cognitive processes

1. Իմացական գործընթացների
խթանումը խաղային ուսուցման
միջոցով
ԻՆՉ ԻՆՉՈՒ և ԻՆՉՊԵՍ
Նելլի Խաչատրյան

2. ՆԵԼԼԻ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Մանկավարժ, հոգեբան
ԻՆԴԻԳԱՄԻ զարգացման կենտրոնի համահիմնադիր,
մեթոդիստ, ծրագրերի պատասխանատու
«Մասնավոր նախադպրոցական հաստատությունների ասոցիացիա»
ՀԿ համահիմնադիր, նախագահ
European University of Armenia, Chair of Psychology, Lecturer
CREDENTIALS
2023-2025 2020 2019-2021 2018
Early Education Leadership TESOL Certification Specialization in Psychology Playful learning

3. ԴԱՍԸՆԹԱՑԻ ՎԵՐՋՈՒՄ ԴՈՒՔ
ԿԻՄԱՆԱՔ
❏ ինչ է իմացական գործընթացը
❏ որոնք են բարձրագույն իմացական գործընթացերը
ԿՏԻՐԱՊԵՏԵՔ
❏ իմացաական գործընթացները խթանելու և զարգացնելու գործնական գործիքներին
ԿԿԱՐՈՂԱՆԱՔ
❏ տարբերակել, թե որ խաղերը որ իմացական գործընթացներն են զարգացնում
❏ ստեղծագործել և նոր խաղեր հորինել

4. ՆԱԽՆԱԿԱՆ ԳԻՏԵԼԻՔԻ ՍՏՈՒԳՈՒՄ
★ ինչ է իմացական գործընթացը
★ ինչ հմտություններ են անհրաժեշտ
մարդուն կամ երեխային արդյունավետ
ուսումնառության համար
★ որոնք են մարդու հոգեկան
գործընթացների երեք խմբերը՝
ա․ հուզական ,
բ․ ․․․,
գ․ ․․․
★ ինչ է խաղային ուսուցումը
★ ինչ օգուտ կտա երեխային փազլ
խաղալը
★ ինչ օգուտ կտա երեխային լեգո
խաղալը
★ Թվարկեք երկու խաղ, որ կօգնի
զարգացնել երեխայի
երևակայությունը
★ Թվարկեք մեկ խաղ որ կօգնի
զարգացնել սերիացայի

5. ԻՆՉ ՀՄՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ և
ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՆՔ
ԶԱՐԳԱՑՆՈՒՄ
ՄԱՆԿԱՊԱՐՏԵԶՈՒՄ և ԻՆՉ
ՆՊԱՏԱԿՈՎ
● Գեղեցիկ և կապակցված խոսք
● Թիվ և հաշիվ
● Նախամաթեմատիկական հասկացություններ
● Տեղեկատվություն և գիտելիք շրջակա
միջավայրի մասին

6. Ցավոք, մեր հասարակության
մեծամասնությունը դեռ
ուղղորդվում է այս
տրամաբանությամբ և վաղաժամ
շեշտը դնում է ակադեմիական
հմտությունների վրա՝
մեծ հաշվով ուշադրություն
չդարձնելուվ հոգեկան բոլոր
գործընթացների համակողմանի
զարգացման վրա, որն ավելի
կհեշտացներ ապագայում
ուսումնառության գործընթացը և
հասուն կյանքում գործնական
հաջողությունների հիմք
կանդիսանան:

7. Ի՞ՆՉ ՀՄՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՆ
ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԵՐԵԽԱՅԻՆ
ԱՊԱԳԱՅՈՒՄ ՀԱՋՈՂԱԿ
ԼԻՆԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ
● ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
● ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
● ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
● ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ

