Memoria de actividades ACPP Galicia, ano 2023

INTRODUCIÓN
Ano tras ano, a memoria de ACPP Galicia preséntase como un exercicio
de transparencia e rendición de contas coa cidadanía, no que tamén se
pretende visibilizar a nosa labor e os logros acadados, ao entendelos
como o froito colectivo do esforzo compartido coas organizacións socias
do Sur e da nosa base social.
Tras case vinte anos de presenza en Galicia, a nosa estratexia foise
adaptando as necesidades dos tempos que vivimos, mantendo a nosa
esencia e garantindo o noso compromiso cos valores que defendemos: a
dignidade, a paz, a xustiza social e a igualdade. Valores que resulta
fundamental defender nun ano marcado pola extensión de conflitos
bélicos, a impunidade de gobernos xenocidas como a que está a ter lugar
contra o pobo palestino, a propagación de discursos de odio e os efectos
sobre os dereitos humanos da acumulación de capital e a súa repercusión
sobre a desigualdade, a violencia e o ecocidio.
Deste xeito, a cooperación levada a cabo cos países empobrecidos parte
da consideración destes como protagonistas do seu devir e da reflexión
propia sobre o impacto do noso modo de vida na súa, impacto que
podemos trazar seguindo o fío da historia do colonialismo e as súas
máscaras actuais neste mundo globalizado. Así, estas relacións mantidas
por ACPP coas súas socias locais e coas titulares de dereitos dos nosos
proxectos tratan de manter como principios indispensábeis a equidade de
xénero; a participación; a sustentabilidade; a cultura de paz; a promoción
dos dereitos humanos, e o desenvolvemento sostible, orientándose cara o
fortalecemento do tecido asociativo de cada sociedade para que sexan
elas as protagonistas dos seus procesos de desenvolvemento. Esta ollada
reflíctese nas estratexias a medio prazo nas que se enmarcan os
proxectos en República Dominicana, El Salvador e Colombia executados
neste 2023.
Memoria 2023 ACPP-Galicia

A defensa dos Dereitos Humanos e o pacifismo tamén constitúen o eixe
vertebrador das nosas actuacións, igualmente nos proxectos de acción
humanitaria, os cales responden á nosa responsabilidade de actuar para
previr e aliviar o sufrimento humano.
Tan importante como a intervención directa en países empobrecidos no
noso quefacer para transformar as relacións globais, son as accións de
Educación para o Desenvolvemento e a Cidadanía Global (EpDCG) e a
Intervención Social. Neste ámbito o noso estandarte segue a ser o
proxecto de Escolas sen Racismo, aínda que o 2023 caracterizouse pola
aprobación de intervencións novidosas e ilusionantes acerca das cales
poderás informarte nas páxinas que seguen.
ACPP-Galicia intégrase por persoas comprometidas cun mundo máis
xusto que unen as súas forzas para transformar as regras do xogo,
animándote tamén a ti a sumarte como socia ou socio. E, por suposto,
agradecemos a todas as persoas que xa son parte da equipa de ACPP-
Galicia polo seu compromiso e solidariedade. Sen vós o noso traballo non
sería posíbel.
Equipa de ACPP Galicia

Asemblea de Cooperación pola Paz é unha Organización Non
Gobernamental de Desenvolvemento (ONGD) que se define como
independente, progresista, laica e defensora dos valores
democráticos dende os enfoques social e económico.
En 2005 instalámonos de xeito permanente en Galicia apostando, nun
mundo cada vez máis globalizado, pola defensa dos dereitos humanos, a
igualdade de xénero, a democracia, a reivindicación da xustiza social e o
desenvolvemento equitativo. Traballamos dende a Cooperación, a
Educación e a Acción Social para cambiar as regras, mantendo as raíces
firmes en Galicia pero coas ramas abertas cara ao mundo, tratando de
afondar nas conexións entre Nortes e Sures Globais e os impactos destas
sobre a desigualdade e as inxustizas.
Neste percorrido temos executado 190 proxectos nos diferentes eidos de
intervención, distribuídos segundo a súa tipoloxía tal e como se amosa na
gráfica seguinte:
QUEN SOMOS E QUE
FACEMOS

A nivel económico isto tradúcese en 12.372.817,62 € dos cales 9.110.783,59 €
foron subvencionados. De novo, por tipoloxía de proxectos:

No eixe de cooperación e acción humanitaria temos desenvolvido 78
proxectos en diversas áreas xeográficas, sendo o Caribe (27) e Centroamérica
(30) as que máis proxectos abranguen seguidas por América do Sur (9),
Magreb (6) e África Occidental (4). No que respecta a proxectos de EpDCG e
acción social, desenvolvimos un total de 112 proxectos en Galicia, o que
representa o 59% do total de proxectos e o 13% do financiamento
subvencionado:

No relativo ao monto subvencionado por países a distribución responde ao
seguinte gráfico:
No tocante aos sectores de intervención, cabe salientar o seu carácter plural,
atendendo á natureza non especializada de ACPP e tamén tendo en conta ás
contrapartes locais coas que traballamos, sendo os sectores de maior número
de proxectos: desenvolvemento rural integral; construción de paz e dereitos
humanos; auga, saneamento e hixiene; habitabilidade; saúde e protección.
No referido aos proxectos de intervención social que desenvolvemos en
Galicia, o sector predominante é o da educación, seguido por proxectos de
sensibilización e incidencia.

PROXECTOS
Neste 2023, presentáronse un total de 10 proxectos, dos que 1 foi
denegado*, 1 está pendente de resolución** (e, ademais, corresponde a
unha convocatoria de 2024) e 9 foron aprobados, o cal, supón unha taxa
de aprobación do 90%.
A nivel económico, esta taxa tradúcese nun total de 567.180,34 € en
resolucións aprobadas.
Os fondos proveñen principalmente de institucións autonómicas como a
Xunta de Galicia, e outras institucións provinciais e locais.
Pese a que a Xunta de Galicia, segue a ser o actor por excelencia do
sistema de Cooperación en Galicia, os resultados económicos acadados
permítennos falar dun escenario de estabilidade e dunha menor
dependencia das súas convocatorias. Estes datos son posibles por ter
diversificado as fontes de financiamento, acudindo a un maior número de
convocatorias, aínda que as da Xunta de Galicia seguen a ser as máis
relevantes en canto á contía subvencionada.
Volvendo aos proxectos aprobados no 2023, 4 son de Cooperación ao
Desenvolvemento, 1 de Acción Humanitaria e 4 de Intervención Social, o
décimo proxecto, que foi denegado, era unha intervención
complementaria doutra de Intervención Social. Aos proxectos aprobados
no ano 2023, hai que sumar un total de 9 proxectos aprobados no ano
2022 que continuaron a súa execución no ano seguinte, o cal, fai un total
de 18 proxectos en execución durante o ano 2023 tal como se resume na
seguinte táboa:
*Proxectos denegados: Elas deciden II: por o corpo a través da arte para o empoderamento. Convocatoria
da Secretaría Xeral de Igualdade da Xunta de Galicia.
**Proxecto pendente de resolución: Garantir o acceso ao dereito fundamental á restitución de terras,
incorporando os enfoques étnico e diferencial, de vítimas do conflito armado colombiano no Departamento
de Antioquia. Presentado á convocatoria da Deputación de A Coruña, correspondente co ano 2024.

AXUDA HUMANITARIA
2022
Fortalecer a atención e protección integral a persoas LGTBI+ en situación de
vulnerabilidade por violencia, desprazamento forzado e procesos de
movilidade humana en El Salvador.
2023
Voces TRANSformadoras: fortalecer o benestar físico e mental de persoas
LGBTI+ desplazadas en El Salvador.
COOPERACIÓN INTERNACIONAL
2022
Mellora dos mecanismos locais e nacionais dirixidos á atención integral e
promoción dos DDHH e dereitos das mulleres, nos municipios de San
Cristóbal e Haina, Provincia de San Cristóbal, República Dominicana. Fase II.
2022
Fortalecer os mecanismos de participación cidadá e acceso a servizos
públicos de saúde sexual e reprodutiva de calidade no contexto da COVID 19,
nos Municipio de Jiquilisco e Usulután, O Salvador. Fase III
2022
Mulleres e mocidade fortalecen as súas capacidades para mellorar os seus
medios de vida e a organización socioeconómica no Municipio de Berlín (Dpto.
de Usulután, El Salvador).
2023
Fortalecer os mecanismos de participación cidadá e acceso a servizos
públicos de saúde sexual e reprodutiva de calidade no Municipio de Usulután,
Dpto. de Usulután, O Salvador.
2023
Garantir o acceso ao dereito fundamental á restitución de terras de vítimas do
conflito colombiano no Departamento de Antioquía.
2023
Mellorar as capacidades produtivas e de gobernanza do sector da pesca
artesanal salvadoreña desde un enfoque de inclusión, sustentabilidade e
resiliencia ecolóxica.
2023
Mellorar a seguridade alimentaria, os medios de vida e a resiliencia
medioambiental de 30 comunidades campesiñas organizadas dos municipios
de Bohechío, Las Yayas e Padre Las Casas, provincias de Azúa e San Juan,
República Dominicana.

EDUCACIÓN PARA O DESENVOLVEMENTO E INTERVENCIÓN
SOCIAL
2022 Escolas Sen Racismo, Escolas para a Paz e o Desenvolvemento
2022 Abeirar: migración e refuxio con enfoque de dereitos
2022
Elas deciden: a cidadanía lucense implicada polos dereitos sexuais e
reprodutivos
2022 Elas deciden: a arte como ferramenta de apoderamento
2022 Activistas polo mundo que queremos
2023 Escolas Sen Racismo, Escolas para a Paz e o Desenvolvemento
2023 Elas deciden: corpo, territorio e paz
2023 Activistas polo mundo que queremos
2023
Impartición módulo “Introdución á Cooperación ao Desenvolvemento, no curso
de formación específica en Cooperación e Educación para o Desenvolvemento
da UDC.

Asemblea de Cooperación pola Paz ten
unha dobre responsabilidade en
contextos humanitarios de emerxencia
onde os titulares de obrigacións non
poden ou non queren garantir o respecto
á protección e o cumprimento dos
Dereitos Humanos das poboacións
afectadas (titulares de dereitos): por unha
banda, asegurar a protección, promoción
e exercicio dos Dereitos Humanos das
poboacións afectadas, con atención
específica sobre determinados colectivos
especialmente vulnerables (mulleres,
nenas e nenos, persoas con
discapacidade, persoas desprazadas e
refuxiadas, etc.) e, por outra, tentar incidir
sobre os titulares de obrigas en defensa
dos dereitos das devanditas poboacións.
Todo isto tratando de promover unha
acción humanitaria que conecte coa
cooperación internacional para o
desenvolvemento e a cultura de paz,
recoñecendo a relevancia das inxustizas
globais nos efectos de calquera crise
humanitaria e a necesidade de actuar
máis alá das súas consecuencias
inmediatas e do ámbito da emerxencia.
ACPP Galicia actúa baseándose no
recoñecemento do seu papel como titular de
responsabilidades, neste senso optando por
un enfoque baseado en dereitos humanos
na resposta humanitaria, recoñecendo a
estreita interacción entre as crises
humanitarias, a continua imposibilidade
para as poboacións vulnerables de gozar
dos seus Dereitos Humanos antes e
despois de ditas crises e as violacións dos
Dereitos Humanos como característica
clave das mesmas.
Dende o ano 2004 téñense aprobado 13
proxectos de Axuda Humanitaria cun monto
total de 1.248.419,18 € (669.391,09 €
subvencionados) en diversos países:
República Dominicana (3), El Salvador (4),
Cuba (1), Palestina (2), Haití (1) e Níxer (2).
No ano 2023 executáronse dous proxectos
en El Salvador con financiación da Xunta de
Galicia, un correspondente a unha
convocatoria do 2022, e outro a unha do
2023, dos que daremos conta nas vindeiras
páxinas.

