This document provides biographical information about missionary Nula R. Lalbiakchhûngi and discusses his work. It notes that he will be speaking at the November 2014 Mizoram Presbyterian Sunday School.
It describes Lalbiakchhûngi's background, including being born in 1967 in Tlangpui village in Manipur. It details his upbringing and family circumstances.
The document discusses Lalbiakchhûngi's work as a missionary with the Synod Mission Board in Manipur from 1986-1989, focusing on spreading the gospel and helping people. It provides an overview of his life and missionary career.
2. 2
KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NI
November 2, 2014
NAUPANG SUNDAY SCHOOL
www.mizoramsynod.org
Thupui
NL. R. LALBIAKCHHÛNGI
CHANCHIN
Ziaktu
Rev. Lalzuithanga
SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD
3. 3
www.mizoramsynod.org
Published by
Synod Literature & Publication Board
for
Mizo Sunday School Union
Chhut khatna 2014
Copies - 5500
(All rights reserved)
Printed at
Synod Press
Aizawl - 796 001
Mizoram
4. 4
A chhûnga thu awmte
Thuhmahruai 4
Programme 5
www.mizoramsynod.org
|HEN KHATNA
A hun hmasa lam leh a rawngbâwl dân
1. A pian leh mûrna 7
2. A naupan lai 8
3. Tlângpuitê-ah an kîr leh 10
4. A lehkha zir dân 11
A rawngbâwl dân
1. Kohna a dawn dân 12
2. A thawhna Manipur ram chanchin 13
3. Manipur rama rawngbâwl dân 13
4. Machhûngi rawngbâwl dân 14
5. A thawhpuiten an duhsak 15
|HEN HNIHNA
A hun hnuhnûng lam
1. A thih dân 16
2. Vui tûra inbuatsaihna 18
3. Vuina inkhâwm 18
4. A thihna thubuai 19
5. A thihnain a nghawng 20
6. Hriat rengna lungphun 21
7. Tlângkawmna 23
Thu lâknate 24
5. 5
THUHMAHRUAI
Mizoram Presbyterian Kohhran chuan kum tin November
Pathianni hmasa berah Khawvêl Sunday School Ni hi a hmang
hîn a. Hemi nia zir tûr thupui thlan, a bu ziaktu ruat leh zir theih tûra
a bua chhuah hi MSSU Committee mawhphurhna a ni. Kum 2001
aangin naupang leh puitlingin a hranga hun an hman tâk avângin zir
tûr pawh a hrangin buatsaih hin a ni ta.
Kum 2014 Khawvêl Sunday School Ni naupang lam zir atân
Nl. R. Lalbiakchhûngi, missionary mârtar chanchin zir tûra thlan a
ni a, a ziaktu atân Rev. Lalzuithanga ruat a ni bawk a. Anin uluk tak
leh ngaihnawm takin, a chhiartu leh ngaithlatute tâna thinlung khawih
takin a rawn ziak a, a hun takah a rawn theh lût thei bawk a, a
lâwmawm hle.
Nl. R. Lalbiakchhûngi hi Synod Mission Board hnuaia
missionary mârtarte zînga pakhat a ni a, a nun leh rawngbâwlnaah
entawn tlâk tak a ni a, a thawhna hmun Manipur-a mite pawhin an
ngainain an ui êm êm a ni. Rawngbâwltu chhuanawm leh ngainatawm
tak a ni a, Krista tâna a mârtarna hian rawngbâwl tûrin mi dangte a
cho chhuak a, tûna Khawvêl Sunday School Nia a chanchin naupang
lama zir pawh hian mi tam tak nunah thusawiin, Lalpa rawngbâwltu
tam zâwk a chher chhuah ngei ka beisei. Mârtarte thisen chu
kohhranho tân chi a ni si a. |halai ngat mai Krista leh a Chanchin
|ha avânga mârtar huaisen kan neih avângin Pathian hnênah lâwm
thu i sawi ang u. He lehkhabu chhiara ngaithlatu zawng zawngte
Lalpan malsâwm rawh se.
(REV. LALRAMLIANA PACHUAU)
Executive Secretary i/c MSSU
www.mizoramsynod.org
6. 6
KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NI
NOVEMBER 2, 2014
NAUPANG SUNDAY SCHOOL PROGRAMME
CHAWHMA INKHÂWM
Hruaitu : Asst. Superintendent i/c NPSS
|antu chhiar tûr : Tirhkohte 7:54-60
Hla sak ho : NPHB No. 153
Krista thisen hlua tlansate chuan
Châng sawi rual : Beginner Department
Thilpêk lâk khâwm leh hlan
Châng sawi rual : Junior Department
Thupui sawi : Nl. R. Lalbiakchhûngi chanchin
www.mizoramsynod.org
|hen khatna
Zaipâwl : Senior Department
Hla sak ho : NPHB No. 166
Mi thianghlimte lênna khawpui chu
Bânna
CHAWHNU INKHÂWM
Hruaitu : Leader, Senior Department
|antu chhiar tûr : Hebrai 11:32-40
Hla sak ho : NPHB No. 126
Lalpa Chanchin |ha puangtute
Châng sawi rual : Primary Department
Thupui sawi : Nl. R. Lalbiakchhûngi chanchin
|hen hnihna
Zaipâwl : Intermediate & Sacrament Deptt.
Hla sak ho : NPHB No. 131
Lal Emanuela ram zauh tûr leh
Bânna
(Thawhlâwm hi Bial Treasurer kal tlangin Synod-ah theh luh
tûr a ni).
