s

3. อาเซียนเปนกรอบความรวมมือทางเศรษฐกิจที่มีความใกลชิด
กับไทยมากที่สุด และจัดเปนตลาดที่สำคัญของไทยตลาดหนึ่งดวยจำนวน
ประชากรกวา 560 ลานคน ปจจุบันอาเซียนใหความสำคัญกับการจัดตั้ง
ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ภายในป 2558 (ค.ศ. 2015) โดยเรงรัดการ
รวมกลุมทางเศรษฐกิจภายในอาเซียนใหมีการเคลื่อนยายสินคา บริการ
การลงทุน แรงงานฝมืออยางเสรี และการเคลื่อนยายเงินทุนที่เสรีมากขึ้น
สมดังเจตนารมณที่ผูนำอาเซียนไดประกาศไวตามปฏิญญาเซบูวาดวยการ
เรงรัดการจัดตั้งประชาคมอาเซียน เมื่อเดือนมกราคม 2550
การศึกษาแนวทางการรวมกลุมทางเศรษฐกิจของอาเซียนจึงเปน
สิ่งสำคัญที่จะชวยสรางความรู ความเขาใจเกี่ยวกับพัฒนาการดานเศรษฐกิจ
ของอาเซียน และแผนงานสำคัญของอาเซียนที่จะตองดำเนินการเพื่อไปสู
เปาหมายการเปนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ซึ่งจะชวยใหทุกภาคสวนที่
เกี่ยวของเตรียมความพรอมและสามารถใชประโยชนจากโอกาสที่มีอยูเดิมและ
ที่กำลังจะเกิดขึ้นในอนาคตอันใกลไดอยางเต็มที่ รวมทั้งสามารถปรับตัวเพื่อ
รองรับกับการเปลี่ยนแปลงที่กำลังจะเกิดขึ้นไดอยางมีประสิทธิภาพ
กรมเจรจาการคาระหวางประเทศหวังเปนอยางยิ่งวา หนังสือเลม
นี้จะเปนประโยชนตอหนวยงานภาครัฐและเอกชน รวมถึงสาธารณชนทั่วไป
ที่จะใชเปนแนวทางประกอบการดำเนินงานในสวนที่เกี่ยวของ และสรางความ
พรอมใหกับทุกทานในการกาวเดินไปพรอมๆ กันสูการเปนประชาคมเศรษฐกิจ
อาเซียนดวยกาวยางที่มั่นคง
กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ
พฤษภาคม 2551

5. ความเปนมา
อาเซียน หรือ สมาคมประชาชาติแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต เปน
องคกรที่กอตั้งขึ้นตามปฏิญญากรุงเทพฯ เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม 2510 มีประเทศ
สมาชิกรวม 10 ประเทศ แบงเปนประเทศสมาชิกอาเซียนเดิม 6 ประเทศ คือ
บรูไน ดารุสซาลาม อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร และไทย และ
ประเทศสมาชิกอาเซียนใหม 4 ประเทศ คือ กัมพูชา ลาว พมา และเวียดนาม
หรือเรียกสั้นๆ วา กลุม CLMV (Cambodia, Laos, Myanmar, Vietnam)
วัตถุประสงคของการกอตั้ง
อาเซียนกอตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงคเริ่มแรกเพื่อสรางสันติภาพใน
ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต อันนำมาซึ่งเสถียรภาพทางการเมือง และ
ความเจริญกาวหนาทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม และเมื่อการคา
ระหวางประเทศในโลกมีแนวโนมกีดกันการคารุนแรงขึ้น ทำใหอาเซียนไดหัน
มามุงเนนกระชับและขยายความรวมมือดานเศรษฐกิจการคาระหวางกันมาก
ขึ้น อยางไรก็ตาม ก็ยังคงไวซึ่งวัตถุประสงคหลัก 3 ประการ ดังนี้
- สงเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมในภูมิภาค
- รักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจและความมั่นคงในภูมิภาค
- ใชเปนเวทีแกไขปญหาความขัดแยงภายในภูมิภาค
6 7

6. อาเซียนครบรอบ 40 ปของการจัดตั้งในวันที่ 8 สิงหาคม 2550
โดยมีคำขวัญที่ตั้งขึ้นจากเวทีการประชุมรัฐมนตรีตางประเทศอาเซียน เมื่อ
เดือนกรกฎาคม 2549 และใชกันทั่วอาเซียน วา “one ASEAN at the heart
of dynamic Asia” ซึ่งแสดงใหเห็นถึงความเปนหนึ่งเดียวของอาเซียน
ทามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงและความทาทายใหมๆ ในภูมิภาค โดยมี
การจัดประกวดตราสัญลักษณการเฉลิมฉลองวาระครบรอบ 40 ป แหง
การกอตั้งอาเซียนภายใต theme ดังกลาวเพื่อใชตราสัญลักษณนี้ทั่วอาเซียน
ตราสัญลักษณการเฉลิมฉลองวาระครบรอบ 40 ป แหงการกอตั้ง
อาเซียน ออกแบบโดย Mr. Haji Othman bin Haji Salleh ซึ่งเปนผูออก
แบบชาวบรูไนฯ
ความหมาย : ผูออกแบบไดอธิบายวา ไดนำตัวเลข 40 เขามาเปน
สวนหนึ่งของสัญลักษณ โดยออกแบบเลข 4 ไขวกันเปนรูปหัวใจ สะทอนถึง
ความกลมกลืนความกาวหนาและการพัฒนาอยางไมหยุดยั้ง รูปหัวใจยัง
แสดงออกถึงภาพของการเปนประชาคมอาเซียนที่มีความเอื้ออาทรและแบงปน
อีกทั้งไดนำสีของอาเซียนไดแกสีน้ำเงิน(สันติภาพ,เสถียรภาพ)สีแดง(พลวัตร),
สีขาว (ความบริสุทธิ์) และสีเหลือง (ความเจริญรุงเรือง) และตราสัญลักษณ
ของอาเซียน เพื่อสะทอนถึงจุดมุงหมายและคุณคาพื้นฐานของอาเซียน
ตลอดจนแสดงถึงความมุงมั่นของอาเซียนที่จะรวมตัวเปนประชาคมเดียวกัน
“ที่จะเปนไป…”
ตลอดระยะเวลาที่ผานมาการดำเนินงานความรวมมือดานเศรษฐกิจ
ของอาเซียนมีความคืบหนามาตามลำดับ ไมวาจะเปนการจัดทำเขตการคาเสรี
อาเซียนซึ่งเริ่มดำเนินการตั้งแตป 2535 การเจรจาเพื่อเปดตลาดการคาบริการ
และการลงทุนในภูมิภาค จนถึงปจจุบัน ผูนำอาเซียนไดมุงใหความสำคัญกับ
การดำเนินการเพื่อนำไปสูการเปนประชาคมอาเซียน หรือ ภายในป 2558
(ค.ศ. 2015) ซึ่งเร็วขึ้นกวากำหนดการเดิมที่ผูนำอาเซียนไดเคยประกาศแสดง
เจตนารมณไวตามแถลงการณบาหลี ถึง 5 ป
ประชาคมอาเซียน (ASEAN Community: AC) ประกอบไป
ดวย 3 เสาหลักคือ ประชาคมความมั่นคงอาเซียน ประชาคมเศรษฐกิจ
อาเซียน และประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน โดยมีกฎบัตรอาเซียน
(ASEAN Charter) เปนกรอบหรือพื้นฐานทางกฎหมายรองรับ ซึ่งจะสราง
กฎเกณฑสำหรับองคกรอาเซียนใหสมาชิกมีพันธกรณีที่จะตองปฏิบัติตาม
(Legal Binding)
ในสวนของประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economic
Community: AEC) ซึ่งเปนเสาหลักที่จะเปนพลังขับเคลื่อนใหเกิดการรวมตัว
ทางเศรษฐกิจของอาเซียน ภายในป 2558 เพื่อนำไปสูการเปนตลาดและฐาน
การผลิตรวมกัน (Single Market and Single Production base) และจะมี
การเคลื่อนยายสินคา บริการ การลงทุน เงินลงทุน และแรงงานฝมืออยาง
เสรี รวมทั้งผูบริโภคสามารถเลือกสรรสินคา/บริการไดอยางหลากหลายภายใน
ภูมิภาค และสามารถเดินทางในอาเซียนไดอยางสะดวกและเสรีมากยิ่งขึ้น
ซึ่งนับเปนความทาทายที่สำคัญของอาเซียนที่จะตองรวมแรงรวมใจและ
ชวยกันนำพาอาเซียนไปสูเปาหมายที่ตั้งไว
8 9

