1. y
leniu w 1920 r. na siedzibe kurii i rezydencji go. W 1851 r. obiekt przebudowano wg projek-
Spacerow Miejski Spacerowy
Miejski
biskupa. W trakcie badañ archeologicznych w tu Franciszka Tournelle w tym elewacjê frontow¹
latach 1989-1993 odkryto m.in. zamkowy mur od ulicy 3 Maja i skrzyd³o wzd³u¿ ul. ¯abiej.
„Szlak Obiektów Zabytkowych”
obwodowy od strony zachodniej i relikty basz-
ty znanej z rysunku A. Boota z 1632 r.
Obecnie budynek jest siedzib¹ Pañstwowej Wy-
¿szej Szko³y Zawodowej. „Szlak Obiektów
BULWARY Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego BUDYNEK REMIZY STRA¯Y PO¯ARNEJ,
ul. ¯abia 8 - Neogotycki murowany z ceg³y
Zabytkowych”
KOŒCIÓ£ PARAFIALNY pw. œw. JANA
CHRZCICIELA, ul. œw. Jana 3 - PóŸnogotycki
koœció³ z renesansowymi i barokowymi przybu-
licówki z piêciokondygnacyjn¹ wie¿¹ zega-
row¹ zbudowany zosta³ w 1909 r. Nale¿y do
Komendy Stra¿y Po¿arnej. W pomieszczeniach
we W³oc³awku
dówkami wzniesiony zosta³ w 1538 roku. W na pierwszym piêtrze znajdowa³o siê Muzeum
1565 r. wzniesiono kaplicê pw. Jedenastu Tysiê- Stra¿y Po¿arnej, wewn¹trz podziwiaæ mo¿na
cy Dziewic z fundacji mieszczanina Wojciecha zrekonstruowane malowidlo „Wyjazd do po-
Katteberga Kokoszki, byæ mo¿e przez Jana Bap- ¿aru”. Znajduje siê tam Oddzia³ W³oc³awskie-
tystê Wenecjanina. W XVII w. restaurowany z go Centrum Kultury.
inicjatywy ks. Tomasza Wojtowicza; w latach
1844-46 kolejna restauracja staraniem sk. Szy- KAMIENICE przy ul. Królewieckiej 12,14,16
mona Nowakowskiego. Wyposa¿e- - Najstarszymi domami na tej ulicy s¹ trzy
nie koœcio³a jest barokowe i roko- klasycystyczne domy z pocz¹tku XIX w. Wol-
kowe. Od strony Wisly w œcianie nostoj¹ce, parterowe z poddaszami, z wy-
wmurowane s¹ trzy pociski, któ- suniêtym niewielkim ryzalitem, w czêœci
re wystrzeli³y wojska bolszewic- œrodkowej fasady.W domu zoznaczonym
kie w kierunku œwi¹tyni podczas nr 14 mieœci³a siê w latach 1821-1822 lo¿a
dzia³añ wojennych w 1920 r. masoñska W jednym z domów by³a sie-
dziba prywatnej szko³y pocz¹tkowej pro-
BUDYNEK DAWNEGO wadzonej przez E.Usakiewicza, do któ-
STAROSTWA, ul. 3 Maja 17 rej uczêszcza³ Jan Nagórski, s³awny w³o-
- Klasycystyczny budynek c³awianin, pilot, który pierwszy w œwie-
wzniesiony zosta³ w I po³. cie dokona³ lotów polarnych na hydro-
XIX w., wg projektu Stefana planie.
KoŸmiñskiego, budowni-
czego obwodu kujawskie-
Oddzia³ Kujawski PTTK
ul. S³owackiego 1 a, 87-800 W³oc³awek
tel. (+48 54 232-33-54); e-mail : pttkwloclawek@o2.pl
Informacja Turystyczna Biura Promocji i Integracji Europejskiej
ul. Zduñska 4, tel. (+48 54 .........), e-mail:
Wydano ze œrodków Urzêdu Marsza³kowskiego
Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu.
Sk³ad i druk: Expol, ul. Brzeska 4, 87-800 W³oc³awek; fot. T. Molenda, P Rybiñski
.
