حقوق اداری یکی از حقوق عمومی است .با تسلط به تعاریف پایه ای این حقوق قادریم مباحثی که در آن مطرح میشود را از منظر قانون بررسی کنیم .

1. ‫شده‬ ‫تهیه‬
:
‫باپیرزاده‬ ‫آفاق‬
‫استاد‬ ‫نظر‬ ‫زیر‬
:
‫آقای‬
‫نژاد‬ ‫عیوض‬ ‫دکتر‬
‫اداری‬ ‫حقوق‬
(
‫تعاریف‬
)

2. ‫اداری‬ ‫حقوق‬ ‫بندی‬ ‫طبقه‬ ‫حقوق‬
‫حقوق‬
‫عمومی‬
‫اساسی‬ ‫حقوق‬
‫اداری‬ ‫حقوق‬
‫جزا‬ ‫حقوق‬
‫کار‬ ‫حقوق‬
‫مالیه‬ ‫حقوق‬
‫دادرسی‬ ‫آیین‬
‫مدنی‬
‫حقوق‬
‫خصوصی‬
‫مدنی‬ ‫حقوق‬
‫تجارت‬ ‫حقوق‬
‫دریایی‬ ‫حقوق‬
‫هوایی‬ ‫حقوق‬

3. ‫اداری‬
‫حقوق‬
‫مباحث‬
‫اداری‬ ‫سازمانهای‬ ‫بر‬ ‫حاکم‬
‫سازمانها‬ ‫مامورین‬
‫و‬ ‫سازمانها‬ ‫روابط‬ ‫کیفیت‬
‫مردم‬ ‫با‬ ‫مامورینشان‬

4. ‫چیست؟‬ ‫اداره‬
‫مفهوم‬
‫اداره‬ ‫سازمانی‬
‫تح‬ ‫تشکیالت‬
‫ت‬
‫قو‬ ‫سرپرستی‬
‫ه‬
‫مجریه‬
‫تحت‬ ‫سازمانها‬
‫قو‬ ‫سرپرستی‬
‫ه‬
‫مجریه‬
‫مادی‬ ‫مفهوم‬
‫اداره‬
‫نظم‬ ‫حفظ‬
‫عمومی‬
‫خدمات‬ ‫تامین‬
‫عمومی‬
•
‫ی‬ ‫عهده‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫هست‬ ‫وظایف‬ ‫یکسری‬ ‫بهداشت‬ ‫و‬ ‫آسایش‬ ‫و‬ ‫امنیت‬ ‫ایجاد‬ ‫برای‬
‫مجری‬ ‫قوه‬ ‫های‬ ‫مجموعه‬ ‫زیر‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫دارد‬ ‫پیشگیری‬ ‫جنبه‬ ‫که‬ ‫هست‬ ‫اداری‬ ‫پلیس‬
‫ه‬
‫است‬
.
•
‫ساز‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫میباشد‬ ‫قضایی‬ ‫پلیس‬ ‫وظایف‬ ‫از‬ ‫جرم‬ ‫کشف‬ ‫و‬ ‫مجرمان‬ ‫تعقیب‬
‫مانهای‬
‫است‬ ‫قضاییه‬ ‫قوه‬
‫اداری‬ ‫پلیس‬ ‫تفاوت‬
&
‫قض‬ ‫پلیس‬
‫ایی‬
‫همگانی‬ ‫یا‬ ‫عمومی‬ ‫خدمات‬
‫میکند‬ ‫ایجاب‬ ‫را‬ ‫دولت‬ ‫دخالت‬ ‫عمومی‬ ‫نیازهای‬ ‫از‬ ‫بعضی‬
/
‫ی‬ ‫بوسیله‬
‫میشوند‬ ‫برآوره‬ ‫او‬ ‫نظر‬ ‫زیر‬ ‫یا‬ ‫دولت‬ ‫خود‬
‫اس‬ ‫دولت‬ ‫و‬ ‫حکومت‬ ‫اختیارات‬ ‫اساس‬ ‫و‬ ‫مبنا‬ ‫تنها‬ ‫نه‬ ‫فعالیتها‬ ‫این‬
‫ت‬
‫میکند‬ ‫مشخص‬ ‫نیز‬ ‫را‬ ‫آنها‬ ‫مسئولیت‬ ‫میزان‬ ‫و‬ ‫اختیارات‬ ‫بلکه‬
.
‫همگانی‬ ‫بهداشت‬، ‫برق‬ ‫و‬ ‫آب‬ ‫توزیع‬، ‫پرورش‬ ‫و‬ ‫آموزش‬