7. ความสำเร็จในชวงที่ผานมา:
“AFTA (1992)…เขตการคาเสรีอาเซียน”
ความรวมมือทางเศรษฐกิจที่ชัดเจนของอาเซียนไดเริ่มขึ้นในป 2535
เมื่อผูนำอาเซียนไดลงนามกรอบความตกลงแมบทวาดวยการขยายความรวม
มือทางเศรษฐกิจของอาเซียน (Framework Agreement on Enhancing
ASEAN Economic Cooperation) และรัฐมนตรีเศรษฐกิจอาเซียนลงนาม
ความตกลงวาดวยการใชอัตราภาษีพิเศษที่เทากันสำหรับเขตการคาเสรี
อาเซียน [Agreement on the Common Effective Preferential Tariff
(CEPT) Scheme for the ASEAN Free Trade Area (AFTA)] เปน
การประกาศเริ่มตนการจัดตั้งเขตการคาเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade
Area : AFTA) ครอบคลุมสินคาอุตสาหกรรม เกษตรแปรรูป และสินคาเกษตร
ไมแปรรูป โดยมีความยืดหยุนใหแกสินคาออนไหวได
10 11

8. เปาหมายการลดภาษีภายใตอาฟตา
“AFAS (1995)…ความตกลงดานการคาบริการของอาเซียน”
สมาชิกอาเซียนไดเล็งเห็นถึงความสำคัญของการคาบริการ ซึ่งมี
บทบาทสำคัญตอเศรษฐกิจมากขึ้นอยางตอเนื่อง จึงไดรวมกันจัดทำและลงนาม
ยอมรับ “กรอบความตกลงวาดวยบริการของอาเซียน (ASEAN Framework
Agreement on Services: AFAS)” เมื่อเดือนธันวาคม 2538 และมีผลบังคับ
ใชเมื่อป 2539 โดยมีวัตถุประสงคเพื่อ
1) ขยายความรวมมือในการคาบริการบางสาขาที่ชวยเพิ่มความ
สามารถในการแขงขันใหสมาชิกอาเซียนมากขึ้น
2) ลดอุปสรรคการคาบริการระหวางสมาชิก
3) เปดตลาดการคาบริการระหวางกลุมใหมากขึ้น โดยมีเปาหมาย
ที่จะเปดเสรีอยางเต็มที่ในป 2558 (ค.ศ.2015)
เงื่อนไขการไดรับสิทธิประโยชนอาฟตา
1. ตองเปนสินคาที่อยูในบัญชีลดภาษีหรือ Inclusion List (IL) ของ
ทั้งประเทศผูสงออกและนำเขา
2. เปนสินคาที่มีการผลิตในอาเซียนประเทศใดประเทศหนึ่งหรือ
มากกวาหนึ่งประเทศ (ASEAN Content) รวมกันแลวคิดเปนมูลคา
อยางนอยรอยละ 40 ของมูลคาสินคา (แตกอน อาเซียนเคยกำหนด
วาสินคาจากประเทศสมาชิกอาเซียนใดประเทศหนึ่งจะไดรับสิทธิ
ประโยชนอาฟตาเมื่อสงออกไปยังประเทศสมาชิกอาเซียนอีก
ประเทศหนึ่ง ก็ตอเมื่อสินคานั้นมีสัดสวนการผลิต (local content)
ภายในประเทศสมาชิกผูสงออกไมต่ำกวารอยละ 40 ตอมาอาเซียน
ไดผอนคลายขอกำหนดดังกลาว โดยนำกฎวาดวยแหลงกำเนิดสินคา
แบบสะสมบางสวน (Partial Cumulation) มาใช (สัดสวนขั้นต่ำ
รอยละ 20) ตัวอยางเชน เวียดนามสงสินคาที่มี local content 20%
มาไทย เวียดนามจะไมรับสิทธิประโยชนอาฟตาจากไทย แตไทย
สามารถนำสินคาดังกลาวของเวียดนามมาใส local content ของ
ไทยเพิ่ม หากเพิ่มจนถึง 40% และสงออกไปประเทศสมาชิกอาเซียน
อื่น ไทยก็จะไดรับสิทธิประโยชนภายใตกรอบอาฟตา)
3. ลาสุดอาเซียนไดเริ่มนำกฎการแปลงสภาพอยางเพียงพอ(Substantial
Transformation) มาใช กลาวคือ สินคาที่แปรรูปไปจากวัตถุดิบอยาง
มาก โดยในกรณีที่มีประเทศที่เกี่ยวของกับการผลิตมากกวาหนึ่ง
ประเทศจะถือวาสินคานั้นมีแหลงกำเนิดจากประเทศสุดทายที่มีการ
เปลี่ยนแปลงอยางมากเกิดขึ้น โดยพิจารณาจากการเปลี่ยนพิกัด
ศุลกากร โดยนำมาใชกับสินคาบางประเภทแลว ไดแก สิ่งทอและ
เครื่องนุงหม แปงขาวสาลี ผลิตภัณฑไม ผลิตภัณฑอลูมิเนียม และ
เหล็ก เปนตน
12 13

9. นอกเหนือจากการเปดตลาดการคาบริการในกรอบ AFAS แลว
สมาชิกอาเซียนยังตองเรงรัดเปดตลาดในสาขาบริการที่เปนสาขาบริการสำคัญ
(Priority Sectors) 5 สาขา ไดแก สาขาโทรคมนาคมและเทคโนโลยี
สารสนเทศ สาขาสุขภาพ สาขาการทองเที่ยว และสาขาการบิน ภายใน
ป 2553 (ค.ศ. 2010) สาขาบริการโลจิสติกส ภายในป 2556 (ค.ศ. 2013)
และเปดเสรีบริการสาขาอื่นๆ ทุกสาขา (non priority sectors) ภายใน
ป 2558 (ค.ศ. 2015)
“AIA (1998)…เขตการลงทุนอาเซียน”
อาเซียนไดลงนามกรอบความตกลงวาดวยเขตการลงทุนอาเซียน
(Framework Agreement on the ASEAN Investment Area: AIA)
ในป 2541 (ค.ศ. 1998) โดยมีวัตถุประสงคเพื่อใหอาเซียนเปนแหลงดึงดูด
การลงทุน ทั้งจากภายในและภายนอกอาเซียน และมีบรรยากาศการลงทุน
ที่เสรีและโปรงใส ทั้งนี้ จะครอบคลุมเฉพาะการลงทุนโดยตรงในสาขาการผลิต
เกษตร ประมง ปาไม เหมืองแร และบริการที่เกี่ยวของกับ 5 สาขาดังกลาว
(servicesincidental)แตไมรวมการลงทุนในหลักทรัพย(PortfolioInvestment)
เปาหมาย
อาเซียนเดิม 6 ประเทศ มีเปาหมายเปดเสรีการลงทุนและใหการ
ประติบัติเยี่ยงคนชาติแกนักลงทุนอาเซียน ภายในป ค.ศ. 2010 และสำหรับ
ประเทศสมาชิกอาเซียนใหม (CLMV) ภายในป ค.ศ. 2015
หลักการสำคัญของ AFAS
- สมาชิกทุกประเทศตองเขารวมการเจรจาเปนรอบๆ ละ 3 ป ซึ่ง
ภายหลังไดลดลงเหลือรอบละ 2 ป แทน เพื่อทยอยผูกพันการ
เปดตลาดใหมากขึ้นทั้งสาขา (sector) และรูปแบบการใหบริการ
(mode of supply) รวมถึงลดขอจำกัดที่เปนอุปสรรคตอผูให
บริการในกลุมสมาชิก
- แตละประเทศยังมีสิทธิในการออกกฎระเบียบภายในประเทศ
ของตนเพื่อกำกับดูแลธุรกิจบริการใหมีคุณภาพได
- สมาชิกอาเซียนตองเปดตลาดธุรกิจบริการใหแกกันมากกวาที่
แตละประเทศไดมีขอตกลงไวกับองคการการคาโลก (WTO)
ที่ผานมามีการเจรจาไปแลว 4 รอบ โดยการเจรจาสองรอบแรก
(2539-2541 และ 2542-2544) มุงเนนการเปดเสรีใน 7 สาขาบริการ คือ
สาขาการเงิน การขนสงทางทะเล การขนสงทางอากาศ การสื่อสาร
โทรคมนาคม การทองเที่ยว การกอสราง และสาขาบริการธุรกิจ ตอมาใน
การเจรจารอบที่ 3 (2545-2547) และรอบที่ 4 (2548-2549) ไดมีการขยาย
ขอบเขตการเจรจาเปดเสรีใหรวมทุกสาขาบริการ และนอกเหนือจากการเปด
ตลาดรวมใน 7 สาขา ขางตนแลว ยังไดริเริ่มวิธีเจรจาเปดตลาดการคาบริการ
ตามหลักการ ASEAN-X ดวย กลาวคือ ประเทศสมาชิกตั้งแต 2 ประเทศ
ขึ้นไปที่มีความพรอมจะเปดเสรีสาขาบริการใดใหแกกันมากขึ้นก็สามารถ
กระทำกอนได และเมื่อประเทศอื่นมีความพรอมจึงคอยเขามารวม โดยหวัง
วาวิธีนี้จะชวยใหการเปดตลาดเปนไปดวยความรวดเร็วมากขึ้น
ขณะนี้ อยูระหวางการเจรจารอบที่ 5 (1 มกราคม 2550 - 31
ธันวาคม 2551) โดยในหลักการจะมีการขยายจำนวนประเภทธุรกิจในแตละ
สาขาบริการเพื่อเปดตลาดระหวางสมาชิกใหมากกวารอบที่ผานมา พรอมทั้ง
เปดตลาดในเชิงลึกใหมากขึ้น โดยการเจรจารอบตอไปจะเปนการเจรจารอบ
ที่ 6 ระหวางป 2552-2553 และใหมีการเจรจาเปนรอบๆ ตอไปจนบรรลุ
เปาหมายการเปดตลาดในป 2558
14 15