2. POMNIK na Placu Wolnoœci ZESPÓ£ KOŒCIO£A EWANGELICKO- posa¿eniu koœcio³a znajduje siê umieszczone Wojciechowskiego silnie przekszta³ci³a koœció³ szych parków miejskich w Polsce. Pocz¹tkowo rii pod nazw¹ Fabryka Cykorii Ferdynand
AUGSBURSKEIGO,ul. Brzeska 20 i 22 - Ze- w o³tarzu g³ównym bezcenne dzie³o sztuki go- w duchu neogotyckim. 1907 r. papie¿ Pius X zajmowa³ niewielki skrawek terenu na lewym Bohm and Co. W 1996 r Delecta sta³a siê czê-
PA£AC MÜHSAMA, ul. Koœciuszki 2 - Bu- spó³ sk³ada siê z koœcio³a, ogrodzenia i pleba- tyckiej tryptyk z 1460 r. z przedstawieniem nada³ katedrze godnoœæ bazyliki mniejszej. W brzegu Zg³owi¹czki, dopiero w latach miêdzy- œci¹ miêdzynarodowego koncernu RIE-
dynek elektyczny z ceg³y licówki z bogatym nii. Neogotycki koœció³ pobudowany zosta³ w koronacji Najœwiêtszej Marii Panny. 1991 r. w œwi¹tyni goœci³ papie¿ Jan Pawe³ II. wojennych powiêkszono jego powierzchniê do BER&SON z siedzib¹ w Bergen (Norwegia).
tynkowym detalem architektonicznym nawi¹- latach 1882-4 wg. projektu Franciszka Tour- Wyposa¿enie stanowi¹ wybitne dzie³a sztuki sa- 8 ha i podjêto prace nad zagospodarowaniem
zuj¹cy do tradycji renesansu francuskiego, wy- nelle. Posiada jednolite, neogotyckie wyposa- WY¯SZE SEMINARIUM DUCHOWNE, kralnej tej miary jak: gotycki witra¿ z 1360 r. ze terenu. Obecnie park zajmuje obszar wzd³u¿ W³oc³awskie Towarzystwo Wioœlarskie,
budowany zosta³ ok. 1894 r., prawdopodob- ¿enie wnêtrza. O³tarz, ambona i organy wy- ul. Karnkowskiego 3 - Zespó³ budynków z scenami ze Starego i Nowego Testamentu; póŸ- koryta Zg³owi¹czki wraz ze stokami tarasów ul. Piwna 3 - W³oc³awskie Towarzystwo Wio-
nie wg projektu Antoniego Olszakowskiego dla konane zosta³y w firmie Schlag i Synowie ze lat 1843, 1882-1900 (przebudowa) i lat 80- nogotycki z 1475 Obraz Wniebowziêcia Naj- nadrzecznych. Powierzchnia parku wynosi œlarskie powsta³o w 1886 r.jako jedno z pierw-
Hugona Mühsama - za³o¿yciela fabryki ma- Œwidnicy. Plebania parterowa o skromnych tych XX wieku w historyzuj¹cym stylu z prze- œwiêtszej Marii Panny; póŸnorenesansowy ob- 40,18 ha. Wsród rosn¹cych w parku 65 gatun- szych w Polsce. Organizowane we W³oc³aw-
szyn i narzêdzi rolniczych z 1893 r. Po wojnie cechach klasycyzmu wybudowana zosta³a wag¹ neogotyku. Bibliotekê zaprojektowa³ Jan raz Ukrzy¿owanie malar- ków drzew, wiêkszoœc stanowi¹ drzewa liœcia- ku w koñcu XIX i pocz¹tkach XX w zawody
u¿ytkowany przez Kujawskie Zak³ady Ma- ok. po³. XIX w., a przebudowana w Aleksander Ciunkiewicz prawdopodobnie w stwa Juan Correa ste, takiej jak topola kanadyjska, lipa krymska, wioœlarskie przesz³y do historii jako jedne z
szyn Rolniczych. W 1993 r. odkupio- 1881 r. Ogrodzenie z ku- 1843 r. Rozbudowy z lat 1882-1900 prowa- de Vivar z orzech czarny, d¹b burgundzki, skrzyd³oorzech najwiêkszych wydarzeñ sportowych w Polsce.
ny zosta³ od Urzêdu Miejskie- tego ¿elaza pochodzi z dzono wg projektu Konstantego Wojciechow- kaukaski. W centralnej czêœci parku znajduje
go i przeszed³ w pry- 1897 r. Kieruj¹c siê skiego. W latach 1981-1982 od zachodu do- siê popiersie Henryka Sienkiewicza, d³uta ar- Przystañ Wodna PTTK, ul. Piwna 1 - Od
watne rêce. wzd³u¿ ul. Brze- budowano skrzyd³o. tysty rzeŸbiarza Stanis³awa S³oniny. 1949 r dzia³a tu W³oc³awski Klub Wodniaków
skiej dotrzemy PTTK. Od 1986 r teren jest w³asnoœci¹ Od-
do zabytko- CZARNY SPICHRZ, ul. Piwna 4 - Drew- dzia³u Kujawskiego PTTK we W³oc³awku.
