Çevremizde sayısız madde görürüz. Maddelerin taneciklerden oluştuğunu biliyoruz. Peki maddeyi oluşturan tanecikler nasıl bir yapıya sahiptir?

2.  1. MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
 2. SAF MADDELER
 3. KARIŞIMLAR
 4. EVSEL ATIKLAR VE GERİ DÖNÜŞÜM- KİMYA
ENDÜSTRİSİ

3.  1.1 Atomun Yapısı
 1.2 Atom İle İlgili Gelişmeler
 1.3 İyonları Tanıyalım
 1.4 Moleküller

4. Çevremizde sayısız madde görürüz.
Maddelerin taneciklerden oluştuğunu biliyoruz.
Peki maddeyi oluşturan tanecikler nasıl bir
yapıya sahiptir? Maddelere baktığımızda
bütünsel bir yapıda görürüz. Bütünsel yapıda
görünen bu maddeler aslında taneciklerden
oluşur. Örneğin cam bardağı düşünelim. Bu
bardak kırıldığında küçük cam parçalarına
ayrılır. Bu küçük cam parçaları tekrar kırılırsa
yine cam parçası elde edilir. Bu olayı birçok kez
tekrarladığımızda elde ettiğimiz en küçük parça
yine cam özelliği taşır. Bu örnekten yola çıkarak
maddeyi oluşturan yapı taşlarına atom denir.

5. Aynı şekilde demir maddesi demir atomlarından bakır maddesi
bakır atomlarında altın maddesi ise altın atomlarından oluşur. Atomlar
gözle görülemeyecek kadar küçüktür. Atomları ışık mikroskobu gibi
büyütme özelliği olan araçlarla görmek mümkün değildir. Atomların
renk, koku sertlik gibi fiziksel özellikleri bulunmaz. Bazı görsellerde
atomların renkleri farklı gösterilir. Bunun nedeni ise şudur farklı
maddelere ait olan atomların farklı olduğunu ifade etmek için yapılır.
Atomlar küresel yapıdadır ve kendinden daha küçük parçacıklardan
oluşmaktadırlar. Atomu oluşturan temel parçacıklar proton, nötron ve
elektrondur. Proton ve nötron atomun çekirdeğinde, elektron ise
çekirdeğin etrafında hareket etmektedir. Elektronlar çok geniş bir
alanda bulunmaktadırlar. Bir atomu futbol sahası kadar
büyüttüğümüzde çekirdek başlama noktasında bulunan bir böcek
kadar olsa, elektronların bulundukları hacim futbol sahası kadardır.

6.  Proton: Çekirdekte bulunur. Yükü + dır.
 Nötron: Kütlesi protonun kütlesine eşittir. Çekirdekte
bulunur. Yüksüzdür(Nötr).
 Elektron: Kütlesi protonun 1/2000 kadardır. Çekirdek
etrafında çok hızlı hareket eder. Yükü (-) dir.

7.  Aynı cins her atomun nötron ve elektron sayıları farklı olabilir.
Elektronlar alınıp verilebilir, nötron sayıları da değişebilmektedir.
Bir atomun kimliğini protonlar belirler. Aynı cins atomların proton
sayıları da aynıdır. Atomun çekirdeğinde bulunan proton ve
nötronun kütlesi hemen hemen birbirine eşittir. Elektronun kütlesi
ise proton ve nötronun kütlesinden çok daha küçüktür. Protonun
veya nötronun kütlesi, elektronun kütlesinin yaklaşık olarak 2000
katı kadardır. Bu durumda atomun kütlesinin yaklaşık olarak
proton ve nötron kütleleri toplamı olduğunu söyleyebiliriz.
 Elektronlar çekirdek çevresinde belirli bir konumda durmaz.
Elektronlar hem kendi etrafında hem de çekirdeğin etrafında
döner. Proton ve nötron ise elektronun hareketi ile kıyaslandığında
hareketsiz sayılabilecek kadar yavaştır.

8. Democritus (Demokritus)
Yunanlı bir filozoftur. Maddenin
taneciklerden oluştuğu fikrini ortaya
attı. Bu taneciklere atomos adını
verdi. Bu görüşü bilimsel olarak
değil varsayım olarak söylemiştir.
Democritus’a göre bütün maddelerin
atomları aynıdır, atom görülemez ve
bölünemez demiştir.