8. 8
MISSIONARY CHHUANAWM
NULA R. LALBIAKCHHÛNGI CHANCHIN
www.mizoramsynod.org
|HEN KHATNA
A HUN HMASA LAM LEH
A RAWNGBÂWL DÂN
Thuhmahruai: Kum tinin November thla Pathianni hmasa ber hi
Khawvêl Sunday School Ni atân kan hmang hîn a, he ni-ah hian
Krista tâna rawngbâwltu, mi ropui tak tak chanchin kan zir hîn a
ni. Nikum 2013-ah pawh khân Bible humhimtute chanchin kan
zir a, a ngaihnawm kan ti heuhin ka ring. Kuminah hi chuan kan
Mizo missionary pakhat, nula R. Lalbiakchhûngi, Krista tâna
mârtar chanchin kan zir dâwn a ni. Ani hi Manipur-a Synod Mis-sion
Board hnuaia rawngbâwltu a ni a, a rawngbâwl chhûng hi a
rei lo hle a, kum thum (April 1986 – April 1989) chhûng chauh
rawng a bâwl hman a ni. Synod Mission Board hnuaia rawng a
bâwl chhûng hi rei lo hle mah se, a thih dân râpthlâk tak avâng
hian mi lainat leh hriat a hlawh hle a. Tûn thleng hian Kristian
|halai Pawl Branch henkhat chuan a hming hi an group hmingah
te an hmang hlawm a ni.
1. A pian leh mûrna : R. Lalbiakchhûngi hi May 27, 1967
khân Tlângpuitê (tûnah chuan Tlângmawi tiin an thlâk tawh a)
khuaah a lo piang a. A pa hi an khuaa Kohhran Upa a ni a, a hming
chu Sânghleia a ni. A nu chu Khuanghnûni a ni a, pianpui unau mipa
3 leh hmeichhia 4 a nei a, an vaiin 8 an ni. Ani hi an unaua naupang
ber a nih avângin an duat hîn hle a, ‘Machhûng’ tiin an ko hîn.
A pianna khua Tlângpuitê hi khaw tê tak tê, in 40 emaw chauh
awmna khua a ni a, Tuichâng lui chhak lama awm, Khawhai leh
9. 9
Sialhâwk inkâr thlang lam tlâng dunga awm a ni. An khaw chhim
lamah chuan Tlângpui khua a awm a, hmâr lamah Lungtan khua a
awm bawk a, an khaw thlang lamah Ngentiang khua a awm thung
a ni. An khua hi tê hle mah se an inlungrual a, unau ang maia khawsa
ho an nih avângin nuam an ti hle hîn. Political Party boruakin a
tibuai ve ngai lo va, khawtlang hruaitu (Village Council) tûrte hi
thlang lovin, tlâwmngai tûrin mi an inngên a, chûng mi fel tak takte
chuan an khawtlâng chu an enkawl mai hîn a, khawtlâng hmasâwn
nân theihtâwpin an thawk ho mai hîn a ni.
Tlângpuitê khua hi an taimain, buh leh bâlah an intodelh hle
hîn a, khaw henawma ei tûr nei lote pawhin pûr châwk nân an
hmang hial hîn a, an theih ang tâwk tâwkin an lo anpui hîn a ni.
Buh leh bâlah an intodelh mai a ni lo va, chawhmeh tûr pawh an
hnianghnâr hle a, ram vah hrât deuhte chuan chawhmeh tui tak tak
hi an hmeh deuh reng thei a ni.
Machhûngi pa hi pa taima, lo lamah hahnemngai taka thawk
hîn a ni a, buh leh bâl pawh hi Pathian zârah a nei thei hle a ni.
Kum 1959 kuma mau a tâm lai pawh khân ei tûr a tlachham ve lo
va, mi dang anpuitu a ni zâwk a ni. A fate hi sakhaw lamah
theihtâwpin a enkawl hîn a, zân mutnaah te hian Josefa chanchin
te, Daniela leh Davida chanchin te, zâwlneite chanchin te hi a hrilh
hîn a, a fate hian ngaihthlâk nuam an ti hle hîn a ni. An inkhâwm
loh te hi a hre theiin, pawi a ti hle hîn a, an inkhâwm loh chhan te hi
a zâwt vek hîn a ni. Ni tina chhûng inkhâwm hi an ngai pawimawh
hîn hle a, harsatna bîk tak a awm loh chuan ni tin, tlai lamah chhûng
inkhâwm hi an nei hîn a, phûr takin chhûngkuain an inawngai
chhâwk hîn a ni.
2. A naupan lai: Machhûngi hi Mizoram buai vânglai taka piang
a ni a, March 1, 1966 aangin Mizoram a buai a, India sipai leh
Mizo sipaite an inkâp hîn a, mi tam takin nunna an chân a ni.
Tlângpuitê khua hi chu khaw tê reuh tê a nih avângin India sipai
pawh an thleng har hle a; chuvâng chuan, Mizo sipaiten an awmchilh
www.mizoramsynod.org
10. 10
deuh reng hîn a ni. Hêng Mizo sipai lo kalte hi an ei leh in tûr
ngaihtuah a ngai hîn a, an ei tûr buhfai leh chawhmeh te hi an
khawnsak deuh reng mai a ni. An khaw henawm Khawhaia sipai
an rawn awm aang phei chuan sipai camp sain an hnatlâng deuh
reng mai a; tin, an khuaa sipai an lo kal châng te hian an thawmhnaw
phura kulia an a ngai hîn a, pavalai deuh leh tlangvâl deuhte chu
sipai puak phur (kuli)-in an hah hle hîn a ni.
Kum 1967 aang khân Mizoram khaw tam tak chu sâwi
khâwm a ni a. An khua pawh hi October 1968 khân Khawhaiah
sâwi khâwm an ni ve a, in an insak chawp a, mahni in heuh sak a
ngaih avângin inpui tûr chuang an awm lo va, an hahin an buai hle
hîn a ni. Khawhaiah hian khaw 5 – Chhawrtui te, Tlângpui te,
Tlângpuitê te, Lungtan leh Vângtlâng khua te sawi khâwm an ni a.
Chhawrtui khua phei hi chu an khua an hâlsak a, bungrua eng mah
lâk an phal lo va, an hâk lai leh sin lai chauh nên Khawhaiah sawi
khâwm an ni a, a râpthlâk hle a ni. An chênna in tûr chu hnatlânga
sak a ni a; mahse, ei tûr an nei lo va, chaw chhum tûr leh bêl leh
chaw eina tûr thleng pawh an nei lo a ni. A thei leh nei deuhten an
thil neihte an pe khâwm a, thlasika mut lumna tûr puanthuah tak
ngial pawh an nei zo lo va, an khawngaihthlâk hle a ni. Hei chauh hi
a ni lo va, ei tûr an neih loh avângin mi chaw ei dâwnte hian chaw
an khawn hîn a, zîng chaw mai chu an tân a tâwk lo va, chhûn leh
tlaia an ei tûr te an khawn a ngai a, a râpthlâkin an khawngaihthlâk
êm êm a ni.
