THẦN KINH

1. NHIỄM TRÙNG HỆ THẦN KINH TRUNG ƢƠNG
VIÊM MÀNG NÃO
VIÊM NÃO
Trình bày: Võ Thị Chi Mai

2. Mục tiêu
• Trình bày Sinh bệnh học bệnh viêm màng não do vi khuẩn.
• Liệt kê các tác nhân vi khuẩn và đặc điểm gây bệnh viêm
màng não.
• Đề cập bệnh viêm não do 4 virus: Herpes, Arbo, Entero, và
dại.
• Thu thập và gởi bệnh phẩm đúng cách đến khoa xét nghiệm.

3. Cấu trúc não-tủy sống

4. Viêm màng não – phân loại
DNT Bạch cầu/mL Glucose
(mmol/L)
Protein
(g/L)
Tác nhân
Bình
thường
Đơn nhân <5 2,8-4,2
≥ 40% glucose
trong máu
< 0,5
A 1.000-10.000
(đa nhân 90%)
Thấp
Rất thấp
1-5 -VMN do vi khuẩn
-Áp xe não vỡ
-Áp xe do amip
B 25-500
(đơn nhân
± đa nhân)
Thấp, hoặc
bình thường
0,5-4 VMN dạng u hạt
(lao, vi nấm)
C 5-1.000
(đơn nhân
± đa nhân)
Bình thường < 1 Virus
Áp xe
Vk ≠, KST, nhiễm
độc, sau vaccin

5. Viêm màng não cấp do vi khuẩn
• Cầu khuẩn: Neisseria, Streptococci
• Trực khuẩn: Haemophilus, Listeria

6. Viêm màng não cấp do vi khuẩn khác
• < 2 th: E coli
Streptococcus nhóm B (liên cầu nhóm B)
• Trẻ lớn, người lớn: Trực khuẩn đường ruột (E coli)
Staphylococcus (tụ cầu)

7. Viêm màng não cấp – độc lực của vi khuẩn
• Tua (fimbriae)
• sIgA protease
• Nang (capsule)
• Vách (cell wall)

8. Viêm màng não cấp – độc lực của vi khuẩn
• Tua (fimbriae)
• sIgA protease
• Nang (capsule)
• Vách (cell wall)

9. Viêm màng não cấp – độc lực của vi khuẩn
• Tua (fimbriae)
• sIgA protease
• Nang (capsule)
• Vách (cell wall)

10. Viêm màng não cấp – độc lực của vi khuẩn
• Tua (fimbriae, pili)
• sIgA protease
• Nang (capsule)
• Vách (Gram âm)
nội độc tố
protein màng ngoài

11. Viêm màng não cấp – độc lực của vi khuẩn
• Tua (fimbriae, pili)
• sIgA protease
• Nang (capsule)
• Vách (Gram dƣơng)
acid teichoic
peptidoglycan

12. Viêm màng não cấp – biểu hiện
• Hội chứng nhiễm khuẩn-nhiễm độc: cấp diễn, sốt cao,
gai rét/rét run, nhức đầu, đau cơ khớp, sốc nội độc tố…
• Hội chứng màng não: phát triển nhanh, rầm rộ.
- nhức đầu dữ dội, nôn dễ dàng; cứng gáy
- trẻ: nôn, bỏ bú, ngủ gà/quấy, da tím tái, co giật
• Biến chứng: tổn thương thần kinh sọ, áp xe, tắc dịch
não tủy, dày dính màng não…
• Di chứng

13. Viêm màng não do não mô cầu
• Neisseria meningitidis
• Song cầu Gram âm, hình hạt cà phê

14. Viêm màng não do não mô cầu
Màng não
Hốc mũi
Vị trí khởi
nhiễm
Dịch não tủy
Khẩu cái

15. Viêm màng não do não mô cầu
• Neisseria meningitidis
• Nang 13 nhóm huyết thanh
• A, B, C, W-135, Y
• sIgA protease
• Lipooligosaccharide (LOS), lipid A
• Lứa tuổi: 3 th – 15 t, người lớn
• Kháng sinh dự phòng
Vaccine PS (polysaccharide) ngừa A, C, Y, W135
Vaccine ngừa B: protein màng ngoài.

