BSED Filipino Major 7 - UNANG WIKA AT PANGALAWANG WIKA

1. Unang wika at
pangalawang wika

2. WIKA
• Ginagamit ng mga tao sa isang lugar o sa isang
bansa para sa maayos na komunikasyon, pakikipag-
usap at makapanayam o maintindihan ang kanyang
mga kapwa.

3. • Ang Unang Wika
O mas kilala sa tawag naKatutubong wika (
Kilala rin bilang inang wika o arteryal na wika )
ay ang wika na natutuhan natinmula ng tayo ay
ipinanganak. Ito ay batayan parasa pagkilalan
ng sosyolinggwistika.

4. Skutnabb-Kangas at Philippson(1989)
Ang Unang Wika ay maaaring
• 1. Wikang natututuhan sa mga magulang
• 2. Ang unang wikang natutuhan, kanino paman ito natutuhan
• 3. Unang wika ng isang bayan o bansa(e.g. Iloko:Ilokano;
Bikolano:Bicol)
• 4. Wikang pinakamadalas gamitin ngisang tao sa
pakikipagtalastasan
• 5. Ang wikang mas gustong gamitin ng isang tao

5. Dalawang Paraan ng pagtuto ng Wika
• Behaviorist (Ugali )- naniniwalang ang
paggamit ng wika ay natututunan sa paulit-
ulit nito
• Nativist- naniniwalang bilang pinakamatalinong
nilalang ang tao ay isinilang nang natural
makakatuto ng wika

6. Pangalawang wika
• ay tumutukoy sa anumang wika na natutunan ng tao matapos
niyang maunawaan ng lubos ang kanyang wikang kinalakihan o
ang kanyang sariling wika. Ang pagkakaroon ng pangalawang
wika ay maaaring bunga ng pag-aaral o kaya naman ay
migrasyon.
• Ayon sa dalubwika, ito ay tumutukoy sa alinmang wikang
natutuhan ng isang tao matapos niyang maunawaang lubos at
magamit ang kanyang sariling wika o ang kanyang unang wika.

7. KAALAMAN SA MGA SIMULAIN SA
PAGTUTURO NG IKALAWANG WIKA
• 1.PILIIN ANG KAGAMITAN SA PAGTUTURO NA
IBINATAY SA PAGTUPAD NG UNA AT PANGALAWANG
WIKA NG MGA BATANG TINUTURUAN. IBIGAY ANG
DIIN NG PAGTUTURO SA MGA BAHAGING MALAKI ANG
PAGKAKAIBA NG UNA AT PANGALAWANG WIKA.
• 2. AYUSIN NANG SUNOD-SUNOD ANG MGA BAHAGI NG
WIKANG ITUTURO UPANG ANG MGA HULING BAHAGI AY
BUNGA NG MGA NAUNANG ITINURO ITO AY
PANGALAWANG WIKA SA PANAHON NG KANYANG
PAGKATUTO.

8. • 3. TURUAN ANG MGA MAG-AARAL NA MAG-ISIP
SA BAGONG WIKA, NA ANG IBIG SABIHIN AY
TUWIRANG PAGPAPAHAYAG NG KARANASAN SA
BAGONG WIKA, SA HALIP NA PAGPAPAHAYAG
NG KARANASAN SA SARILING WIKA AT SAKA
ISASALIN SA WIKANG PINAG-ARALAN
• 4. ITURO NANG ISA-ISA ANG BAHAGI NG
WIKA AT MAGBIGAY NG SAPAT NA
PAGSASANAY DITO BAGO ITURO ANG SUSUNOD
NA ARALIN. BIGYAN ANG MGA MAG-AARAL NG
LALONG MARAMING PAGSASANAY.

9. • ANG WIKA AY BINUBUO NG MGA HULWARAN O
PATTERNS AT DI NG MGA TUNTUNIN SA BALARILA AT
MGA KATUTURAN. ANG MGA HULWARAN SA
PALATUNUGAN AT HULWARAN SA KAYARIAN O ANYO
NG SALITA AY SIYANG BUMUBUO NG ISANG WIKA NA
DAPAT MAKILALA NG ISANG MAG-AARAL.
• 6. ANG PAGKATUTO NG ISANG WIKA AY
NANGANGAHULUGAN NG PAGTATAMO NG MGA
KAUGALIAN SA PAGSASALITA NG WIKANG ITO.
MASASABING NATUTUNAN NA NG ISANG TAO ANG
WIKANG KANYANG PINAG-AARALAN KUNG NAGAGAMIT
NIYA NA NANG MAGAAN ANG MGA TUNOG AT
PATTERNS NITO SA LAHAT NG KANYANG
PANGANGAILANGANG PASALITA