Khawhai ram chu zau hle mah se, an khaw mihring aia tamin
an awm belh tâk avângin lo neihna hmun te hi a hla êm êm mai a,
sipaiin ram riah an phal bawk si loh avângin hma deuh taka hâwn a
ngai a, Mizo sipaite khuaa an luh lohna tûrin khua chu thing tuaia
hung chhuah vek a ni a, an lâwn luh theih loh nân a hungnaah chuan
mau zum an thiat bûr fur bawk a, feh kal leh hâwng te hi gate-ah
sipaiten an lo check hîn a, a châng phei chuan sipaite chuan feh
hâwng te hi an man leh mai hîn a ni. Zânah curfew a ni a, tu mah
www.mizoramsynod.org
11. 11
chhuah phal a ni lo, sipaite chu khawlaiah duty-in an vâk vêl a, mei
tihên an phal lo va, mei êng an hmuh chuan an pan thuai a, a tiêngtute
chu an hau hrep mai hîn a ni. A chângin mi in an dap a, an rinhlelh
deuhte in phei chu an hual khup khup hîn. Pathian ni a lo thlen hi
chuan inkhâwm an phalsak a, a châng chuan zân lama inkhâwm an
phal lo va, a manganthlâk hle hîn a ni. Hetiang taka nun a chêp
avâng hian miten Pathian an au nasa hle a, inkhâwm te hi nuam an
tiin, an phûr thei hle hîn a ni.
Kan sawi tawh angin Khawhaiah hian khaw hrang hrang 5 lai
hruai khâwm an nih avângin awm ho thiam a harsa hle hîn a, a
châng chuan tlangvâlte hi an insual leh luai luai mai hîn. Khua leh
khua, vêng leh vêng inhmuh thiam loh pawh a awlsam êm êm a ni.
Khawtlâng hruaitute tân pawh rorêl thiam a harsa hle hîn. Hetih
laia khawtlang khai khâwmtu ber chu kohhranhote hi an ni a,
Kohhran Upaten mipuite chu awm ho dân hrilhin, theihtâwpin an
an la hîn a ni. Hetiang khawvelah hian Machhûngi chu tukhaw
hriat lohvin a lo khawsa ve nawk nawk a, a nu leh a pate zirtîrna
leh kaihhruaina hnuaiah a lo hang lian ve zêl a ni.
Kan sawi hmaih hauh loh tûr chu santên natna hri lêng kha a
ni; kum 1973 khân Khawhaiah hian santên hri a lêng vak mai a, mi
tam tak an thi a, damdawia inenkawlna a hat loh avângin a râpthlâk
hle a ni. He santên natna hi Machhûngi nu pawhin a kai ve a, a thih
phah helh nghe nghe a. A dam hnu pawhin mi ei ang leh in ang te a
ei ve thei ta lo va, a ei châk zâwng tak ngial pawh a ei ha ngam ta
lo va, a khawngaihthlâk hle a ni. Chutiang taka a nuin harsatna a
tâwk chung pawhin Machhûngi chu Pathianin he santên natna hri
lêng lakah hian a humhim tlat a ni.
3. Tlângpuitê-ah an kîr leh: Kan sawi tawh angin Khawhaiah
chuan eizawn a harsa hle a; chuvâng chuan, kum 1974-ah
Tlângpuitê khaw lamah an kîr leh ta a ni. Hetih lai hian sawrkâr
pawhin khaw hlui lama kîr leh a phal tawh a, mi tam tak chu an
khaw lamah an kîr leh hlawm a ni. Hetianga an khaw hlui lama an
www.mizoramsynod.org
12. 12
kîr leh tâk avâng hian sawrkar hnênah zirtîrtu an dîl a, sawrkârin a
pêk theih hma pawhin, khawtlângin zirtîrtu an rawih a ûl a, anni
pawh hian Primary Sikul an din a, zirtîrtu pakhatin ‘A’ pâwl aanga
pâwl thum thlengin a zirtîr hîn a ni. Machhûngi pawh an khua
Tlângpuitê-ah hian Primary School chu a zir zo va, nungchang ha
tak a nih avângin hian leh duhsaktu tam tak a nei a ni.
Tlângpuitêa an kîr leh hnu hian Khawhai Pastor Bialah te,
Sialhâwk Pastor Bialah te an awm hîn a. Tlângpuitê hi khaw tê tak
tê ni mah sela an lungrual avângin kohhran ha tak an nei leh an ta
a ni. Sunday School ha tak an nei a, naupang inkhâwmpuiah te
hian an tel ve hrâm hrâm hîn. An Bial chhûnga kohhran tê ber an
nih avângin an Bial Kohhran dangte pawh hian an khawngaih hle
hîn a, Tlângpuitê naupangin inkhâwmpuia Thu leh Hla an han sawia,
an han sak chângte hian an lo en hap hin a. An tlêm avângin an aw
a rual a, an dingte hi an ding rual hap hîn a ni. Hetiang hi a nih
avângin a hniam berah an awm ngai mang lo va, an Bial khaw
dangte pawh hian an lawmpui thiam êm êm hîn a ni. Hetiang
inkhâwmpui an neih chângte hian an zâm hle hîn a, Machhûngi hi a
uteho chuan hmathehah an hmang fo hîn a ni. A nui sen sen a, a
thlen in te hian an duhsak hle hîn a, mi tihtlângnêl dan te hi a thiam
êm êm a ni.
4. A lehkha zir dân: Kan sawi tawh angin Machhûngi hian
Tlângpuitê khua aangin Primary School a zo va, an khuaah Middle
School a awm loh avângin kum 1978 khân West Phailengah pâwl
li a zir a, pâwl nga leh pâwl ruk chu Khawhai Middle School-ah a
zir. Pawl ruk a passed hnu chuan JL High School, Khatla, Aizawlah
a zir chhunzawm a, JL High School aang hian pawl 10 thleng a zir
a, hetih lai hian a ute nên Kâwltheihuan (Khatla)-ah an chhûngte in
luahin an awm a, Matric hi second division-ah a passed a ni.