Esta intervención enfronta a situación de crise humanitaria que vive a poboación
LGTBI+ tanto salvadoreña como estranxeira desprazada (en tránsito ou destino) no
Salvador. Este colectivo sofre a violación sistemática de Dereitos Humanos en
base á súa orientación sexual, identidade e expresións de xénero provocando un
alto nivel de exclusión social.
Segundo datos de ACNUR e Comcavis Trans, en 2021 produciuse o
desprazamento forzado de 166 persoas LGTBI+ no Salvador, as que se sumarían
ás 528 rexistradas en 2015 e 2020. Unha situación que empeorou a raíz da
sindemia da Covid-19, como se evidencia na Análise de afectacións e necesidades
humanitarias da poboación LGBTI+ no marco da pandemia Covid-19 publicado por
Comcavis Trans e na que se evidencian varios impactos:
54,2% da poboación enquisada manifesta afectacións na súa saúde mental,
o 67,9% recoñecen preocupación por acceder á ración de comida diaria,
constátanse dificultades para manter o pago de aloxamento,
mentres que o 24,4% recoñecen necesitar medidas de protección integrais
ante o aumento de risco a ser obxecto de violencia ben por corpos de
seguridade (27,4%) ben por cuadrillas (20,2%).
CENTROAMÉRICA:
EL SALVADOR
FORTALECER A ATENCIÓN E PROTECCIÓN
INTEGRAL A PERSOAS LGTBI+ EN SITUACIÓN
DE VULNERABILIDADE POR VIOLENCIA,
DESPRAZAMENTO FORZADO E PROCESOS
DE MOBILIDADE HUMANA EN EL
SALVADOR.

Na actualidade, produto dunha colaboración previa con ACNUR, Comcavis Trans
atópase xestionando a casa-refuxio Karla Avelar. Unha solución de aloxamento e
protección temporal para persoas do colectivo LGTBI+. Co proxecto habilitouse o
espazo exterior para optimizalo como lugar de lecer, intercambio e tamén para
realización de actividades formativas. Traballouse apoiando ós roteiros de entrada
aos servizos da casa, a sistematización e caracterización de poboación usuaria á
que se brindarán servizos de atención individual nas áreas de apoio psicolóxico e
xurídico a un mínimo estimado de 25 persoas. Ademais introduciuse unha acción
de coidados que implicarán a todo o equipo de Comcavis Trans para a xestión
emocional do traballo con poboación desprazada.
Garantir que a poboación LGTBI+ que require medidas de protección poida
acceder a solucións de aloxamento temporal, así como a servizos de
atención especializada para a rehabilitación psicolóxica e asistencia
xurídica.
A casa refuxio é unha recurso transitorio con estancia temporal. Tras este período
é necesario garantir que os e as usuarias poidan contar con recursos para a
rehabilitación dos seus medios de vida, polo que o proxecto proporcionou un
sistema de transferencia en efectivo que permite acceder a medios dignos para
pagar aloxamento, alimentación e produtos de hixiene durante un espazo de tres
meses. Neste caso estimouse un impacto mínimo a 30 persoas.
Aínda que a prioridade é que estes medios sirvan para a poboación que foi usuaria
da casa-refuxio, tamén poden servir para atender necesidades de extrema
necesidade, en caso de así ser estimado polos servizos de atención a vítimas da
contraparte.
Facilitar a poboación LGTBI+ en situación de vulnerabilidade recursos para
o seu acceso a aloxamento, alimentación e hixiene dignos.
Contribuír a xerar cambios sociais na percepción da situación das persoas
LGTBI+.
Púidose constatar que os patróns culturais do sistema patriarcal afianzan a
exclusión daqueles colectivos que non respondan á heteronormatividade. El
Salvador non é unha excepción e desde o proxecto iniciáronse accións de
sanación, co colectivo LGTBI+, que incluíron a proxección comunitaria.

Así, se facilitaron procesos terapéuticos con arte terapia, mediante o teatro, que
tiveron como produto a elaboración de dúas perfomances con historias de vida de
persoas afectadas pola exclusión social por razóns de xénero. Estes traballos foron
a base de accións de sensibilización con respaldo audiovisual, para impactar tanto
en accións presenciais como en redes sociais nunha campaña de comunicación
específica.

RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
ENTIDADE
FINANCIADORA
TÍTULO: FORTALECER A ATENCIÓN E
PROTECCIÓN INTEGRAL A PERSOAS LGTBI+ EN
SITUACIÓN DE VULNERABILIDADE POR
VIOLENCIA, DESPRAZAMENTO FORZADO E
PROCESOS DE MOBILIDADE HUMANA EN EL
SALVADOR.
Orzamento total:
78.138,32 €
Custo subvencionado:
70.000,00 €
COMCAVIS TRANS
DIRECCIÓN XERAL DE
RELACIÓNS
EXTERIORES E COA
UNIÓN EUROPEA,
XUNTA DE GALICIA

Voces Transformadoras: fortalecer o benestar físico e mental de persoas
LGBTI+ desprazadas no Salvador representa a II fase da estratexia de
COMCAVIS TRANS e ACPP, orientada a fortalecer a atención e protección integral
a persoas LGBTI+ en situación de vulnerabilidade por violencia, desprazamento
forzado e procesos de mobilidade humana no Salvador.
A I Fase comeza a súa andaina en 2022 co apoio financeiro da Xunta de Galicia e
senta un precedente no actuar humanitario de ambas as organizacións, ao poñer o
foco nun segmento da poboación invisibilizada e en situación de risco por motivo
da súa orientación sexual e identidade de xénero. Esta II fase pretende ser un paso
máis na resposta integral á situación de violencia e desprazamento ao que se
enfronta a poboación LGBTI+ no Salvador. A través dunha atención en emerxencia
a mediano prazo (aliñada aos principios humanitarios) e desde un enfoque de
xénero, tratamos de dar resposta á problemática multicausal do desprazamento,
así como á multiplicidade de vulnerabilidades ás que se expoñen as persoas
LGBTI+ mediante tres fíos condutores:
CENTROAMÉRICA:
EL SALVADOR
VOCES TRANSFORMADORAS: FORTALECER
O BENESTAR FÍSICO E MENTAL DE PERSOAS
LGBTI+ DESPRAZADAS EN EL SALVADOR.
Fortalecer a resposta humanitaria integral de calidez e calidade para o
coidado físico e psicosocial das persoas LGBTI+ albergadas na Casa Refuxio
Karla Avelar.
Este espazo é o único refuxio seguro co que conta O Salvador para atender de
emerxencia á poboación LGTBI+ e está xestionado por COMCAVIS TRANS
(impulsando no marco da súa relación estratéxica con ACNUR). Na fase I deste
proxecto melloráronse os espazos exteriores e os equipamentos de lecer, ademais
de apoiar a prestación de atención psicolóxica e legal ás persoas refuxiadas.

Coa presente proposta continuamos co proceso de adecuación do albergue para
convertelo nun espazo cálido e seguro coa creación dunha área de mobilidade
para o benestar físico e emocional; continúase co rexistro, seguimento e vixilancia
de casos de resgardo que permitan xerar información actualizada que sirva como
insumo nos espazos nos que participa COMCAVIS TRANS con outras
organizacións e OOII claves no tema de protección humanitaria a persoas en
condición de desprazamento; brindarase atención psicosocial, e legal
especializada ás persoas usuarias que o requiran, así como círculos de
autocoidado para o equipo que conforma a Unidade de Atención a Vítimas.
Mediante o acceso digno aos dereitos de alimentación, hixiene e aloxamento
durante a súa estadía na Casa Refuxio Karla Avelar, pero tamén para ofrecerlles
garantías á súa saída que contribúan a unha mellora dos seus medios de vida.
Estas inclúen kits de dignidade e hixiene persoal e transferencias monetarias
multiusos como cash transfer e tarxetas multipropósito.
Para contribuír á transformación do imaxinario social favorable aos dereitos das
persoas LGBTI+ en situación de desprazamento forzado. Tomando como
referencia as leccións aprendidas da intervención anterior onde o arteterapia foi
usada como un elemento de sanación, nesta apostamos por colocar no centro o
testemuño das persoas LGBTI+ desprazadas, onde a través dun programa de
podcast poñan voz ás súas historias de vida, así como as súas estratexias de
empoderamento. Posibilitando a sensibilización e deconstrucción do imaxinario
social, o intercambio entre pares e a consolidación de redes e espazos seguros.
A intervención concíbese como un esforzo multiactor xerando impactos directos a
un total de 92 persoas titulares de dereito (69.56% mulleres, 30.43% homes, 5.43%
nenas e 5.43% nenos).
Prover medidas ás persoas LGBTI+ en situación de vulnerabilidade que
garantan a súa resiliencia
Propiciar procesos de sanación por medio da expresión comunicacional

Ata o de agora, sobre a atención integral brindada, repórtase un avance
significativo no alcance dos indicadores previstos, isto debido a que as estratexias
de recepción de casos por parte da área de Atención a Vítimas (psicóloga,
avogada e traballadora social) ampliáronse. A equipa de atención integral a vítimas
realiza eventualmente visitas de campo para identificación de casos e a rede de
promotores e promotoras comunitarias de COMCAVIS TRANS, remiten casos de
interese á organización para brindar atención a quen o requira, mentres que as
redes sociais tamén son un medio importante para a identificación de perfís de
interese e a concienciación social.

RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
ENTIDADE
FINANCIADORA
TÍTULO: VOCES TRANSFORMADORAS:
FORTALECER O BENESTAR FÍSICO E MENTAL DE
PERSOAS LGBTI+ DESPRAZADAS NO
SALVADOR
Orzamento total:
83.382,85 €
75.000,00 €
COMCAVIS TRANS
DIRECCIÓN XERAL DE
RELACIÓNS
EXTERIORES E COA
UNIÓN EUROPEA,
XUNTA DE GALICIA

COOPERACIÓN AO
DESENVOLVEMENTO

ACPP Galicia baséase no potencial da
sociedade civil como motor de
transformación social. A nosa prioridade
esencial é colaborar con entidades,
ONG, cooperativas e movementos de
base que desenvolvan o seu labor en
países do chamado Sur Global. A nosa
actividade establécese dende as
relacións horizontais e o traballo
conxunto en sectores diversos, na
procura sempre de solucións
compartidas para os desafíos que o
mundo globalizado nos presenta. Para
iso, traballamos sempre da man e en
continuo diálogo coas nosas socias e
contrapartes locais, tratando de prestar
moita atención a non replicar
comportamentos asistencialistas,
paternalistas ou neocoloniais dende o
ámbito do terceiro sector.
No ano 2023 obtívose financiamento para
catro proxectos de cooperación, con
apoio da financiación de tres institucións
do sistema de cooperación galego, en
concreto a Deputación de A Coruña, a
Xunta de Galicia a través da Dirección
Xeral de Relacións Exteriores e coa
Unión Europea, e do Fondo Galego de
Cooperación e Solidariedade.
Este éxito que nos mantén como unha
organización de referencia do sector en
Galicia é, sen dúbida, froito do traballo
colectivo xunto ás nosas contrapartes e da
nosa base social.
Dende o ano 2003 téñense aprobado 65
proxectos de Cooperación exterior cun
monto total de 9.403.597,71 € (7.300.764,62
€ subvencionados) en diversos países:
República Dominicana (20), El Salvador
(20), Colombia (9), Túnez (6), Honduras (5),
Guinea Bissau (2), Cuba (2), e Guatemala
(1).
Ao longo deste ano, mantemos a nosa
presenza en tres países: El Salvador,
República Dominicana e Colombia.

Este proxecto é a segunda fase dunha estratexia máis ampla para garantir o
dereito a unha vida libre de violencias para as mulleres e as nenas en 12 barrios
dos municipios de San Cristóbal e Bajos de Haina. ACPP/IDACOM/AGARESO
iniciaron este traballo nunha primeira fase, ano 2020.
Esta segunda andaina permitiu consolidar as estruturas comunitarias de atención e
prevención da VBX, ate deixar capacitadas e instaladas redes de: defensoría,
apoio psicosocial, atención á VBG e masculinidades. Unha estrutura comunitaria
amplía, especializada e percibida como espazo de acorpamento, sanación e
transformación das violencias. A proposta ademais ampliou o marco de
intervención territorial ao formar o Observatorio Provincial dos Dereitos Humanos e
dos Dereitos das Mulleres.
Mais tamén, esta non foi concibida como unha proposta illada se non que se
involucraron a outros actores craves que permitisen incidir na transformación e
deconstrucción dos patróns sociais e culturais que perpetúan a violencia cara ás
mulleres, como a articulación con homes e mozos con liderado a través das Redes
de Masculinidades desde o exercicio dunha masculinidade responsable, así como
a comunidade educativa como axente socializador de cambio. Deuse un paso máis
na consolidación de redes con organizacións referentes do feminismo no país,
como o CIPAF, MUDAH, Junta de Mujeres Mamá Tingó e o propio Foro Feminista,
mediante a posta en marcha de metodoloxías de reparación e sanación das
violencias de xénero, a través de ferramentas tan poderosas como o testemuño e a
escoita.
CARIBE: REPÚBLICA
DOMINICANA
MELLORA DOS MECANISMOS LOCAIS E
NACIONAIS DIRIXIDOS Á ATENCIÓN
INTEGRAL E PROMOCIÓN DOS DDHH E
DEREITOS DAS MULLERES NOS MUNICIPIOS
SAN CRISTÓBAL E HAINA, PROVINCIA DE
SAN CRISTÓBAL, FASE II.