9. John Dalton
Atom hakkında ilk bilimsel açıklamayı
yaptı. Dalton’a göre maddenin en küçük
yapı birimi atomdur. Atomların içleri dolu
berk kürelerden oluşmaktadırlar. Bütün
maddelerin farklı cins atomlardan
oluştuğunu da söylemiştir.
J.J. Thomson
Atomu üzümlü keke benzettiği modelle
açıkladı. Atomun dış katmanı pozitif (+)
içinde ise negatif (-) yükler bulunmaktadır.
Negatif yüklerin hareket etmediğini
söylemiştir. Atomun parçalanabileceğini
belirtmiştir.

10. Rutherford
Pozitif yüklere proton
adını vermiştir. Protonun
bulunduğu yeri çekirdek
demiştir. Çekirdek
etrafında elektronların
hareket halinde
olduğunu keşfetti.
Yaptığı model güneş
sistemine benzetmiştir.

11. Modelleri verilen atomların proton, nötron ve elektron sayıları
arasında hangi farklılıklar vardır?
Bir atom dışarıdan herhangi bir etkiye maruz kalmadıysa
bulundurduğu proton sayısı, elektron sayısına eşittir. Yani
atomdaki pozitif(+ ) yük sayısı, negatif (-) yük sayısına eşittir.
Proton ve elektron sayıları eşit olan atomlara nötr atomlar ( nötral
atomlar ) denir.

12.  1. modelde 8 proton, 8 nötron, 8 tane de elektron
bulunur ve bu atomda pozitif (+) ve negatif(-) yük
sayıları eşittir. Bu nedenle nötr bir atomdur ve
nötr atomun yükü sıfırdır.
 2. modeldeki atomun yapısında 8 proton, 8
nötron ve 10 elektron bulunur. Bu model 8tane
pozitif (+) yük, 10 tane negatif(-) yük içermektedir.
Pozitif (+) ve negatif (-) yük sayıları birbirine eşit
olmadığı için bu atom nötr bir atom değildir.

13.  Bu şekilde yüklü olan atomlara veya atom
gruplarına iyon denir. Pozitif iyonlar katyon,
negatif iyonlar anyon olarak adlandırılır.
Atomlar, elektron aldıklarında elektron sayıları
proton sayılarından fazla olacağı için negatif
yüklü iyon yani anyon olur. Elektron
verdiklerinde ise proton sayıları elektron
sayılarında fazla olacağından atom pozitif
yüklü iyon yani katyon olur.

14.  Bu tanecik modelleri arasında hangi benzerlik veya farklılıklar
var?
 Demir maddesi demir atomlarından oksijen ise oksijen
atomlarından oluşmuştur. Demir, bakır gibi bazı maddelerin
atomları birbirinden bağımsız, oksijen ve hidrojen gibi bazı
maddelerin atomları ise gruplar halinde bulunur. Tanecikleri
birbirinden bağımsız yapıdaki atomlar atomik yapılı, tanecikleri
gruplar halinde bulunan atomlar ise moleküler yapılıdır.
 Aynı cins ya da farklı cins iki ya da daha fazla atomun birbirine
bağlanması sonucu oluşan atom gruplarına (yapıya) molekül
denir.

15.  Aşağıda görsellerde olduğu gibi hidrojen molekülleri aynı
atomlardan, su ve şeker molekülü farklı atomlardan oluşmuştur.
 Atomların çoğu doğada tek başlarına bulunmazlar. Aynı cins ya da farklı
cins atomlar bir araya gelerek molekülleri oluştururlar ve doğada molekül
halinde bulunurlar. Molekülleri oluşturan atomların kendisine özgü
yapıları ve dizilişleri vardır. Maddeyi oluşturan moleküllerin arasındaki
boşluk miktarı, maddenin haline göre değişir.
 Moleküller, atom sayısına göre basit ve karmaşık yapılı moleküller, atom
çeşidine göre aynı cins ve farklı cins atomların molekülleri olarak
gruplandırılırlar.
 Moleküller iki ya da daha fazla atomdan oluşurlar. Az sayıda atomdan
oluşan moleküllere basit yapılı moleküller, çok sayıda atomdan oluşan
moleküllere karmaşık yapılı moleküller denir.