High School a zawh hnu hian Pachhûnga University College-ah
PU (Science) a zir a, a zir zawh hmain Manipur lamah mission-ary
hna thawk tûrin a kal ta a ni. Lehkha a zir chhûng hian Machhûngi
www.mizoramsynod.org
13. 13
hian hian tam tak a nei a, hêng a hiante hi a rawngbâwlna atâna
awngaisak hîntu leh duhsaktute an ni a, missionary-a a kal hnu
pawhin hêng a hiante hi a ngai thei hle hîn a ni. Amah hi mi hlim
thei, hian ngaina tak leh hian siam thiam tak a ni a. Zai te hi a
ngainain inkhâwm te hi a dam phawt chuan a hulh ngai mang lo a
ni. Pawl 10 a zir lai hian harhna a chang ve a, harhna a chan hnu hi
chuan Pathian rawngbâwl hi a châk ber a ni hîn.
A RAWNGBÂWL DÂN
Machhûngi hian rawngbâwlna hun a nei tlêm hle a, kum thum
chauh rawng a bâwl hman a ni. A rawngbâwl chhûng hi rei lo hle
mah se Pathianin a hruai dân hi a makin a ropui hle mai a, rawngbâwl
tûra a koh dân te, a rawngbâwl dân leh a thih thu te, a thihnain mi
thinglunga thu a sawi dân te hi a makin, a ropui a, chûng chu kan
sawi dâwn a ni.
1. Kohna a dawn dân: Machhûngi hi Kristian chhûngkaw ha
tak aanga sei lian a ni a, a nungchang pawh a mawi viau hîn. Kum
1984 khân a lawina Khatla Kohhranah chuan harhna nasa tak a
thleng a, harhna chang henkhat chu a hnung zâwng te hian an kal
(back) a, an tlân leh dâwr dâwr bawk hîn a; an lâm te hi an bu
nghawng nghawng hîn a ni. Hetianga harhna a lo thlen hian
Machhûngi pawhin harhna chu a chang ve a, a lâm te hi a bu ve
dâwrh dâwrh hîn a ni. Khatla Kohhranah hian kum li zet a awm a,
Sunday School-ah pawh ha takin a kai hîn a, hmêlhriat leh hian
tam tak a nei a ni.
He harhna hian a nunah nasa takin hna a thawk a, Lal Isua
Krista la hre lote hi a veiin missionary hnathawh hi a tih tûr leh
Pathian kohna niin a ngai ta tlat mai a ni. Hetianga missionary-a kal
a duh thu hi a pa hnênah a sawi a, a pa pawh chuan Pathian kohna
nia a rinpui avângin missionary hna dîl pawh chu a phalsak ta a,
Synod Mission Board-ah dîlna a theh lût ve ta a ni. Vânneihthlâk
takin a hna duh ber thawk tûrin Synod Mission Board chuan April
www.mizoramsynod.org
14. 14
14, 1986 khân a lo la ve ta a, a thawhna tûr hmun chu Manipur
Mission Field a ni a, Field-a a kal hma pawhin ni tin Mission Of-fice-
www.mizoramsynod.org
ah kalin Meitei awng a zir hîn a ni.
2. A thawhna Manipur ram chanchin: A thawhna tûr Manipur
ram hi Mizoram hmâr lama awm a ni a, an khawpui chu Imphal a
ni. Manipur state hi 22,327 sq.km-a zau a ni a. Kum 1972,
Mizoram UT-a hlân kai a nih kum khân India rama state pakhat
atân siam a ni a. Kum 2011 chhiarpuiah khân mihring 27,21,756
an awm a, Mizoram mipui lêt thum an tling helh a ni.
Manipur ram hi a mawi hle a, a ram lailiah phaizâwl a awm a,
tlângramin a hual chhuak vek a, phaizâwlah chuan Meitei hnam an
tam ber a, an ram mihring 60% zet an ni. Tlângramah chuan tlângmi
hnam chi hrang hrang an awm a, a ram mihring 40% lai an ni. Tin,
an ramah hian sakhaw hrang hrang betu an awm a, Hindu sakhaw
bia an tam ber a, 46.01% an ni a, Kristian hi 34.04% an awm a,
Islam sakhaw zuitu hi 8.81% vêl an ni a, a dang 10.56% chu sakhaw
dang betute an ni.
3. Manipur rama rawngbâwl dân: Kan sawi tawh angin
Mizoram Presbyterian Kohhran chuan Manipur rama Mission
rawngbâwl hna a thawh hian an khawpui Imphal-ah Field Head-quarters
a nei a, an ram phaizâwla Meitei khaw hrang hrangah
rawng an bâwl a ni. Manipur Mission Field hi hetih lai hi chuan kan
Mission Field hrang hrangah kan thawh nasatna ber a ni hial âwm
e. Kum 1989 Synod Bua a lan dân chuan thawktu 118 lai an awm
a, thawktute zîngah missionary hmeichhia 9 an awm a, mipa 29 an
ni a, a ram mi thawktu 80 lai an awm a ni. Hêng kan thawktute hi
school-ah 18 an thawk a, a dang zawng chu Meitei khaw hrang
hrangah thawkin, mite hnênah Chanchin |ha an hril a, kohhran din
tumin theihtâwpin an an la a ni.
Hêng kan thawktute hi Field Headquarters, Imphal aangin
Field Secretary-in a enkawl a, hetih laia an Field Secretary chu
15. 15
Rev. Vânlalchhûnga (Rtd) a ni. Ani hian theihtâwp chhuahin
thawktute a enkawl hîn a, hnathawktute hnathawh enpuiin a zin
kual reng hîn a ni. Field Office-ah hian thawktu chi hrang hrang an
awm a, a hente chu Meitei awnga Bible track leh lehkhabu
buatsaihtu te an ni a, lehkhabu zawrhna bookroom pawh a awm
bawk a ni.