niany spichlerz konstrukcji zrebowej, ze szczy-
tem konstrukcji szkieletowej, dwukondygnacyj- DAWNA KANONIA, ul. Gdañska 8 - Zbu-
ny z trzeci¹ w poddaszu wybudowany zosta³ dowana w 1649 r. z fundacji kanonika Stani-
na pocz. XIX w. do celów magazynowych. Jest s³awa Or³owskiego. Jest to jeden z najstarszych,
KOŒCIÓ£ I KLASZTOR oo. FRANCISZKA- wego Koœcio³a pw. œw. Witalisa, który znajdu- PRA£ATÓWKA, pl. Kopernika 7 - Muro- Toledo; nagrobek biskupa Krzes³awa z Kurozwêk wymieniany w pierwszym spisie budynków œwieckich obiektów zachowanych w mieœcie,
NÓW REFORMATÓW pw. WSZYSTKICH je siê w kompleksie zabudowañ Wy¿szego Se- wany budynek z 1801 r. o skromnych cechach wykonany na Wêgrzech w 1516 r., przez artystê Fabryki Cykorii F. Bohma i S-ka, za³o¿onej w który jednak ze wzglêdu na liczne przebudo-
ŒWIÊTYCH, pl. Wolnoœci 6. - Barokowy z re- minarium Duchownego. klasycyzmu, posadowiony na starszym pod- w³oskiego Jana Florentczyka; cztery obrazy wcze- 1814 r. Po wojnie u¿ytkowany by³ przez Ku- wy zatraci³ zupe³nie cechy stylowe. Mieœci siê
miniscencjami gotyckimi (i neobarokow¹ naw¹ piwniczeniu, byæ mo¿e z XVI wieku, wchodzi snobarokowe z 1639 r. malowane na blasze mie- jawskie Zak³ady Koncentratów Spo¿ywczych tam Muzeum Biskupa Micha³a Kozala oraz
boczn¹) zespó³ klasztorny powsta³ w latach 1639- KOŒCIÓ£ pw. œw. WITALISA, ul. Karn- w sk³ad kanonii otaczaj¹cych katedrê. dzianej przez Bart³omieja Strobla z g³ównym ob- (obecnie „Delecta”). W 1980 r. przeprowadzo- Izba Pamiêci Prymasa Stefana Wyszyñskiego.
1644 z fundacji Wojciecha i jego ¿ony Doroty z kowskiego 3 - Gotycki, fundowany w 1330 r. razem przedstawiaj¹cym Wniebowziêcie Naj- no w obiekcie remont kapitalny z adaptacj¹ na
Rogaliñskich Romantowskich, w³oc³awskich przez Biskupa Macieja z Go³añczy. Do 1411 BAZYLIKA KATEDRALNA pw. WNIEBO- œwiêtszej Panny Marii z Chrystusem i anio³ami; cele kulturalno-oœwiatowe dla Dobrzyñsko PA£AC BISKUPI, ul. Gdañska 2 - Muro-
mieszczan, dla konwentu franciszkanów - refor- r. pe³ni funkcjê zastêpczej katedry (po spale- WZIÊCIA NAJŒWIÊTSZEJ MARII PANNY, tzw. Krzy¿ Tumski z 1610 r.; stalle barokowe z Kujawskiego Towarzystwa Kulturalnego. wany zamek usytuowany zosta³ w miejscu gro-
matów sprowadzonych do W³oc³akwa w 1625 niu w 1329 r. przez Krzy¿aków romañskiej pl. Kopernika 7 - Gotycki koœció³ katedralny z 1683 r.; secesyjne witra¿e projektu Józefa Me- du obronnego z X-XIII wieku, z wykorzystaniem
r. przez bp Andrzeja Lipskiego. Koœció³ od 1969 œwi¹tyni). W 1569 r. przeznaczony zosta³ na 1340-1411 r. ufundowany zosta³ przez biskupa hoffera z 1937-9 r. Delecta SA, ul. Wyszyñskiego 14 - Po- murów zamku: ksi¹¿êcego z XIV wieku, a póŸ-
r. pe³ni funkcjê parafialnego. Wyposa¿enie koœció³ seminaryjny (w tej funkcji do dnia dzi- Macieja z Go³añczy. W ci¹gu wieków wielokrot- cz¹tki firmy Delecta siêgaj¹ roku 1816, kiedy niej biskupiego do XVIII wieku z ca³kowit¹ prze-
wnêtrz koœcio³a jest barokowe i rokokowe. Ze- siejszego). W 1843 r. po³¹czony zosta³ œcian¹ nie by³ rozbudowywany. Rozpoczêta w 1890 r. Park Miejski im. Henryka Sienkiewicza - to bracia Ferdynand i Wilhelm Bohm za³o¿yli budow¹ w 1861 r. w charakterze klasycystycz-
spó³ otacza mur z bram¹ z 1797 r. zachodni¹ z budynkiem seminarium. Na wy- restauracja katedry wg projektu Konstantego Za³o¿ony zosta³ w 1870 r i jest jednym z pierw- pierwsz¹ na ziemiach polskich fabrykê cyko- nej rezydencji. W 1925 r. odbudowany po spa-
