với giặc”.
Thế mà giờ đây tất cả niềm tin, niềm tự hào ấy hoàn toàn sụp đổ. Từ
sau khi biết chuyện làng Việt gian theo Tây, ông như biến thành một
con người khác hẳn, bị chuyện đó ám ảnh trong đầu, ông đâm ra sợ sệt
chỉ cần nghe tiếng “Việt gian, cam-nhông” là ông lại lẩn tránh chỗ
khác. Đã có những lúc, ông Hai chợt nghĩ “hay là quay về làng” điều
khổ tâm, day dứt ấy chứng tỏ, tận sâu thẳm trong tim ông, làng vẫn
thiêng liêng, tình cảm ông dành cho làng vẫn nguyên vẹn. Thật khiến
cho người đọc cảm thấy tội nghiệp, xót xa thay cho nỗi lòng của ông
Hai. Nhưng có vẻ như qua sự thử thách trên, ta mới dần nhận thấy tình
yêu của ông không chỉ dừng ở góc độ làng xóm. Tình yêu làng nâng

3. Phạm Nguyễn Thục Linh 3
dần lên tình yêu nước. Đúng như I-li-a.E-ren-bua đã từng nói: “lòng
yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ quốc”. Điều
đó được khẳng định qua câu nói chắc nịch của ông “làng thì yêu thật
nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù”. Đối với một người yêu làng
da diết như ông để có thể đi đến quyết định ông đã phải đau đớn, dằn
vặt bản thân rất khổ sở. Với ông, làng là máu thịt là nơi chôn rau cắt
rốn, là nơi ông bà tổ tiên bao đời đã làm ăn sinh sống. Vì vậy làng có
một ý nghĩa rất thiêng liêng, quyết định không quay về làng nữa cho
thấy sự kiên quyết trong cách nghĩ và cách sống của ông Hai. Nỗi đau
ấy, ông Hai không biết bày tỏ cùng ai, chỉ thủ thỉ cùng đứa con trai “
nhà ta ở làng Chợ Dầu”, “ ủng hộ cụ Hồ con nhỉ!”. Những lời tâm sự ấy
thực chất là để tự nhủ chính mình, khẳng định lập trường, luôn vững tin
vào cách mạng, mặc dù ông đang phải sống trong hoàn cảnh tủi nhục
như thế. Đến đây, tác giả đã đặt nhân vật vào một tình huống gay gắt
để bộc lộ sâu sắc lòng yêu làng, yêu nước của ông Hai. Người đọc cảm
thấy hạnh phúc, vui lây với nỗi lòng của ông Hai khi hay tin làng Chợ
Dầu theo giặc được cải chính. Hạnh phúc lớn lao đến bất ngờ khiến ông
lão đi đến đâu cũng bô bô: “Tây nó đốt nhà tôi rồi bác ạ. Đốt nhẵn!”,
“Láo! Láo hết! Toàn là sai sự mục đích cả.”. Thật là chưa từng có
chuyện xưa nay nhà bị đốt mà vui mừng đến như thế, ông Hai đã chứng
minh được dân làng Chợ Dầu trong sạch và tấm lòng của ông cũng
trong sáng như gương. Đối với người nông dân, thà họ chịu mất tất cả
chứ nhất định không chịu làm nô lệ, làm Việt gian bán nước. Đó chính
là nét đẹp trong tâm hồn và tính cách của ông Hai. Tình cảm đặc biệt
của ông Hai cũng là tình cảm chung của nhân dân ta lúc bấy giờ, họ sẵn
sàng hi sinh tất cả tài sản, tính mạng cho cách mạng, cho Tổ quốc. Phải

4. Phạm Nguyễn Thục Linh 4
thật sự am hiểu sâu sắc về con người nhất là tâm lí của người nông dân
nên nhà văn Kim Lân mới diễn tả rất đúng tâm trạng nhân vật ông Hai
như vậy. Bằng nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo, với cách thắt nút
thật tự nhiên và gỡ nút thật bất ngờ đã làm cho câu chuyện trở nên kịch
tính, sinh động. Thành công xuất sắc của Kim Lân là việc xây dựng
hình tượng nhân vật ông Hai, tạo tình huống có tính căng thẳng thử
thách nội tâm nhân vật để từ đó bộc lộ tâm trạng, tính cách nhân vật.
Một lão nông chất phác, nghèo khổ, vui tính, thích trò chuyện, ham nói
chữ nhưng tấm lòng dành cho đất nước thì vô cùng sâu đậm và nồng
nàn.
Tóm lại, truyện ngắn “Làng” của Kim Lân là một tác phẩm đặc
sắc. Ông Hai là nhân vật điển hình, biểu tượng rực rỡ, cao đẹp cho
người nông dân trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Hình ảnh ông Hai
chính là hình ảnh chung, là tình cảm chung, tình cảm thật sự của nhân
dân ta trong kháng chiến. Tình cảm gắn bó sâu nặng như máu thịt của
người nông dân dành cho làng quê, từ tình yêu làng mộc mạc, giản dị
được nâng lên thành tình yêu đất nước. Truyện giúp ta hiểu, yêu mến,
khâm phục biết bao những con người nông dân bình dị, chất phác, mà
lại có lòng yêu nước thiết tha, cao cả đến như thế. Phát huy những
phẩm chất tốt đẹp ấy, ngày nay những người nông dân Việt nam họ
chẳng những chăm chỉ, cần cù, hăng say lao động mà họ còn mạnh dạn
áp dụng khoa học kĩ thuật vào sản xuất, khắc phục những khó khăn để
làm giàu cho quê hương, đất nước. Thật đáng quý, đáng tự hào và đáng
để chúng ta mãi trân trọng.