16.  2.1 Saf Maddeleri Tanıyalım
 2.2 Elementlerin Sembolleri
 2.3 Bileşikler, İyonlar

17.  Emre ve Büşra kendi aralarında bir oyun oynamaya karar verir.
Oynamaya karar verdikleri oyun ise ellerinde bulunan oyun hamurları ile
hayali madde oluşturup o maddeyi modellemektir. Emre ve Büşra farklı
modeller yaparak oyunun sonunda modellerini karşılaştırırlar. Oyunun
sonunda Büşra’nın modeli aynı tür moleküllerden oluşmakta iken
Emre’nin modeli ise farklı moleküllerden oluşmaktadır.
 Emre bunun üzerine şu soruyu sorar “ Yaptığım hayali modeldeki gibi
farklı yapı birimleri içeren maddeler var mıdır? Yoksa bütün maddeler
Büşra’nın modelindeki gibi tek tip yapı birimlerinden mi oluşur?”

18. Aynı cins atom veya moleküllerden oluşan
maddelere saf madde denir. Büşra modelinde
kırmızı ve mavi oyun hamurlarını kullanarak bir
molekül modeli oluşturdu. Toplamda 4 tane
molekül modeli yaptı ve hepsi birbirinin aynısı
olduğu için Büşra’nın modeli saf bir madde
diyebiliriz. Emre ise farklı oyun hamurları
kullanarak farklı büyüklükte ve şekilde moleküller
oluşturdu. Emre’nin modelinin yapı modelini
belirleyemeyiz. Emre’nin modeline saf madde
diyemeyiz.

19. Elementler ve bileşikler saf maddelerdir. O halde
saf maddeleri aşağıdaki şemada olduğu gibi
sınıflandırabiliriz.

20. 1650 yıllarında Robert Boyle (Rabırt Boyl) elementi
tanımlamıştır. Kendinden daha basit maddeye dönüşmeyen ve
aynı türdeki taneciklerden oluşan saf madde olarak tanımlamıştır.
Element, aynı tür atomlardan oluşan saf maddelerdir. Bakır
elementinin içerisinde sadece bakır atomları bulunmaktadır.
Elementin Özellikleri
 Saf maddelerdir
 İçerisinde tek cins atom bulunur.
 Fiziksel ve kimyasal yollarla başka maddelere ayrılamaz.
 Sembollerle gösterilir.
 Belirli bir erime, kaynama, yoğunluk değerleri vardır.
 Farklı elementlerin atomları da farklıdır.
 Homojendir.

21. Günümüzde yaklaşık 115 elementin var olduğu bilinmektedir.
Yaklaşık 90 kadar element yeryüzünde doğal halde bulunmaktadır.
Geri kalanı laboratuvarda elde edilmiştir. Doğada bilinen yaklaşık
90 element olmasına karşın bu elementlerin birleşmesiyle birçok
madde elde edilmiştir. Çevremizdeki maddelerin hepsi
elementlerle sınırlı kalsaydı sadece 90 çeşit madde olması
gerekirdi. Oysa çevremizde milyonlarca farklı madde
bulunmaktadır.
Her dilde element isimleri farklı isimlendirilmektedir. Element
sembolleri ise bütün dünya da aynıdır. Bu sayede bilimsel iletişim
kolaylaşır, bileşiklerin formülleri yazılırken kolaylık sağlar.
Element sembolleri ise Latince element adlarının ilk harfi, ilk harf
kullanılmış ise ilk iki harfi şeklinde kullanılır.
Türkçe’de Hidrojen elementi Latince de Hydro-genes’dir. Ancak
bütün dillerde Hidrojen elementinin sembolü “H” dir.