5. ‫گانه‬ ‫سه‬ ‫قوای‬ ‫اعمال‬ ‫واثرات‬ ‫اداری‬ ‫اعمال‬
‫قانونگذاری‬ ‫اعمال‬ ‫و‬ ‫اداری‬ ‫اعمال‬
•
‫عام‬ ‫قواعد‬ ‫وضع‬ ‫اغلب‬ ‫قانونگذاری‬ ‫اعمال‬
‫الشمول‬
•
‫اشخاص‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫اغلب‬ ‫اداری‬ ‫اعمال‬
‫است‬ ‫خاصی‬
•
‫شبه‬ ‫اعمال‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫اداری‬ ‫اعمال‬ ‫گاهی‬
‫میدهد‬ ‫رخ‬ ‫تقنینی‬
•
‫تصمیم‬ ‫بر‬ ‫قانون‬ ‫و‬ ‫قانونی‬ ‫تصمیمات‬
‫ات‬
‫دارد‬ ‫اولویت‬ ‫اداری‬
‫قضایی‬ ‫اعمال‬ ‫و‬ ‫اداری‬ ‫اعمال‬
•
‫قانونی‬ ‫حل‬ ‫راه‬ ‫یا‬ ‫قانون‬ ‫اجرای‬ ‫قانون‬ ‫وظیفه‬
‫است‬
•
‫نیازمندی‬ ‫تامین‬ ‫و‬ ‫نظم‬ ‫ایجاد‬ ‫اداره‬ ‫ی‬ ‫وظیفه‬
‫است‬ ‫همگانی‬
•
‫مسئول‬ ‫قضایی‬ ‫مراجع‬ ‫مانند‬ ‫نیز‬ ‫اداره‬ ‫گاهی‬
‫میشود‬ ‫قانون‬ ‫اجرای‬
(
‫رفع‬ ‫مقام‬ ‫در‬ ‫نه‬ ‫ولی‬
‫اختالف‬
)
•
‫و‬ ‫احتماعی‬ ‫سیاست‬ ‫اجرای‬ ‫نوعی‬ ‫کردن‬ ‫اداره‬
‫است‬ ‫جامعه‬ ‫در‬ ‫دولت‬ ‫اقتصادی‬
‫مجریه‬ ‫قوه‬ ‫اعمال‬ ‫و‬ ‫اداری‬ ‫اعمال‬
•
‫ن‬ ‫اداری‬ ‫مجریه‬ ‫قوه‬ ‫فعالیتهای‬ ‫بعضی‬
‫یست‬
‫المل‬ ‫بین‬ ‫مجامع‬ ‫در‬ ‫ایران‬ ‫عضویت‬ ‫مثل‬
‫ل‬
•
‫است‬ ‫اداری‬ ‫قوه‬ ‫این‬ ‫فعالیتهای‬ ‫بعضی‬
‫راه‬ ‫پلیس‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫مسائل‬ ‫مثل‬
•
‫اداری‬ ‫سازمانهای‬ ‫ی‬ ‫عالیه‬ ‫ریاست‬
‫اند‬ ‫حکومت‬ ‫راس‬ ‫مسئولین‬
•
‫است‬ ‫جامعه‬ ‫در‬ ‫حکومت‬ ‫تداوم‬ ‫اداره‬
•
‫مجریه‬ ‫قوه‬ ‫اداری‬ ‫غیر‬ ‫های‬ ‫فعالیت‬
‫نیست‬ ‫اداری‬ ‫حقوق‬ ‫موضوع‬