10. “AICO (1996)…ความรวมมือดานอุตสาหกรรมของอาเซียน”
ความรวมมือภายใตโครงการ AICO (ASEAN Industrial
Cooperation: AICO) มีวัตถุประสงคเพื่อเพิ่มศักยภาพในการผลิตสินคา
อุตสาหกรรมของอาเซียน และสนับสนุนการแบงการผลิตภายในอาเซียน รวม
ถึงการใชวัตถุดิบภายในภูมิภาค
เงื่อนไขการดำเนินการ
1) ผูประกอบการอยางนอย 1 รายในประเทศอาเซียนประเทศหนึ่ง
รวมมือกับผูประกอบการ อีกอยางนอย 1 ราย ในอีกประเทศ
อาเซียนหนึ่ง (สามารถมีประเทศที่เขารวมโครงการไดมากกวา
2 ประเทศ) ยื่นคำรองขอรับสิทธิประโยชนภายใต AICO ตอ
หนวยงานที่แตละประเทศกำหนด ซึ่งในสวนของไทย คือ สำนักงาน
เศรษฐกิจอุตสาหกรรม
2) ตองมีหุนคนชาติที่บริษัทนั้นตั้งอยูอยางนอยรอยละ 30
3) ตองชี้แจงเหตุผลวาจะรวมมือกันอยางไร
สิทธิประโยชน
1) ในป 2548 สินคาและวัตถุดิบที่ใชในการผลิตภายใตโครงการ
AICO เสียภาษีนำเขาในอัตรารอยละ 0
2) สินคานั้นไดรับการยอมรับเสมือนเปนสินคาที่ผลิตในประเทศ
3) สามารถขอรับสิทธิประโยชนที่มิใชภาษีไดตามหลักเกณฑและ
เงื่อนไขของประเทศที่ใหสิทธิประโยชน
4) ไมถูกจำกัดดวยระบบโควตาหรือมาตรการกีดกันทางการคาที่
มิใชภาษี
หลักการที่สำคัญภายใต AIA
1) หลักการประติบัติเยี่ยงคนชาติ (National Treatment: NT)
หมายถึง ประเทศสมาชิกจะตองใหการ ปฏิบัติตอนักลงทุน
อาเซียนเทาเทียมกับที่ปฏิบัติตอนักลงทุนที่เปนคนชาติตน ทั้งนี้
นักลงทุนอาเซียนหมายถึง บุคคลธรรมดาที่เปนคนชาติ
(national) ของประเทศสมาชิกอาเซียน หรือ นิติบุคคลใดของ
ประเทศสมาชิกอาเซียนที่ลงทุนในประเทศสมาชิกอื่น โดยมี
สัดสวนการถือหุนของคนชาติอาเซียนรวมกันแลวอยางนอย
ที่สุดเทากับสัดสวนขั้นต่ำที่กำหนดใหเปนหุนคนชาติ และสัดสวน
การถือหุนประเภทอื่นตามที่กำหนดไวในกฎหมายภายในและ
นโยบายของชาติที่มีการพิมพเผยแพรของประเทศที่รับการลงทุน
ในสวนที่เกี่ยวของกับการลงทุนนั้นๆ
2) หลักการวาดวยการเปดตลาด (Opening-up of industries)
หมายถึง ประเทศสมาชิกจะตองเปดเสรีทุกอุตสาหกรรมแก
นักลงทุนสัญชาติอาเซียน แตมีขอยกเวนได โดยประเทศ
สมาชิกจะตองยื่นรายการประเภทกิจการที่ขอยกเวนชั่วคราว
(Temporary Exclusion List :TEL) และรายการประเภทกิจการ
ที่มีความออนไหว (Sensitive List: SL) ได แตตองมีการทบทวน
เพื่อยกเลิกรายการดังกลาว
อาเซียนอยูระหวางพิจารณาทบทวนกรอบความตกลง AIA ใหเปน
ความตกลงที่มีความครอบคลุมมากขึ้น (comprehensive) โดยจะรวมกรอบ
ความตกลง AIA เดิมเขากับความตกลงเพื่อสงเสริมและคุมครองการลงทุน
(The ASEAN Agreement for the Promotion and Protection of
Investments) ป 2530 (ค.ศ. 1987) เพื่อปรับปรุงใหเปนความตกลงที่
เอื้อตอการดึงดูดการลงทุนโดยตรง (FDI) จากตางประเทศ
16 17

11. ทำอยางไรเมื่อเกิดขอพิพาทระหวางประเทศสมาชิก?
กระบวนการระงับขอพิพาทใหมของอาเซียน…
อาเซียนไดปรับปรุงกลไกการระงับขอพิพาทเดิมที่มีอยูใหมีความ
ชัดเจนมากขึ้น โดยรัฐมนตรีเศรษฐกิจอาเซียน (AEM) ไดลงนามในพิธีสาร
วาดวยกลไกการระงับขอพิพาทของอาเซียนฉบับใหม (ASEAN Protocol on
Enhanced Dispute Settlement Mechanism) ไปเมื่อเดือนพฤศจิกายน
2547 ที่ประเทศลาว
ประเทศสมาชิกอาเซียนมีสิทธิใชกระบวนการระงับขอพิพาทใหม
ของอาเซียนได เมื่อเห็นวาประเทศสมาชิกอื่นใชมาตรการที่ขัดตอความ
ตกลงของอาเซียน โดยในขั้นแรก สามารถขอหารือกับประเทศสมาชิกคูกรณี
หากไมสามารถตกลงกันได ในขั้นตอไป ก็สามารถขอจัดตั้งคณะผูพิจารณา
(panel) เพื่อพิจารณาตัดสินคดี ซึ่งถาหากคำตัดสินของคณะ ผูพิจารณายัง
ไมเปนที่พอใจ ประเทศที่เปนฝายโจทยก็สามารถยื่นอุทธรณคำตัดสินของ
คณะผูพิจารณาได โดยใหองคกรอุทธรณ (appellate body) เปนผูพิจารณา
ประเทศสมาชิกที่เปนฝายแพคดีตองปฏิบัติตามคำตัดสินของคณะผูพิจารณา
หรือองคกรอุทธรณ อีกทั้งยังตองเปนผูออกคาใชจายในการพิจารณาคดีดวย
ทั้งนี้ การดำเนินงานในแตละขั้นตอนไดมีกรอบเวลากำหนดไวอยางชัดเจน
แตรวมทั้งสิ้นแลวตองไมเกิน 445 วัน
18 19