A proposta articulouse en torno aos seguintes cinco eixos:
Na intervención anterior constituíronse Redes de Defensoría polos DDHH das
mulleres, que se constituíron como unha referencia en ambos os municipios. Nesta
nova fase fortalecéronse para unha maior especialización á atención e prevención
da violencia baseada en xénero (VBX). O proxecto ademais acompañounas no seu
traballo, garantindo a derivación de casos identificados (un mínimo de 40) a
recursos especializados na atención e xerando espazos para a sensibilización
comunitaria. Co obxectivo de afianzar o traballo das redes realizouse un
intercambio cos seus iguais do Municipio de San Pedro Marcorís, coas que
ACPP/AGARESO/IDAC traballaron con financiamento da Xunta en 2021.
Ademais promoveuse a xeración de grupos de axuda mutua no que 125 mulleres
dos barrios, en condición de vítimas ou sobreviventes de VBX, iniciaron procesos
de sanación, servindo de referencia a outras na súa mesma situación.
En paralelo a este proceso, conformáronse dúas Redes de Masculinidade
Responsable (unha por municipio), nas que se implicaron homes comprometidos
coa transformación de patróns que xeran desigualdades. Trátase de espazos
articulados que xorden da experiencia da fase previa no traballo con homes (aínda
que nese caso con accións máis puntuais).
As Redes de Defensoría nacen coa vocación de ser recursos comunitarios para a
prevención da VBX e a identificación de casos. Para o tratamento dos casos
establecéronse servizos de atención especializada a dous niveis: a) coa creación
dunha rede de profesionais que traballen na atención de casos (formadas por un
mínimo de 10 persoas para atender, polo menos, 30 casos durante o proxecto), b)
coa derivación aos recursos institucionais e de titulares de responsabilidades que
xa existen no territorio (polo menos coa derivación dos 40 casos que referimos no
punto anterior).
Neste resultado tamén se incluíu a realización dun mapa diagnóstico de espazos
non seguros en Haina (facilitado polo CIPAF), desde o que facilitar a análise da
VBX no territorio e que comprometa ás autoridades locais á mitigación de riscos.
Deste xeito ambos municipios contan actualmente con dous mapas de espazos
seguros para as mulleres libres de violencia, xa que na fase anterior elaborarase o
de San Cristóbal.
Mellorar a resposta comunitaria dos servizos vinculados á atención,
prevención e sanción da violencia contra mulleres, nenas e colectivos
vulnerables.
Fortalecer as capacidades comunitarias para a prevención e protección ante
a Violencia de xénero:

As cifras de violencia cara aos dereitos humanos das mulleres e as nenas na
provincia de San Cristóbal son bastante alarmantes. Este foi un dos motivos que
alentou á posta en marcha dun Observatorio provincial de DDHH e dos dereitos
das mulleres como un espazo no que converxen unha variedade de organizacións
con experiencia na prevención de VBX no territorio. O Observatorio é un
mecanismo para a vixilancia das múltiples violencias que impactan sobre mulleres
e nenas. Así, se concibe como un espazo de incidencia e emite informes de forma
trimestral. Ate o momento este emitiu catro informes especiais sobre vulneracións
de dereitos humanos.
Polo que se refire á sensibilización comunitaria, realizáronse dúas campañas de
prevención da VBX. A primeira utilizando recursos locais, xerados polas propias
redes, para a promoción en espazos públicos e de interacción social. A segunda,
coa metodoloxía de visitas porta a porta, enmarcada no traballo conxunto coa
Mesa técnica provincial contra a VBX.
Para finalizar este eixo, realizáronse Seminarios municipais de prevención da VBX,
concibidos como espazos de intercambio entre as diferentes institucións. Nestes,
compartíronse os documentos xerados nas dúas fases (Diagnóstico sobre
tolerancia social e a naturalización de todas as formas de violencia contra as
mulleres e os mapeos de espazos non seguros de San Cristóbal e Haina) para
acordar unha folla de ruta interinstitucional para a abordaxe das VBX.
Unha das aprendizaxes claves da fase anterior é que o traballo de prevención da
VBX débese facer da man de axentes socializadores como as comunidades
educativas e as familias. Neste sentido, a primeira actividade desta estratexia
contempla un proceso de desenvolvemento de capacidades dirixido a formadores
e formadoras para a implementación da “Guía de Educación Psicoemocional para
as familias” (desenvolvida no marco doutra intervención ACPP/IDAC) dirixido ás
familias nas comunidades de intervención. Esta actividade organizouse en
coordinación coas Redes de Defensoría, Masculinidades Responsables e as
APMAES.
Desenvolver mecanismos de concienciación e prevención contra as
violencias para as novas xeracións, a través da promoción de comunidades
educativas “exemplares” do distrito 04-02 de San Cristóbal Norte.
Aumentar o coñecemento e compromiso social para reducir a impunidade
ante a VBX e a vulneración de dereitos das mulleres desde un enfoque
interseccional.

En segundo lugar, conformáronse cinco novos Clubs STEM en cinco novos centros
educativos para continuar sumando máis liderados xuvenís de nenas nestes
espazos de motivación e aprendizaxe. Continuouse impulsando as formacións
escolares sobre prevención da VBX e discriminación por motivos de xénero, co
alumnado de 5to e 6to de secundaria e a posterior réplica de coñecementos
aprendidos mediante charlas de pares a alumnado de primaria. E por último levará
a cabo xornadas de sensibilización cos pais, nais e titores/as que integran as
APMAES que sirvan como un paso previo para a elaboración de un plan de
sensibilización ás APMAEs, trá-la pilotaxe da I Fase que lanzou resultados moi
positivos entre as familias.
No marco da Fase I creouse a documental Garantía de Vida sobre a loita das
mulleres e das organizacións feministas polo dereito á saúde sexual e reprodutiva
en República Dominicana. O audiovisual tivo un alto impacto, polo que nesta se
incluíron espazos de formación a formadoras para guiar a súa proxección en
diferentes comunidades de República Dominicana. En conxunto co Foro Feminista
Dominicano promovéronse encontros entre as vítimas das Tres Causales e levouse
a cabo un proceso de formación en produción de podcast e radio online cun grupo
de mulleres formado na Fase I e coñecido como Voces Guerreiras.
Por último, destacar que a intervención impactou, de forma directa, en 3.106
persoas titulares de dereitos e responsabilidades e a 1.755 familias. O 74,5%
destas son nenas e mulleres (1.243 nenas e 1.071 mulleres), seguido de 708
nenos e 84 homes en 12 barrios dos municipios de San Cristóbal e Baixos de
Haina.
Promover a difusión e acceso á información relevante para a axenda dos
dereitos das mulleres, en especial a saúde sexual e reprodutiva.

RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
ENTIDADE
FINANCIADORA
TÍTULO: MELLORA DOS MECANISMOS LOCAIS E
NACIONAIS DIRIXIDOS Á ATENCIÓN INTEGRAL
E PROMOCIÓN DOS DDHH E DEREITOS DAS
MULLERES, NOS MUNICIPIOS DE SAN
CRISTÓBAL E HAINA, PROVINCIA DE SAN
CRISTÓBAL, REPÚBLICA DOMINICANA. FASE II.
Orzamento total:
262.803,07 €
225.000,00 €
IDAC (INSTITUTO DE
ACCIÓN COMUNITARIA)
DIRECCIÓN XERAL DE
RELACIÓNS
EXTERIORES E COA
UNIÓN EUROPEA,
XUNTA DE GALICIA

A intervención que presentamos é a terceira fase do proxecto Fortalecer os
mecanismos de participación cidadá e acceso a servizos públicos de saúde de
calidade, especialmente da sexual e reprodutiva, no Municipio de Jiquilisco, Baixo
Lempa, O Salvador, financiado nos súas dúas primeiras fases pola Xunta de
Galicia, nas convocatorias 2018 e 2020.
Tras a finalización da anterior fase realizouse un proceso de avaliación que nos
permitiu sistematizar as leccións aprendidas e identificar aquelas liñas e
compoñentes que requirían dun seguimento, para expor a presente estratexia,
como peche da intervención. O resultado, que se vai a desenvolver, volve expor a
idoneidade do consorcio ACPP/AGARESO, xunto á contraparte APROCSAL.
O proxecto, nesta terceira fase, busca consolidar as capacidades de articulación e
incidencia comunitaria para o gozar do Dereito Humano á Saúde, incidindo e
fortalecendo os mecanismos de participación cidadá para a mellora do acceso e
control duns servizos públicos de saúde, especialmente de saúde sexual e
reprodutiva (SSR) de calidade nos municipios de Jiquilisco e Usulután,
Departamento do Salvador, así como a retroalimentación, participación e
fortalecemento por parte das estruturas comunitarias de estruturas nacionais,
como son a Departamental do Sur de Usulután, a Mesa de Saúde Sexual e
Reprodutiva, e a Rede de comunicadoras/É, todas elas do Foro Nacional de
Saúde.
CENTROAMÉRICA: EL
SALVADOR
FORTALECER OS MECANISMOS DE
PARTICIPACIÓN CIDADÁ E ACCESO A
SERVIZOS PÚBLICOS DE SAÚDE SEXUAL E
REPRODUTIVA DE CALIDADE NO CONTEXTO
DA COVID19 NOS MUNICIPIOS DE
JIQUILISCO E USULUTÁN, FASE III.

A intervención estruturouse ao redor de cinco eixos:
Dáselle continuidade ao fortalecemento, para a súa consolidación, da Rede de
promotoras, quen realizará un novo proceso formativo, para continuar coa súa
especialización. Ademais, e respondendo á identificación, realizarase un proceso
formativo con adolescentes e mozos ao redor da incidencia en DDSSyRR, para
promover a súa incorporación aos espazos organizativos e de participación en
saúde. Ambos os grupos poboacionais fortalecerán aos comités comunitarios e
municipais organizados polo dereito á saúde (integrados tamén no Foro Nacional
de Saúde) coa súa incorporación, así como as capacidades comunitarias en
materia de saúde, con énfase en SSR, mediante a realización de estudos de
contraloría social aos servizos de SSR, atencións básicas e a realización de
festivais comunitarios.
Organizáronse campañas de tamizaxe amplas para as mulleres destas
comunidades, nas que participaron: promotoras de saúde, Asociacións de
Desenvolvemento Comunitario (ADESCO), Unidades de Xénero das Alcaldías,
representantes do Ministerio de Saúde (MINSAL) e organizacións de base.
Realizaranse 400 citoloxías e 200 mamografías, faranse consultas médicas
específicas e darase tratamento acorde ás lesións que se atopen. Aquelas
mulleres nas que se identifique algún risco de lesión pre ou cancerosa accederán a
exames e tratamentos complementarios. No caso de necesitar tratamentos
curativos que non poidan ser proporcionados polo proxecto coordinarase, co
MINSAL, a recepción das pacientes no sistema público de saúde. As promotoras
realizarán un acompañamento continuo a estas mulleres para reducir o medo e os
niveis de desprotección, asegurando un tratamento de calidade e calidez en todo o
proceso.
Apoiarase aos servizos sanitarios públicos de detección e tratamento básico
de cancro cérvico-uterino e mama para 600 mulleres das 17 comunidades.
O fortalecemento do movemento social comunitario e municipal, para a co-
xestión das políticas públicas de saúde.
Fortaleceranse a Titulares de Responsabilidades (TdR) e Titulares de
Obrigacións (TdO), e por tanto aos espazos intersectoriales, en materia do
dereito humano á saúde e SSR, con especial incidencia na mocidade.
En primeiro lugar, vai xerar evidencia para o debate e toma de acordos, sobre os
impactos da pandemia por Covid-19 na prestación de servizos, e por tanto na SSR
e a saúde mental das mulleres. Isto co obxectivo de poder establecer liñas comúns
de traballo para a súa abordaxe.