8. ՊԵՏԱԿԱՆ
ՉԱՓՈՐՈՇԻՉ
ԻՄԱՑԱԿԱՆ
ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐ
● Պետական չափորոշիչը, որպես նախադպրոցական
կրթության հիմնական սկզբունք, դիտարկում է
երեխայի ճանաչողական հետաքրքրությունների
ձևավորումը տարբեր գործունեության մեջ:
● Բացի այդ, չափորոշիչն ուղղված է
նախադպրոցական տարիքի երեխաների
ինտելեկտուալ որակների զարգացմանը:
● Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվում
նախադպրոցական տարիքում կրթության որակի
ապահովմանը, ինչն անհրաժեշտ է դարձնում
փնտրել և կիրառել երեխաների ճանաչողական
կարողությունների զարգացման տարաբնույթ
ուղիներ և միջոցներ՝ հաշվի առնելով նրանց
կարիքներն ու հետաքրքրությունները։

9. Ի՞ՆՉ Է ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԵՐԵԽԱՅԻ
ՄՈՏ ԶԱՐԳԱՑՆԵԼ
ՄԱԿԱՊԱՐՏԵԶՈՒՄ ՝
ԱՊԱԳԱՅՈՒՄ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ
ՈՒՍՈՒՄՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ
● Ընկալում և վերարտադրում
● հիշողություն
● ուշադրություն
● Երեւակայություն
● Ստեղծագործականություն
● Խոսք և Հաղորդակցություն
● Մտածողություն ՝ վերլուծություն,
համադրություն, ընդհանրացում, վերացարկում,
համեմատություն, դասակարգում
● Պլանավորում
● Փաստարկում
● Տրամաբանություն և պատճառահետևանքային
կապեր
● Խնդիրների լուծում

10. ԻՆՉՊԵՍ ՆԱև
ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԵԿ
ԱՅԼ ԽՈՒՄԲ
▪ինքնավստահություն
▪Համագործակցություն
▪Դժվարություններին դիմադրելու
կարողություն
▪Հնարամտություն
▪Վարքի և հույզերի Ինքնակարգավորում

11. ●ճանաչողական/ կամ
իմացական/
թվարկված հմտությունները բազմազան են և ներառում են
մարդու հոգեկան գործընթացների բոլոր երեք խմբերը
●հուզական
●Կամային - վարքային

12. Իմացական գործընթացները մարդու հոգեկանի այն
բարձրագույն գործընթացներն ու գործողություններ են, որոնք
ուղեղը կատարում է արտաքին աշխարհից ստացած
տեղեկատվության մշակման համար: Այս գործողությունների
միջոցով ուղեղը փոխազդում է իրեն շրջապատող
տեղեկատվության հետ, պահպանում է այն և վերլուծում
համապատասխան որոշումներ կայացնելու համար:
Ինչ է՞ իմացական գործընթացը, ինչու շեշտադրել դրանց զարգացումը

13. Ժամանակակից հոգեբանության մեջ ընդհանուր առմամբ
ընդունված է, որ մտավոր գործընթացները սերտորեն
փոխկապակցված են և, միաձուլվում են մեկ ինտեգրված
գործընթացի մեջ: Գիտակցության բաժանումը մտավոր
գործընթացների պայմանական է։
Հոգեկան գործընթացների փոխկապակցվածությունն
արտահայտվում է, օրինակ, նրանում, որ ընկալումն անհնար է
առանց հիշողության, հիշողությունն՝ առանց ընկալման, իսկ
ուշադրությունը՝ առանց մտածելու։

14. ԻՄԱՑԱԿԱՆ
ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԸ ՆԵՐԱՌՈՒՄ
ԵՆ
▪ Ընկալում
▪ Ուշադրություն
▪ Հիշողություն
▪ Մտածողություն
▪ Տրամաբանություն
▪ Երևակայություն
▪ Խոսք