12. ระบบการระงับขอพิพาทอื่น ๆ ของอาเซียน…
นอกจากนั้น อาเซียนยังไดปรับปรุงกลไกการดำเนินงานใหมีระบบ
การระงับขอพิพาทอื่น ทั้งในลักษณะของการใหคำปรึกษาหารือและชี้แนะแนว
ทางแกไขปญหา ดังนี้
1. จัดตั้งหนวยงานดานกฎหมาย (ASEAN Legal Unit) ขึ้น ณ
สำนักเลขาธิการอาเซียน กรุงจาการตา ประเทศอินโดนีเซีย เพื่อ
ใหคำปรึกษาหารือและการตีความกฎหมายและความตกลง/
พิธีสารฉบับตาง ๆ ของอาเซียน
2. จัดตั้งหนวยงานกำกับดูแลแกไขปญหาการคาและการลงทุนของ
อาเซียนทางอินเตอรเน็ต (ASEAN Consultations to Solve
Trade and Investment Related Issues - ACT) เพื่อชวย
แกไขปญหาการคาและการลงทุนของประเทศสมาชิกอาเซียน
โดยใชวิธีการติดตอประสานงานทางอินเตอรเน็ต เปนการลด
ขั้นตอนและระยะเวลาดำเนินการเพื่อแกไขปญหาใหลุลวง โดย
NationalAFTAUnitของไทยคือกรมเจรจาการคาระหวางประเทศ
กระทรวงพาณิชย ซึ่งรับผิดชอบในฐานะเปน ACT Focal Point
และติดตอไดที่ thailand_act@dtn.go.th
3. จัดตั้งคณะผูติดตามและตรวจสอบการดำเนินงานของอาเซียน
(ASEAN Compliance Body - ACB) เพื่อกำกับดูแลให
ประเทศสมาชิกปฏิบัติตามพันธกรณีตางๆ ที่มีอยูอยางจริงจัง
โดยสมาชิกอาเซียนมีสิทธิแตงตั้งผูแทน ACB ไดประเทศ
ละ 1 คน สำหรับไทย ไดแตงตั้งอธิบดีกรมเจรจาการคาระหวาง
ประเทศเปนผูแทนใน ACB
20 21

13. วิวัฒนาการสำคัญของการรวมกลุมทางเศรษฐกิจของอาเซียน:
พัฒนาการในดานแนวคิดการรวมกลุมทางเศรษฐกิจของอาเซียน
ไดเกิดขึ้นอยางชัดเจนในการประชุมสุดยอดอาเซียน ครั้งที่ 8 เมื่อวันที่ 4
พฤศจิกายน 2545 ณ กรุงพนมเปญ ประเทศกัมพูชา ที่ผูนำอาเซียนได
เห็นชอบใหอาเซียนกำหนดทิศทางการดำเนินงานเพื่อไปสูเปาหมายที่
ชัดเจน ไดแก การเปนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ซึ่งอาจเปนไปในทำนอง
เดียวกับประชาคมเศรษฐกิจยุโรปในระยะเริ่มตน โดยมีลำดับพัฒนาการ
ที่สำคัญ ดังนี้
22 23

14. ป การดำเนินการ
2546 - ผูนำอาเซียนประกาศแถลงการณ Bali Concord II เห็น
ชอบที่จะจัดตั้งประชาคมอาเซียน (ASEAN Community)
ซึ่งประกอบดวย 3 เสาหลัก ไดแก ความมั่นคง เศรษฐกิจ
สังคมและวัฒนธรรม ภายในป ค.ศ. 2020
2547 - ผูนำอาเซียนไดลงนามในกรอบความตกลงวาดวยการรวม
กลุมสาขาสำคัญของอาเซียนและรัฐมนตรีเศรษฐกิจ
อาเซียนไดลงนามในพิธีสารรายฉบับ รวม 11 ฉบับ
ซึ่งมี Roadmap เพื่อการรวมกลุมสาขาสำคัญเปน
ภาคผนวก โดยมีวัตถุประสงคเพื่อนำรองการรวมกลุมทาง
เศรษฐกิจใน 11 สาขาสำคัญกอน (เกษตร/ ประมง/
ผลิตภัณฑไม/ ผลิตภัณฑยาง/ สิ่งทอและเครื่องนุงหม/
ยานยนต/ อิเล็กทรอนิกส/ สุขภาพ/ เทคโนโลยีสารสนเทศ/
การทองเที่ยว/ การบิน)
2548 - เจาหนาที่อาวุโสดานเศรษฐกิจอาเซียนพิจารณาทบทวน
ปรับปรุงแผนงานการรวมกลุมสาขาสำคัญของอาเซียนใน
ระยะที่ 2 เพื่อปรับปรุงมาตรการตางๆ ใหมีประสิทธิภาพ
และรวมขอเสนอของภาคเอกชน
2549 - รัฐมนตรีเศรษฐกิจอาเซียนลงนามในกรอบความตกลงวา
ดวยการรวมกลุมสาขาสำคัญของอาเซียน และพิธีสารวา
ดวยการรวมกลุมสาขาสำคัญ (ฉบับแกไข)
ม.ค. 2550 - ผูนำอาเซียนไดลงนามในปฏิญญาเซบูวาดวยการเรงรัด
การจัดตั้งประชาคมอาเซียนภายในป ค.ศ. 2015 เพื่อ
เรงรัดเปาหมายการจัดตั้งประชาคมอาเซียนใหเร็วขึ้นอีก
5 ป จากเดิมที่กำหนดไวในป ค.ศ. 2020
ป การดำเนินการ
- ผูนำอาเซียนไดลงนามในปฏิญญาเซบูวาดวยแผน
แมบทสำหรับกฎบัตรอาเซียน เพื่อสรางนิติฐานะให
อาเซียนและปรับปรุงกลไก/กระบวนการดำเนินงานภายใน
ของอาเซียน เพื่อรองรับการเปนประชาคมอาเซียน
ส.ค. 2550 - รัฐมนตรีเศรษฐกิจอาเซียนไดลงนามในพิธีสารวาดวยการ
รวมกลุมสาขาโลจิสติกสของอาเซียน โดยมี Roadmap
เพื่อการรวมกลุมสาขาโลจิสติกสเปนภาคผนวก ซึ่งจะเปน
สาขาสำคัญลำดับที่ 12 ที่อาเซียนจะเรงรัดการรวมกลุม
ใหแลวเสร็จโดยเร็ว
พ.ย. 2550 - ผูนำอาเซียนลงนามในปฏิญญาวาดวยแผนงานการจัดตั้ง
ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ซึ่งมีแผนการดำเนินงาน
(AEC Blueprint) และตารางเวลาดำเนินงาน (Strategic
Schedule) เปนเอกสารผนวก โดยมีวัตถุประสงคเพื่อ
สรางอาเซียนใหเปนตลาดและฐานการผลิตเดียว เพิ่มขีด
ความสามารถในการแขงขัน ลดชองวางการพัฒนา
ระหวางประเทศสมาชิก และสงเสริมการรวมตัวของ
อาเซียนเขากับประชาคมโลก
24 25

15. แนวทางนำรองสูการเปนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน:
“การเรงรัดการรวมกลุม 12 สาขาสำคัญของอาเซียน”
แนวทางการนำรองการรวมกลุมทางเศรษฐกิจเริ่มตนจากการ
ทดลองเรงรัดการรวมกลุมใน 12 สาขาสำคัญของอาเซียน (12 Priority
Integration Sectors) มีวัตถุประสงคเพื่อสงเสริมใหเกิดการเคลื่อนยายสินคา
และบริการในสาขาตางๆ ดังกลาวไดอยางเสรี และสรางการรวมกลุมในดาน
การผลิตและการจัดซื้อวัตถุดิบ เพื่อสงเสริมการเปนฐานการผลิตรวมของ
อาเซียน และมีการใชทรัพยากรตางๆ ไดอยางมีประสิทธิภาพ
การดำเนินการ
กำหนดประเทศผูประสานงานหลัก (Country Coordinators) ในแต
ละสาขา ดังนี้
26 27