Nese sentido, tamén levará a cabo un proceso formativo, acreditado pola
Universidade do Salvador, que permita fortalecer coñecementos e ferramentas en
materia de Dereitos Sexuais e Reprodutivos (DDSSyRR) de TdR e TdO, e,
ademais, fortalecerase á Departamental do Sur do FNS, como espazo
departamental para a organización, participación e incidencia en materia de dereito
á saúde e DDSSyRR. Ademais, fomentarase a xeración de espazos para o diálogo
e encontro, a través da celebración dun Foro Departamental. Por último, e co
obxectivo de poñer unha especial énfase no traballo con adolescencia e mocidade,
e o seu fortalecemento como suxeitos activos e axentes de cambio, traballarase
unha política municipal de mocidades para o municipio de Jiquilisco que, entre
outras, identificará e propoñerá liñas de traballo en materia de DDSSyRR e SSR
para as/os adolescentes e mozas do municipio.
A nivel nacional fortaleceranse as estruturas do FNS para a súa incidencia
para o cumprimento do dereito á saúde. Así, reforzaranse as capacidades e
ferramentas para a comunicación e incidencia da Rede de comunicadoras/é do
FNS, e a Mesa Sectorial de Saúde Sexual e Reprodutiva, a través da actualización
do seu plan de traballo. Ambas as estruturas participarán á súa vez no deseño e
socialización dunha campaña comunicativa sobre DDSSyRR. A nivel nacional
tamén se buscará a xeración de espazos para o diálogo e o encontro, realizándose
un Foro Nacional sobre DDSSyRR.
Por último, e sendo que o movemento feminista de Latinoamérica e O
Caribe decidiu retomar a celebración do Encontro Feminista de
Latinoamérica e Caribe (EFLAC), estímase unha oportunidade para apoiar no
fortalecemento das capacidades e ferramentas para a incidencia en DDSSyRR.
Para iso, participarase na organización e execución do 15º EFLAC que terá lugar a
mediados de 2023. Durante a organización, apoiarase o deseño e execución da
estratexia comunicacional do EFLAC, e a creación dun tema de salouco hop sobre
DDSSyRR a modo de himno do EFLAC. Previa a esta creación, e como un traballo
de xeración dun contexto facilitador, realizaranse tanto ciclos de proxeccións sobre
DDSSyRR, como talleres de hip hop con xuventude.

RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
ENTIDADE
FINANCIADORA
TÍTULO: FORTALECER OS MECANISMOS DE
REPRODUTIVA DE CALIDADE NO CONTEXTO DA
COVID 19, NOS MUNICIPIO DE JIQUILISCO E
USULUTÁN, O SALVADOR. FASE III
Orzamento total:
256.611,04 €
225.000,00 €
APROCSAL
DIRECCIÓN XERAL DE
RELACIÓNS
EXTERIORES E COA
UNIÓN EUROPEA,
XUNTA DE GALICIA

Esta intervención, financiada polo Concello de Santiago na súa convocatoria de
Cooperación Internacional do ano 2022 e finalizada en setembro de 2023,
contribuíu ao desenvolvemento socioeconómico equitativo para o restablecemento
dos medios de vida de mulleres e xuventudes do municipio de Berlín, no Dpto. de
Usulután, en El Salvador.
O proxecto forma parte dunha intervención maior que ACPP desenvolve
conxuntamente coa Fundación REDES nesta zona do país e da estratexia global
de ACPP de traballo no país centroamericano, con este e outras contrapartes
locais.
A execución do proxecto acadou todos os resultados e obxectivos plantexados,
contribuíndo ao fortalecemento dos medios de vida de mulleres e xuventude,
especialmente no relacionado con:
O reforzo da autonomía e soberanía alimentaria coa implementación de 9
unidades de produción de alimentos;
o fortalecemento dos coñecementos e capacidades en materia de procesado
de alimentos;
a vinculación e participación das e os Titulares de Dereitos, Responsabilidades
e Obrigas (TTDD, TTRR e TTOO) do proxecto en redes máis amplas de
transferencia de coñecementos e espazos de comercialización dinamizados a
través de mercadiños alternativos locais, o cal visibilizou as potencialidades
produtivas das comunidades e posicionou as pequenas producións familiares a
nivel local como peza chave do traballo en pro da soberanía alimentaria tanto
no eido da produción como do consumo local dende o asociacionismo.
CENTROAMÉRICA: EL
SALVADOR
MULLERES E MOCIDADE FORTALECEN AS
SÚAS CAPACIDADES PARA MELLORAR OS
SEUS MEDIOS DE VIDA E A ORGANIZACIÓN
SOCIOECONÓMICA NO MUNICIPIO DE
BERLÍN (DPTO. DE USULUTÁN, EL
SALVADOR). III

Outro dos logros obtidos foi a participación da poboación meta nos espazos de
formación e capacitación xerados polo proxecto, especialmente nos relativos
ao análise e debate democrático e participativo arredor do concepto da
soberanía alimentaria, promovendo un fortalecemento do análise político e do
enfoque de dereitos no que á alimentación, á produción e ao consumo
corresponde.
Todo isto partindo da propia realidade cotiá das
comunidades, das súas problemáticas,
necesidades, desexos e dereitos, contribuíndo á
construción colectiva de espazos auto-
organizados e de auto-xestión, como ocorreu na
comunidade de San Felipe, na que se logrou
establecer de maneira complementaria unha
horta colectiva. Outro dos logros foi o
desenvolvemento dunha iniciativa de panadería
na comunidade de Talpetates grazas á
capacidade de autoxestión fortalecida e
acompañada pola execución do presente
proxecto.

Concretamente o proxecto deu
resposta ás necesidades dunhas
267 titulares de dereitos das
comunidades de actuación.
Tanto para a identificación desta
intervención como para a execución
da mesma foron clave os anos de
traballo conxunto de ACPP e REDES
en El Salvador. Parte de este traballo
contou xa no pasado co
financiamento do Concello de
Santiago de Compostela nos anos
2017 e 2018, o cal facilitou un mellor
coñecemento das condicións de
vida, problemáticas e necesidades
da poboación titulares de dereitos
así como tamén das potencialidades
desta poboación que garantiu a
execución das actividades do
proxecto.

RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
ENTIDADE
FINANCIADORA
TÍTULO: MULLERES E MOCIDADE FORTALECEN
AS SÚAS CAPACIDADES PARA MELLORAR OS
SOCIOECONÓMICA NO MUNICIPIO DE BERLÍN
(DPTO. DE USULUTÁN, EL SALVADOR). III
Orzamento total:
34.147,36 €
24.999,93 €
FUNDACIÓN REDES
CONCELLO DE SANTIAGO
DE COMPOSTELA

A presente intervención pon a ollada no fortalecemento dos mecanismos de
participación cidadá e ao acceso aos servizos públicos de saúde de calidade,
especialmente da saúde sexual e reprodutiva (SSR, en adiante) en seis
comunidades rurais do municipio de Usulután, onde APROCSAL e ACPP veñen
traballando da man na redución dos niveis de iniquidade sanitaria.
Esta proposta agroma a partir das experiencias previas de APROCSAL como
organización especializada no fomento da organización comunitaria en saúde,
SSR e prevención da violencia contra as mulleres coa finalidade de afrontar o
escaso acceso a servizos públicos de saúde sexual e reprodutiva de calidade no
Salvador no actual contexto político e social.
Para a súa consecución, propóñense tres eixos de intervención con énfase na
participación comunitaria a través das estruturas sanitarias no eido local mais
tamén da incidencia social e política para o cumprimento do dereito á saúde a
través dunha metodoloxía que impactará de xeito directo a 603 persoas, o 69%
mulleres. A maioría son mulleres pertencentes ás zonas rurais e algunhas delas
contan con certo liderado a través das organizacións de base onde participan ou
porque exercen como promotoras de saúde comunitaria; mais tamén
adolescentes, mocidade e poboación en xeral.
O fortalecemento dos espazos comunitarios para o acceso a servicios de
saúde e SSR de calidade mediante a consolidación das redes comunitarias de
promotoría da saúde, creando as condicións e as capacidades necesarias para
que poidan desenvolver os seu traballo ampliando o nivel de cobertura e
brindando unha atención con calidade e calidez.
CENTROAMÉRICA: EL
SALVADOR
FORTALECER OS MECANISMOS DE
REPRODUTIVA DE CALIDADE NO MUNICIPIO
DE USULUTÁN, O SALVADOR.

O apoio aos servizos sanitarios públicos de detención e tratamento básico do
cancro de mama mediante campañas de tamizaxe promovidas e lideradas
polas Asociacións de Desenvolvemento Comunitario (ADESCOS, en adiante) e
estruturas de base do FNS.
Favorecer o acceso ao dereito á saúde e unha vida libre de violencias mediante
accións de sensibilización e incidencia sobre saúde sexual e reprodutiva e a
relevancia do cumprimento dos dereitos sexuais e reprodutivos.
O proxecto conta co financiamento do Fondo Galego de Cooperación e
Solidariedade e a súa pertinencia resposta aos datos do contexto: El Salvador é o
país co maior número de asasinatos de mulleres na rexión centroamericana,
rexistrándose unha elevada prevalencia da violencia sexual contra as mulleres, con
afectación particular en nenas e adolescentes de entre 10 e 17 anos; presenta
unha das taxas mais altas de embarazos adolescentes en América Latina, cunha
taxa de fecundidade de 74 nacementos cada 1.000 mulleres de 15 a 19 anos,
superando a taxa total do continente (de 66.5) e conta cunha das leis do aborto
máis restritivas do mundo, estando penalizado en todas as circunstancias (aínda
no caso de que a muller sexa vítima de abuso sexual, incesto ou se atope en perigo
de vida), o que da lugar a unha práctica sistemática de discriminación contra as
mulleres que sofren emerxencias obstetricias ou perdas de embarazo por
complicacións durante a xestación, constituíndo violencia de xénero.

RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
ENTIDADE
FINANCIADORA
TÍTULO: MULLERES E MOCIDADE FORTALECEN
AS SÚAS CAPACIDADES PARA MELLORAR OS
SOCIOECONÓMICA NO MUNICIPIO DE BERLÍN
(DPTO. DE USULUTÁN, EL SALVADOR). III
Orzamento total:
29.038,19 €
25.000,00 €
FONDO GALEGO DE
COOPERACIÓN E
SOLIDARIEDADE
APROCSAL

ACPP, canda a súa socia local Fundación Forjando Futuros (FFF), e a Deputación
da Coruña veñen executando desde o ano 2017, de maneira ininterrompida, unha
estratexia en varias fases para promover o acceso ao dereito fundamental á
restitución de terras de vítimas do conflito armado en Colombia. O proxecto que
presentamos este ano ven a dar continuidade á estratexia de traballo conxunto, na
busca de fomentar o acceso das vítimas aos dereitos que lle son recoñecidos na
Lei (particularmente na Lei 1448 de Restitución de Terras e Vítimas), que conta cun
gran apoio internacional (explicitado pola ONU) e que aborda un dos problemas
nucleares do enfrontamento civil: o acceso á terra.
As persoas desprazadas, por mor do conflito, adoitan ter dificultade para atopar
solucións habitacionais e medios de vida dignos fóra do seu entorno. Normalmente
acaban en núcleos urbanos, moi masificados, con carencias moi notorias en
materia de vivenda e coa única saída de recorrer á economía informal e de
subsistencia. O acceso efectivo ás propiedades que tiveron que deixar supoñen un
avance capital nas súas condicións de vida e na posibilidade de construír procesos
de vida autónomos que tamén as fagan máis resilientes ante impactos como os
provocados pola Covid-19.
O traballo conxunto entre ACPP e a Deputación da Coruña, ata o momento, ten
significado avances importantes para 343 persoas (187 mulleres, 54,52%) que son
as beneficiarias en fases previas da presente intervencións. Desde 2017,
puidemos representar 56 casos (43, o 76,79%, encabezados por mulleres) en
diferentes tempos da restitución de terras e en catro rexións do Departamento de
Antioquia (Oriente, Bajo Cauca, Urabá e Nordeste).
SURAMÉRICA:
COLOMBIA
GARANTIR O ACCESO AO DEREITO
FUNDAMENTAL Á RESTITUCIÓN DE TERRAS
DE VÍTIMAS DO CONFLITO COLOMBIANO
NO DEPARTAMENTO DE ANTIOQUÍA