15. Իմացական գործընթացների զարգացումը երեխաներին հնարավորություն է տալիս
● ուշադրություն դարձնել շրջապատող աշխարհին,
● մտածել դրա մասին,
● եզրահանգումներ կատարել և հետագայում այդ տեղեկատվությունն օգտագործել:
Ամենօրյա փորձառությունները՝ խաղը, հետազոտությունը, շփումը և հուզական
կապը հասակակիցների և մեծահասակների հետ և դրականը և բացասականը
ազդում են երեխայի իմացական գործընթացների զարգացման վրա։
Ինչու է՞ անհրաժեշտ զարգացել երեխաների իմացական
գործընթացները

16. Երեխաների ուսուցման ամենաբնական և նախընտրելի ձևերից մեկը խաղային ուսուցումն է,
որն ապահովում է
● առողջ,
● անվտանգ,
● կայուն զարգացնող միջավայր,
որտեղ երեխան ինքնուրույն և մեծահասակի օգնությամբ տարիքն համապատասխան խաղային
գործունեության միջոցով ձեռք է բերում գիտելիք և փորձառություն։
Ինչպե՞ս զարգացել երեխաների իմացական գործընթացները

17. խաղային ուսուցումն
առանձնահատուկ է նրանով,
որ վերջինիս միջոցով
հնարավոր է զարգացնել
բացառապես բոլոր այն
հմտությունները, որոնք
պատկանում են «իմացական
գործընթացներ» մեծ
ընտանիքին
▪ Ընկալում
▪ Ուշադրություն
▪ Հիշողություն
▪ Երևակայություն
▪ Խոսք և հաղորդակցություն
▪ Մտածողությունն / քննադատական
մտածողություն,
▪ Տրամաբանություն և պատճառահետևանքային
կապեր
▪ Համեմատություններ անելու կարողությու
▪ Ընդհանրացումներ անելու կարողություն
▪ Խնդիրների լուծում

18. մատիկների մանր շարժողականությունը, տարածական և պատկերավոր մտածողությունը,
ստեղծագործական երևակայությունը, զգայական մաթեմատիկան՝ երեխայի
պատկերացումները ձևի, քանակի, գույնի մասին
ՀԱՇՎԵՁՈՂԻԿՆԵՐՈՎ ԶԱՐԳԱՑՈՂ ԽԱՂԵՐ և ԱՌԱՋԱԴՐԱՔՆԵՐ

19. ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՎԵՐԱՑԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ,
ԶՈՒԳՈՐԴՄԱՆ ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ
ԶԱՐԳԱՑՈՂ ԽԱՂԵՐ
Այս խաղը թույլ է տալիս
երեխային հասկանալ
● նույն և տարբեր
հասկացությունները,
● զարգացնում է վերացական
մտածողությունը,
● ընկալումը,
● ուշադրությունը

20. ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԵՐևԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ
ԶԱՐԳԱՑՈՂ ԽԱՂԵՐ և ԱՌԱՋԱԴՐԱՔՆԵՐ
Մտածողությունը իմացական գործընթաց է, որի ժամանակ սուբյեկտը կատարում է տարբեր տեսակի
ընդհանրացումներ` ներառելով պատկերներ, հասկացություններ:
Մտածողությունը
հնարավորություն է տալիս
ճանաչել օբյեկտիվ աշխարհի
խորքային էությունը, նրա
գոյության օրենքները, միայն
մտածողության միջոցով է
հնարավոր կայացող,
փոփոխվող, զարգացող
աշխարհի ճանաչումը,
մտածողությունը թույլ է տալիս
կանխատեսել ապագան,
գործառել հնարավորի հետ,
նախագծել գործնական

21. ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ և ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԶԱՐԳԱՑՆՈՂ
ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

22. ՏՐԱՄԱԲԱՈՒԹՅՈՒՆԸ ԶԱՐԳԱՑՆՈՂ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