16. 3. การปรับปรุงกฎวาดวยแหลงกำเนิดสินคาใหมีความโปรงใส มี
มาตรฐานที่เปนสากลและอำนวยความสะดวกใหแกภาคเอกชน
มากขึ้น ขณะนี้ นอกเหนือจากกฎ 40% value-added content
แลว อาเซียนไดพัฒนาการคิดแหลงกำเนิดสินคาโดยวิธีแปรสภาพ
อยางเพียงพอ (substantial transformation) เพื่อเปนทางเลือก
ในการคำนวณแหลงกำเนิดสินคาใหกับสินคาสิ่งทอ อลูมิเนียม
เหล็กและผลิตภัณฑไมแลวและไดเริ่มใชวิธีการคิดคำนวณแหลง
กำเนิดสินคาแบบสะสมบางสวน (Partial Cumulation ROO)
เพื่อใหการคำนวณสัดสวนวัตถุดิบที่ใชในการผลิตมีความยืดหยุน
มากขึ้น โดยสินคาที่มีสัดสวนการผลิตภายในขั้นต่ำรอยละ 20
สามารถนำมานับรวมในการคิดแหลงกำเนิดสินคาแบบสะสมของ
อาเซียนได เพื่อรับสิทธิประโยชนภายใตอาฟตา
4. การคาบริการ อาเซียนไดเห็นชอบเปาหมายการเปดเสรี
สาขาบริการสำคัญ 5 สาขา (Priority Services Sectors) ไดแก
สาขาการทองเที่ยว เทคโนโลยีสารสนเทศ สาขาสุขภาพ และ
สาขาการบิน ภายในป ค.ศ. 2010 สาขาโลจิสติกส ภายใน
ป ค.ศ. 2013 สำหรับสาขาบริการอื่นๆ ไดกำหนดเปาหมายไว
ภายในป ค.ศ. 2015 ซึ่งจะตองเรงเจรจาและจัดทำขอผูกพันในการ
เปดตลาดในแตละรอบของการเจรจาทั้งในดานการเขาสูตลาด
(Market Access) และการใหการประติบัติเยี่ยงคนชาติ
(National Treatment: NT) ซึ่งไดสรุปผลการเจรจารอบที่ 4
(ป 2548-2549) และจัดทำขอผูกพันการเปดตลาดการคาบริการ
ชุดที่ 5*
ซึ่งรัฐมนตรีเศรษฐกิจอาเซียนไดลงนามพิธีสารอนุวัติ
ความสำคัญของการรวมกลุม 12 สาขา
จากขอมูลสถิติการคาที่ผานมา มูลคาการคาของไทยกับอาเซียน
สำหรับสินคาที่อยูภายใตแผนงานการรวมกลุมทางเศรษฐกิจ มีมูลคากวา
รอยละ 50 ของมูลคาการคาทั้งหมดของไทยกับอาเซียน ดังนั้น จึงเปนโอกาส
สำคัญที่ไทยจะตองเรงพัฒนาศักยภาพและขีดความสามารถในดานการสงออก
โดยเฉพาะในสาขาที่ไทยมีความพรอมและมีขีดความสามารถในการแขงขันสูง
อยางเชน สาขาผลิตภัณฑอาหาร ผลิตภัณฑยานยนต ผลิตภัณฑอิเล็กทรอนิกส
รวมถึงสาขาบริการ อาทิ สาขาการทองเที่ยว การบริการสาขาสุขภาพ และ
สาขาเทคโนโลยีสารสนเทศ เปนตน เพื่อใชประโยชนจากการรวมกลุมสาขา
สำคัญของอาเซียนไดอยางเต็มที่
แผนงานภายใตการรวมกลุม 12 สาขาสำคัญของอาเซียน
1. การเรงขจัดภาษีสินคาใน 9 สาขาหลัก*
(เกษตร/ ประมง/ ไม/
ยาง/ สิ่งทอ/ ยานยนต/ อิเล็กทรอนิกส/ เทคโนโลยีสารสนเทศ/
สาขาสุขภาพ) ใหเร็วขึ้นจากกรอบอาฟตา อีก 3 ป ดังนี้
2. การขจัดมาตรการที่มิใชภาษี อาเซียนไดจัดทำหลักเกณฑ
(criteria) การจำแนกมาตรการที่มิใชภาษีของประเทศสมาชิก
แลว ซึ่งใชพื้นฐานหลักเกณฑการจำแนกตาม WTO และได
เห็นชอบแผนงานการขจัดมาตรการที่มิใชภาษี (Work
Programme on elimination of NTBs) ซึ่งประเทศสมาชิก
อาเซียนเดิม 5 ประเทศมีกำหนดที่จะขจัดมาตรการที่มิใชภาษี
ทั้งหมดภายในป ค.ศ. 2010 สำหรับประเทศฟลิปปนสภายใน
ป ค.ศ. 2012 และประเทศ CLMV ภายในป ค.ศ. 2015
*
สินคาที่จะเรงลดภาษีใน 9 สาขาสำคัญมีจำนวนทั้งสิ้น 4,272 รายการ โดยประเทศสมาชิกสามารถ
ยกเวนรายการสินคาที่ไมพรอมเรงลดภาษี (Negative List) ไดไมเกินรอยละ 15 ของจำนวนรายการ
สินคาทั้งหมด
*
สาขาบริการที่ไทยเสนอเปดตลาดเพิ่มเติมภายใตขอผูกพันชุดที่ 5 ประกอบดวย การรักษาในโรงพยาบาล
(ทั้งคนไขนอกและคนไขใน) บริการที่พักประเภท โมเตล และศูนยที่พักแบบตางๆ การติดตั้งวางระบบ
คอมพิวเตอร การประมวลผลขอมูล บริการโทรเลข โทรสาร บริการโทรคมนาคมเสริม เชน Electronic
mail, voice mail บริการดานการแปล และบริการตรวจเรือเพื่อออกใบสำคัญรับรอง ทั้งนี้ เงื่อนไข
การเปดตลาดยังคงอยูภายใตกรอบกฎหมายไทยที่กำหนดในปจจุบัน
28 29

17. ขอผูกพันชุดที่ 5 เมื่อวันที่ 8 ธันวาคม 2549 ณ เมืองเซบู
ประเทศฟลิปปนส ขณะนี้ อยูระหวางการเจรจารอบที่ 5
(ป 2550-2551) โดยไดจัดทำขอผูกพันการเปดตลาดชุดที่ 6
ซึ่งเปนการปรับปรุงขอเสนอการเปดตลาดในขอผูกพันชุดที่ 5
แลวเสร็จ และไดมีการลงนามใชสารอนุวัติขอผูกพันชุดที่ 6
ดังกลาวเมื่อวันที่ 19 พฤศจิกายน 2550 ณ ประเทศสิงคโปร
5. การลงทุน สงเสริมการลงทุนภายในภูมิภาคโดยการรวมลงทุน
ในสาขาอุตสาหกรรมที่มีศักยภาพ และสรางเครือขายดานการ
ลงทุนของอาเซียน ซึ่งขณะนี้ ไดจัดทำรายชื่อเขตสงเสริมการ
ลงทุนพิเศษ และเขตนิคมอุตสาหกรรมในอาเซียนแลวเพื่อให
เกิดการเชื่อมโยงดานการผลิตและการใชวัตถุดิบภายในภูมิภาค
6. การอำนวยความสะดวกดานพิธีการดานศุลกากร อาเซียนได
จัดทำความตกลงวาดวยการอำนวยความสะดวกดานศุลกากร
ดวยระบบอิเล็กทรอนิกส ณ จุดเดียว เมื่อป 2548 ซึ่งกำหนด
ใหประเทศสมาชิกอาเซียนเดิม 6 ประเทศพัฒนาระบบ
National Single Window ใหแลวเสร็จภายในป 2551 และ
ประเทศ CLMV ภายในป 2555 เพื่อเชื่อมโยงเปนระบบ
ASEAN Single Window ตอไป ซึ่งไทยและฟลิปปนสไดเริ่ม
โครงการนำรองการอำนวยความสะดวกดานศุลกากรดวย
ระบบอิเล็กทรอนิกส ณ จุดเดียว เมื่อป 2549 โดยทดลอง
ใชกับใบขนสินคาขาออกและแบบฟอรม D กอน เพื่อให
ผูประกอบการสามารถยื่นเอกสารและขอมูลที่เกี่ยวของกับ
การนำเขา-สงออก ณ จุดเดียว โดยกรมศุลกากรสามารถตัดสินใจ
ในการตรวจปลอยสินคาไดในคราวเดียว
7. การพัฒนามาตรฐานและความสอดคลองของผลิตภัณฑ ได
จัดทำมาตรฐานการยอมรับรวมสำหรับผลิตภัณฑเครื่องสำอาง
และผลิตภัณฑอิเล็กทรอนิกสและเครื่องใชไฟฟาแลว ในระยะ
ตอไปจะพัฒนาใหครอบคลุมสินคาอื่นๆ ภายใตการรวมกลุม
สาขาสำคัญดวย เชน ผลิตภัณฑไม เครื่องมือแพทย ยาสมุนไพร
และผลิตภัณฑเสริมสุขภาพ เปนตน
8. การเคลื่อนยายของนักธุรกิจ ผูเชี่ยวชาญ ผูประกอบวิชาชีพ
แรงงานมีฝมือ และผูมีความสามารถพิเศษ อยูระหวางการ
พัฒนาจัดทำ ASEAN Business Card เพื่ออำนวยความสะดวก
ในการเดินทางใหแกนักธุรกิจภายในภูมิภาค และเรงพัฒนา
มาตรฐานการยอมรับรวมสำหรับบุคลากรในสาขาวิชาชีพตางๆ
ซึ่งขณะนี้ ไดจัดทำขอตกลงยอมรับรวมในสาขาวิศวกรรม สาขา
พยาบาล สถาปนิก และคุณสมบัติผูสำรวจแลว และอยูระหวาง
การพัฒนาในสาขาวิชาชีพอื่นๆ เชน นักกฎหมาย นักบัญชี
บุคลากรทางการแพทย เปนตน โดยมีวัตถุประสงคหลักเพื่อ
อำนวยความสะดวกในการประกอบวิชาชีพของผูเชี่ยวชาญ
และแรงงานมีฝมือภายในอาเซียน
9. การอำนวยความสะดวกดานการเดินทางภายในอาเซียน อยู
ระหวางการปรับประสานกระบวนการ/พิธีการในการตรวจลง
ตราใหกับนักเดินทางตางชาติที่เดินทางเขามาในอาเซียน รวม
ทั้งการยกเวนการตรวจลงตราใหกับผูเดินทางสัญชาติอาเซียน
ที่เดินทางภายในอาเซียน
30 31

18. ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
เปาหมายของการรวมกลุมทางเศรษฐกิจของอาเซียน:
อาเซียนจะรวมตัวเปนประชาคมเศรษฐกิจภายในป2558(ค.ศ.2015)
โดยมีตลาดและฐานการผลิตเดียวกัน (single market and production base)
และมีการเคลื่อนยายสินคา บริการ การลงทุน และแรงงานฝมืออยางเสรี และ
การเคลื่อนยายเงินทุนที่เสรีมากขึ้น (free flows of goods, services,
investment, and skilled labors, and freer flow of capital)
32 33

19. ทำไมตองจัดตั้งประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ?
อาเซียนจำเปนตองเรงรัดการรวมกลุมภายในหรือเรงจัดตั้ง
ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน เนื่องจากกระแสโลกาภิวัตน และแนวโนมการ
ทำขอตกลงการรวมกลุมทางเศรษฐกิจในภูมิภาคตางๆ มากขึ้น ทำให
อาเซียนตองเรงแสดงบทบาทการรวมกลุมดวยความมั่นคงมากขึ้นกวาแตกอน
และปรับปรุงการดำเนินงานใหทันกระแสการเปลี่ยนแปลงดังกลาว โดยเฉพาะ
อยางยิ่งกระแสการแขงขันทางการคาและการแขงขันเพื่อดึงดูดการลงทุน
โดยตรงที่นับวันจะทวีความรุนแรงมากขึ้นและมีแนวโนมจะถายโอนไปสู
ประเทศเศรษฐกิจใหม เชน จีน อินเดีย และรัสเซีย มากขึ้น
การรวมกลุมทางเศรษฐกิจของอาเซียนจะเปนปจจัยสำคัญที่
ชวยเสริมสรางความแข็งแกรงทางเศรษฐกิจและเพิ่มความสามารถในการ
แขงขันของอาเซียนในตลาดโลก เนื่องจากสงเสริมใหเกิดการเปดเสรีการ
เคลื่อนยายปจจัยการผลิตระหวางประเทศสมาชิกที่ลึกซึ้งและกวางขวาง
มากยิ่งขึ้น ทั้งในดานการคาสินคา การคาบริการ การลงทุน เงินทุน และ
แรงงาน รวมถึงความรวมมือในดานการอำนวยความสะดวกทางการคาและ
การลงทุน เพื่อลดอุปสรรคทางดานการคา การลงทุน ใหเหลือนอยที่สุด
เทาที่จะเปนไปได ซึ่งจะนำไปสูการพัฒนามาตรฐานการครองชีพและความ
กินดีอยูดีของประชาชนภายในประเทศ และลดชองวางความเหลื่อมล้ำ
ทางสังคมใหนอยลง
34 35

20. บานของอาเซียน “10 แรงแข็งขัน”

21. เดินหนาเต็มตัว…มุงหนาสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน :
“AEC Blueprint …พิมพเขียวเพื่อจัดตั้งประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน”
เพื่อไปสูเปาหมายการเปนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน อาเซียนได
จัดทำแผนงานในเชิงบูรณาการการดำเนินงานในดานเศรษฐกิจตางๆ เพื่อให
เห็นการดำเนินงานในภาพรวมที่จะนำไปสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนภายใน
ป ค.ศ. 2015 ไดอยางชัดเจน ซึ่งถาหากเปรียบเทียบกับการสรางบาน แผน
งานนี้ก็เปรียบเสมือนพิมพเขียวที่จะชวยบอกองคประกอบและรูปรางหนา
ตาของบานหลังนี้วา เมื่อสรางเสร็จแลวจะมีรูปรางหนาตาอยางไร
ทำไมตองจัดทำ AEC Blueprint ?
z เพื่อกำหนดทิศทางการดำเนินงานในดานเศรษฐกิจใหชัดเจนตาม
กรอบระยะเวลาที่กำหนดจนบรรลุเปาหมายAECในปค.ศ.2015
z เพื่อสรางพันธะสัญญาระหวางประเทศสมาชิกที่จะดำเนินการ
ไปสูเปาหมายดังกลาวรวมกัน
องคประกอบสำคัญของ AEC Blueprint
การเปนตลาดเดียว
และฐานการผลิตรวม
แผนงานที่จะสง
เสริมใหมีการเคลื่อน
ยายสินคา บริการ
การลงทุน และ
แรงงานมีฝมือ
อยางเสรี และการ
เคลื่อนยายเงิน
ทุนอยางเสรีมากขึ้น
การสรางขีดความ
สามารถในการ
แขงขันทางเศรษฐกิจ
ของอาเซียน
แผนงานที่จะสงเสริม
การสรางความ
สามารถในดานตางๆ
เชน นโยบายการ
แขงขัน สิทธิใน
ทรัพยสินทางปญญา
นโยบายภาษี และการ
พัฒนาโครงสราง
พื้นฐาน (การเงิน
การขนสง และ
เทคโนโลยสารสนเทศ)
การพัฒนาเศรษฐกิจ
อยางเสมอภาค
แผนงานที่จะสงเสริม
การรวมกลุมทาง
เศรษฐกิจของสมาชิก
และลดชองวางของ
ระดับการพัฒนา
ระหวางสมาชิกเกา
และใหม เชน สนับสนุน
การพัฒนา SMEs
การบูรณาการเขา
กับเศรษฐกิจโลก
แผนงานที่จะสงเสริม
การรวมกลุมเขากับ
ประชาคมโลกโดยเนน
การปรับประสาน
นโยบายเศรษฐกิจของ
อาเซียนกับประเทศ
ภายนอกภูมิภาค เชน
การจัดทำเขตการคา
เสรี และการสราง
เครือขายในดานการ
ผลิต/จำหนายเปนตน
38 39

22. ความเชื่อมโยงของ AEC Blueprint กับกฎบัตรอาเซียน :
กฎบัตรอาเซียน เปนเสมือนธรรมนูญของอาเซียนซึ่งวางกฎเกณฑ
สำหรับประชาคมอาเซียน ที่ประกอบดวย 3 เสาหลัก ไดแก ความมั่นคง
เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม โดยในสวนของเสาเศรษฐกิจ จะมี AEC
Blueprint เปนแผนงานที่อาเซียนตองดำเนินการเพื่อใหบรรลุการเปน
ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนในป 2558
สำหรับองคประกอบอื่นๆ ไดแก การปรับปรุงกลไกดานสถาบันโดย
การจัดตั้งกลไกการหารือระดับสูง ประกอบดวยผูแทนระดับรัฐมนตรีทุกสาขา
ที่เกี่ยวของ รวมทั้งภาคเอกชนอาเซียน ตลอดจนการพัฒนาระบบกลไกการ
ตรวจสอบติดตามผลการดำเนินงาน (Peer Review) และจัดหาแหลง
ทรัพยากรสำหรับการดำเนินงานกิจกรรมตางๆ อยางมีประสิทธิภาพ
ในชวงการประชุมสุดยอดอาเซียน ครั้งที่ 13 เมื่อเดือนพฤศจิกาย
น 2550 ณ ประเทศสิงคโปร ผูนำอาเซียนไดลงนามในปฏิญญาวาดวยแผน
งานการจัดตั้งประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน โดยประกอบดวยแผนการดำเนิน
งาน (AEC Blueprint) และตารางเวลาดำเนินงาน (Strategic Schedule)
ซึ่งเปนเอกสารผนวก จึงนับไดวา ขณะนี้อาเซียนไดจัดทำพิมพเขียวของ
การดำเนินงานไปสูการเปนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนเสร็จสมบูรณแลว
ขั้นตอไป คือ การเริ่มลงมือดำเนินงานตามแผนงานในดานตางๆ เพื่อรวมกัน
สรางประชาคมที่เปนหนึ่งเดียวกันของอาเซียนตอไป
(รายละเอียด AEC Blueprint ในภาคผนวก)
ทำอยางไรหากบางประเทศไมสามารถปฏิบัติตามแผนงานได ?
ในการดำเนินงานสามารถกำหนดใหมีความยืดหยุนในแตละเรื่องไว
ลวงหนาได (pre-agreed flexibilities) แตเมื่อตกลงกันไดแลว ประเทศสมาชิก
จะตองยึดถือและปฏิบัติตามพันธกรณีที่ไดตกลงกันอยางเครงครัดดวย
การติดตามวัดผลการดำเนินงาน : เพื่อใหการดำเนินงานเปนไปตาม
แผนงานและกำหนดเวลาที่ตั้งไว อาเซียนจึงตกลงที่จะจัดทำเครื่องมือติดตาม
วัดผลการดำเนินการตาม AEC Blueprint หรือที่เรียกวา AEC Scorecard
ซึ่งจะใชเปนเครื่องมือหรือกลไกในการติดตามความคืบหนาและประเมินผล
การดำเนินงานในดานตางๆ ของประเทศสมาชิกเปนรายประเทศ รวมทั้ง
ภาพรวมการดำเนินงานในระดับภูมิภาคดวย โดยจะเสนอ AEC Scorecard
ใหผูนำอาเซียนทราบในการประชุมสุดยอดอาเซียนทุกปดวย
40 41