10. AYON KAY HAROLD B. ALLEN
WALONG PANGUNAHING SIMULAIN NG LINGGWISTIKA
• ANG WIKA AY ISANG SISTEMA O KAPARAANAN. MAY
KATANGIANG PANGKAYARIAN, MAY KAANYUAN, AT
MAY PAGKAKA-SUNOD-SUNOD.
• 2. ANG WIKA AY PAGBIGKAS KAYA HUWAG MAGSIMULA
SA MGA TITIK AT PAGBASA.
• 3. ANG WIKA AY BINUBUO NG MGA PILING SAGISAG.
4. WALANG WIKANG MAGKAPAREHO.

11. • 5. ANG WIKA AY BINUBUO NG MGA KAUGALIAN
KAYA KAILANGAN ANG PAGSASANAY.
• 6. ANG WIKA AY PARA SA PAGKAKAUNAWAAN
KAYA KAILANGAN ANG PAKIKINIG AT ANG
PAGSUSURI NG NAKIKINIG.
• 7. ANG WIKA AY KAUGNAY NG KALINANGAN
NG LUGAR NA PINANGGALINGAN.
• 8. ANG WIKA AY NAGBABAGO O MAY
PAGPAPALIT.

12. ILANG PARAAN NG PAGLALAHAD NG ARALIN NA
GUMAGAMIT NG IBA'T IBANG LUNSARAN:
PAGLALAHAD SA PAMAMAGITAN NG DIYALOGO
PAGLALAHAD SA PAMAMAGITAN NG LIHAM
PAGLALAHAD SA PAMAMAGITAN NG BALITA
PAGLALAHAD SA PAMAMAGITAN NG ISANG TALAARAWAN
PAGLALAHAD SA PAMAMAGITAN NG KUWENTO
PAGLALAHAD SA TUWIRANG PARAAN

13. PAGLALAHAD SA PAMAMAGITAN NG
NAKALARAWANG KUWENTO
PAGLALAHAD SA PAMAMAGITAN NG ISKRIP
PAGLALAHAD SA PAMAMAGITANG NG TULA AT
TUGMA
PAGLALAHAD SA PAMAMAGITAN NG ANUNSYO

14. KASAYSAYAN NG WIKANG
FILIPINO

15. 1934
• KUMBENSYONG KONSTITUSYUNAL
• Ito ay binubuo ng mga delegado mula sa iba’t ibang
parte ng Pilipinas. Dito pinag-usapan ng mabuti kung
anong wika ang itatag bilang wikang pambansa.
Nagkakaroon ng pagtatalo kung wikang katutubo ba
o wikang ingles ang gagamitin

16. • 1935
• SALIGANG-BATAS NG 1935, ARTIKULO XIV, SEKSYON 3
• Dito ay itinadhana na ang Kongreso ay gumawa ng mga
hakbang tungo sa pagpapaunlad at pagpapatibay ng
pangkalahatang Wikang Pambansa na batay sa isa sa mga
umiiral na katutubong wika.

17. • 1936
BATAS KOMONWELT BLG. 184
• itinatag ni Pangulong Manuel Quezon ang Surian ng Wikang
Pambansa batay sa Batas Komonwelt Blg. 184. Tungkulin ng
Surian ay mamuno sa pag-aaral at pagpili ng wikang
pambansa. Ang pagpili ng isang pambansang wika ay ibinatay
sa “pagkaunlad ng estruktura, mekanismo, at panitikan na
pawang tinatanggap at ginagamit ng malaking bilang ng mga
Filipino.” Si Jaime de Veyra, ang pinuno ng komite na
nagsagawa ng pag-aaral ay napili ang Tagalog bilang batayan
ng “Wikang Pambansa”.

18. • 1937
KAUTUSANG TAGAGANAP BLG. 134
• Sa bisa ng saligang batas 1935 pinahayag ni Pangulong Manuel
Quezon na ang Wikang Pambansa ay ibabatay sa wikang Tagalog.
Magkakabisa ito pagkatapos ng dalawang taon.
• 1940
KAUTUSANG TAGAGANAP BLG. 263
• Pinalabas ni Pangulong Manuel Quezon ang Kautusang Taggaganap
Blg. 203 . Ito ay nagpapahintulot sa pagpapalimbag ng talatinigang
Tagalog-Ingles at Bararila sa Wikang Pambansa. Pinasimulan nito
ang paguturo ng Wikang Pambansa sa lahat ng paaralan sa buong
bansa.