4. Machhûngi rawngbâwl dân: Machhûngi chu Manipur a
thlen veleh Meitei awng a zir nghâl a, a la naupan deuh avângin
awng pawh a thiam chak hle a ni. |awng a thiam deuh hnu chuan
Imphal khaw thlang lama Mission Centre pakhat Awangkhonou
an tihah a thawk a. He hmunah hian rei vak lo a thawh hnuin Wangoi
khuaa vêng pakhat, Leiphrakpam an tihah sawn a ni a, he khua hi
Imphal khaw chhak lam motor-a minute 40 vêl kal a ni. He Mis-sion
Centre-ah hian Meitei Evangelist pahnih Pu H. Ebomcha te
chhungkua leh Pu H. Jagoia te chhûngkua an awm ve a, he mite
chhûngkua hian ha takin an lo dawngsawng a, hlim tak leh
thlamuang takin an zîngah hian a thawk ve ta a ni. He a thawhna
khua Wangoi Leiphrakpam-ah hian kum 1986 khân Pu R. Dâra,
Aizawl Electrict vênga mi chuan Biak In leh quarters sakna tûr ram
a leisak a, he ramah hian Aizawl Electrict Vêng Branch K|P te
chuan Biak In an sa a, chênna tûr quarters pahnih Field lamin an
saksak thung a ni.
Manipur Mission Field-a thawktu, Evangelist te chu ni tin ring
lo mite hnêna kalin, Gospel track te an sem hîn a, an theih ang
tâwk tâwkin Chanchin |ha an hrilh bawk hîn a ni. Mite hnêna
Chanchin |ha hrilh hi thil harsa tak a ni a, hiana siam leh anmahni
tihtlângnêl deuhte hi a ngai hîn a; chuvângin, ring lote pawh hiana
siam tûrin theihtâwpin an an la hîn a ni. Machhûngi pawh hian a
thawhna khua leh an khaw henawmah te hian a siam hman nual a.
A awmna kohhran, Wangoi Leiphrakpam hi Mayang Imphal Pas-tor
Bial chhûnga awm a ni a, Bial inkhâwmpui te, Kohhran Hmeichhe
inkhâwmpui leh Naupang inkhâwmpuite hi an nei ve hîn. Machhûngi
www.mizoramsynod.org
16. 16
chu an Pastor Bial Kohhran Hmeichhe inkhâwmpuiah sum vawngtu
(Treasurer) a ni a; tin, an inkhâwmpuiah te hian zaipâwl te an nei ve
hîn a, theihtâwpin hla te a zirtîrin, a kaihruai hîn a ni.
Naupang zînga rawngbâwl hi nuam a ti hle hîn a, tlai lam hun
remchângah naupangte Bible châng a zirtîr hîn a, hlate pawh a
zirtîr bawk hîn. Mizo hla pahnih Meitei awngin a letling a, a hla
lehlinte chu naupangte a zirtîr hîn. Naupangte pawhin hla sak leh
Bible châng zir chu nuam an ti hle hîn a, a thih hnua amah an
ngaihna chhan ber pakhat pawh a ni.
5. A thawhpuiten an duhsak: Machhûngi hi kum 19 mi chauh
a nih laia missionary-a kal chhuak a ni a, a la naupan deuh avângin
a thawhpuite pawhin an hre thiamin, a bîk takin Field lama an hotute
pawhin an hre thiam hle a ni. A thawhpui Mizo leh Meitei-hote
pawhin an duhsakin, a tlin lohna leh fel lohnaah pawh an hliahkhuh
zung zung hîn. Hetiang taka a thawhpuiten an duhsaka, an hriat
thiam avâng hian amah pawhin nuam a ti hle hîn a, a nu leh pate
hnênah pawh a thawhpuite chunga a lâwmzia hi a sawi fo hîn a ni.
www.mizoramsynod.org
...
17. 17
www.mizoramsynod.org
|HEN HNIHNA
A HUN HNUHNÛNG LAM
Kan sawi tawh angin Machhûngi hian a thawhpuite bâkah
ring lote pawh hian a nei nual a, hêng a hiante inah hian chaw te
eiin, a tlawh kual fo hîn a ni.
April 19, 1989 zîng dâr 6:30 vêlah Mission Compound hungin
Wangoi Leiphrakpam Kohhrante chu an hnatlâng a, Machhûngi
pawh phûr takin a hnatlâng ve a. Zîng dâr 7:30 vêlah chuan a
hiante hnênah, “Samurou khuaa ka hiannuin zîng chaw ei tûrin
min sâwm a, ka kawr huitîr lam nghâl ka duh bawk a, ka va kal
ang e,” tiin a hnathawhpuite chu a hrilh a. A hiante chuan, “E, va
kal rawh, hei kan bâng êp tawh alâwm,” an ti ve mai a. Samurou
khua hi Wangoi Leiphrakpam aanga hnai tê a ni a, Wangoi bazâr
aang phei chuan kilometer chanve emaw chauha hla a ni a, motor
kawngpui kama awm a ni. Machhûngi chuan a thîrsakawr (cycle)
a la chhuak a, Samurou khaw pan chuan a kal ta a ni.
1. A thih dân: Samurou khaw pana a kal chu Wangoi bazâr leh
Samurou khaw inkâr kawng chanve vêl a thlen chuan Meitei mipa
pahnih, Okram Mohan Singh (kum 32) leh a hianpa Koizam Ranjan
Singh (kum 30) IND Suzuki motorcycle, MN D-6892-a chuangte
chuan an rawn chhaih buai ta a, an bike hmang chuan an tlân hual
vêl a. Machhûngi chuan a hlau hle mai a, mangang takin anpuitu a
au tuar tuar a; mahse, hêng mi pahnihte hian an tlânsan duh chuang
lo va, a mangang au te chu an lâwm zâwk mah emaw tih tûrin an
chhaih zui zêl a. Machhûngi mangang au aw chu an piah lawka bus
nghâktute pawhin an hria a, an lo en reng a ni.