23. กฎบัตรอาเซียน
“ASEAN Charter”
แนวคิดของการจัดทำกฎบัตรอาเซียนเกิดขึ้นในกรอบกระบวนการ
ปฏิรูปอาเซียนเพื่อแกไขปญหาสภาพนิติบุคคลและจัดโครงสรางองคกรเพื่อ
รองรับการเปนประชาคมอาเซียน โดยมุงเนนการสรางนิติฐานะ (legal status)
ในเวทีระหวางประเทศใหกับอาเซียน
วัตถุประสงคของการจัดทำกฎบัตรอาเซียน :
เพื่อใหกระบวนการรวมกลุมของอาเซียนมีพื้นฐานทางกฎหมาย
รองรับ และมีพันธะสัญญาตอกันมากขึ้น และจะเปนเสมือนธรรมนูญของ
อาเซียนซึ่งจะวางกรอบทางกฎหมายและโครงสรางองคกรเพื่อเพิ่ม
ประสิทธิภาพของอาเซียนในการรับมือกับความทาทายใหมๆ และสงเสริม
เอกภาพในการรวมตัวกันของประเทศสมาชิก และเปนกาวสำคัญในการ
ยกระดับการรวมตัวของประเทศสมาชิกไปสูการจัดตั้งประชาคมอาเซียนใน
ป ค.ศ. 2015 ซึ่งประกอบดวย 3 ดานหลัก ไดแก ดานความมั่นคง ดานเศรษฐกิจ
ดานสังคมและวัฒนธรรม
องคประกอบสำคัญในกฎบัตรอาเซียน :
กฎบัตรอาเซียนนอกจากจะระบุเรื่องโครงสรางองคกรและสถานะ
ของอาเซียนแลว ยังมีเรื่องของกระบวนการตัดสินใจ และกลไกการระงับขอ
พิพาทระหวางประเทศสมาชิก รวมถึงเรื่องกองทุนและงบประมาณในการ
ดำเนินกิจกรรมตางๆ ของอาเซียนดวย
ผูนำอาเซียนไดลงนามในกฎบัตรอาเซียนในชวงการประชุมสุดยอด
อาเซียน ครั้งที่ 13 เมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน 2550 ที่สิงคโปร ดังนั้น จึงเปน
ที่นาจับตามองวา ภายหลังจากการลงนามในกฎบัตรอาเซียนนี้แลวจะพลิกโฉม
การดำเนินงานของอาเซียนไดมากนอยเพียงใด
42 43

24. เมื่อพิจารณารูปแบบการดำเนินงานการรวมกลุมทางเศรษฐกิจของ
อาเซียนในปจจุบันจะพบวา มีการดำเนินงานในลักษณะผสมผสานระหวาง
Customs Union (มีการขจัดภาษีภายในภูมิภาค แตสิ่งที่ยังขาดอยู คือ
uniform external tariff structure) Common Market (มีการขจัดอุปสรรค
ทางการคาทั้งดานภาษีและมิใชภาษี และสงเสริมการเคลื่อนยายสินคา บริการ
และการลงทุน แตสิ่งที่ยังขาดอยู คือ common external trade policy)
และ Economic Union (มีเปาหมายการเคลื่อนยายสินคา บริการ เงินทุน
และปจจัยการผลิตที่เสรี แตยังขาดนโยบายการเงิน การคลัง และระบบ
สกุลเงินรวมกัน) ซึ่งจัดเปนลักษณะเฉพาะที่พัฒนาขึ้นมาใหเหมาะสมกับ
การดำเนินงานภายในของอาเซียนเอง
นอกจากนี้ เพื่อใหการรวมกลุมทางเศรษฐกิจภายในภูมิภาคเปนไป
อยางมีประสิทธิภาพและเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขัน อาเซียนจำเปน
ตองคำนึงถึงบริบทภายนอกประกอบ โดยเฉพาะทิศทางนโยบายดานเศรษฐกิจ
กับประเทศภายนอกกลุม เพื่อสรางขีดความสามารถในการแขงขันของอาเซียน
ในประชาคมโลก และเพิ่มขีดความสามารถในการเจรจาตอรอง รวมถึงสง
เสริมการรวมกลุมทางเศรษฐกิจที่ลึกซึ้งและกวางขวางมากขึ้น ซึ่งมีความเปน
ไปไดที่จะพัฒนาไปในลักษณะการเปนสหภาพศุลกากร (Customs Union)
ตลาดรวม (Common Market) หรือสหภาพเศรษฐกิจ (Economic Union)
ในอนาคต
กลาวโดยสรุป รูปแบบการรวมกลุมทางเศรษฐกิจของอาเซียนคงไม
สามารถอิงตามหลักการ/รูปแบบตามทฤษฎีที่มีอยู เนื่องจากอาเซียนไดพัฒนา
แนวทาง/รูปแบบวิธีดำเนินงานเพื่อใหเหมาะสมกับการดำเนินงานภายในของ
อาเซียนเอง และการรวมกลุมทางเศรษฐกิจของอาเซียนก็เปนไปในลักษณะ
ที่ประเทศสมาชิกตางเห็นพองรวมกันที่จะดำเนินการใหเปนไปตามเปาหมาย/
พันธะสัญญาที่ไดตกลงกันไว ซึ่งนับเปนสิ่งสำคัญที่จะนำไปสูความสำเร็จและ
การรวมกลุมทางเศรษฐกิจที่ลึกซึ้งมากขึ้นในอนาคต
44 45

25. ปจจัยสำคัญตอความสำเร็จของการรวมกลุม
ทางเศรษฐกิจของอาเซียน
ความสำเร็จของการรวมกลุมทางเศรษฐกิจในระดับภูมิภาคขึ้นอยูกับ
ปจจัยสำคัญหลายประการ แตสิ่งหนึ่งที่นาจะมีสวนสำคัญตอการดำเนินงาน
เห็นจะเปนความเปนหนึ่งเดียวกันของประเทศสมาชิกภายในกลุมที่จะตองยึด
มั่นและถือมั่นเปาหมายในระดับภูมิภาครวมกันอยางจริงจัง ยอมสละ
ผลประโยชนบางประการของแตละประเทศเพื่อผลประโยชนสวนรวมใน
ระดับภูมิภาครวมกัน มิเชนนั้น คงไมสามารถผลักดันใหเกิดการรวมกลุมทาง
เศรษฐกิจที่ลึกซึ้งและกวางขวางขึ้นมาได
นอกจากปจจัยดังกลาวขางตนแลว ปจจัยอื่นๆ ที่จะชวยสงเสริมการ
รวมกลุมทางเศรษฐกิจใหเห็นผลเปนรูปธรรม และสรางขีดความสามารถทาง
ดานเศรษฐกิจในระดับภูมิภาคใหโดดเดน ไดแก
46 47

