Celem prezentacji jest syntetyczne wskazanie zmian w ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym w zakresie rozszerzenia uprawnień KNF w zakresie możliwości prowadzenia postępowania wyjaśniającego.
1. w w w . t o m c z a k . p l
Nowe normy kontroli
w instytucjach finansowych
aplikant radcowski Katarzyna Lamczyk
2. Konspekt
1. Rozszerzenie uprawnień Komisji Nadzoru Finansowego
• Postępowanie wyjaśniające i zmiany w ustawie o nadzorze nad
rynkiem finansowym.
• Cel postępowania wyjaśniającego.
• Przebieg postępowania wyjaśniającego.
• Uprawienia organów nadzoru w toku postępowania wyjaśniającego.
2. Zaostrzenie sankcji karnych za potencjalne naruszenia
• Sankcje karne na gruncie postępowania wyjaśniającego.
• Sankcje karne w ustawie Pr. Bankowe.
• Sankcje karne w ustawie o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.
3. Nadzór nad rynkiem finansowym
Zakres podmiotowy
Nadzór bankowy
Nadzór
emerytalny
Nadzór
ubezpieczeniowy
Nadzór nad
instytucjami
płatniczymi
Nadzór nad
SKOK-ami
Nadzór nad
agencjami
ratingowymi
Nadzór nad
rynkiem
kapitałowym
Nadzór nad
instytucjami
kredytowymi
4. Nowelizacja ustawy o nadzorze nad
rynkiem finansowym
• Ustawa z dnia 5 sierpnia o zmianie ustawy o nadzorze nad
rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw.
• Nowela wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia
ogłoszenia, tj. 11 października 2015 roku.
• Projekt miał rozwiązać:
a) problemy związane z niedostateczną ochroną konsumentów
korzystających z usług firm udzielających kredytów
konsumenckich, nieobjętych obowiązkiem uzyskania
zezwolenia KNF.
b) problemy związane z identyfikacją i eliminacją z obrotu
podmiotów wykonujących działalność licencjonowaną na
rynku finansowym w sposób nielegalny.
5. Przyczyny nowelizacji
Potrzeba rynku w związku z krytyczną oceną działalności instytucji
państwowych w szczególności odniesieniu do parabanków
Niewydolność obecnego systemu nadzoru i kontroli, zwłaszcza na
etapie prowadzenia postępowania przygotowawczego
Brak uprawnień KNF do podejmowania czynności nadzorczych wobec
podmiotów nienadzorowanych, w tym potrzeba ujednolicenia
regulacji w stosunku do wszystkich segmentów rynku finansowego
6. Etapy procesu nadzoru KNF
Postępowanie wyjaśniające
– 6 miesięcy od dnia
zarządzenia o jego wszczęciu
Zarządzenie o złożeniu
zawiadomienia o
podejrzeniu popełnienia
przestępstwa lub wszczęcie
postęp. administracyjnego
lub zakończenie
postępowania
wyjaśniającego
Wszczęcie
śledztwa/dochodzenia lub
tok postępowania
administracyjnego
7. Rozszerzone uprawnienia KNF
zmiany w ustawie o nadzorze
nad rynkiem finansowym
• Na gruncie dodanego do ustawy o nadzorze nad rynkiem
finansowym (dalej jako „NadzRFinU”) rozdziału 2a
nadano KNF uprawnienia do prowadzenia postępowania
wyjaśniającego we wszystkich sektorach rynku
finansowego.
• Postępowanie wyjaśniające prowadzone będzie
w stosunku do podmiotów, wobec których istnieje
podejrzenie, że prowadzą działalność noszącą znamiona
przestępstwa określonego w ustawach, wymienionych w
art. 1 ust. 2 NadzRFinU.
8. Porównanie dotychczasowych i nowych
uprawnień kontrolnych KNF
Uprawnienia KNF na gruncie
dotychczasowych przepisów
• Zakres przedmiotowy:
uprawnienie do żądania
dokumentów, informacji oraz
wyjaśnień.