Vânduaithlâk takin amah chhaih buaitute chuan Machhûngi
cycle chu an rawn su tlu tawp mai a, an bike-ah chuan a thirsakawr
(cycle) chu a tâng ta tlat mai a, Machhungi pawh chu a cycle-ah
18. 18
chuan a tâng bawk si a, chuti chung chuan Machhûngi leh a
thîrsakawr chu ft. 171 zeta thui an hnûk ta a, a lu-ah an chîl zui ta
bawk a. Chu lai kawngpuiah chuan Machhûngi chu nikhaw hre
lovin a awm zui ta a ni. An bike aanga Machhûngi leh a thîrsakawr
a tlâk hran hnu chuan mi sual pahnihte chu tlân bo tumin an tlân a;
mahse, vânneihthlâk takin bus station-a lo awmte chuan an lo man
a, a vuakte pawh an vaw bawk a, an address-te an chhinchhiah a,
an chhuah leh ta a ni.
Hetih lai hian Assam Rifles motor a lo kal hlauh mai a, anni
chuan Machhûngi chu Wangoi Public Health Centre (PHC)-ah an
kalpui vat a, chuta thawktute chuan theihtâwp chhuahin an lo buaipui
naa, an chhan zo ta lo. Missionary, hat lai hun Lalpa rawngbâwl
nâna pea, hahnemngai taka thawktu chuan April 19, 1989 zîng
dâr 8:30 vêlah khân chatuana châwl tûrin khawvêl a lo chhuahsan
ta a ni.
Machhûngi chanchin hi Health Centre-a thawktute chuan
Wangoi Mission compound-a awmte an hrilh a, a thawhpuiten an
lo hriat veleh rang takin Health Centre-ah chuan an va kal a,
chutianga Machhûngi a lo awm ta mai chuan a barakhaihin, an
lainat hle a ni. A thih thu an hriat hun hi chawhma dar 10:00 vêl a ni
tawh a, Imphal-a Mission Field Office an hriattîr nghâl a, office
lam chuan Field-a thawktu, hmun hrang hranga awmte chu an hrilh
darh nghâl bawk a. Tin, Imphal khawpui chhûnga Mizo awm te,
officer-te leh a hria apiangte chu Field Office-ah an tlân khâwm a,
tih tûr ûl awm apiangte an ti fel a, Aizawla Synod Office pawh an
hriattîr nghâl bawk a ni.
Machhûngi ruang chu Wangoi Public Health Centre aangin
Imphal-a Regional Medical College-ah postmortem tûrin an la
thla a, doctor-ten postmortem an tih zawh vek hnu chuan a ruang
chu Mission Field Secretary, Rev. Vânlalchhûnga quarters-ah lâk
a ni a, hetih hun hi tlai dâr 6:00 vêl a ni tawh a ni. A ruang hi
Imphal-a Mizo nula leh tlangvâl, nu leh paten zaiin an tlaivârpui a,
www.mizoramsynod.org
19. 19
kohhran pâwl hrang hrangte pawhin an râl bâkah puanin an tuam
hlawm a ni.
2. Vui tûra inbuatsaihna: Manipur-a kan Mission hotute chuan
Machhûngi thih thu an hriat veleh Aizâwla kan Synod hotute an
hrilh nghâl a, Synod hotute chuan a thih thu hi Mizorama
kohhranhote an hriattîr nghâl thuai a, chanchinbu hrang hrangah leh
All India Radio-ah te an puang a, a thih thu hian Mizoram chu rei lo
tê chhûngin a fan chhuak nghâl a ni. Kohhranhote an awngai a,
kan Synod hotuten tih tûr leh pawimawh zawng zawngte an ti nghâl
bawk a, Machhûngi nu leh pa hmun kilkhâwr taka awm pawhin
rang takin an lo hria a, an khuaa kohhranhoten a chhûngte khawhara
an awm loh nân an lênpui nghâl bawk a ni.
April 20, 1989 chuan Machhûngi chu Manipur-a vui tûra
buatsaih a ni a, hetih lai hian Mizoram sawrkâr chuan Aizawl leh
Imphal inkârah Helicopter service a siam hlauh mai a, hemi nia kal
tûr ticket lo nei tawh henkhatte chu cancelled-sakin kan Mission
Board Secretary leh Machhûngi u-te pathum an kaltîr ta zâwk a.
Mizoram sawrkârin theihtâwpa an a lâkna azârah kan Mission
Board hotute leh a chhûngte chu a vuinaah an han tel thei ta a ni.
3. Vuina inkhâwm: Nl R. Lalbiakchhûngi vuinaa tel tûrin mi
tam tak an lo kal khâwm a. A ruang chu Moirang Mission Com-pound
Biak Inah lâk luh a ni a, a vuina inkhâwm programme hi
uluk leh urhsûn taka buatsaih a ni. Vuina inkhâwm hi Rev.
Vânlalchhûngan kaihruaiin a thih dân chanchin leh sawi tûr ûl
dangte a sawi hnuah a awngai a. Thil ûl dangte tih zawh a nih
hnu chuan, mi hrang hrangin thlahna thu an sawi a; Synod Mis-sion
Board aiawhin Upa Lalliansâwta, Synod Mission Board
Secretary, Manipur Presbyterian Kohhran aiawhin Evangelist
S. Sanayaima, (Sanazaima), a awmna Kohhran (Wangoi
Kohhran) aiawhin Pu Jagoia ten an sawi a, chhûngkaw aiawhin
a u Rev. Dr. R. Lalbiakmawian a sawi bawk a ni. A thlahna
inkhâwmah hian Imphal Mission Compound naupangten Meitei
www.mizoramsynod.org
20. 20
awnga Machhûngi hla lehlin pahnih – “Sâwm ka tidam” tih leh
“Aw Hmangaihna hi a va ropui êm” tih te chu an sa a, mite rilru
a khawih hle a ni.