23. Elementler periyodik çizelge adı verilen bir çizelgede
gösterilir. Aşağıdaki çizelgede periyodik çizelgedeki ilk 18
element ve bazı yaygın olarak kullanılan elementler
belirtilmiştir.
Yukarıdaki çizelgede elementlerin 1, 2, 3 …… 18 şeklinde
numaralandırıldığını görebiliriz. Günlük yaşamımızda da
yaygın olarak demir (Fe), bakır (Cu), altın (Au), gümüş
(Ag), çinko (Zn), kalay (Sn), kurşun (Pb), cıva (Hg), krom
(Cr) ve iyot (I) gibi elementleri kullanırız.

24. Farklı tür atomlar içeren saf maddelere bileşik denir. Bileşiklerin
oluşması için en az iki elemente ihtiyaç vardır. Bileşikleri
oluşturan elementler arasında belli bir oran vardır.
Amonyak (NH3), karbondioksit (CO2) , kükürtdioksit (SO2),
hidrojenklorür (HCl) bileşiklere örnek olarak verilebilir.

25. BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ
 Saf maddedir.
 Homojendir.
 Formüllerle gösterilir.
 Belirli bir erime ve kaynama noktası vardır.
 Elementlerin belirli oranlarda birleşmesi ile oluşur.
 Kimyasal yollarla elementlere ayrılabilir.
 Kendini oluşturan elementlerin özelliklerini göstermezler.
 Yeni fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip olur.
 En küçük yapı birimleri moleküllerdir.
 Kimyasal tepkime (değişme) sonucu oluşur.
 Öz kütleleri (Yoğunlukları) sabittir.
 En az iki farklı elementten oluşurlar.
 Bileşik oluşurken yeni kimyasal bağlar oluşur.
 Bileşikler iyonik yapıda ve ya molekül yapıda olabilir.

26. Bazı iyon formülleri ve isimleri aşağıdaki tabloda
verilmiştir.

27.  3.1 Karışımlar
 3.2 Karışımların Ayrıştırılması

28. Büşra annesine akşam yemeği için yardım etmek
ister. Annesi Büşra’dan ayran yapmasını ister. Büşra
annesinin isteği üzerine boş bir tabak içerisine bir
miktar yoğurt ve tuzu koyup karıştırır. Daha sonra
üzerine su ekleyerek karıştırmaya devam eder. Büşra
ayranı yaparken istediği kadar su, yoğurt ve tuz
kullanmıştır.
Sizce Büşra’nın hazırladığı ayranın görünümü bu
karışımı oluşturan maddenin başlangıçtaki görünümü
ile karşılaştırdığımızda arasındaki farklılık nedir? Siz
de günlük hayatta farklı maddeleri karıştırarak
hazırladığınız karışımlara örnekler verir misiniz?

29. Birden çok element veya bileşiğin kimyasal
özelliklerini kaybetmeden bir araya getirilmesiyle
oluşan madde topluluğuna karışım denir.
Karışımlar elementler ve bileşikler gibi saf madde
değildir. Karışımların belirli bir kimyasal formülü
yoktur.

30. KARIŞIMLARIN ÖZELLİKLERİ
1)Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini
kaybetmezler. Tuzlu suda su ve tuz tadı algılanır.
2)Karışımı oluşturan maddelerin miktarları arasında belirli
bir oran yoktur. İstenildiği oranda karıştırılabilirler. Az
şekerli veya çok şekerli çay olur.
3)Karışımların erime ve kaynama noktaları sabit değildir.
4)Karışımların belirli bir kimyasal formülleri yoktur.
5)Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve bileşenlerine fiziksel
yollarla ayrılırlar.

31. Karışımlar, görünümlerine göre homojen karışımlar ve heterojen karışımlar
olmak üzere iki çeşittir.
a) Homojen Karışım
Özelliği her yerinde aynı olan, dışarıya karşı tek bir maddeymiş gibi görünen ve
karışımı oluşturan maddelerin ayrı ayrı görülemediği karışımlara homojen
karışımlar denir.
b) Heterojen Karışım
Özelliği her yerinde aynı olmayan (farklı olan) ve karışımı oluşturan maddelerin
ayrı ayrı görülebildiği karışımlara heterojen karışımlar denir.