6. ‫حقوق‬ ‫قلمرو‬
‫اداری‬
‫کشور‬ ‫اداری‬ ‫سازمانهای‬ ‫مطالعه‬
-
‫مرکزی‬
/
‫محلی‬
/
‫موسسات‬
‫عمومی‬
(
‫تشریحی‬ ‫جنبه‬
)
‫و‬ ‫تشکیالتی‬ ‫مقررات‬ ‫به‬ ‫محددو‬
‫اداری‬ ‫بندی‬ ‫سازمان‬ ‫کیفیت‬
‫نیست‬
/
‫مشاغل‬ ‫و‬ ‫اعمال‬، ‫وظایف‬
‫اداری‬
‫انسانی‬ ‫نیروی‬ ‫وجود‬
/
‫وضعیت‬
‫ب‬ ‫آنها‬ ‫متقابل‬ ‫روابط‬ ‫و‬ ‫مستخدمین‬
‫ا‬
‫و‬ ‫آنها‬ ‫امتیازات‬ ‫و‬ ‫حقوق‬ ‫و‬ ‫دولت‬
‫تکالیفشان‬
‫بین‬ ‫دعاوی‬ ‫به‬ ‫رسیدگی‬ ‫نحوه‬
‫دعاوی‬ ‫و‬ ‫دولت‬ ‫و‬ ‫مستخدمین‬
‫د‬ ‫علیه‬ ‫حقوقی‬ ‫یا‬ ‫ُحقیقی‬ ‫اشخاص‬
‫ولت‬
/
‫دار‬ ‫صالحیت‬ ‫تشکیالت‬
‫ادا‬ ‫روابط‬ ‫بر‬ ‫حاکم‬ ‫حقوقی‬ ‫نظام‬
‫ره‬
‫اداره‬ ‫و‬ ‫کنندگان‬ ‫اداره‬ ‫یا‬ ‫مردم‬ ‫و‬
‫شوندگان‬
/
‫اداری‬ ‫قراردادهای‬
/
‫اداری‬ ‫اعمال‬ ‫خسارات‬
(
‫مدنی‬ ‫مسئولیت‬
)

7. ‫حقوق‬ ‫منابع‬
‫اداری‬
‫قانون‬
‫عرف‬
‫قضای‬ ‫رویه‬
‫ی‬
‫اصل‬
4
:
‫حاکمیت‬
‫موازین‬
‫اسالمی‬
‫اصل‬
6
:
‫حاکمیت‬
‫اداره‬ ‫و‬ ‫مردم‬
‫کشور‬ ‫امور‬
‫اصل‬
57
:
‫ق‬ ‫تفکیک‬
‫وا‬
‫اصل‬
170
:
‫انطباق‬
‫اداری‬ ‫تصمیمات‬
‫قوانین‬ ‫با‬
‫موضوعه‬
‫اصل‬
87،88،89
:
‫قوه‬ ‫نظارت‬
‫مجریه‬ ‫بر‬ ‫مقننه‬
‫اصل‬
173
‫و‬
174
:
‫نظارت‬
‫بر‬ ‫قضاییه‬ ‫قوه‬
‫مجریه‬ ‫قوه‬
‫اصول‬
113
‫تا‬
142
:
‫ریاست‬
‫و‬ ‫جمهوری‬
‫وزرا‬
‫عدالت‬ ‫دیوان‬
‫سال‬ ‫اداری‬
‫تاسیس‬
1361
‫عالی‬ ‫دیوان‬
‫کشور‬
(
‫امور‬
‫استخدامی‬
–
‫قبل‬
‫از‬
1361
)
‫اداری‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫رویه‬ ‫حد‬ ‫در‬
–
‫حقوقدانها‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫تنها‬
‫اند‬ ‫پذیرفته‬ ‫آنرا‬