19. • 1946
• ARAW NG PAGSASARILI (HULYO 4, 1946)
• Sa panahong ito ipinagkaloob ng Amerika ang kalayaan ng
mga Pilipino. Ipinahayag na ang opisyal na wika ng bansa ay
Tagalog at Ingles na binatay sa Batas Komonwelt blg. 570

20. 1954
LINGGO NG WIKANG PAMBANSA (MARSO 26, 1954)
• Nilagdaan ni Pangulong Ramon Magsaysay ang Proklamasyon
Blg 12 na nagpapahayag ng pagdiriwang ng Linggo ng Wika.
Ibinase ng Surian ng Wikang Pambansa ang proklamasyon sa
karaawan ni Francisco Balagtas (March 29-April 4).

21. 1955
LINGGO NG WIKANG PAMBANSA (SETYEMBRE 23, 1955)
• Nilagdaan ni Pangulong Magsaysay ang Proklamasyon Blg.
186 upang ilipat ang Linggo ng Wika mula sa ika-13
hanggang ika-19 ng Agosto bilang paggunita sa kaarawan ni
Manuel L. Quezon.

22. 1959
KAUTUSANG PANGKAGAWARAN BLG. 7 (AGOSTO 13, 1959)
• Pinalabas ng Kalihim ng Kagawaran g Edukasyon, Si Jose E.
Romero, ang kalihim ng Kagawaran ng Edukasyon, ay
ipinalabas ang Kautusang Pangkagawaran blg. 7 na nagsasaad
na ang Wikang Pambansa ay tatawagin ng Pilipino.

23. 1963
PAMBANSANG AWIT NG PILIPINAS
• Nilagdaan ni dating Pangulong Macapagal ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 60 na nagsasabi na dapat awitin ang
pambansang awit ng Pilipinas sa titik nitong Filipino.

24. • 1967
• KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP BLG. 96 (OKTUBRE 24, 1967)
• Ang lahat ng epidisyo, gusali, at tanggapan at pamahalaan ay
pangangalanan sa Filipino ayon sa Kautusang Tagapagpaganap Blg.
96 ni dating Pangulong Marcos.

25. • 1973
• 1973 SALIGANG BATAS, ARTIKULO XV, SEKSYON 3, BLG. 2
• Ang Saligang Batas ng 1973 ay dapat ipahayag sa wikang Ingles
at Filipino (Mga wikang opisyal) . Ang Pambansang Asamblea ay
dapat gumawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pormal na
adapsyon ng panlahat na Wikang Pambansa.

26. • 1987
•
1987 SALIGANG BATAS, ARTIKULO XIV, SEKSYON 6-9 (PEBRERO 2,
1987 AT AGOSTO 6 1987)
• Dito nadeklara ng Komisyong Konstitusyonal na binuo ni dating Pangulong
Cory Aquino na ang Wikang Pambansa ng Pilipinas ay kikilalaning Wikang
Filipino.
• Ayon naman sa Kautusang Pangkagawaran Blg. 81, nagtakda ng
Alpabetong Filipino na binubuo ng 28 letra .

27. • 1997
• PROKLAMASYON BLG. 104
• Ang buwan ng Agosto taun-taon ay magiging Buwang ng
Wikang Filipino.

28. • Mga varayti (variety) ng wikang filipino

29. Ang Barayti ng wika
• ay dulot ng pagkakaiba ng antas ng edukasyon,
hanapbuhay o trabaho, henerasyon ng pagkabuhay o
edad, pamumuhay sa lipunang kinabibilangan, at maging
lokasyon o heograpiya ng isang lugar.
• Sinasaklaw ng Barayti ng wika ang paraan kung paano
binibigkas o sinasalita ng mga tao ang nalalaman nilang
wika.

30. Mga Uri at Halimbawa ng Barayti ng Wika
• Dayalek
• Idyolek
• Sosyolek
• Ekolek
• Etnolek
• Creole
• Pidgin
• Register

31. Dayalek
• Ang dayalek o dialect ay uri ng pagsasalita na nabubuo ayon sa
heograpikong kinabibilangan ng mga mamamayan. Karaniwang ang
pagtanggap sa wikang dayalek ay ayon sa rehiyon, lalawigan, o
bayan na kinaroroonan.
Halimbawa: “Anong pangalan mo”
Tagalog: Anong pangalan mo?
Kapampangan: Nanong lagyu mo?
Ilokano: Anya ti nagan mo?
Waray: Hino ang ngaran mo?
Bisaya: Unsa imu ngalan?