A estes casos teremos que sumar os representados en litixios estratéxicos, que
serían un total de 221 vítimas (117 mulleres, 52,94%), 85 persoas (38 mulleres,
44,71%) acompañadas no coñecido como caso Guacamayas, que apoiamos na
convocatoria de 2020, mais 63 persoas (33 mulleres, 52,38%) do caso Vereda
Casanova, que se beneficiaron da intervención financiada en 2021 e as 73 persoas
(46 mulleres, 63,01%) representadas no caso de Vereda La Villa en 2022. Por
tanto, ata o momento, xa contabilizamos 564 persoas beneficiarias (304 mulleres,
53,90%).
Esta proposta pretende garantir o acceso á xustiza das vítimas no conflito armado
como titulares de dereitos e a esixencia da verdade, a xustiza e a reparación
integral en 12 municipios de tres rexións antioqueñas nos que contamos con
experiencia previa. Aspira a garantir a representación xudicial dun total de 26
grupos familiares de vítimas, mediante o acompañamento directo de 12 casos, 11
na súa etapa administrativa ou xudicial de post fallo e un caso de litixio estratéxico
(a metade dos casos contarán con mulleres como cabeza de fogar).
Os 12 municipios de intervención presentan o maior número de casos de
reclamación nas subrexións antioqueñas do Oriente, Baixo Cauca e o eixo
bananero de Urabá. A priorización destes responde ao alto volume de vítimas
existentes, á casuística na que se produciron o abandono e o despoxo das terras,
ademais de ser a zona con maior presenza da FFF no ámbito da restitución de
terras. A finalidade da asistencia xurídica é que as vítimas queden rexistradas no
Rexistro de Terras Despoxadas, presenten demandas de reclamación ante os
xulgados e maxistraturas de terras, así como adianten os trámites xudiciais para
acceder a unha sentenza de reparación integral dos seus dereitos e garantir o
cumprimento das ordes contidas nas mesmas. Ao igual que nas intervencións que
presentamos desde 2021, tamén se inclúe a representación dun caso de litixio
estratéxico ante as instancias xudiciais competentes como unha ferramenta de
incidencia política cun alto impacto na mellora das condicións de vida dunha
vereda, caserío ou corregimiento afectado pola contenda.
A Lei 1448 fai parte das medidas de xustiza transicional adoptadas para promover
a reparación integral das vítimas. Con esta, creouse un procedemento especial
para que as persoas vítimas de desprazamento, abandono ou despoxo teñan a
posibilidade de obter a restitución material e xurídica das súas terras ou predios, e
establece, ademais das axudas inmediatas que se garanta o dereito á verdade,
xustiza e reparación integral. Entre as medidas de reparación atópase a restitución
de terras. Para garantir este dereito, establécense dúas etapas:

A vítima só poderá ser resarcida no caso de superar estas dúas etapas. Á
dificultade de acceder a este dereito únese o complexo esquema burocrático, con
procesos para os que son necesarios un alto nivel de documentació e información.
Trátase, polo tanto, de procesos complexos que requiren dun acompañamento
profesional e especializado. Proba do anterior é que, segundo informe de ACPP e
FFF, a Unidade de Restitución de Terras desestimou un 65% das solicitudes de
demanda de restitución presentadas no Rexistro e que do total de solicitudes
presentadas (143.581), só o 9,6% resolvéronse xudicialmente mediante sentenzas
nun período de 11 anos. Isto significa que dos 6.500.000 hectáreas abandonadas
ou despoxadas, soamente o 9% de terra foi restituída ate o momento. En base á
última análise, evidénciase que sobre a totalidade das sentencias en materia de
restitución de terras, as principais vítimas do abandono forzado e despoxo de
terras son campesiñado pobre. A gran maioría destas persoas desprazouse aos
centros urbanos, onde o seu nivel de pobreza profundouse e remataron vivindo nos
barrios máis marxinalizados. Das vítimas desprazadas, o 63,8% atópase en
condición de pobreza e o 33% en condición de extrema pobreza. A pobreza, a
consecuente mala calidade de vida e o limitado acceso á saúde son factores que
afectan directamente á saúde da poboación desprazada. A estes factores hai que
sumar que a violencia e o desprazamento xeraron efectos psicolóxicos e impactos
emocionais neste tipo de vítimas de desprazamento, afectando a súa saúde mental
e a súa saúde física.
A primeira é a administrativa, para a que se crea a Unidad Administrativa
Especial de Gestión de Restitución de Tierras Desposeidas (UAEGRTD),
instancia responsable de administrar o Registro de Tierras Desposeidas o
Abandonadas, onde se inscribirán tanto as vítimas como a terra reclamada e o
núcleo familiar (os seus compoñentes serán suxeitos de dereito).
A segunda etapa é a xudicial, para a que se crean as Xudicaturas e
Maxistraturas Especializadas de Restitución.

RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
ENTIDADE
FINANCIADORA
TÍTULO: PROMOVER O ACCESO AO DEREITO
FUNDAMENTAL Á RESTITUCIÓN DE TERRAS DE
VÍTIMAS DO CONFLITO COLOMBIANO NO
DEPARTAMENTO DE ANTIOQUIA.
Orzamento total:
25.000,00 €
17.760,00 €
DEPUTACIÓN DA CORUÑA
FUNDACIÓN FORJANDO
FUTUROS

A proposta dá seguimento ao traballo iniciado no ano 2019 co acrónimo Plan
Integral de Apoio ao Sector da Pesca Artesanal Salvadoreña, unha fase máis do
traballo co sector que iniciamos en 2007, e complementando a unha estratexia
ampla que se está executando co apoio da AECID. Identificouse de maneira
participativa con Titulares de Dereitos (cooperativas beneficiarias), Titulares de
Responsabilidades (FECOOPAZ, FACOPADES, FEDECOPACG e
CONFESPESCA) e Titulares de Obrigacións (CENDEPESCA), que apoian e
participarán na intervención e na súa sustentabilidade.
Abárcase tanto nivel territorial local e departamental como nacional. O obxectivo
específico pretende mellorar as capacidades produtivas e de gobernanza do sector
da pesca artesanal salvadoreña desde un enfoque de inclusión, sustentabilidade e
resiliencia ecolóxica, incidindo no obxectivo xeral de aumentar a achega da pesca
e da acuicultura artesanais á Seguridade Alimentaria e Nutricional salvadoreña.
Así, concíbese unha intervención a partir de catro eixos:
Mellorar a rendibilidade, e por tanto sustentabilidade, dos medios de
traballo e vida de tres cooperativas pesqueiras e acuícolas, así como a
redución do impacto ambiental do sector pesqueiro artesanal. Neste marco,
apoiarase a produción e tecnificación de dúas cooperativas camaroneras;
finalizarase a mellora das instalacións e dotación de equipo dunha cooperativa
pesqueira que comercializa alimentos conformada por mulleres; continuarase
co apoio á actividade conservacionista dun curral de tartarugas, con alto
impacto ambiental; e realizaranse probas de desempeño dun prototipo de
embarcación (produto de anteriores procesos), xerando evidencia das súas
melloras tanto desde o punto de vista económico como ambiental, permitindo
CENTROAMÉRICA: EL
SALVADOR
MELLORAR AS CAPACIDADES PRODUTIVAS
E DE GOBERNANZA DO SECTOR DA PESCA
ARTESANAL SALVADOREÑA DESDE UN
ENFOQUE DE INCLUSIÓN,
SUSTENTABILIDADE E RESILIENCIA
ECOLÓXICA.

ter datos para a incidencia fronte as institucións públicas para a participación na
súa adquisición.
Apoiarase a implementación de plans organizacionais e de incidencia de
CONFESPESCA, máximo expoñente organizativo e de representación do
sector. Reforzaranse os espazos de diálogo que mantén con titulares de
obrigas para a abordaxe das necesidades do sector, e realizarase unha xira de
intercambio en Galicia para identificar boas prácticas para o desenvolvemento
da comercialización no sector pesqueiro artesanal. Ademais, sendo que a
Confederación está conformada por tres Federacións, abordaranse procesos
de diagnóstico con dous delas, buscando equiparar as súas ferramentas
internas, en concreto, realizarase un diagnóstico de xénero en FACOPADES, e
un diagnóstico socio produtivo con FEDECOPACG.
Darase continuidade á transversalización de xénero na Federación
FECOOPAZ. Para iso manterase o apoio técnico ao Comité de xénero,
buscando o seu fortalecemento como órgano da Federación. Realizaranse
melloras estruturais nun local que recibiron por parte de FECOOPAZ para a
apertura dunha Casa da Muller Pescadora, un espazo que nace coa vocación
de ser unha estratexia de empoderamento económico (para o que se realizará
un estudo de factibilidade), pero tamén local para encontros e reunións, e
espazo para xerar estratexias de apoio aos coidados.
No eixo da comunicación, fortaleceranse as capacidades en TICs, RRSS
e comunicación de 20 mozos (40% mulleres) asociadas a FECOOPAZ e
FACOPADES, para a mellora do posicionamento social das Federacións, e de
CONFESPESCA, e, ao mesmo tempo, fomentarase a asunción de roles de
responsabilidade por parte de mozas do sector. Impulsarase a campaña
comunicacional Abraza o teu Mar, cun importante enfoque de xénero e
ambiental, e, por último, realizarase unha exposición sobre mulleres do sector,
para a incidencia e visibilización do rol das mulleres na cadea de valor.
No marco deste proxecto, subvencionado pola Xunta de Galicia, ACPP contratou
como asistencia técnica a CETMAR para a organización dunha visita a Galicia
dunha delegación de representantes do sector pesqueiro salvadoreño. Esta
delegación conformouse por unha persoa representando á Dirección General del
Desarrollo de la Pesca y la Acuicultura (CENDEPESCA) do Ministerio de
Agricultura y Ganadería e a dous representantes da Confederación Salvadoreña de
Pesca, Acuícola y Agropecuaria (CONFESPESCA) e outras cooperativas.

A xira tivo lugar a finais de novembro de 2023 e inicios de decembro e, entre outras
cuestións, promoveuse a realización de actividades, encontros e diálogos a nivel
sectorial: coas Cofradías de Lourizán, de A Illa de Arousa; coa Asociación cultural e
deportiva Dorna; así como con agrupacións de mariscadoras e mulleres do mar,
como Mulleres Salgadas e Redeiras de Portosín e Porto do Son. Tamén se
participou en actividades relacionadas coa comercialización e trazabilidade dos
produtos pesqueiros no Porto de Vigo e en diversas Lonxas (Campelo; Illa de
Arousa) e o Mercado El Calvario; actividades formativas no Centro de Formación A
Aixola e no IGaFA; visita a INGEMAR Naval Architects e, por último, actividades
relacionadas coa incidencia política, a regulación, xestión e fiscalización da pesca
e da acuicultura na Consellería do Mar da Xunta de Galicia, así como cos
Guardacostas de Galicia e coa Cooperación Galega

ENTIDADE FINANCIADORA
DIRECCIÓN XERAL DE
RELACIÓNS EXTERIORES E
COA UNIÓN EUROPEA
RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
TÍTULO: PROMOVER O ACCESO AO DEREITO
FUNDAMENTAL Á RESTITUCIÓN DE TERRAS DE
VÍTIMAS DO CONFLITO COLOMBIANO NO
DEPARTAMENTO DE ANTIOQUIA.
Orzamento total:
239.124,4 €
185.000,00 €
CORDES

O proxecto que presentamos nace co obxectivo de contribuír ao acceso ao seu
dereito humano á alimentación de 30 comunidades campesiñas dos municipios de
Bohechío, As Yayas e Padre Las Casas, nas provincias de Azua e San Juan,
República Dominicana. Unha intervención na que ACPP e a súa contraparte local,
CEPROS, desenvolven como unha primeira fase aínda que dá seguimento a unha
estratexia máis amplía que CEPROS xa executou con financiamento da Xunta de
Galicia.
CARIBE: REPÚBLICA
DOMINICANA
MELLORAR A SEGURIDADE ALIMENTARIA,
OS MEDIOS DE VIDA E A RESILIENCIA
MEDIOAMBIENTAL DE 30 COMUNIDADES
CAMPESIÑAS ORGANIZADAS DOS
MUNICIPIOS DE BOHECHÍO, LAS YAYAS E
PADRE LAS CASAS, PROVINCIAS DE AZÚA E
SAN JUAN.
A intervención identificouse desde un enfoque de soberanía alimentaria, que se
centrará na dimensión da seguridade alimentaria a partir de tres eixos:

O desenvolvemento de sistemas agroforestais que aumenten e
diversifiquen os cultivos. A lóxica será gradual:
a) partindo da formación a 30 persoas en manexo e conservación de recursos
naturais, agroforestería e agroecoloxía para xerar capacidades que repercutan na
asociación intencionada de cultivos e o control de pragas con técnicas sostibles;
b) promovendo encontros entre campesiñado das provincias de San Juan e Azua
para coñecer experiencias de diversificación económica e de cultivos con
resultados exitosos;
c) traballando con 30 familias campesiñas (210 persoas) para a instalación de
senllas parcelas agroforestais, para un total de 20 hectáreas, nas que plantarán
froiteiras e vexetais de ciclo curto e dotadas de sistemas de risco nos casos en que
o acceso a auga o faga posible;
d) instalando dous viveiros para que dúas asociacións campesiñas (50 persoas,
76% mulleres) dispoñan dunha fonte estable de sementes de froiteiras, que
aumentarán a súa autonomía ao supoñer unha rebaixa estimada no 80% da
dependencia de fontes externas;
e) e, por último, 20 familias dispoñerán de hortos caseiros que facilitarán a
diversificación da súa dieta coa aplicación de prácticas ecolóxicas.
A introdución de carne e produtos lácteos de orixe animal, é dicir, de
proteína nas mesmas comunidades do anterior resultado.
A secuencia será similar á exposta, pasando por: a) realizar un curso de manexo e
crianza de animais para 30 persoas (60% mulleres) organizadas; b) desenvolver
tres xornadas educativas con 96 persoas (60% mulleres) nas que se intercambien
coñecementos e experiencias, especialmente en explotacións silvopastoriles; c)
instalar 33 granxas familiares, 28 de vacas e cinco de ovellas, que permitan iniciar
emprendementos gandeiros pero desde unha lóxica de fondo rotatorio que
amplifique a sustentabilidade e impactos da intervención.
Para finalizar, deseñouse un último resultado esperado de vocación
organizativa e co que se espera incidir: a) no reforzo das capacidades de
liderados asociativa de 30 persoas organizadas (66% mulleres); b) na xeración
de espazos seguros para afianzar o empoderamento social de 30 mulleres
asociadas a movementos mixtos da zona, que impulsarán accións de réplica
para chegar a outras 60 ao interno das súas organizacións; c) na seguridade
xurídica de oito xuntas de asociacións campesiñas que se legalizarán para
lograr unha maior independencia na procura de fondos e a capacidade de
incidencia con titulares de obrigacións.

ENTIDADE
FINANCIADORA
XUNTA DE GALICIA
RESUMO DO
PROXECTO
CONTRAPARTE:
TÍTULO: MELLORAR A SEGURIDADE
ALIMENTARIA, OS MEDIOS DE VIDA E A
RESILIENCIA MEDIOAMBIENTAL DE 30
COMUNIDADES CAMPESIÑAS ORGANIZADAS
DOS MUNICIPIOS DE BOHECHÍO, LAS YAYAS E
PADRE LAS CASAS
Orzamento total: 212.375,08 €
Custo subvencionado: 185.000,00 €
CENTRO DE ESTUDIOS Y
PROMOCIÓN SOCIAL
(CEPROS)

Para ACPP Galicia, a educación para o
desenvolvemento integra o propósito de
mudar e repensar as relacións entre os
Nortes e Sures globais, así como traballar
en materia de sensibilización ou o
combate de discursos de intolerancia e
odio tanto dentro como fóra das aulas
para promover sociedades máis xustas,
democráticas e inclusivas. Así, todas as
propostas teñen como finalidade
construír unha cidadanía crítica, solidaria,
participativa, consciente dos seus
dereitos e deberes e comprometida coa
xustiza social e a defensa dos dereitos
humanos.
Este labor abrangue dende os colexios
ata as universidades, pasando pola
sociedade en si mesma e tratando de
garantir o diálogo e a participación de
movementos sociais, e os seus
obxectivos poden resumirse nos
seguintes puntos:
Mellorar a implicación e a
participación da cidadanía galega
na educación e cooperación ao
desenvolvemento.
Dar a coñecer a labor de ACPP en
Galicia e a vinculación da
sociedade co teceiro sector.
Promove procesos de
concienciación da cidadanía acerca
das desigualdades sociais e
económicas entre o Norte e o Sur
global, a crise climática e a distribución da
riqueza dende un marco de xustiza.
Formar á mocidade universitaria en
cooperación ao desenvolvemento.
Contribuír ao coñecemento e
apreciación das vantaxes dunha
sociedade intercultural, intervindo na
comunidade educativa para xerar
valores de convivencia dende a idade
escolar.
Concienciar á cidadanía da
interconexión entre realidades locais e
dinámicas globais e apoiar no exercicio
dá súa corresponsabilidade na
construción da xustiza social.
Contribuír á reflexión sobre a educación
en valores e a educación para a paz na
xestión dos programas educativos
mediante a participación en redes
formais de intercambio e debate.

O ano 2023 estivo marcado polo fortalecemento das liñas de traballo indicadas
anteriormente como consecuencia en gran medida dun proceso pedagóxico máis
amplo e da forza que nos proporciona o traballo en rede e as alianzas con outras
organizacións e entidades da contorna social galega.
Nese ano, foron aprobados 4 proxectos de Educación para o Desenvolvemento e a
Transformación Social, o que se traduce nun monto de 149.755,11 € (dos cales,
79.420,34 € subvencionados). Esto representa un 86 % máis no primeiro caso
(tendo en conta que un dos proxectos é co-xestionado con outras entidades), e un
6,77 % máis respecto do monto subvencionado en relación ao ano 2022: 80.509,40
€ (74.384,65 subvencionados).
EDUCACIÓN PARA O
DESENVOLVEMENTO
Como referíamos ao inicio desta memoria, a Xunta de Galicia por medio da
Dirección Xeral de Relacións Exteriores e coa Unión Europea é a principal entidade
financiadora dos proxectos que desenvolvemos dende ACPP Galicia.
Máis polo miúdo, nesta convocatoria de proxectos de educación para o
desenvolvemento e a cidadanía global, os dous proxectos presentados resultaron
aprobados e financiados: o Escolas sen Racismo e o Elas Deciden. A maiores
contamos co proxecto “Activistas polo mundo que queremos”, tamén financiado
pola DXREeUE a través dun convenio con distintas entidades participantes: ACPP,
Solidariedade Internacional de Galicia (entidade que lidera) e Agareso. Por último,
este ano asinamos unha colaboración concreta para impartir formación universitaria
sobre Cooperación e EpD na UDC.
En canto a proxectos presentados a convocatorias que non lograron obter
financiamento, aconteceu unicamente coa convocatoria do IRPF da Secretaría
Xeral de Igualdade, no que o proxecto presentado “ELAS DECIDEN II: por os
corpos a través da arte como ferramentas de empoderamento” non obtivo
financiamento.
Por último, mencionar que, ao longo do ano 2023, mantivéronse en execución cinco
proxectos de convocatorias do ano 2022:

O proxecto Escolas Sen Racismo, Escolas
para a Paz e o Desenvolvemento (ESR-
EpD) constitúe unha aposta integral pola
formación en Educación para o
Desenvolvemento e a Paz de maneira
transversal e permanente. Desde ACPP-
Galicia entendemos o ESR-EpD como un
marco de actuación, unha forma de facer e
de entender que require da participación
de toda a comunidade educativa desde a
educación infantil ata a universitaria, para
acadar o propósito de crear unha
sociedade máis xusta e solidaria.
Na convocatoria 2022 da DXREeUE,
despois de dez anos, o proxecto deixou de
ser un consorcio entre ACPP Galicia e
AGARESO. Con todo, lonxe de ser unha
fraqueza, dende ACPP Galicia
entendémolo como unha oportunidade
para dotar de sentido e contido cada un
dos elementos do proxecto: sen racismo,
para a paz e o desenvolvemento.
O obxectivo xeral do ESR-EpD é o de
contribuír ao fortalecemento da educación
para a paz, o desenvolvemento e a
cidadanía global en Galicia (ODS 4.7) a
través da mellora das capacidades e
ESCOLAS SEN
RACISMO, ESCOLAS
PARA A PAZ E O
DESENVOLVEMENTO
ferramentas xeradoras de conciencia crítica
no ensino infantil, de primaria, de
secundaria e universitario galego
(obxectivo específico).
Para acadar ambos obxectivos,
presentamos un proxecto con elementos
pedagóxicos e innovadores que amosa
como fío condutor a abordaxe dos dilemas
morais como unha ferramenta para
traballar a teoría de desenvolvemento
moral de Piaget, Kohlberg e Gilligan (esta
última nas súas críticas para incorporar o
enfoque de xénero e a diversidade sexual).
Mediante esta proposta ofrécense
ferramentas teóricas e prácticas para
potenciar o diálogo crítico, a participación e
a corresponsabilidade que supoña un
antídoto contra o discurso do odio e os
estereotipos e prexuízos racistas,
avogando pola convivencia e a construción
da paz en seis centros escolares das
provincias de A Coruña e Pontevedra.
Estes seis centros, ao longo do curso,
adquiren un compromiso que se concreta
nas actividades de Escolas Sen Racismo,
Escolas pola Paz e o Desenvolvemento
(ESR-EpD) promovidas desde ACPP e a
súa comunidade educativa conxuntamente.

Os centros participantes no ESR-EpD 2022-2023 foron catro institutos de
educación secundaria (IES do Milladoiro de Ames, IES Chano Piñeiro de Forcarei,
IES Antón Losada da Estrada e IES Xulián Magariños de Negreira) e dous centros
de primaria (CEIP López Ferreiro e CEIP Apóstolo Santiago de Santiago de
Compostela).
As principais actividades que se realizaron ao longo deste proxecto foron:
O profesorado é un axente chave neste proxecto, e ten demostrado o seu
compromiso mesmo durante a paralización das actividades presenciais por mor
das medidas preventivas adoptadas durante a crise socio-sanitaria derivada da
COVID-19. Conscientes dos retos e dificultades que se dan nos centros escolares,
consideramos fundamental brindar apoio e asesoramento ao profesorado
implicado como aliadas e aliados para construír escolas comprometidas e
transformadoras. Para iso, creouse unha equipa de profesorado do proxecto por
centro, co que se realizou a coordinación máis directa. Asemade, prestouse
acompañamento ao profesorado implicado no proceso educativo para a
incorporación e fortalecemento dos enfoques da EpD, a través de materiais
didácticos propios. Finalmente, celebrouse un encontro do profesorado implicado
no proxecto dos centros participantes.
Acompañamento ao profesorado:
Como se acaba de expor, os materiais didácticos serviron tanto para dar apoio ao
profesorado como para a intervención directa en aulas. Froito do proceso de
revisión continua dos materiais a empregar, nesta convocatoria incorporamos
recursos pedagóxicos propios como o conto “Azul coma o ceo, amarela coma o
sol” e a súa guía didáctica, que han de servir para traballar os dilemas morais co
alumnado de Educación Infantil e Primaria. Tamén se traballaou coa aplicación dos
dilemas morais recollidos no Test de Tolerancia - en formato software interactivo- e
coa guía do Test de Tolerancia dirixidos aquí ao alumnado de Educación
Secundaria. Ademais, avogamos por continuar o traballo arredor do Manifesto
Escolas Sen Racismo, especialmente coa súa lectura conxunta para todo o centro
como un acto de reafirmación do compromiso do centro educativo.
Materiais didácticos:
Mantense a vocación de traballar directamente co estudantado a fin de fomentar
reflexións críticas apostando nesta ocasión por vencellar os obradoiros a cada un
Co alumnado:

Escolas sen racismo, escolas para a paz e o
desenvolvemento
Custo total: 38.931,28 €
Subvencionado: 35.000,00 €
Entidade
financiadora:
Xunta de Galicia
ACPP continúa dando resposta ás necesidades manifestadas polo alumnado
universitario galego co obxectivo de contribuír á profesionalización e
fortalecemento do sector da cooperación para o desenvolvemento, incluíndo neste
proxecto a realización dun “Curso de Introdución á Cooperación, Educación para o
Desenvolvemento” en colaboración coa Oficina de Cooperación e Voluntariado da
UdC, dirixida ao alumnado do Programa de Coñecemento da Realidade (PCR),
tamén participamos da XIII edición do Seminario ‘Comunicación social e
cooperación internacional’ na Universidade de Santiago de Compostela.
En materia de formación universitaria en cooperación para o
desenvolvemento
Cumpre salientar que o proxecto apostou tamén polo fomento do coñecemento e
análise sobre o mesmo de cara á súa visibilidade e aprendizaxe colectiva, por
medio de diversos mecanismos e ferramentas de seguimento, avaliación e de
sistematización, así como o fortalecemento da equipa técnica do proxecto.
dos dilemas recollidos no test de tolerancia, de tal xeito que a súa implementación
estará determinada polo estadio acadado polo alumnado nunha medida pre test e,
posteriormente, poderemos coñecer o impacto da intervención mediante unha
medida post test. Así, realizaranse sesións de teatro foro (dilemas 1, 3, 4, 5, 8, 9,
12, 14, 15 e 16), obradoiros de convivencia e botrato (2 e 18), de equidade de
xénero (10 e 17), diversidade sexual (6 e 11), xornadas de comercio xusto (dilema
13) e de deporte inclusivo (dilema 7).

