1. Oorlogsbronnen: hoe en wat?
Edwin Klijn, Provinciale Netwerkdag Cultuur Overijssel 16 juni 2017
2. Netwerk Oorlogsbronnen (NOB)
• Sinds 2010
• Samenwerkingsverband van instellingen met WO2-collecties
• Onderwerp: Tweede Wereldoorlog
• Doel: vergroten gebruik Collectie WO2 Nederland
• Perspectief: archieven, musea, instituten, etc (+- 400)
• Programma 2016-2019
• Digitaal: verbinden van collecties
15. Mijn bron
Henk Schaftenaar, ‘Als we terugkomen, dan weer naar Naarden!’
Gedenkschrift voor de joodse vluchtelingen Chaskel, Leja, Israel, Mia
en Ettel Weiss in: De omroeper jrg. 25, nr. 1 maart 2012
www.stichtingvijverberg.nl/Downloads/Omroeper_201201_HR.pdf
20. Persoonsgegevens
• Wet Bescherming Persoonsgegevens, Algemene Verordening
Gegevensbescherming (AVG)
• Verwerking en publicatie van gegevens over levende personen is
problematisch
• Overleden personen minder problematisch maar nog altijd risico’s
• Binnenkort: persoonsgegevens in oorlogsbronnen (Kennisland)
21. “Tussen droom en daad staan wetten in
de weg en praktische bezwaren”
• Auteursrecht
• Portretrecht
• Databankenrecht
• Archiefwet
• Zie Juridische Wegwijzer Archieven Musea online, Schiphof/Beunen,
www.nationaalarchief.nl/sites/default/files/docs/juridische_wegwijzer_a
rchieven_en_musea_online_0_0.pdf
24. Zaandam.Klampersstraat 1. Ontspanningsruimte van Albert Heijn
Duitse officieren hebben een eenpansmaaltijd
Aan de tafels zitten Duitse soldaten en officieren van de Wehrmacht en de Luftwaffe samen met leden van de
Nationaal Socialistische Beweging N.S.B., leden van de Nederlandse Volks Dienst N.V.D. en leden van de
Nationaal Socialistische Vrouwenorganisatie N.S.V. voor de zogenaamde Eenpansmaaltijd ofwel Eintopfessen in het
Ontspanningsgebouw van Albert Heijn.
De eenpansmaaltijden bijvoorbeeld hutspot, erwtensoep, werden in Zaandam georganiseerd door de Ortskommandant,
Wilhelm Wolniewicz (ook wel geschreven als Wolnewic).
Deze bijeenkomsten waren altijd op een zondagmiddag waarbij ook vrouwen en kinderen aanwezig waren.
Het doel van deze openbare bijeenkomsten was bevordering van de gemeenschapszin door het samenbrengen van allen,
Duitsers en Nederlanders, om één tafel, ongeacht de rangen en standen. En het tweede doel was geld inzamelen voor de
Winterhulp door middel van een collecte en verkoop van loten.
Volgens de krant Dagblad voor Noord-Holland waren deze maaltijden op 13 oktober 1942, 10 november 1942 en 18 maart
1943. Onbekend is op welke bijeenkomst deze foto is gemaakt.
Wel is bekend wie er aanwezig waren op de bijeenkomsten.
Dit waren: de directeur N.V.D. en Winterhulp in Noord-Holland D.H. Querner, burgemeesters van Zaandam (Vitters),
Oostzaan (de Bree) en Krommenie, wethouders (Out en van de Stok), kringleider van de N.S.B. Zaanstreek (G.M. Zuidervliet),
plaatselijk leider Winterhulp (de Vries). Er werd gezongen door het N.S.B. zangkoor van Kring 42. De muziek werd
verzorgd door de kapel van de Amsterdamsche Weerbaarheids Afdeling (W.A.) onder leiding van de heer Schoenmaker.
33. Handige webplekken WO2
• www.delpher.nl, verzetskranten, ‘foute’ kranten en legale pers
• www.geheugenvannederland.nl, collecties verzetsliteratuur, dagboeken,
pamfletten en brochures
• www.tweedewereldoorlog.nl/themas/
• www.getuigenverhalen.nl
• www.oorloginblik.nl
• www.gahetna.nl/collectie/afbeeldingen/fotocollectie
• Nederlands Instituut voor Beeld en geluid, speciale thema’s
• www.oorlogsbronnen.nl
34. Creatief met bronnen: showcases
• www.wartimestories.nl
• Virtuele Achterhuis
• www.scholtenhuis.nl
Doe het zelf:
• Mymaps, https://www.google.com/maps/d/u/0/
• Abbyy Finereader of Tesseract om digitale tekstbron
doorzoekbaar te maken
Editor's Notes
Zwolle, Katerveer.Op 10 mei 1940 werd de IJsselbrug door het Nederlandse leger vernield. De brug is in 1943 hersteld.
Standaard slide
Familie Weiss, Raadhuisstraat 15 te Naarden. Komen hier als vluchtelingen uit Duitsland in het voorjaar van 1937. Vader Weiss manusje van alles, recycle vuilnismateriaal, fabriceerde vloeibare zeep en sloopte auto’s. Zagen er netjes uit maar bleven behoeftig. Overgegaan op christelijke geloof. Chaskel, Leja, Israel, Ettel, Mia. Van Poolse oorsprong.
De vijfde klas van de Rehobothschool in 1939 met meester J. Zielstra. Ettel Weiss in
de rij bij de kast in het zwart.
‘Zakdoekje leggen, niemand zeggen ...’ op de hoek Raadhuisstraat/Wuijvert bij de
‘Dikke Boom’. Ettel Weiss in het wit en met baret.