32. Idyolek
• Nakaayon ito sa istilo sa pagpapahayag at pananalita.
Karaniwang naririnig ito sa mga sikat na personalidad na
nag-iiwan ng marka sa pagbitaw ng kanilang linya sa mga
programa at pelikula nila.
Halimbawa:
• “Hindi kita tatantanan!” -Mike Enriquez
• “May tama ka!” -Kris Aquino
• “Walang himala!” -Nora Aunor
• “Lumipad ang aming team…” -Jessica Soho
• “Handa na ba kayo?” -Korina Sanchez

33. Sosyolek
• Ito ay tinatawag ding pansamantalang Barayti lamang dahil
ginagamit lamang ito ayon sa uri ng taong kausap at
sisiguruhing kaya niyang intindihin at unawain ang ginagamit
na wika.
Halimbawa:
• Si Yorme, maraming nahuli, mga etneb. (Salitang kanto/
pinauso ni Mayor Isko Moreno)
• Eow pfouh? Muztah nah? (Jejemon)
• So haba naman ng pila. I am so inip na. (Conyo language)
• Ayan na ang mga Hathor. Sugod mga sang’gre! (Fans ng
Encantadia)

34. Ekolek
• Ang Barayting ekolek ay tumutukoy sa mga salita at wikang
ginagamit sa loob ng tahanan at kadalasang tumatatak sa
mga bata.
Halimbawa:
• Mom, dad/ Nanay, tatay/ Mommy, daddy/ Ma, pa
• pamingganan/ platuhan/ lagayan ng kubyertos
• CR/ banyo/ kubeta/ palikuran
• itaas/ second floor
• mamam/ tubig
• am-am/ kain

35. Etnolek
• Ang mga salitang ito ay kadalasang likas sa kanila ngunit naging
tanyag na rin para sa ibang lahi o pangkat.
Halimbawa:
• Adlaw – araw, umaga
• Palangga – mahal, iniirog, sinta
• Banas – mainit, maalinsangan, pagkayamot
• Dugyot – marumi
• Kalipay – ligaya, saya, tuwa
• Magayon – maganda, kaakit-akit
• Ambot – ewan, hindi ko alam

36. Creole
• pagkakahalo ng wika o salita ng mga indibidwal mula sa
magkaibang lugar o bansa.
Halimbawa:
• “De donde lugar tu?” (Taga-saan ka?)
• “Adios!” (Paalam)
• “Buenos dias!” (Magandang umaga!)
• “Buenas noches.” (Magandang gabi.)
• “Mi nombre?” (Ang pangalan ko?)
• “Gracias!” (Salamat)

37. Pidgin
• Mayroon namang Barayti ng wika na walang pormal na
estruktura. Tinatawag na pidgin ang mga wikang ginagamit ng
dalawang indibidwal mula sa magkaibang bansa upang
magkaintindihan.
• nobody’s native language ng mga dayuhan.
• Itinuturing din ito bilang ‘make-shift’ language o wikang
pansamantala lamang.

38. Halimbawa:
• “You go there… sa ano… there in the banyo…” (English
carabao)
• “Ako benta mga prutas sa New Year para swerte.” (Chinese
na sumusubok mag-Filipino)
• “What’s up, madrang piporrrr…” (Koreanong si Ryan Bang sa
kaniyang programa)
• “Ikaw bili sa kin daming tikoy…” (Chinese na sumusubok mag-
Filipino)
• “I am… you know!” (English carabao)

39. Register
• May tiyak na pakahulugan ang mga salitang ginagamit na
tanging ang mga taong kabilang sa isang partikular na
pangkat lamang ang nakaiintindi o nakauunawa.
• wikang ginagamit lamang sa isang partikular o espisylaisadong
domain.

40. Tatlong uri ng dimensyon
• 1. Field o larangan – ito ay tumutukoy sa larangan o
kabuhayan ng taong gumagamit nito. Masasabi ring ang
‘jargon’ ng mga larangan o field ay kasama sa dimensyong
ito.
• 2. Mode o modo – nababatid kung paano isinagawa ang
komunikasyon.
• 3. Tenor – nakaayon naman ito sa relasyon ng mga gumagawa
ng komunikasyon o pag-uusap.

41. Halimbawa:
• AWOL (absence without leave) – military jargon
• Wer na u, dito na me? – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
• Hu u? txtbak – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
• Lowbat na me – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
• Erpats, alaws na tayo makain. – mga salitang binabaligtad
• p4saLod n@m4n pl3ase!! – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino

42. MARAMING SALAMAT