Biak Ina inkhâwmpui a nih hnu chuan Machhûngi duh ang
ngeiin a ruang chu a thawhna ram Manipur, Moirang-a Mission
thlânmual panpui a ni ta a. Mission bus-in a ruang chu phurh a ni a,
Mizo officer-ten a vuinaa kal duhte tâna an ngaihtuahsak motor chi
hrang hrang hmangin thlânmual hi panpui a ni a. Meitei Pastor kan
neih hmasak ber Rev. Gorongo Singh-an thlânmualah a vui a. Mis-sionary
duhawm, Lalpa tâna hahnemngai leh inpe zo, hat lai hun
Lalpa tâna hlântu ruang chu ui leh lainat takin, bianga mittui luang
ngiai ngiai chungin, dim leh zah tak chungin thlânah chuan thlah
liam a ni ta a ni.
Machhûngi thih thuah hian Manipur-a Mizo awmte an
fakawmin, an angkai hle a, a thlân te laiin, thil ûl ang angte an
buaipui vek a ni. A vuina inkhâwmah pawh hian Manipur-a kohhran
hrang hrang aiawhte an lo kal khâwm a, Churachandpur lama Pres-byterian
Kohhran hruaitute leh kohhran member tam tak an lo tel
phei bawk a. Lalpa tâna rawngbâwltu hahnemngai tak, a hun zawng
zawng Lalpa tâna hlântu chu amah kotu Lalpa chuan “Bâwih ha
leh rinawm, i ti ha e, i pu lâwmnaah chuan lût rawh” tiin chatuana
châwl tawh tûrin a ko haw ta a ni. “Tin, a fingate chu vân êng angin
an êng ang a, mi tam tak felnaa hawi kîrtîrtute chu arsi angin
kumkhaw tlaitluanin an êng ang.”
4. A thihna thubuai: Hetianga Machhûngi a han thih hian kan
Mission hotute chuan police-ah report-in, case an file nghâl a. Po-lice-
te pawhin a tihlumtute chu an man thuai a, Mayang Imphal
police station-ah an dah ta a ni. Mission hotute chuan Imphal-a
Mizo officer awmte leh ukilte sâwmin a bawh zui zêl dân tûr an
ngaihtuah a, an thu tlûknaah chuan, ‘a tihlumtute hian thupha chawi
nân Rs. 30,000 talin ngaihdam dîl se’ hain an hria a; mahse, a
tihlumtute hian kan hotute thil phût chu an pêk mai loh avângin Pu
www.mizoramsynod.org
21. 21
Sawngboi Serto, Advocate kutah dahin a tûl anga lo bawh zui tûra
tih a ni ta a ni.
Machhûngi tihlumtute hian hetiang taka Mission lamin hma an
lâk tâk avâng hian an thil phût chu namnûl mai mai chi a ni lo tih
hriain, ngaihdam dîl nân Rs. 30,000 chu an rawn pe ta a. Manipur
Mission Field hotute chuan Synod Mission Board-ah an rawn hlân
leh a, anni chuan Machhûngi nu leh pate hnênah pawisa chu pêk an
tum a. Mahse, Machhûngi nu leh pate chuan, “Kan fanu hi Mission
Board ta a ni tawh a, ngaihdam an dîlna pawisa pawh chu Mission
Board-in ûl leh ha an tih anga hman tûr a ni ang” an ti a. Mission
Board chuan Manipur Mission rawngbâwlna atân Bank-ah an dah
a, hetianga inremna an siam theih tâk avâng hian case an neih pawh
tihtâwp a ni ta a ni.
5. A thihnain a nghawng: Kan sawi tawh angin Machhûngi
thih thu hian Mizoram a dêng chhuak thuai a. Kohhranho te, a
chhûngte leh a thawhna Mission Field tân nasa takin an awngai a,
a ruang hi Manipur-ah phûm ni mah se mi tam tak Machhûngi nu
leh pa hnêma, thlamuan tûrin an inah an kal a, Tlângpuitê khua phei
chuan an khawhar hlauvin an lênpui reng hîn a ni. Khaw henawm
kohhran leh Kristian |halai Pâwl te pawhin an tlawh bawk hîn a,
halaite rilruah phei chuan Pathianin nasa takin hna a thawk a, a
hnathawh chhunzawm tûrin mi tam tak missionary tûrin an inpêk
phah a ni. Hêng zînga kan sawi hmaih theih hauh loh pakhat chu –
Biate khaw nula Vânlalzawngi kha a ni. An Branch-in Machhûngi
nu leh pa an tlawh um khân a ap bâng hlei thei lo va, a rilruah
Pathianin nasa takin hna a thawk a, missionary atân a inpe ve ta
tawp mai a ni. Synod Mission Board-ah missionary hna thawk
tûrin a dîl a, vânneihthlâk takin Synod Mission Board chuan a lo la
a. Home Mission South-a Lungsen Pastor Bial chhûnga khaw
pakhat Phairuangkaia Bru-ho zînga rawngbâwl tûrin an dah ta a. A
thawh hnu rei vak lovah vânduaina tâwkin Phairuang luiah ni
25.7.1989-ah a chesual a, a thi ta hlauh a. Ama duhthlanna ngeiin
www.mizoramsynod.org
22. 22
a thawhna khua Phairuangkaiah chuan an phûm ta a ni. Tûnah hian
he khua hi an rauhsan tâk avângin Lungsen Pastor Bial chuan a
ruang chu phawrhin Lungsen Biak In Compound-ah an phûm leh
ta a ni.
Rawngbâwltu chhuanawm tak thihna hian Nl. Vânlalzawngi
thinlungah chauh thu a sawi a ni lo va, tûna kan missionary thawk
lai eng emaw zât hian, “Nl. R. Lalbiakchhûngi thihna khân ka rilru
a tawk lutuk a, khata ang khân Pathian tâna rawngbâwl duhna ka
nei ta a, dam chhûnga a rawngbâwl tûrin ka inpe ve ta a ni,” an ti
hlawm, a ropui hle mai. Lalpa rawngbâwltute hi tlâwmin, chak lovin,
rethei hle hîn mah ila, Pathian chuan min hmang duh a, Machhûngi
thihna hmanga mite thinlunga thu a sawi hîn ang hian kan tawrhna
leh Pathian tâna rawng kan bâwl vena te hi Lalpan a ropui nân a
hmang zêl hîn a ni.