Kinderen die een sprookje uitbeelden op een Koninginnedag omstreeks 1938. De
groep poseert op de vrachtwagen van kolenhandel Slegh uit de Gansoordstraat en
behaalde met deze verbeelding de vierde prijs. Linksboven staat Israel Weiss met aan
zijn zijde Rie Preuniger. Op de voorgrond zitten onder meer drie dochters van Slegh.
Detail uit de geboorteakte van Ettel Sara Weiss (1927).
Woonde daarvoor in Duisburg. Chaskel in 1933 in elkaar geslagen door SA en in ziekenhuis in Venlo beland. Vermeend leider van seperatistenbeweging. Vrouw en kinderen ondergebracht bij joodse families in Venlo. Meldt zich aan bij Comite voor Bijzondere Joodsche Belangen. Streng asielbeleid.
Detail van een ‘Inlichtingsbulletijn’ in december 1936 door Chaskel Weiss ingevuld in Antwerpen.
Uiterlijk 24 februari 1941 moesten alle personen ‘geheel of gedeeltelijk van joodse
bloede’ zich laten registreren. Een ieder moest daarvoor 1 gulden leges betalen.
Was hij daartoe niet in staat, dan draaide de plaatselijke Israëlitische Gemeente
voor de kosten op.
In Naarden meldden zich 189 mannen, 199 vrouwen, 67 jongens en 85 meisjes.
Het leverde de gemeente een aardig bedrag aan leges op, want vrijwel niemand
kreeg ontheffi ng (17). De familie Weiss wel: het gezin was armlastig en was voor
het uitbreken van de oorlog al tot de Evangelisch-Lutherse Kerk overgegaan (18).
Detail uit het cahier ‘Aanmelding Israëlieten’ met de namen en geboortedata van het
gezin Weiss en hun vrijstelling van betaling van leges.
De deportaties vonden plaats in de week van 29 juni tot en met 3 juli 1942. Uitstel vanwege Poolse nationaliteit. Op woensdag 21 april 1943 ontving de burgemeester van Naarden een telegram van de procureur-generaal in diens functie van gewestelijke politiepresident, waarin
de deportatie van de laatste joden op de volgende dag werd aangekondigd
De familie Weiss vertrok op 22 april 1943, slechts met een paar tasjes met kleding. De
buren hadden ze nog gedag gezegd. Mevrouw Weiss meende dat het maar om een
paar dagen zou gaan. Ze verwachtte weer snel in Naarden terug te zijn. Weiss zelf was
er niet zo zeker van, maar zei wel: ‘Als we terugkomen, dan weer in Naarden!’
Kaartje 40006 uit de kartotheek van de Joodse Raad met daarop de aankomstdatum
van het gezin Weiss in Westerbork, het nummer van de barak en diagonaal - in rood
de datum van hun vertrek per trein naar Sobibor.
Op 20 mei 1943 geregistreerd in Westerbork.
Twee weken later werden hun namen geplaatst op de transportlijst van de trein
naar Sobibor, die van dinsdag 8 juni 1943. Kwam op vrijdag 11 juni aan, later officiele overlijdensdatum van familie
Barak 57 – tussen 20 mei en 8 juni in Westerbork gebleven
Jules Stokvis heeft in zijn boek ‘Sobibor’ statistische gegevens over dit transport
vastgelegd. In de vee- en goederenwagons van 8 juni zaten, lagen of stonden 3017
personen. Onder hen bevonden zich 1051 kinderen. Ze waren de zondag en maandag
ervoor uit kamp Vught in Westerbork aangekomen. Eenmaal vertrokken naar
Sobibor is uit deze trein een kaartje gegooid, geschreven door een onbekend gebleven
Stella. Stokvis heeft de tekst ervan in zijn boek vermeld:
‘Lieve vrienden, Zitten in de trein. Waarheen, wie weet het. De één zegt Polen, de
ander Riga. Geven jullie Jochem ook bericht alsook Ines. Zijn moedig en hopen op
een spoedig wederzien. Mevrouw de Leeuw en Gien zullen ook wel mee gaan. ‘t Zijn
3000 mensen. Meest vrouwen en kinderen onder de zestien. De mannen mochten niet
Kaartje 40006 uit de kartotheek van de Joodse Raad met daarop de aankomstdatum
van het gezin Weiss in Westerbork, het nummer van de barak en diagonaal - in rood
- de datum van hun vertrek per trein naar Sobibor.
omroeper 2012 nr1.indd 26 07-10-11 08:20
27
mee. Wat een ellende. Toch hoop ik op een wederzien, maar hoe ik ben behoef ik niet
te schrijven .............
Tot ziens zoo God wil. Jullie toegen. Stella.’
11 juni aankomst trein in Sobibor.
Monument op de joodse begraafplaats bij Jan Tabak ter nagedachtenis aan de joden
uit Naarden en omliggende plaatsen die tijdens de holocaust werden omgebracht.
Het monument werd op zondagmiddag 17 september 1950 onthuld.
Standaard slide
Standaard slide
Standaard slide
Standaard slide
Standaard slide
Regionaal archief Nijmegen
Dolle Dinsdag is een term uit de Tweede Wereldoorlog als aanduiding voor dinsdag 5 september 1944. Op die dag speelden zich in heel Nederland emotionele taferelen af naar aanleiding van de berichten dat het land nu elk moment bevrijd kon worden van de Duitse bezetting. De geallieerden hadden namelijk in de voorgaande dagen in hoog tempo terrein gewonnen.