O Dicionario da Real Academia Galega
recolle catro acepcións da palabra abeirar:
1. Poñer á beira.
2. Estar á beira de.
3. Protexer dos rigores do tempo, dun
perigo, etc.
4. Poñerse á beira.
Calquera destas acepcións encaixan co
propósito desta proposta mais, de maneira
especial, a segunda e a terceira. Cando
falamos de desprazamentos forzosos e de
refuxio, estes danse porque a persoa ou
persoas teñen a necesidade de fuxir dun
perigo, de abeirarse. Pola nosa banda,
como sociedades de acollida que
pretendemos ser, tamén nos toca estar á
beira destas persoas e defender o dereito
á mobilidade humana baixo o paraugas
dos Dereitos Humanos. En concreto, este
proxecto alíñase co Obxectivo de
Desenvolvemento 10: reducir as
desigualdades en e entre os países, o
coñecemento das causas estruturais
xeradoras de desigualades e das
consecuencias, en concreto no fenómeno
migratorio, así como as interconexións
existentes entre todos os países.
Así pois, o proxecto pretende xerar e
facilitar procesos de reflexión e toma de
ABEIRAR: MIGRACIÓN
E REFUXIO CON
ENFOQUE DE DEREITOS
consciencia sobre os procesos migratorios
forzosos e de refuxio baixo un enfoque de
Dereitos Humanos (obxectivo xeral) e, de
maneira concreta, desenvolver aptitudes e
capacidades para achegarse ao enfoque
migratorio e de refuxio dende unha visión e
perspectiva diversas cun enfoque crítico e
reflexivo (obxectivo específico).
Para tratar de dar cumprimento a estes
obxectivos, o proxecto contempla accións
en varias liñas cun formato lúdico-artístico
e participativo orientadas a sensibilizar, a
través da arte e o xogo, á cidadanía –
especialmente a xente nova– arredor das
causas dos procesos migratorios –
especialmente os xerados por causas
forzosas e de refuxio– e promover a
reflexión e unha actitude empática e
solidaria cara as persoas que viven estas
realidades.
Ademais do eido educativo, esta proposta
ten unha forte compoñente tamén de
incidencia política e social, así como ao
establecemento de redes entre entidades e
organizacións do Sur e do Norte a fin de
intercambiar experiencias e
coñecementos, promover aprendizaxe
mutua e unir forzar na loita con obxectivos
comúns.
De forma esquemática, os principais piares
do proxecto son:

Para esta proposta empregaranse tres materiais propios de ACPP: o conto “A
teteira de Kabul” –empregado no anterior proxecto “Escolas sen Racismo”-, o xogo
de escape “A viaxe” e a exposición “De profesión, cidadanía: migración e refuxio”.
Ademais do valor que teñen en si mesmo estes recursos –avalados por
intervencións previas– ao abeiro desta proposta preténdese potenciar aínda máis
as súas capacidades. En concreto, a partir do conto “A teteira de Kabul” realizouse
unha guionización e produción dunha obra de teatro de obxectos para público
infantil e un stop motion.
Materiais pedagóxicos:
Como ben sendo unha constante no eido da intervención social e a educación en
ACPP, o traballo en centros escolares considérase fundamental. Isto faise tamén
seguindo a nosa práctica habitual, combinando o traballo e a intervención directa
co alumnado co acompañamento ao profesorado, como axentes posibilitadores de
transformacións sociais.
O traballo nos centros escolares:
Contouse coa presenza de dúas activistas de El Salvador en Galicia. A través da
súa testemuña directa coñecimos a realidade do seus país, da situación con
respecto aos Dereitos Humanos, especialmente en situacións de desprazamentos
forzosos. Ao tratarse dun proxecto de incidencia política tamén se mantiveron
xuntanzas con responsables de administracións autonómicas e locais (titulares de
obrigas) e, de forma complementaria, presenza en medios de comunicación.
Encontro con activistas do Sur:
Este proxecto ten unha clara vontade de ter presenza en espazos educativos máis
alá dos escolares. É por iso que se fixeron actividades concretas para garantir esta
presenza –como a proxección do stop motion e a obra teatral– e, como tamén vén
sendo habitual no quefacer de ACPP, de mans de organizacións e entidades do
eido social e comunitario, especialmente con corte xuvenil.
Para concluír, a coordinación, seguimento e avaliación do proxecto é unha
constante transversal ao mesmo, así como o eido da comunicación.
Fortalecer a presenza en espazos de incidencia e comunitarios tecendo
redes:

ENTIDADE
FINANCIADORA
XUNTA DE GALICIA
RESUMO DO
PROXECTO
TÍTULO: ABEIRAR: MIGRACIÓN E REFUXIO CON
ENFOQUE DE DEREITOS

ELAS DECIDEN: A ARTE
COMO FERRAMENTA
DE APODERAMENTO
O proxecto intégrase nunha estratexia global de ACPP destinada a sensibilizar sobre os
procesos de empoderamento das mulleres a un e outro lado desta “liña” Sur-Norte
global.
A loita contra a exclusión e as desigualdade nas relacións Norte-Sur implica un traballo
de mobilización para transformar os mecanismos que as manteñen. Así, fomentando o
coñecemento sobre a realidade dos países nos que traballamos e as organizacións e
institucións do Sur socias estamos contribuíndo a sensibilizar á cidadanía sobre as
dinámicas a nivel global que xeran graves desequilibrios e as consecuencias que isto
ten e, por tanto, da necesidade de xerar sociedades de paz onde todas as persoas
poidan desenvolverse de maneira igualitaria e digna e, por suposto, na que a violencia
contra as mulleres sexa erradicada por completo e en todas as súas formas.
O proxecto “Elas Deciden” foi presentado, aprobado e financiado pola Dirección Xeral
de Relacións Exteriores e coa Unión Europea nas convocatorias de 2023, 2021 e 2020
de subvencións en réxime de concorrencia competitiva para o desenvolvemento de
proxectos de educación para o desenvolvemento e a cidadanía global.
O proxecto da convocatoria de 2020 abranguía actividades moi diversas o cal, se ben
era coherente coa proposta global, remitía certa idea de complexidade. Considerouse,
por tanto, que era necesario incorporar un eixo temático, un fío condutor ao longo da
proposta que lle dese aínda maior coherencia. Precisamente, a pandemia da COVID
trouxo novos retos porque supoñía dar respostas a situacións que nunca antes se nos
presentaran. Por tanto, fomentou a creatividade e a procura de alternativas orixinais.
Así mesmo, foi a creatividade e a arte un elemento fundamental durante os meses de
confinamento estrito para evadirnos da situación ou tratar de volcar as emocións que
estabamos a vivir. Froita desta reflexión foi que consideramos incorporar este enfoque
de creatividade e artivismo no proxecto. Ademais, tamén se considerou pertinente que,
despois de propor actividades de corte máis reflexivo no anterior proxecto, dar o paso
cara cuestións máis construtivas e prepositivas.
En concreto, durante o proxecto de 2021 desenvolvéronse tres actividades das que
esta proposta ofreceu unha clara continuidade:

Con data de 18 de xaneiro de 2023, publicouse no Diario Oficial de Galicia (DOG) a
resolución dos proxectos presentados no marco da convocatoria do 2022 da cal,
resultamos beneficiarias pero cun orzamento menor do solicitado. Por tanto,
preséntase unha reformulación do proxecto presentado, o cal, non altera os
criterios de valoración polo que foi concedido.
Por todo o exposto e en consonancia coas actividades que se describirán, os
obxectivos do proxecto son:
-FORMACIÓN “CREATIVIDADE PARA A
TRANSFORMACIÓN SOCIAL”.
-CAMPAÑA EXPLICATIVA SOBRE
ARTIVISMO.
-CARTOGRAFÍA SOCIAL SOBRE ARTIVISMO
FEMINISTA EN GALICIA.
Fomentar o empoderamento e a participación activa das mulleres, especialmente
de zonas rurais, nas ferramentas creativas que potencian a superación das
desigualdades de xénero e a promoción de sociedades máis equitativas.
OBXECTIVO XERAL:
Fomentar a creatividade como unha ferramenta de empoderamento, a denuncia e
superación das desigualdades de xénero e a promoción da equidade de xénero.
OBXECTIVO 1:
Establecer e fortalecer alianzas e sinerxías entre mulleres e iniciativas feministas
que empreguen ferramentas creativas para o empoderamento, a denuncia e
superación das desigualdades de xénero e a promoción da equidade de xénero.
OBXECTIVO 2:
Fomentar a coordinación e análise do proxecto de cara a súa visibilidade e
sustentabilidade.
Este proxecto desenvolveuse integramente durante o ano 2023.
OBXECTIVO 3:

ENTIDADE
FINANCIADORA
SECRETARÍA XERAL
DE IGUALDADE,
XUNTA DE GALICIA
RESUMO DO
PROXECTO
TÍTULO: ELAS DECIDEN: A ARTE COMO
FERRAMENTA DE APODERAMENTO

ACTIVISTAS POLO
MUNDO QUE QUEREMOS
Activistas polo Mundo que Queremos é un proxecto de Educación para a
Transformación Social que leva 11 edicións e que se caracteriza por:
1.- Formar parte do Plan Proxecta+ da Consellería de Educación da Xunta de
Galicia.
2.- Ser un proxecto colectivo e participado por distintas entidades con
experiencia no eido da educación transformadora e a cidadanía global.
3.- Seguir potenciando a educación transformadora no entorno virtual.
Así pois, Activistas polo Mundo que Queremos 2022-2023 é unha iniciativa dirixida
a 400 alumnos e alumnas dos centros galegos de secundaria e formación
profesional xunto ao seu profesorado, seleccionados entre aqueles que soliciten a
presente proposta no marco do programa Plan Proxecta+. Co profesorado e
alumnado destinatario, afondamos nas desigualdade sociais existentes e as
causas que as perpetúan con especial atención á realidade dos países
empobrecidos nos que traballa a cooperación galega. Tendo de marco teórico a
Axenda 20230, os activismos LGTBIQ+ e feminista, o medioambientalista e o
antirracista, serán estas as temáticas condutoras da proposta, e a comunicación
comunitaria e a radio, as ferramentas metodolóxicas e elementos vertebradores
das accións que desenvolvemos.
Neste senso, e partindo da premisa “A comunicación é a capacidade de facer uso
dela para sensibilizar e transformar”, queremos explorar o potencial educativo da
comunicación promovendo a reflexión do alumnado sobre a conexión existente
entre as realidades locais e as desigualdades globais, concienciando e implicando
ás novas xeracións na responsabilidade que todas temos na construción dun
mundo máis xusto e equitativo.
Cabe destacar que, tendo en conta que se trata dunha iniciativa que fai especial
fincapé na realidade dos países empobrecidos, a súa testemuña é fundamental e
para iso, a experiencia de traballo das persoas que forman parte dos colectivos cos
que traballamos no Sur Global será o fío condutor da proposta, motivando
encontros presenciais co alumando e o profesorado que permitan coñecer de
primeira man as súas experiencias.