32. Kavanoz içindeki suya şeker atıp karıştırdığımızda şeker taneleri suyun
her yanına dağılır. Şekerin su içerisinde görülmeyecek şekilde
dağılmasına çözünme denir. Şekerin su içinde çözünmesiyle oluşan
saydam sıvı çözeltidir. Çözeltilerdeki su çözücü, şeker ise çözünen
maddedir.
Çözünme olayında;
 Çözücü ve çözünen maddeleri oluşturan tanecikler yani moleküller
veya iyonlar çözünme olayı gerçekleşmeden önce birbirlerine çok
yakındır.
 Çözücü maddelerin tanecikleri ile çözünen maddelerin tanecikleri
yani molekülleri veya iyonları etkileşir.
 Çözücü ve çözünen maddenin tanecikleri yani molekülleri veya
iyonları arasında elektron alış verişi veya ortaklaşması gerçekleşmediği
için çözücü ve çözünen madde sadece fiziksel değişime uğrar, kimyasal
değişime uğramaz ve maddelerin kimliklerinde değişme meydana
gelmez.
 Çözünme sonrasında, çözücü ve çözünen tanecikleri birbirlerinin
etrafını sardığı için çözücü ve çözünen tanecikleri çözeltinin her tarafında
eşit miktarda bulunur.
 Çözücü madde tanecikleri, çözünen madde taneciklerinin etrafını
sardığı için çözücü maddenin tanecikleri de birbirinden ayrılır.

33. Çözünenin çözünme hızının artması için, çözücü moleküllerinin
(daha fazla ve hızlı şekilde) birim zamanda daha fazla çözünen
molekülünün veya iyonunun etrafını sarması gerekir.
a) Sıcaklık :
Çözeltilerde, sıcaklığın arttırılması, katı ve sıvı haldeki maddelerin
çözünme hızını arttırır, gaz halindeki çözünen maddenin çözünme
hızını azaltır.
b) Tanecik Boyutunu Küçültme :
Çözeltilerde, çözünen maddenin tanecik boyutunun küçültülmesi,
yani maddenin ufalanıp toz haline getirilmesi katı haldeki
maddelerin çözünme hızını arttırır.

34. c) Sallama, Karıştırma :
Katı ve sıvıların çözünme hızını arttırır, gazlarınkini
azaltır.
d) Basınç Artışı :
Katı ve sıvıların çözünme hızına etki etmez, gazların
çözünme hızını arttırır.
e) Çözücü Miktarı :
Çözücü miktarı artarsa genelde çözünme hızı artar.
f) Çözünen Miktarı :
Çözünen miktarı artarsa genelde çözünme hızı azalır.

35. Emre ve Büşra sofra tuzu ve deniz tuzunun kıyaslanması
ile ilgili bir haber izler. Bu haberde deniz tuzunun daha
sağlıklı ve doğal olduğunda bahsedilir. İki tuz arasındaki
farkı tadı, kokusu ve geçirdiği işlem olarak belirtmektedir.
Bu haberden etkilenen emre ve Büşra deniz tuzunu elde
etmek isterler. Büşra deniz suyunun su ve tuzdan oluşan bir
karışım olduğunu ve karışımların fiziksel yöntemlerle kendi
özelliklerini kaybetmeden ayrışabildiklerini söyler.
Sizce karışımlar kendisini oluşturan maddelere tekrar
ayrılabilir mi?

36. Karışımların Ayrılma Yöntemleri
1. Buharlaştırma Yöntemi
Karışımlar ısıtılarak içerisindeki sıvılar buharlaştırılır. Karışım içindeki
katı madde çökerek ayrışmış olur. Tuz gölünde suyun buharlaşması
sonucu tuz dibe çöker. Şeker üretilmesi, pestil yapımı buharlaştırma
yöntemi ile yapılır.
2. Yoğunluk farkı ile ayırma
Yoğunlukları farklı olan maddeler karışımların içinden ayrılabilir. Su-
yağ karışımı ayırma hunisine alınır, suyun aşağıya çökmesi beklenir. Su
musluktan akıtılır, bu şekilde su yağdan ayrılmış olur.