23. ԸՆԴՀԱՆՐԱՑՈՒՄ

24. ԽՈՍՔ և ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ

27. ԹԱՆԳՐԱՄ
ՏԱՐԱԾԱԿԱՆ և ՎԵՐԱՑԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ
ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ և ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Զարգացնում է տարածական և
վերացական մտածողությունը,
երեխաները սովորում են
մաթեմատիկական հասկացություններ:
զարգացնում է վերլուծական ւ
քննադատական մտածողությունը
Երեխաները սովորում են առարկաների,
թվերի, թվաբանական գործողությունների,
մի շարք երկրաչափական ձևերի
հատկություններն ու հարաբերությունները

28. Հաջորդականություն և գործողության հաջորդական
տրամաբանությունը
Սերիացիան առարկաների դասավորությունն է
ըստ չափի, տեղի կամ դիրքի:
հաջորդականությունը հասկանալը պահանջում է
տարբերություններ տեսնելու և բազմաթիվ
առարկաներ համեմատելու ունակություն:
գործողության հաջորդական տրամաբանությունը
հասկանալը երեխաներին սովորեցնում է
կանխատեսել, թե ինչ է լինելու հետո:
հաջորդականության կանխատեսումը
հանդիպում են մաթեմատիկայի, ՍԹԵՄ
գիտությունների և ուսումնառության այլ
ոլորտներում

29. ՍԵՐԻԱՑԻԱ
Նյութերն ու նկարները ձախից աջ
դասավորել սովորելը օգնում է
երեխաներին սովորել կարդալ ձախից աջ:
միաժամանակ զարգացնելով
տարածական ընկալումը,
ուշադրությունը, վերլուծելու
կարողությունը, համապատասխանելը,
օրինաչափությունը բացահայտելու
կարողությունը

30. ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ԽԹԱՆՈՂ ԱՌԱՋԱԴՐՆՔՆԵՐ

31. ԽՈՍՔԸ և ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ԶԱՐԳԱՑՆՈՂ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

32. ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄ
Դասակարգումը հեշտացնում է
տեղեկատվության պահպանումն ու
որոնումը, և այն ապահովում է
կազմակերպման սկզբունք, որով նոր
տեղեկատվությունը կարող է
արդյունավետ կերպով պահվել
հիշողության մեջ:

33. ՏՐԱՄԱԲԱՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԴԱՍԱԿԱՐԳԵԼՈՒ
ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒԸ
ԶԱՐԳԱՑՈՂ ԽԱՂԵՐ և ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

34. ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄ

35. ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆ
Հոգեկանի կարևորագույն
առանձնահատկություններից մեկն
այն է, որ արտաքին գրգռիչների
արտացոլումը մարդը կարողանում է
օգտագործել նաև ապագայում: Փորձի
կուտակումն անհնարին կլիներ, եթե
կուտակված անհատական փորձն
անհետ կորչեր:
Ինֆորմացիան, որն ստացվել է
անցյալում, պահպանվում է և
վերարտադրվում անհատի կողմից այն
իրավիճակներում, երբ դա նրան
անհրաժեշտ է: Սա էլ հենց մեր
հիշողությունն է: Անհատի կողմից իր
փորձի մտապահումը, պահպանումը և
հետագա վերարտադրումը անվանում են
հիշողություն:

36. ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ԶԱՐԳԱՑՆՈՂ ԽԱՂ-ՎԱՐԺԱՆՔՆԵՐԸ ՈՒՂՂՎԱԾ ԵՆ ԶԱՐԳԱՑՆԵԼՈՒ
ԵՐԵԽԱՅԻ ԶԳԱՅԱԿԱՆ՝ ԼՍՈՂԱԿԱՆ, ՏԵՍՈՂԱԿԱՆ, ՇԱՐԺՈՂԱԿԱՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ:

37. ԵՐևԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ԶԱՐԳԱՑՆՈՂ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

38. ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԶԱՐԳԱՑՆՈՂ ԽԱՂԵՐ

39. ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒԸ, ՎԵՐԱՑԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ
ԶԱՐԳԱՑՆՈՂ ԽԱՂԵՐ

40. ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒԸ ԶԱՐԳԱՑՆՈՂ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

41. ԿԱՌՈՒՑՈՂԱԿԱՆ
ԽԱՂԵՐ
Կառուցողական խաղն օգնում է
● խթանել ստեղծագործական
ունակությունները,
Սովորեցնում է
● համապատասխանեցնել, հաշվել և
տեսակավորել:
Զարգացում է
● Տարածական մտածողությունը ՝ թե
ինչպես են կտորները տեղավորվում
միմյանց հետ

42. Կառուցողական խաղն
օգնում է հասկանալ
գիտական
հասկացությունները.
երեխաները սովորում են
գրավիտացիայի, քաշի,
կայունության և
հավասարակշռության
մասին, երբ նրանք
կառուցում և
ուսումնասիրում են
Պատճառահետևանքային
կապերն ուսումնասիրելու
միջոցով՝ երեխաները
բացահայտում են
առարկաների
հատկությունները և
ինչպես են դրանք ազդում
միմյանց վրա:

43. ԼԵԳՈ
Զարգացնում է վաղ
մաթեմատիկական
հասկացությունների
ըմբռնումը:
կառուցողական խաղերը
լավագույնս զարգացնում
են խնդիրներ
հաղթահարելու
կարողությունը. նախքան
կառուցել սկսելը, երեխան
ուսումնասիրում է պլանը
կամ ինքնուրույն
մտածում և պլանավորում,
թե ինչ է ստեղծելու:

44. ԳԼՈՒԽԿՈՏՐՈՒԿՆԵՐ ՈՒ
ՓԱԶԼԵՐ
Զարգացնում են
●ուշադրությունը,
●հիշողությունը,
●վերլուծելու,
●եզրակացնելու,
●ընդհանրացնելու
կարողությունը՝ դետալներից մի
ամբողջություն կերտել:
●տեսողական նմանություններ և
տարբերություններ նկատելու
կարողությունը

45. Փազլները զարգացնում են
● հիշողությունը,
● պլանավորելու,
● գաղափարները
փորձարկելու
● խնդիրներ լուծելու
կարողությունը:
Փազլը հավաքելիս
երեխաները հիշում են
● ձևերը,
● գույները,
● դիրքերը
● դրանք հավաքելոււ
ռազմավարությունը:

46. ● Երեխայի հետ զարգացնող և խաղային
գործունեությունը անհրաժեշտ է
կազմակերպել երեխայակենտրոն
միջավայրում՝ խաղային անուղղակի
ուսուցման միջոցով, որն անընդհատ
շեշտում է ճանաչողական
կարողությունների զարգացումը հեշտ
և հաճելի կերպով:
● Ներկայացված գործնական
աշխատանքները և գաղափարները
կարող են հարստացնել
մեծահասակների փորձը և զարգացնել
ուսուցման ավելի արդյունավետ
մեթոդներ:
● Խաղի ինտեգրումը ուսուցման
գործընթացում դրականորեն
նպաստում է հաջող ուսումնական
միջավայրին, այդպիսով նպաստելով
ուսուցման գործընթացին և,
հետևաբար, ճանաչողական

47. Այսպիսով Կենտրոնանալով
երեխաների իմացական
գործընթացների զարգացման վրա՝
մենք ավելի արդյունավետ կերպով
կնպաստենք ավելի հասուն
տարիքում՝ դպրոցում և ողջ կյանքի
ընթացքում անհատի ապագա
ակադեմիական հմտությունների և
ընդհանուր հաջողությունների
զարգացմանն ու խթանմանը:

48. This is the most
important takeaway
that everyone has to
remember.

49. ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒ
ԹՅՈՒՆ
Contact us:
Your Company
123 Your Street
Your City, ST 12345
no_reply@example.com
www.example.com