A proposta pedagóxica, compleméntase, por unha banda, cun acompañamento
continuo ao profesorado implicado, axente imprescindible no desenvolvemento do
proxecto, ademais da súa participación nunha formación que os pretende situar no
coñecemento do proxecto, recomendar a súa poste en marcha nos centros e que
coñezan o enfoque educativo do proxecto. Por outra banda, con unha aula virtual,
que contribuirá a traballar co alumnado as temáticas abordadas.
Tendo en conta que neste curso escolar fixemos 10 anos de proxecto, dedicamos
un resultado á celebración deste aniversario: coa celebración dun concurso de
podcasts entre os centros participantes e celebrando un encontro presencial con
profesorado e alumando participante nas distintas edicións, co fin último de
coñecer se están a participar dalgún movemento activista, e en que medida
contribuíu formar parte deste proxecto a esa participación social.
O groso do proxecto consta dunha serie de paradas nas que se traballa distintas
temáticas co alumnado e o profesorado por parte das tres entidades participantes:
Asemblea de Cooperación pola Paz; Solidariedade Internacional de Galicia (SIG) e
AGARESO:

3
3
Esta foi a primeira actividade na aula co alumando, co obxectivo de presentar o
proxecto, coñecer ao alumando e falar sobre que significa ser unha persoa
activista. A través de distintas dinámicas traballamos a desigualdade do
mundo no que vivimos, analizando as súas causas e o papel das persoas
activistas.
ACTIVISTAS POLO
ACTIVISTAS POLO
MUNDO QUE QUEREMOS
MUNDO QUE QUEREMOS
1
1
2
2
4
4
5
5
Parada 1: Que significa ser activista?
Parada 2: Comunicación transformadora.
Parada 3: Elixe e afonda no teu activismo
Nos obradoiros presenciais de comunicación transformadora definimos a
importancia de darlle voz á sociedade civil a través das ferramentas
comunicativas para participar da toma de decisións que nos afectan.
Nesta sesión virtual (que o profesorado decidirá como e cando facer)
convidamos ao alumnado a que escolla o activismo que máis lle motive entre
os catro propostos. En cada itinerario unha serie de exercicios, xogos e
actividades facilitarán que o alumnado afonde no seu activismo, informándose,
reflexionando e adoptando unha perspectiva máis crítica e participativa.
Parada 4: Como preparar o guión do teu programa de radio?
Unha vez que o alumnado xa está informado sobre o seu activismo e
motivado para facer algo ao respecto, é o momento de pasar a acción. Nesta
sesión, tamén virtual, explicaremos todo o necesario para que o alumnado
poida elaborar (por grupos) o guión radiofónico dunha reportaxe de
investigación sobre un tema que teña que ver co activismo escollido.
Parada 5: Obradoiro de radio.
Agareso imparte un obradoiro de radio presencial por aula no que participan
por grupo-clase e no que contamos tamén co profesorado responsable da
actividade. No obradoiro a mocidade vive unha experiencia radiofónica real
mentres locutan e gravan as súas reportaxes. Entre todas crean un programa
por aula.

Nesta actividade, a cargo de ACPP, pretendemos que o alumando e o
profesorado vaian coñecendo o país, a entidade na que traballan as persoas
que visitarán os centros, e as súas loitas sociais. Todo empregando a aula
virtual para deseñar actividades que visibilicen estes contidos ao alumando.
Tendo deste xeito, un coñecemento profundo do país, da entidade e do
activismo que defenden para que o diálogo na sesión presencial sexa mais
enriquecedor e motivador.
6
6
7
7
Parada 6: Coñecendo ás persoas activistas da Visita do Sur
WEB: O MUNDO
QUE QUEREMOS
Parada 7: Visita do Sur
O obxectivo é achegar realidades e facilitar a comprensión do Sur a través da
testemuña das súas protagonistas, pondo o foco no activismo e no xeito de
participar para mudar situacións que perpetúan situacións de desigualdade.
Nesta edición participaron dúas defensoras de Dereitos Humanos hondureñas:
Jaira e María Esther, Defensoras do territorio e feministas, dende a UTC La Paz
(Unión de Trabajadores del Campo) no caso de Jaira e do Centro de Dereitos
das Mulleres (CDM) no caso de María Esther. Ambas, son defensoras dos
BENS COMÚNS.
Esta parada, tamén a cargo de ACPP é a última intervención presencial na
aula e, nela, a relación directa co Sur é a protagonista. ACPP seleccionou a
dúas persoas para participar de encontros co alumnado e o profesorado
participante. Normalmente, tratamos de promover que a visita estea
conformada por persoas relacionadas coas nosas contrapartes e socias
locais no Sur, recoñecendo así o seu traballo. Asemade, preferiblemente
persoas novas e que teñan como ferramenta de activismo algunha
disciplina artística pois, pola experiencia previa, constatamos que facilita o
entendementos e a comunicación entre iguais.

ENTIDADE
FINANCIADORA
XUNTA DE GALICIA
RESUMO DO
PROXECTO
TÍTULO: ACTIVISTAS POLO MUNDO QUE
QUEREMOS

O proxecto “Escolas sen racismo, Escolas para a paz e o desenvolvemento (ESR-
EpD): Fortalecendo as capacidades e ferramentas xeradoras de conciencia crítica
no ensino de infantil, primaria, secundaria e universitario galego” segue a mesma
lóxica que a edición do ano anterior (2022-2023) cunha serie de novidades que
responden ao afán de mellora e a análise realizada coa avaliación externa da
edición precedente (descrita anteriormente). Así, constitúe unha aposta integral e
orixinal pola formación en Educación para o Desenvolvemento e a Cidadanía
Global (EpDCG) a nivel transversal e permanente con impacto na educación
formal, informal e non formal.
A presente proposta pretende dar continuidade ao proxecto EsR-EpD do curso
2022-23, financiado pola DXREeUE na súa convocatoria de EpDCG (2022). Catro
dos seis centros de educación non universitaria destinatarios desta intervención
foron xa partícipes na anterior edición e en outras previas, así como as
universidades e outros actores participantes na proposta, polo que o presente
proxecto pretende ampliar o marco de apropiación do Escolas sen Racismo, así
como lograr un maior impacto e sustentabilidade.
ESCOLAS SEN RACISMO,
ESCOLAS PARA A PAZ E
O DESENVOLVEMENTO
2023-2024

O obxectivo xeral desta proposta é “Contribuír ao fortalecemento da educación
para a paz, o desenvolvemento e a cidadanía global en Galicia (ODS 4.7)”. Pola
súa banda, o obxectivo específico co cal contribuiremos ao logro do obxectivo
xeral, consiste en Mellorar as capacidades e ferramentas xeradoras de conciencia
crítica de Titulares de Dereitos, Responsabilidades e Obrigas no ensino de infantil,
primaria, secundaria e universitario galego dos centros participantes. Para acadar
este obxectivo comezouse a executar un proxecto con elementos pedagóxicos
innovadores e flexíbeis que amosa como fío condutor, especialmente no ámbito
non universitario, a abordaxe dos dilemas morais como unha ferramenta para
traballar a teoría do desenvolvemento moral de Piaget, Kohlberg e Gilligan (esta
última nas súas achegas críticas para incorporar o enfoque de xénero,
interseccionalidade e diversidades sexuais). Mediante esta proposta, ofreceranse
ferramentas teóricas e prácticas para potenciar o diálogo crítico, a participación, a
cidadanía global e a corresponsabilidade como antídotos contra os discursos de
odio, os problemas de convivencia nos centros, os estereotipos e os prexuízos
racistas, avogando pola mellora da convivencia e a construción de paz en 6
centros escolares (4 IES e 2 CEIP) das provincias de A Coruña e Pontevedra.
Estes centros, ao longo do curso, adquiren un compromiso que se concreta nas
actividades do EsR promovidas conxuntamente por ACPP e a súa comunidade
educativa.
Todos os centros agás un deles, pertencen ao ámbito rural (concellos de menos de
50.000 habitantes -Ames, Negreira, Forcarei e A Estrada-). Nesta pata do proxecto,
dirixida ao ensino non universitario, as principais actividades a realizar poden
agruparse en:

Estes materiais están a servir tanto para dar apoio ao profesorado como para guiar
as intervencións directas nas aulas. Froito do proceso de revisión continuada dos
materiais empregados no marco do EsR en todo o Estado e pola delegación de
ACPP-Galicia, este proxecto está traballando con materiais propios como o conto
“Azul como o ceo, amarela coma o sol” e a súa guía didáctica para traballar os
dilemas morais co alumnado de Infantil e Primaria. Tamén coa aplicación dos
dilemas morais recollidos nunha ferramenta específica: o Test de Tolerancia –TdT-
(en formato software interactivo) e coa súa Guía didáctica, dirixidos ao alumnado
de secundaria e última etapa de primaria. Ademais, avógase por continuar o
traballo arredor do Manifesto Escolas sen Racismo, que dinamizará actividades de
conmemoración do Día Escolar da Paz e a Non Violencia. Ademais, o proxecto
xerará novos recursos como a Axenda Escolar “O día de...” que pretende por en
valor efemérides internacionais relacionadas coa solidariedade, a igualdade, os
dereitos humanos e os ODS; ou a nova versión que se obterá do conto “Azul como
Conscientes dos retos e dificultades que se dan nos centros, consideramos
fundamental brindar apoio e asesoramento ao profesorado para construír escolas
comprometidas e transformadoras e garantir a transversalización dos enfoques de
EpDCG en toda a súa actividade docente. Para iso, nos primeiros meses de
execución conformouse a Equipa de Coordinación Escolar do ESR en cada centro
(conformada polos puntos focais do proxecto no centro e o persoal de ACPP) e
comezouse a facer o acompañamento para que o profesorado fortaleza a
aplicación dos enfoques da EpD a través dos materiais didácticos do proxecto.
Realizáronse tamén actividades de socialización e aprendizaxes colectivos.
Acompañamento ao profesorado como axente multiplicador chave:
Xeración e reflexión a través de materiais didácticos con enfoques socio
pedagóxicos novidosos e integrais
o ceo, amarela coma o sol”
como resultado do traballo
que fará o alumnado de
infantil e primaria nunhas
sesións de “Contos
transformadores” para
traballar coa arte como
ferramenta pedagóxica e
abordar as emocións.

Entre as novidades respecto á edicións precedentes do proxecto destacan:
O traballo e a formación en materia de prácticas pedagóxicas restaurativas.
O traballo co alumnado de infantil e primaria arredor da actividade “Contos
transformadores”.
A previsible realización dun encontro multi-actor sobre a EpD no ámbito da
escola rural.
A conformación dun Grupo de Traballo intercentros específico do Escolas sen
Racismo, recoñecido no marco da Formación Permanente do Profesorado por
parte da Consellería de Educación, no que participarán profesorado e
profesionais docentes dos centros participantes.
A obtención dunha serie de produtos propios como unha Axenda escolar para
promover a concienciación en materia de Dereitos Humanos e Axenda 2030.
O proxecto mantén a vocación de traballar directamente co estudantado a fin de
fomentar reflexións críticas e cidadanías globais apostando por vencellar unha
serie de obradoiros, teatro foro e xornadas (sobre igualdade de xénero,
convivencia e botrato, diversidades funcionais e sexuais, comercio xusto...) a cada
un dos dilemas morais recollidos no Test de Tolerancia e aos ODS aos que fan
referencia, de tal xeito que a súa implementación estará determinada polo estadio
acadado polo alumnado nunha medida pre e post-test, o que permitirá coñecer o
impacto da intervención.
Acompañamento e traballo co alumnado
Participarase en propostas formativas relacionadas coa Cooperación para o
Desenvolvemento e a Educación para o Desenvolvemento.
No ámbito universitario

ENTIDADE
FINANCIADORA
XUNTA DE GALICIA
RESUMO DO
PROXECTO
TÍTULO: ESCOLAS SEN RACISMO, ESCOLAS
PARA A PAZ E O DESENVOLVEMENTO (ESR-
EPD): FORTALECENDO AS CAPACIDADES E
FERRAMENTAS XERADORAS DE CONCIENCIA
CRÍTICA NO ENSINO DE INFANTIL, PRIMARIA,
SECUNDARIA E UNIVERSITARIO GALEGO
Orzamento total:
38.880,48 €
35.000,00 €

Memoria de actividades ACPP Galicia, ano 2023

Memoria de actividades ACPP Galicia, ano 2023

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Memoria de actividades ACPP Galicia, ano 2023

Similar to Memoria de actividades ACPP Galicia, ano 2023 (20)

Memoria de actividades ACPP Galicia, ano 2023