8. ‫دیگر‬ ‫کشورهای‬ ‫در‬ ‫اداری‬ ‫حقوق‬
‫در‬
‫راستای‬
‫های‬‫برنامه‬
‫معاونت‬
‫پژوهشی‬
‫دانشگاه‬
‫علوم‬
‫قضایی‬
‫و‬
‫خدمات‬
‫اداری‬
‫به‬
‫مناسبت‬
‫هف‬
‫ته‬
‫پژوهش‬
‫در‬
‫سال‬
۹۶
‫نشست‬
‫علمی‬
‫با‬
‫موضوع‬
«
‫تحوالت‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
»
‫با‬
‫حضور‬
‫دکتر‬
‫ایرج‬
‫حسینی‬
‫صدرآبادی‬
‫قائم‬
‫مقام‬
‫معاونت‬
‫پارلمانی‬
‫ریاست‬
‫جمهوری‬
‫و‬
‫عضو‬
‫هیأت‬
‫علمی‬
‫دانشگاه‬
‫شهید‬
،‫چمران‬
‫دکتر‬
‫مهدی‬
‫هداوند‬
‫استادیار‬
‫گروه‬
‫حقوق‬
‫عمومی‬
‫و‬
‫الملل‬‫بین‬
‫دانشگاه‬
‫عالمه‬
‫طباطبایی‬
‫و‬
‫دکتر‬
‫علی‬
‫محمد‬
‫زاده‬‫فالح‬
‫استادیار‬
‫گروه‬
‫حقوق‬
‫عمومی‬
‫و‬
‫الملل‬‫بین‬
‫دانشگاه‬
‫عالمه‬
‫طباطبای‬
‫ی‬
‫در‬
‫ساعت‬
۱۶-۱۴
‫روز‬
‫شنبه‬
۹۶/۹/۲۵
‫در‬
‫سالن‬
‫های‬‫نشست‬
‫علمی‬
‫دانشکده‬
‫ثبت‬
‫و‬
‫مدیریت‬
‫قضایی‬
‫ب‬
‫ا‬
‫حضور‬
‫اساتید‬
‫و‬
‫دانشجویان‬
‫دانشگاه‬
‫علوم‬
‫قضایی‬
‫برگزار‬
‫شد‬
.
‫ادبیات‬
‫موجود‬
‫در‬
‫زمینه‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
‫در‬
‫ده‬
‫سال‬
‫اخیر‬
‫متضمن‬
‫دو‬
‫گرایش‬
‫عمده‬
‫است‬
:
•
‫یک‬
‫گرایش‬
‫معتقد‬
‫به‬
‫پایان‬
‫و‬
‫زوال‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
‫است‬
.
‫این‬
‫گرایش‬
‫که‬
‫بیشتر‬
‫در‬
‫کشور‬
‫های‬
‫بلژیک‬
‫و‬
‫فرانسه‬
‫وجود‬
،‫دارد‬
‫معتقد‬
‫است‬
‫که‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
‫تحت‬
‫تأثیر‬
‫مفاهیم‬
‫جدید‬
‫نظی‬
‫ر‬
‫سازی‬‫خصوصی‬
‫و‬
‫جهانی‬
،‫شدن‬
‫آن‬
‫ویژگی‬
‫خاص‬
‫خود‬
‫را‬
‫از‬
‫دست‬
‫داده‬
‫است‬
‫و‬
‫به‬
‫همین‬
‫دلیل‬
‫است‬
‫که‬
‫مشکالت‬
‫زیادی‬
‫در‬
‫زمینه‬
‫جایگاه‬
‫و‬
‫قلمروی‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
‫وجود‬
‫دارد‬
.
•
‫گرایش‬
‫دیگر‬
‫معتقد‬
‫به‬
‫ی‬‫توسعه‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
‫و‬
‫شروع‬
‫یک‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
‫نوین‬
‫است‬
.
‫این‬
‫گرایش‬
‫که‬
‫بیشتر‬
‫در‬
‫کشور‬
‫آلمان‬
‫شکل‬
،‫گرفته‬
‫معتقد‬
‫است‬
‫که‬
‫تغییرها‬
‫و‬
‫تحوالت‬
‫ص‬
‫ورت‬
‫گرفته‬
‫در‬
‫راستای‬
‫مدرنیزاسیون‬
‫باعث‬
‫تحول‬
‫و‬
‫ی‬‫توسعه‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
‫شده‬
‫است‬
‫و‬
‫این‬
‫حقوق‬
‫اداری‬
‫پست‬
‫مدرن‬
‫بیش‬
‫از‬
‫آن‬
‫که‬
‫ناظر‬
‫بر‬
‫امر‬
‫و‬
‫نهی‬
‫و‬
‫به‬
‫شیوه‬
‫دستوری‬
،‫باشد‬
‫مبتنی‬
‫بر‬
‫هدای‬
‫گری‬‫ت‬
‫و‬
‫کنندگی‬‫تنظیم‬
‫است‬
‫که‬
‫به‬
‫موجب‬
‫آن‬
‫دولت‬
‫های‬‫ریسک‬
‫موجود‬
‫در‬
‫زمینه‬
‫اقتصاد‬
‫و‬
‫اجتماع‬
‫ر‬
‫ا‬
‫توزیع‬
‫کند‬‫می‬