37. 3. Damıtma ile Ayırma
Birbiri ile karışmış olan sıvıların ayrılmasında kullanılan bir
yöntemdir. Sıvıların kaynama noktaları farkı ile birbirinden
ayrılır. Kaynama noktası düşük olan sıvı önce kaynayarak sıvıdan
ayrılacaktır. Başka bir kapta buhar yoğunlaştırılarak sıvılar
birbirinden ayrılır.
Su ve alkol, rafineride petrol damıtılarak ayrıştırılır.

38. 4. Mıknatısla Ayırma
Mıknatıs demir, nikel, kobalt elementlerini ve bunlardan
yapılan maddeleri çekmektedir. Karışım içerisinde demir,
nikel ve kobalt varsa mıknatısla ayırım sağlanabilir. Kum
içerisinde demir tozları mıknatısla ayrılabilir.
5.Elektriklenme ile Ayırma
Sürtünme ile elektrik yükü kazanan plastik, cam gibi
maddeler bazı maddeleri çekerler. Örneğin elektrik yüklü
cam çubuk tuz karabiber karışımından karabiberleri çeker.
Bu şekilde şeker-kükürt karışımından da kükürt ayrılabilir.
6. Erime Noktası Farkı ile Ayırma
Erime noktaları farklı olan iki katı karışım birbirinden bu
şekilde ayrılabilir. Örneğin çinko ve kalay karışımı

39. 7. Tanecik Boyutu Farkı ile Ayırma
Tanecikleri farklı olan maddeler bu şekilde ayrılabilir. Buna
eleme yöntemi de denilmektedir. Örneğin kum ile çakıl elenerek
ayrılabilir.
8. Özkütle Farkı ile Ayırma
Farklı yoğunluktaki iki maddenin ayrılmasında kullanılır.
Örneğin kum ile talaş karışımını ayırmak için su içerisine atarız.
Talaş suda yüzerken, kum suda batacaktır.
9. Çözünürlük Farkı ile Ayırma
İki katının ayrılmasından çözünürlüklerinden yaralanılarak
ayırma yapılabilir. Bu katılardan birisi sıvıda çözünmesi diğerinin
ise çözünmemesi gerekmektedir. Örneğin demir tuzu – tuz
karışımını su içerisine attığımızda tuz çözünürken demir tozu
çözünmez. Karışım süzüldüğünde demir tozu süzgeçte kalacaktır.

40.  4.1 Evsel Atıklar
 4.2 Kimya Endüstrisi

42. Evde kullanımdan düşmüş veya çöp durumunda
olan maddelere evsel atık denir. Evde kullanılan
atık sular, atık yağlar, kağıt, poşet, pil, şişe, kutu,
plastikler, boya atıkları, eski mobilyalar, eskimiş
elbiseler, metaller, eskimiş elektronik araçlar,
sebze ve meyve atıkları, yemek atıkları evsel
atıktır. Bitki ve hayvan kaynaklı atıklara organik
atık denir.

43. Geri dönüşüm terim olarak kullanım dışı
kalan geri dönüştürülebilen atık malzemelerin
çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile ham madde
halinde tekrar imalat sürecine kazandırılmasıdır.
Tüketilen maddelerin yeniden geri dönüşüm
halkası içine katılabilmesi ile öncelikle
hammadde ihtiyacı azalır. Böylece insan
nüfusunun artışı ile paralel olarak artan
tüketimin doğal dengeyi bozması ve doğaya
verilen zarar engellenmiş olur. Bununla birlikte
yeniden dönüştürülebilen maddelerin tekrar
hammadde olarak kullanılması büyük miktarda
enerji tasarrufunu mümkün kılar. Örneğin,
yeniden kazanılabilir alüminyumun kullanılması
alüminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla
%35'e varan enerji tasarrufu sağlamaktadır.

44. Atık malzemelerin hammadde olarak kullanılması
çevre kirliliğinin engellenmesi açısından da önemlidir.
Kullanılmış kağıdın tekrar kâğıt imalatında
kullanılması hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini %35,
su kullanımını %45 azaltabilmektedir. Örneğin bir ton
atık kağıdın kâğıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın
kesilmesi önlenebilmektedir.
Geri kazanımla, doğal kaynaklarımız korunur, enerji
tasarrufu sağlanır, ekonomiye katkı sağlanır, çöplüğe
giden atık miktarı azalır ve geleceğe yatırım yapılır.