• Zakres podmiotowy: podmioty
rynku kapitałowego, których
działalność może wskazywać na
wyczerpanie znamion czynów
zabronionych, skierowanych
przeciwko interesom
uczestników rynku kapitałowego,
pozostających w związku z
działalnością podmiotów
nadzorowanych.
Uprawnienia KNF po zmianie
NadzRFinU
• Zakres przedmiotowy:
uprawnienie do żądania
dokumentów, informacji oraz
wyjaśnień.
• Rozszerzenie zakresu
przedmiotowego: w stosunku do
podmiotów prowadzących
działalność w pozostałych
segmentach rynku finansowego,
w tym w stosunku do podmiotów,
których działalność polega na
gromadzeniu środków
pieniężnych innych osób w celu
obciążenia ich ryzykiem.
9. Cele
postępowania wyjaśniającego
Umożliwienie
skutecznej
realizacji
ustawowych
zadań KNF.
Celem postępowania
wyjaśniającego nie jest
wydanie rozstrzygnięcia o
obowiązkach lub prawach
podmiotu, a jedynie
ustalenie pewnych
okoliczności faktycznych.
Ujednolicenie
dostępu organu
nadzoru do
określonych
kategorii
informacji
Zapewnienie
bezpieczeństw
a rynku.
Zapewnienie
wiarygodności
rynku.
Postępowanie wyjaśniające ma
prowadzić do ustalenia, czy
istnieją podstawy do złożenia
zawiadomienia o podejrzeniu
popełnienia przestępstwa lub
do wszczęcia postępowania
administracyjnego – art. 18a
NadzRFinU.
Przyspieszenie
postepowania
przygotowawczego.
10. Zawiadomienie o podejrzeniu
popełnienia przestępstwa
• Art. 304 par. 2 ustawy kodeks postępowania karnego: Instytucje
państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością
dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są
obowiązane niezwłocznie zawiadomić
o tym prokuratora lub Policję (…).
• Akta postępowania wyjaśniającego będą załączane do
zawiadomienia – szerszy materiał dowodowy już na etapie badania
zasadności zawiadomienia przez prokuraturę.
• Zwiększone szanse na podjęcie szybszych działań w kierunku
zabezpieczenia dowodów oraz przyspieszenia postępowania
przygotowawczego.
11. Ujednolicenie przepisów o
postępowaniu wyjaśniającym
• Ustawa zmieniająca NadzRFinU ma na celu jednolite
uregulowanie uprawnień KNF w związku z prowadzeniem
postępowania wyjaśniającego.
• Regulacja postępowania wyjaśniającego w NadzRFinU będzie
miała charakter zupełny i kompleksowy.
• Uchylony został art. 38 ustawy o nadzorze nad rynkiem
kapitałowym.
• W konsekwencji: możliwość przeprowadzenia
postępowania wyjaśniającego we wszystkich segmentach
rynku finansowego.
12. Przekazywanie informacji objętych
tajemnicą zawodową
• Art. 16 ust. 5 NadzRFinU: Nie narusza obowiązków, o których mowa
w ust. 1 i 4, w tym obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej
w zakresie informacji stanowiących tajemnicę bankową, złożenie
zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (…).
• Na gruncie dotychczasowych przepisów przekazanie informacji
stanowiącej tajemnicę zawodową było możliwe dopiero na etapie
wszczęcia dochodzenia/śledztwa (art. 106b i 106c ustawy prawo
bankowe).
• Zmiana ma na celu przyspieszenie i usprawnienie etapu
postępowania przygotowawczego.
13. Przebieg postępowania
wyjaśniającego
Czynności postępowania prowadzi pracownik KNF na podstawie pisemnego upoważnienia
Przewodniczącego Komisji.