16. Viêm màng não do não mô cầu

17. 17
Viêm màng não do Haemophilus
• Haemophilus influenzae
• Trực-cầu khuẩn Gram âm
• 6 serotype
• Hib (95%)
• Khởi âm thầm hơn: nôn, ngủ lịm, lơ mơ, thóp phồng.
Tư thế cò súng.
• Di chứng nặng.
• Lứa tuổi: 2 th đến < 6 t.
• Phòng ngừa: kháng sinh cho trẻ cùng nhà trẻ, mẫu giáo
Vaccine Hib cho trẻ < 2 t.

18. Viêm màng não do Haemophilus

19. Viêm màng não do phế cầu
• Streptococcus pneumoniae
• Song cầu Gram dƣơng, hình mũi giáo

20. Viêm màng não do phế cầu
• Streptococcus pneumoniae, dòng gây bệnh có nang
• 92 serotype
• sIgA protease
• Pneumolysin (- lysosome)
• Phosphorylcholine (- thụ thể tb ký chủ)
• Lứa tuổi: trẻ lớn, người già, suy kiệt.

21. Viêm màng não do liên cầu lợn
• Streptococcus suis
• Cầu khuẩn Gram dương, xếp chuỗi
• 35 serotype
• Týp 2
• Điếc, nhìn đôi
• Có thể lan thành dịch.

22. Nhuộm Gram Scanning Electron Microscopy
Hình thể Streptococcus suis
Gram dương, dạng cầu hơi duỗi, đứng riêng lẻ, đôi, chuỗi ngắn

23. Bn Bv Bệnh Nhiệt Đới – Hình được BS Hồ Đ.Tr. Nghĩa cho phép (2008)
Viêm màng não do liên cầu lợn

24. Viêm màng não do Listeria
• Listeria monocytogenes
• Trực-cầu khuẩn Gram dương
• Xâm nhập qua thức ăn, nước uống nhiễm khuẩn
• Hiếm gây bệnh cho người khỏe mạnh bình thường
Sản phụ, thai nhi, trẻ sơ sinh, người già, suy giảm
miễn dịch: nhiễm bệnh (viêm màng não, nhiễm
khuẩn huyết)
• Protein bề mặt.
• Listeriolysin O.

25. Viêm màng não do Listeria
1. Nhập bào – 2. Thoát khỏi túi thực bào – 3. Tăng sinh
trong tế bào thực bào – 4. Tạo đuôi từ actin của ký chủ -
5. Hình thành chân giả - 6. Xâm nhập tế bào ký chủ mới.

26. Viêm màng não do lao: Mycobacterium tuberculosis
- Khởi phát từ từ, kéo dài vài tuần: sốt nhẹ chiều-tối, sụt cân,
đổ mồ hôi trộm, da xanh…
Dấu hiệu thần kinh: nhức đầu nhẹ tăng dần, buồn nôn, đổi
tính, liệt nhẹ cục bộ.
Trẻ bỏ ăn, bỏ chơi, thường buồn ngủ.
- Toàn phát: các hội chứng chung + tổn thương thần kinh
khu trú
Nặng: rối loạn ý thức, bán hôn mê, hôn mê.
Di chứng nặng, tổn thương thần kinh không hồi phục.

27. Hình dạng, Tính chất M tuberculosis
1. Hình dạng:
trực khuẩn
nhuộm Ziehl-Neelsen (ăn màu đỏ)
2. Tính chất:
Kháng acid, kháng cồn
Đề kháng cao
Nhân đôi rất chậm (20-22h)
Hiếu khí.

