Triết Lí Âm Dương

1. VAÊN HOÙA VIEÄTNAMÑAÏICÖÔNG
ĐỀ BÀI: TRÌNH BÀY HAI QUY LUẬT CỦA TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA TRIẾT LÝ ÂM
DƯƠNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA CỦA NGƯỜI VIỆT TRƯỚC ĐÂY VÀ NGÀY NAY.
GVHD: NGUYỄN MẠNH HÀ
SVTH: NGUYỄN CỬU THỊNH

2. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Bất cứ 1 sự vật 1 hiện tượng nào cũng luôn luôn và chỉ duy nhất có 2 mặt cùng tồn tại trong bản thân của
chúng , 2 mặt này vừa đối kháng vừa tương trợ nhau
• Triết lý âm dương là sự khái quát hóa cặp đối lập trong vũ trụ mà tiêu biểu là hai cặp đối lập Mẹ-Cha và Đất-
Trời.
• Triết lý âm dương hình thành dựa trên những quan sát về các cặp đối lập trong cuộc sống của người xưa mà
nhất là với cư dân nông nghiệp, dựa trên ước muốn mùa màng bội thu, gia đình đông đúc.
• Việc sử dụng phạm trù âm dương đánh dấu bước phát triển đầu tiên của tư duy khoa học phương Đông nhằm
đưa con người thoát khỏi sự khống chế về tư tưởng của các khái niệm thượng đế, quỷ thần truyền thống.
Đứng trước thế giới bao la, muôn màu muôn vẻ, con người khao khát và cần phải hiểu được chúng để tồn tại.
Sự hiểu biết đầu tiên là phân loại, nhận diện mọi thứ gần, xa có liên quan đến cuộc sống con người.

3. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Âm dương là hai mặt đối lập với nhau nhưng lại thống nhất với nhau, cùng tồn tại phổ biến trong các sự vật,
hiện tượng của giới tự nhiên. Âm dương đối lập, mâu thuẫn nhau trên nhiều phương diện. Về tính chất:
dương thì cứng, nóng, âm thì mềm, lạnh. Về đường đi lối về: dương là thăng (đi lên), âm là giáng (đi xuống),
"cái này đi ra thì cái kia đi vào, cái này dịch sang bên trái, thì cái kia dịch sang bên phải".
• Khi dương phát triển đến thái dương thì trong lòng nó đã xuất hiện thiếu dương rồi, khi âm phát triển đến
thái âm thì trong lòng nó đã xuất hiện thiếu âm rồi. Sở dĩ gọi là âm vì trong nó phần âm lấn phần dương, sở dĩ
gọi là dương vì trong nó phần dương lấn phần âm. Âm dương bao giờ cũng nương tựa vào nhau. Sách Lão Tử
viết:
“Phúc là chỗ núp của họa, họa là chỗ dựa của phúc”.

4. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Người ta nhận thấy có hai thứ: Trời và Đất. Mẹ và Cha, và nhiều cặp đôi khác, gọi chung là cặp Âm – Dương
• Ý nghĩa khởi đầu của hai chữ Âm Dương là:
+ Dương là nơi có ánh sáng mặt Trời rọi tới, nên sáng sủa ấm áp.
+ Âm là phần bị khuất ánh sáng mặt Trời,nên tối đen lạnh lẽo.
Như vậy, khi ta đặt một vật dưới ánh sáng mặt Trời thì:
+ Phần vật bên phía ánh sáng được gọi là Dương.
+ Phần vật phía sau, chỗ bóng tối là Âm.
Nước lạnh đi xuống là Âm
Lửa nóng bốc lên là Dương
Bóng tối là Âm
Ánh sáng là Dương

5. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Người nông nghiệp,đặc biệt là nông nghiệp lúa nước quan tâm đến sự sinh sôi nảy nở của hoa màu và con
người với hai cặp Mẹ-Cha và ĐấtTrời (Đất đồng nhất với mẹ, trời đồng nhất với cha)
VĂN HÓA GỐC NÔNG NGHIỆP
VĂN HÓA TRỌNG ÂM
VĂN HÓA DU MỤC
VĂN HÓA TRỌNG DƯƠNG

6. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Tất cả các đặc điểm của triết lý âm dương đều tuân
theo hai quy luật cơ bản:
1. Quy luật về bản chất của các thành tố
• Quy luật về bản chất của các thành tố của triết lý âm
dương là:
+ Không có gì hoàn toàn âm hoặc hoàn toàn
dương, trong âm có dương, trong dương có âm.
+ Quy luật này cho thấy việc xác định một vật là
âm hay dương chỉ là tương đối trong sự so sánh với một
vật khác
Trong lòng đất (dương) chứa cái
nóng (âm) Nắng nóng (dương) ,
nắng nhiều gây mưa lạnh ( âm)

7. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Tất cả các đặc điểm của triết lý âm dương đều tuân
theo hai quy luật cơ bản:
1. Quy luật về bản chất của các thành tố
Đối với các vật đơn lẻ thì khó khăn hơn nên có hai hệ quả
để giúp cho việc xác định tính âm dương của một đối
tượng:
• Muốn xác định được tính chất âm dương của một đối
tượng thì trước hết phải xác định được đối tượng so
sánh.
• Ví dụ: nam so với nữ thì mạnh mẽ (dương), nhưng so
với hùm beo thì lại yếu đuối (âm); màu trắng so với
màu đen thì dương, nhưng so với màu đỏ lại là âm…
Nhờ sự so sánh này mà ta có thể xác lập được những
thang độ âm dương cho từng lĩnh vực; chẳng hạn, về
màu sắc ta có: đen, trắng, xanh, vàng, đỏ (từ đất đen
nhú ra lá trắng, càng hấp thụ ánh nắng lá càng xanh,
lâu dần lá chuyển sang vàng, rồi cuối cùng thành đỏ).
Tuy nhiên, không phải cứ xác định được đối tượng so
sánh rồi là có thể xác định được tính chất âm dương
của chúng.

8. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Tất cả các đặc điểm của triết lý âm dương đều tuân
theo hai quy luật cơ bản:
1. Quy luật về bản chất của các thành tố
Đối với các vật đơn lẻ thì khó khăn hơn nên có hai hệ quả
để giúp cho việc xác định tính âm dương của một đối
tượng:
• Muốn xác định được tính chất âm dương của một đối
tượng thì trước hết phải xác định được cơ sở so sánh.
• Ví dụ: một người nữ so với một người nam xét về giới
tính là âm nhưng xét về tính cách có thể lại là dương;
nước so với đất, xét về độ cứng là âm, nhưng nếu xét
về tính động thì lại là dương…
Độ cứng: DƯƠNG Độ linh động: ÂM
Độ cứng: ÂM Độ linh động: DƯƠNG

9. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Tất cả các đặc điểm của triết lý âm dương đều tuân
theo hai quy luật cơ bản:
2. Quy luật về quan hệ giữa các thành tố
• Quy luật về quan hệ giữa các thành tố của triết lý âm
dương là: âm dương gắn bó mật thiết với nhau, vận
động và chuyển hóa cho nhau, âm phát triển đến
cùng cực thì chuyển thành dương, dương phát triển
đến cùng cực thì chuyển thành âm.
• Ngày và đêm, tối và sáng, mưa và nắng, nóng và
lạnh,... luôn chuyển hóa cho nhau.
• Ví dụ: Ở xứ nóng (dương) phát triển nghề trồng trọt
(âm); ngược lại, ở xứ lạnh (âm) phát triển nghề chăn
nuôi (dương). Cây từ đất đen (âm) mọc lên, lá xanh
sang vàng rồi hóa đã (dương) và cuối cùng trở lại đen
để về với đất. Người càng lành hiền (âm) thì càng hay
nóng cục (dương). Từ chất nước (âm) nếu làm lạnh
đến cùng chỉ thì hóa thành băng đá (dương)
Xứ lạnh (Âm) phát triển nghề trồng trọt
Xứ nóng (Dương) phát triển nghề chăn nuôi

10. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Ảnh hưởng của triết lí âm dương đến cuộc sống văn hóa của người Việt xưa và nay.
Việt Nam là quốc gia có truyền thống lâu đời về trồng lúa nước, việc sinh sôi nảy nở của hoa màu cũng
như của con người là sự tồn tại của chính dân tộc. Vì vậy triết lý Âm – Dương ngày càng đóng vai trò quan trọng
trong đời sống của đại bộ phận dân cư. Những quan niệm, lối sống, ảnh hưởng của triết lý ÂM – Dương ngày nay
vẫn còn in đậm dấu ấn trong đời sống thường nhật.
* Tính linh hoạt :
• Ở người Việt Nam tồn tại từ tư duy đến cách sống là sự tồn tại cặp đôi, đây là đặc trưng chung và phổ biến
nhất. Các dân tộc trên thế giới luôn có vật tổ như người theo đạo hôi, con gà trống Gaulois ở pháp... thì ở Việt
Nam lại là hình tượng cặp đôi Tiên – Rông. Dấu ấn này mang âm hưởng từ thời xa xưa.
• Mọi thứ thường đi theo đôi với những nguyên tắc âm dương hài hòa: Ông Đồng, Bà Cốt, Đồng Cô Đồng Cậu,
Đức Ông- Đức Bà hay người Việt thường nói: Ăn một mình no tức làm một mình cực thân; đũa có đôi người có
cặp. Hay lối xin keo của người Kinh hay người Bru-Vân Kiều bao giờ cũng có 2 thanh tre..., đồng tiền (keo, A
xẻo).

11. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Ảnh hưởng của triết lí âm dương đến cuộc sống văn hóa của người Việt xưa và nay.
Việt Nam là quốc gia có truyền thống lâu đời về trồng lúa nước, việc sinh sôi nảy nở của hoa màu cũng
như của con người là sự tồn tại của chính dân tộc. Vì vậy triết lý Âm – Dương ngày càng đóng vai trò quan trọng
trong đời sống của đại bộ phận dân cư. Những quan niệm, lối sống, ảnh hưởng của triết lý ÂM – Dương ngày nay
vẫn còn in đậm dấu ấn trong đời sống thường nhật.
• Tính biện chứng:
1. Sự hài hòa âm dương trong thức ăn:
• Người Việt phân biệt năm mức âm dương của thức ăn theo ngũ hành, bao gồm: Hàn, Nhiệt, Ôn, Lương, Bình.
THỨC ĂN THEO NGŨ HÀNH RAU (NHIỆT,DƯƠNG) – TRỨNG (HÀN,ÂM) GỪNG (NHIỆT, DƯƠNG) – VỊT (HÀN, ÂM)

12. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Ảnh hưởng của triết lí âm dương đến cuộc sống văn hóa của người Việt xưa và nay.
Việt Nam là quốc gia có truyền thống lâu đời về trồng lúa nước, việc sinh sôi nảy nở của hoa màu cũng
như của con người là sự tồn tại của chính dân tộc. Vì vậy triết lý Âm – Dương ngày càng đóng vai trò quan trọng
trong đời sống của đại bộ phận dân cư. Những quan niệm, lối sống, ảnh hưởng của triết lý ÂM – Dương ngày nay
vẫn còn in đậm dấu ấn trong đời sống thường nhật.
• Tính biện chứng:
2. Sự quân bình âm dương trong cơ thể:
ĐAU BỤNG NHIỆT ( DƯƠNG) THỨC ĂN CÓ TÍNH HÀN ( ÂM)
THỨC ĂN VỊ THUỐC TRỊ BỆNH

13. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Ảnh hưởng của triết lí âm dương đến cuộc sống văn hóa của người Việt xưa và nay.
Việt Nam là quốc gia có truyền thống lâu đời về trồng lúa nước, việc sinh sôi nảy nở của hoa màu cũng
như của con người là sự tồn tại của chính dân tộc. Vì vậy triết lý Âm – Dương ngày càng đóng vai trò quan trọng
trong đời sống của đại bộ phận dân cư. Những quan niệm, lối sống, ảnh hưởng của triết lý ÂM – Dương ngày nay
vẫn còn in đậm dấu ấn trong đời sống thường nhật.
• Tính biện chứng:
3. Sự cân bằng âm dương giữa con người và môi trường:
Ăn uống theo mùa và vùng khí hậu
THỨC ĂN MÙA HÈ THỨC ĂN MÙA ĐÔNG ( MIỀN TRUNG )THỨC ĂN MÙA ĐÔNG ( MIỀN BẮC)

14. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Ảnh hưởng của triết lí âm dương đến cuộc sống văn hóa của người Việt xưa và nay.
Việt Nam là quốc gia có truyền thống lâu đời về trồng lúa nước, việc sinh sôi nảy nở của hoa màu cũng
như của con người là sự tồn tại của chính dân tộc. Vì vậy triết lý Âm – Dương ngày càng đóng vai trò quan trọng
trong đời sống của đại bộ phận dân cư. Những quan niệm, lối sống, ảnh hưởng của triết lý ÂM – Dương ngày nay
vẫn còn in đậm dấu ấn trong đời sống thường nhật.
• Tính biện chứng:
4. Sự cân bằng âm dương giữa con người và trang phục:
Trang phục xưa đề cao yếu tố Âm tính

15. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG
• Ảnh hưởng của triết lí âm dương đến cuộc sống văn hóa của người Việt xưa và nay.
Việt Nam là quốc gia có truyền thống lâu đời về trồng lúa nước, việc sinh sôi nảy nở của hoa màu cũng
như của con người là sự tồn tại của chính dân tộc. Vì vậy triết lý Âm – Dương ngày càng đóng vai trò quan trọng
trong đời sống của đại bộ phận dân cư. Những quan niệm, lối sống, ảnh hưởng của triết lý ÂM – Dương ngày nay
vẫn còn in đậm dấu ấn trong đời sống thường nhật.
• Tính biện chứng:
4. Sự cân bằng âm dương giữa con người và trang phục:
Trang phục thời nay đề cao yếu tố dương tính