1) Oznacza to, że pracownik KNF wykonuje czynności w toku postępowania, lecz
samo postępowanie toczy się przed organem nadzoru.
2) Pracownik upoważniony jest do swobodnego poruszania, bez konieczności
uzyskania przepustki, oraz ma prawo wglądu do ksiąg, dokumentów lub innych
nośników informacji.
Art. 18c i art. 18 e ust. 1 NadzRFinU
Postępowanie wyjaśniające co do zasady jest prowadzone w siedzibie Urzędu Kontroli.
Poszczególne czynności mogą być podejmowane
również w miejscu prowadzenia działalności.
Art. 18b ust. 1 i 2 NadzRFinU
Przeprowadzenie powstępowania wyjaśniającego zarządza Przewodniczący KNF.
Postępowanie wyjaśniające ma fakultatywny
charakter – „może zarządzić”.
Art. 18a ust. 1 NadzRFinU
14. Przebieg postępowania
wyjaśniającego
Zakończenie postępowania – art. 18i ust. 2 NadzRFinU
Złożenie zawiadomienia o
podejrzeniu popełnienia
przestępstwa.
Wszczęcie postępowania
administracyjnego.
Zarządzenie o zamknięciu
postępowania.
Postępowanie nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy.
1) Termin 6 miesięcy liczony jest od dnia wydania
zarządzenia o przeprowadzeniu postępowania.
2) Zakończenie postępowania następuje po ukończeniu
wszystkich czynności podejmowanych w jego toku.
Art. 18i ust. 1 NadzRFinU
15. Uprawnienia KNF
w toku postępowania wyjaśniającego
Możliwość wezwania każdego do złożenia
oświadczenia lub wyjaśnień oraz do wydania
dokumentów lub nośnika informacji.
oświadczenie składane pod rygorem
odpowiedzialności za składanie fałszywych
zeznań.
Upoważniony pracownik jest uprawniony do
swobodnego poruszania się po miejscu
prowadzenia działalności przez kontrolowanego bez
konieczności uzyskania przepustki. Ma prawo
wglądu do ksiąg, dokumentów i nośników
informacji. Może sporządzać kopie dokumentów i
innych nośników informacji.
Możliwość wydania przez Przewodniczącego
Komisji postanowienia o zajęciu dokumentu
lub innego nośnika informacji niezbędnego
do dalszego postępowania.
Możliwość skorzystania przez
upoważnionego pracownika KNF z pomocy
funkcjonariuszy policji przy przeprowadzaniu
czynności w toku postępowania
wyjaśniającego.
Uprawnienia
16. Tryb uzyskiwania
wyjaśnień i oświadczeń
• Upoważniony pracownik przy pierwszym wezwaniu
do złożenia:
a) wyjaśnień – ma obowiązek pouczyć składającego wyjaśnienia
o przysługujących mu prawach i obowiązkach oraz o skutkach
prawnych utrudnienia lub udaremnienia postępowania;
b) oświadczeń – ma obowiązek pouczyć składającego
oświadczenie o przysługujących mu prawach i obowiązkach,
w tym prawie do odmowy złożenia oświadczenia, gdy złożenie
oświadczenia mogłoby narazić jego lub jego bliskich na
odpowiedzialność karną lub bezpośrednią szkodę majątkową.
17. Sankcje karne na gruncie
postępowania wyjaśniającego
• Art. 20a NadzRFinU: Kto utrudnia lub udaremnia
przeprowadzenie czynności w postępowaniu
wyjaśniającym, podlega grzywnie do 500.000 złotych, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności
do lat 2.
• Cel regulacji – skuteczniejsze egzekwowanie
uprawnienia organu nadzoru do żądania wyjaśnień.
• Wymiar kary ma być z założenia dotkliwy, co umożliwili
realizacje celów postępowania wyjaśniającego.