28. 28
VIÊM NÃO

29. Viêm não do virus – sinh bệnh học
• Xâm nhập bằng nhiều đƣờng
• Tăng sinh ở hệ bạch huyết, trong máu
• Xâm lấn hệ thần kinh
• Tổn thƣơng nơron: co giật
• Tổn thƣơng nhu mô não: rối loạn tri giác
• Tổn thƣơng cuống não: hôn mê, suy hô hấp

30. Viêm não do virus – sinh bệnh học
• Xâm nhập bằng nhiều đƣờng
• Tăng sinh ở hệ bạch huyết, trong máu
• Xâm lấn hệ thần kinh
• Tổn thƣơng nơron: co giật
• Tổn thƣơng nhu mô não: rối loạn tri giác
• Tổn thƣơng cuống não: hôn mê, suy hô hấp

31. Viêm não do virus Herpes
• Herpes simplex virus
• Đƣờng vào: da, niêm
• Tổn thƣơng thùy thái dƣơng
• Viêm não nguyên phát lan tỏa: HSV-2
• Viêm não tái hoạt hóa: HSV-1

32. Viêm não do virus Herpes
• Herpes simplex virus
• Đƣờng vào: da, niêm
• Tổn thƣơng thùy thái dƣơng
• Viêm não nguyên phát lan tỏa: HSV-2
• Viêm não tái hoạt hóa: HSV-1

33. Viêm não do Arbovirus
• Virus viêm não Nhật bản B
• Ngƣời là ký chủ tình cờ
• Lứa tuổi: 3-15 t > ngƣời lớn
• Muỗi Culex
• Dịch kéo dài 3-4 tháng

34. Viêm não do Enterovirus
• Poliovirus: gây sốt bại liệt.
• Enterovirus: týp 68, 71
dịch tay-chân-miệng, trẻ < 5 t
sốt 38-39oC, ho, đau bụng, đau họng.
loét họng, nốt ban lòng chi mụn nƣớc.
Biến chứng: viêm não.
Di chứng bại liệt

35. Viêm não do virus dại
1. Từ nƣớc bọt con vật bị dại, virus vào mô nạn
nhân bị cắn.
2. Virus nhân bản trong mô gần vết cắn và đi vào
hệ thần kinh ngoại biên.
3. Virus di chuyển dần vào hệ thần kinh trung
ƣơng.
4. Virus đi lên tủy sống.
5. Virus đến não gây viêm não.
6. Virus vào tuyến nƣớc bọt và các cơ quan khác.
Thể Negri (đám virus nhân
bản trong tế bào thần kinh)

36. Lấy và chuyển bệnh phẩm hệ thần kinh
trung ƣơng
Dịch não tủy:
• 4 lọ: sinh hóa, vi sinh, huyết học
• Tổng cộng ≥ 5 mL

37. Lấy và chuyển bệnh phẩm hệ thần kinh
trung ƣơng
Mủ áp-xe, mô não sinh thiết:
• Lấy trong lúc mổ
• Môi trƣờng vận chuyển
• Yêu cầu cấy kỵ khí

38. Lấy và chuyển bệnh phẩm hệ thần kinh
trung ƣơng
• Đƣa ngay đến phòng xét nghiệm
• Giƣ̃ ở nhiệt độ phòng

39. Biến đổi của dịch não tủy trong VMN mủ
• Tăng áp lực
• Tăng bạch cầu đa nhân trung tính
• Tăng protein
• Giảm glucose

40. Chẩn đoán vi khuẩn học
• Nhuộm Gram
• Nuôi cấy
• Test ngƣng kết latex / ELISA / miễn dịch huỳnh quang
• DNA vi khuẩn

41. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/ Central nervous system infections. In: Medical microbiology, 3rd
ed, 2007. Eds: Cedric Mims et al. Elsevier Inc., Ch 24, pp. 323-342
2/ Nambiar S and Suvarna K (2007). Infections of the central nervous
system. In: Textbook of diagnostic microbiology, 3rd ed. Eds:
Connie Mahon et al. Saunders, Missouri. Ch 35, pp 979-994
3/ Bệnh truyền nhiễm. Bộ môn Nhiễm, Đại học Y Dƣợc Tp Hồ Chí
Minh, 2006. NXB Y học, Tp HCM. Tr: 111-127; 183-199; 348-363
4/ Microbial diseases of the nervous system and eyes. In:
Microbiology with diseases by body system, 3rd ed, 2012. Ed:
Bauman R W. e-book, Ch 20, pp 598-603