6. Hriat rengna lungphun: Kan sawi tawh angin Machhûngi
ruang chu Manipur Mission thlânmualah phûm a ni a, a hriat rengna
lungphun pawh Synod Mission Board-in ropui takin a buatsaih leh
ta a ni. A thlân siamna atâna thil ûl zawng zawng chu Manipur
Mission Field-in a buaipui vek a, a sênso ûl zawng zawng erawh
chu Synod Mission Board-in a tum vek thung a ni. A lungphun ni
chu October 1, 1990 a ni a. Thlânmualah Pastor Chawnghrângan
a kaihruai a, Synod Moderator Rev. Vânlalhruaian thlânlung mawi
taka an siam chu hawngin, a awngai a. Moirang Mission com-pound
lamah kîr lehin inkhâwmna hun hman zui a ni. He Lungphun
inkhâwm hi Rev. Vânlalchhûnga Field Secretary-in a kaihruai a,
Pu H.T. Sangliana, IPS te, Rev. Lalpianga, Mission Board Secre-tary
leh Pu Lianhmingthanga, IAS ten thu an sawi a, chhûngkaw
aiawhin Machhûngi pa, Upa Sânghleian thu a sawi bawk. Imphal
Mission compound zaipâwl (The Angelic Voice) te, Loktak Chris-tian
Model School naupang te leh Moirang Mission Compound
naupangten special item an nei bawk a ni. He lungphun inkhâwmah
hian Mizoram aang leh Manipur hmun hrang hrang aangin mi tam
www.mizoramsynod.org
23. 23
tak an lo kal khâwm a, a ropui hle a ni. A thlânah chuan heti hian
ziak a ni –
www.mizoramsynod.org
REST IN PEACE
Smt. R. LALBIAKCHHÛNGI
A Beloved Lady Missionary
Serving in Manipur
From 14-4-1986 to 19-4-1989
Synod Mission Board Aizawl
Amah hi Khatla Kohhrana lawi hîn a nih avângin Khatla
Kohhran chuan neitu chan chang takin hma a la chho nghâl a. A
thih tûka a chuanna thîrsakawr, ama ta chu Khatla, Aizâwlah la
thlain an Kohhran Hall-ah an dah ha a, a dahna pawh siam ha
zêlin a thlalâkte nên tûnah hian an Kohhran Hall hmun ualau lai tak,
miten awlsam taka an hmuh mai theih tûrin an dah ta a ni. Tin,
Manipur-a Machhûngi thlan hi a lo hluiin a lo awngrawp ta hle a,
kum 2014 hian Khatla Kohhran chuan siam hat ûl apiangte siam
hain, mawi takin an chei ha chhunzawm zêl a, a lâwmawm hle a
ni. Tin, Imphal khaw chhûnga kan Mission hmunpui pakhat
Kwakeithel-ah amah hriat rengna tûrin in (building) Synod Mis-sion
Board-in an sa bawk a, he in hi Training chi hrang hrang neih
nân Manipur Mission Field chuan angkai takin a hmang zui ta a ni.
Tin, Machhûngi thawmhnaw henkhat chu Mission Foundation
Movement, Upa R. Vânlalzauva ten an Mission School Museum-ah
an kawl ha a, angkai takin an hmang hîn. Tin, missionary Train-ing
College pawhin an Archive-ah a thawmhnaw henkhat chu an
kawl a, hmuh mai theih tûrin an vawng ha bawk a ni.
A sei lenna khua Tlângpuitê Kohhran K|P pawhin Machhûngi
hriat reng nân June 10, 1989 khân an Biak In hung chhûngah lung
an phun bawk a, hetiang hian an ziak –
24. 24
KRISTA TÂNA MÂRTAR
Evan. R. LALBIAKCHHÛNGI 22
Kum 1967 May ni 27-ah Tlângpuitêah a lo piang a.
Kum 1984-ah Matric a pass a.
Kum 1986-ah Mizo Synod Ramthar Board-in
Manipur-ah Missionary hna thawk tûrin a la a.
Hmuhsitna leh nêkchêpna kârah Hmangaihtu Lalpa
Rawng chu kum 3 a bâwl hman a. Ni 19 April, 1989
(Nilaini) zîng 8:30 a.m. khân Wangoi leh Samurou
Inkârah ringlo miten Bike-in ft.171 an hnûk a,
Chumi hnuah chuan a boral ta a ni.
A mi thianghlimte thihna chu
LALPA ngaih chuan hlu tak a ni (Sam 116:15).
Khawngaihna rawngbâwl hna hi (v-2)
Lâwm chungin i thawk zêl ang u
Lal Isuan min hruai dâwn si.
7. Tlângkawmna: Synod Mission Board hnuaia rawngbâwltu
chhuanawm tak, Nl. R. Lalbiakchhûngi chanchin leh a râwngbawl
dân te, a thih dân leh a thih hnua rawngbâwltu duhawm tak takten
a rawngbâwlna an chhunzawm dânte kan sawi ta a. Tûnah hian a
thawhna Manipur Mission Field chu Synod ni tûra buatsaih chhoh
mêk a lo ni ta a. Kum 2013 April thla khân Presbyterian Church of
India Moderator-in General Assembly enkawlna hnuaia Adminis-trative
Unit ni tûrin a hawng a, kum 2014 Presbyterian Church of
www.mizoramsynod.org
25. 25
India General Assembly May 15–18, 2014 chuan Provisional Synod
atân a hlângkai leh ta a ni. Pathian hruaina ropui tak azârah Synod
puitling an nih ve thuai theih nân leh Synod ha tak, thlarau bo tam
tak Lal Isua Krista hnêna hruaitu an lo nih theih nân kohhranhoten
i awngaipui zêl ang u.
www.mizoramsynod.org
...
Thu lâknate
1. Ralte, Dr. Lalrinawmi. Mizo Nula Huaisen Mârtarte, An
vânglai huna Pathian tâna inhmang ral hakte chu. Rose
Print, 31 Arabinda Road; Nahaiti, 24 Parganas (N).
2. Ramthar, January 1991.
3. Synod Bu 1989, Synod Ramthar Board Report.
4. Colney, Rev. Zosangliana. Nilai leh Beihrual Thupui. Aizawl:
Synod Literature & Publication Board, 2012.
.....