18. Przepisy karne w ustawie Prawo
bankowe
• Art. 171 ust. 1 Pr. Bankowego
w dotychczasowej treści -
kto bez zezwolenia
prowadzi działalność
polegającą na grodzeniu
środków pieniężnych innych
osób (…)
w celu udzielania kredytów,
pożyczek pieniężnych lub
obciążania ryzykiem tych
środków w inny sposób,
podlega grzywnie do
5.000.000 zł i karze
pozbawienia wolności
do lat 3.
• Po nowelizacji – zaostrzenie
sankcji karnej, poprzez
podwyższenie górnej granicy
zagrożenia karą pozbawienia
wolności z 3 do 5 lat.
• Podwyższenie kary grzywny
z dotychczasowej stawki
5.000.000 zł do 10.000.000 zł.
19. Przepisy karne
w ustawie Prawo bankowe
• Sankcja karna z art. 171 ust. 1 Pr. Bankowego – ma na
celu ochronę indywidualnych i zbiorowych
interesów społeczeństwa zagrożonych działaniem
podmiotów prowadzących działalność bankową w
sposób nielegalny.
• Zgodnie z założeniem sankcja za prowadzenie
działalności bankowej bez zezwolenia powinna
przede wszystkim mieć charakter prewencyjny.
• Szeroki wymiar sankcji karnej ma umożliwić sądom
różnicowanie wymiaru kary, w zależności od
stopnia szkodliwości czynu.
• Tożsama nowelizacja art. 287 ustawy o funduszach
inwestycyjnych uzasadniona podobieństwem
penalizowanych czynów.
20. Skutki zaostrzenia sankcji karnych
na gruncie ustawy – kodeks karny
1. Zmiana wagi przestępstwa
2. Wyłączenie możliwości skorzystania - przez sprawcę,
który popełnił zbrodnie - z wielu instytucji
wpływających na łagodniejszy wymiar kary.
3. Brak możliwości odstąpienia od wymierzenia kary na
gruncie art. 59 k.k.
4. Inne terminy stosowania instytucji przedawnienia
(art. 101 § 1 k.k.).
21. Przepisy karne
w ustawie Prawo bankowe
• Do art. 171 nowelizacja dodaje ust. 8, który wprowadza
odpowiedzialność za niedochowanie obowiązków
aktualizacji informacji przekazywanych do rejestrów
kredytowych.
• Niewywiązanie się z obowiązku aktualizacji informacji
podlegać będzie karze grzywny do 30.000 złotych.
22. Zmiany w ustawie
o nadzorze nad rynkiem
kapitałowym
Utrudnianie lub udaremnianie czynności
podejmowanych w postępowaniu kontrolnym
i administracyjnym stanowiło przestępstwo
zagrożone grzywną do 500.000 złotych, karą
ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności
do lat 2.
23. Podsumowanie –
główne cele nowelizacji
1) Rozszerzenie uprawnień KNF na wszystkie
sektory rynku finansowego w zakresie
prowadzenia postępowania wyjaśniającego.
2) Zaostrzenie sankcji karnych za gromadzenie bez
zezwolenia środków finansowych innych osób, w
celu obciążenia ich ryzykiem.
24. Zespół FATCA
Dr Karolina Kocemba Aplikant radcowski Katarzyna Lamczyk
Radca prawny Karolina Lisicka Adwokat Michał Tomczak
25. Tomczak i Partnerzy
Poszukujesz informacji na temat FACTA?
Skontaktuj się z nami:
kancelaria@tomczak.pl
T: 22 33 96 500
F: 22 33 96 501
www.fatca.tomczak.pl
26. T o m c z a k i P a r t n e r z y S p ó ł k a A d w o k a c k a
P o d w a l e 3 / 9
0 0 - 2 5 2 W a r s z a w a
w w w . t o m c z a k . p l
T : 2 2 3 3 9 6 5 0 0
F : 2 2 3 3 9 6 5 0 1
k a n c e l a r i a @ t o m c z a k . p l