26. 1) โครงสรางพื้นฐานภายในภูมิภาค โดยเฉพาะระบบการขนสง
ที่จะตองเชื่อมโยงถึงกันในระดับภูมิภาค เพื่อใหเกิดการ
เคลื่อนยายสินคา และผูคนไดอยางสะดวกตลอดเสนทาง รวม
ถึงการอำนวยความสะดวก ณ จุดผานแดนตางๆ และสงเสริม
ความรวมมืออยางจริงจังในสาขาที่มีผลเชื่อมโยงตอการพัฒนา
สาขาอื่นๆ (spin over effect) ในอาเซียน เชน สาขาพลังงาน
สาขาการคมนาคม และการศึกษา เปนตน
2) นโยบายรวมในระดับภูมิภาค อาเซียนจำเปนตองพิจารณา
แนวทางการกำหนดนโยบายดานเศรษฐกิจรวมกันในระดับ
ภูมิภาคเพื่อชวยเพิ่มขีดความสามารถในการเจรจาตอรอง รวมถึง
สรางผลประโยชนรวมกันในระดับภูมิภาค ซึ่งมีความจำเปน
อยางยิ่งที่แตละประเทศจะตองใหความสำคัญกับการปรับปรุง
กฎเกณฑ/กฎระเบียบ/กฎหมายภายในใหสอดคลองกับความ
ตกลงอาเซียนที่มีอยูดวย
3) กลไกการตัดสินใจ อาเซียนควรพิจารณารูปแบบการตัดสินใจ
แบบอื่นๆ ในการพิจารณากำหนดนโยบายหรือตัดสินใจเกี่ยวกับ
กิจกรรมภายในของอาเซียน นอกเหนือจากระบบฉันทามติ
(consensus) ที่ใชมาตั้งแตเริ่มตนของการรวมตัวทางเศรษฐกิจ
จนถึงปจจุบัน ซึ่งมีความเปนไปไดที่จะผลักดันใหมีการนำเอา
ระบบเสียงสวนใหญ (majority vote) มาใชกับกระบวนการ
ตัดสินใจของอาเซียนแตสมาชิกคงตองหารือที่จะกำหนดแนวทาง
และขอบเขตของระบบเสียงสวนใหญเพื่อใหมีความชัดเจนและ
โปรงใสในการพิจารณาเรื่องสำคัญๆ ที่ประเทศสมาชิกจะไดรับ
ประโยชนรวมกัน
4) การสรางสังคมกฎระเบียบ อาเซียนจำเปนตองพัฒนาไปสู
สังคมกฎระเบียบ (Rule-based Society) และสรางนโยบาย
ดานการคาและการลงทุนที่สอดประสานในระดับภูมิภาค โดย
ใชจุดแข็งของประเทศสมาชิกใหเกิดประโยชนสูงสุด เพื่อ
สรางขีดความสามารถและขอไดเปรียบในการแขงขันใหกับ
อาเซียน และเนนย้ำการปฏิบัติตามพันธกรณีของประเทศ
สมาชิกอยางเครงครัด
48 49

27. โอกาสและผลกระทบของการรวมกลุมทางเศรษฐกิจ
ของอาเซียน : นัยตอไทย
การรวมกลุมทางเศรษฐกิจในภูมิภาคอาเซียนจะชวยสงเสริมใหเกิด
การขยายตัวในดานการคาและการลงทุนอันเนื่องมาจากการลดอุปสรรคใน
การเขาสูตลาด ทั้งดานมาตรการภาษีและมาตรการที่มิใชภาษี รวมถึงการ
สงเสริมความรวมมือเพื่ออำนวยความสะดวกทางการคาและการลงทุน ดังนั้น
จึงนับเปนโอกาสสำคัญสำหรับผูประกอบการไทยที่จะตองเรงปรับตัวและใช
โอกาสจากการลดอุปสรรคทางการคาและการลงทุนตางๆ ลง ใหเกิดประโยชน
อยางเต็มที่ โดยเฉพาะในสาขาที่ไทยมีความพรอมและมีขีดความสามารถใน
การแขงขันสูง อยางเชน สาขาผลิตภัณฑอาหาร ผลิตภัณฑยานยนต
ผลิตภัณฑอิเล็กทรอนิกส รวมถึงสาขาบริการ อาทิ สาขาการทองเที่ยว
การบริการสาขาสุขภาพ และสาขาเทคโนโลยีสารสนเทศ ซึ่งสาขาตางๆ
เหลานี้ ลวนเปนสาขาที่อาเซียนจะเรงรัดการรวมกลุมทางเศรษฐกิจให
เห็นผลเปนรูปธรรมภายในป ค.ศ. 2010
50 51

28. อยางไรก็ตาม สำหรับสาขาอุตสาหกรรมที่ไมพรอมในการแขงขัน
หรือไมมีความไดเปรียบในดานตนทุน คงหลีกหนีไมพนกับผลกระทบที่จะเกิด
ขึ้นอันเนื่องมาจากการลดอุปสรรคในดานการคาและการลงทุนตางๆ ลง ทำให
ผูประกอบการจากตางชาติสามารถเขาสูตลาดไดสะดวกมากขึ้น และเพิ่มการ
แขงขันในตลาดใหสูงขึ้น ดังนั้น ผูประกอบการที่ไมมีความพรอม หรือมีขีด
ความสามารถในการแขงขันต่ำอาจถูกกดดันใหตองออกจากตลาดไป ภาครัฐ
จึงจำเปนตองเตรียมแผนการรองรับที่รอบคอบและรัดกุมเพื่อลดผลกระทบที่
จะเกิดขึ้น เชน การจัดตั้งกองทุนเพื่อรองรับผลกระทบจากการเปดเสรีทาง
การคา การกำหนดแนวนโยบายดานเศรษฐกิจในระดับมหภาคที่ชัดเจน ซึ่ง
จะชวยสงสัญญาณใหภาคเอกชนไดรับทราบและเตรียมความพรอมใน
การปรับตัวไดอีกทางหนึ่ง
52 53

29. นโยบายของภาครัฐตออาเซียน
ภาครัฐไดใหความสำคัญกับการดำเนินงานของอาเซียนเปนลำดับ
แรกมาโดยตลอดในฐานะที่อาเซียนเปนกลุมภูมิภาคที่มีความใกลชิดทั้งในดาน
การเมือง เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม โดยรัฐบาลไดใชนโยบาย ASEAN
First Policy คือ อาเซียนตองมากอน เนื่องจากเห็นวา การรวมตัวอยาง
แนนแฟนของอาเซียนจะชวยเพิ่มศักยภาพการแขงขันของอาเซียนรวมทั้งไทย
ในการดึงดูดการลงทุนโดยตรงจากตางประเทศ รวมทั้งชวยสรางอำนาจ
ในการตอรองในกรอบการเจรจาระดับภูมิภาค และพหุภาคี และจากพื้นฐาน
ที่แข็งแกรงนี้ จะทำใหการเชื่อมโยงกับประเทศอื่นๆ ของไทยเปนไปอยางมี
ประสิทธิภาพมากขึ้นดวย
รัฐบาลมีโครงการสรางเครือขายและขยายความรวมมือทางธุรกิจใน
อาเซียน หรือ ASEAN Hub โดยมีกระทรวงพาณิชยเปนหนวยงานรับผิดชอบ
ซึ่งกำหนดยุทธศาสตรที่มีตออาเซียนไว 4 ดาน คือ
54 55

30. 1) การเปนพันธมิตรและหุนสวน คือ ตองทำใหอาเซียนเปนทั้ง
พันธมิตรและหุนสวนเพื่อใหประเทศไทยเปน gateway ของ
อาเซียน ทั้งการคาและการลงทุน โดยการใชเวทีทวิภาคีที่มีอยู
และความรวมมือในกรอบอนุภูมิภาคตางๆ เชน ACMECS
GMS และ IMT-GT เปนตัวชวยผลักดัน และตองเปลี่ยนแนวคิด
การมองอาเซียนจากคูแขงมาเปนหุนสวน โดยการสรางความ
ไววางใจใหเกิดขึ้นทั้งแกคนไทย และผูประกอบการไทย โดยการ
ใหความชวยเหลือแกประเทศเพื่อนบาน การเขาไปลงทุนผลิต
สินคาเกษตรที่ขาดแคลน และการชักจูงประเทศที่สามเขารวม
ในการพัฒนา เปนตน
2) การเปนแหลงวัตถุดิบที่สำคัญ คงตองยอมรับวา ประเทศใน
อาเซียนมีความหลากหลายและความพรอมทางเศรษฐกิจที่
แตกตางกันไป มีทั้งกลุมที่มีความชำนาญในดานเทคโนโลยี
กลุมที่เปนฐานการผลิต และกลุมที่มีทรัพยากรและแรงงาน
สำหรับการผลิต ดังนั้น ไทยจึงจำเปนตองพิจารณาเลือกใช
ประโยชนจากจุดแข็งที่มีอยูของแตละประเทศใหเหมาะสม
3) การเปนฐานการผลิตใหอุตสาหกรรมไทย ซึ่งอาจจำเปนตอง
พิจารณาเรื่องการยายฐานการผลิตของบางอุตสาหกรรมออกไป
ยังประเทศเพื่อนบานเพื่อสรางความไดเปรียบในการแขงขัน
โดยเฉพาะอุตสาหกรรมที่ใชแรงงาน และแรงงานกึ่งฝมือ เชน
อุตสาหกรรมแปรรูปอาหาร สิ่งทอ เฟอรนิเจอร แปรรูป
ผลิตภัณฑไม หรือการรวมลงทุนกับประเทศเพื่อนบาน
4) การเปนตลาดที่มีประชากรกวา 550 ลานคน ซึ่งไทยจะตอง
รักษาตลาดเดิมนี้ไวใหมั่นคง และพยายามขยายออกไปให
กวางขวางมากขึ้น
56 57