45. Geri Dönüşümün Aşamaları
1. Ayırma: Plastik, kağıt, cam ürünler için ayrı ayrı toplama alanlarda
ayrıştırılmalıdır.
2. Sınıflandırma: Ayrılan atıklar sınıflandırılmış olur. Sınıflanan
malzemeler ayrı ayrı taşınmalıdır.
3. Değerlendirme: Değerlendirilebilen atıklar, fiziksel ve kimyasal
işlemlerden geçirilerek yeni ürün oluşur.
Evsel atıkların bazıları geri dönüştürülebilir.
1. Kağıt ürünleri: Kağıt, karton, gazete, dergi, kitap vb.
2. Metal ürünleri: Teneke kutu, alüminyum folyo, içecek kutuları,
kablolar, eski mutfak araç gereçleri vb.
3. Plastik ürünleri: Pet şişe, poşet vb.
4. Cam ürünleri: Cam şişe, kavanoz vb.
5. Piller: Pillerin çok büyük kısmı geri dönüştürülür. Akümülatör (Akü),
şarjlı piller, bataryalar
Bunlar geri dönüşümle tekrar kullanılabilir.

46. Geri dönüşümü olmayan evsel atıklar
1. Yağlı kağıt, ıslanmış kağıt, besin atığı bulaşmış kağıtlar
2. Pencere camı, ayna, kristaller, borcam
3. Naylon, köpük, pipet
4. Elektronik cihazlar, ampul, oyuncaklar
5. Bebek bezleri, seramik ürünler
6. İçinde motor yağı, antifriz, benzin konulan şişeler

47. Geri dönüşümün sağladığı yararlar
Çevremizin temiz tutulması sağlanır. Çöp kutusuna ve doğaya
atılan atıklar azalır. Geleceğe temiz çevre bırakmış oluruz.
Ekonomiye katkı sağlanır. Petrol ürünlerinin tüketiminin
azalması ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır.
Doğal kaynaklar korunmuş olur. Orman ve su kaynakları daha az
zarar görür.
Yeni iş imkanları oluşur. Hurdacılıkla ve kağıt toplayarak geçinen
insanlar vardır.
Enerji tasarrufu sağlanır. Ham madde kullanımı azalacağı için
enerji tasarrufu yapılmış olur.
Atık miktarının azalmasına neden olur. Geri dönüşüm ile oluşan
atık miktarı da azaltılmış olmaktadır.

48. Yeniden Kullanma
Evde kullanılan bazı araçlar ve eşyalar değiştirildiğinde bunlar başkaları
tarafından tekrar kullanılabilmektedir. Evdeki kullanılabilir durumdaki
mobilyalar, çalışır durumdaki elektronik araçlar başkaları tarafından
yeniden kullanılabilir. Evimize yeni aldığımız LCD televizyonun gelmesi
ile eski tüplü televizyon başkaları tarafından yeniden kullanılabilir.
Geri Kazanım
Geri kazanım, yeniden kullanma ve geri dönüşüm kavramlarını da kapsar.
Geri kazanım atık ürünlerin ayrıştırılmasıyla yeni ürünler veya enerji
üretilmesidir.
Geri kazanım sayesinde çevre kirliliği azalır. Ham madde ihtiyacı azalmış
olur.
Bitkisel ve hayvansal atıklar geri dönüştürülemez ancak geri kazanımla
gübre veya yakıt üretilebilir.
Otomobil lastiklerinden asfalt, atık yağlardan yakıt üretilmesi de geri
kazanımdır.

50.  Kimya endüstrisi birçok sektör için gerekli olan ham madde
ihtiyacını karşılamaktadır. Otomotiv, deri, çimento, petrol,
kağıt, kozmetik, gıda, tekstil, sağlık, boya, ilaç, gübre ve
enerji sektörlerinde kullanılmaktadır.
 Kimya endüstrisi yeni ürünlerin ortaya çıkmasını sağlar.
Evimizde kullandığımız deterjanlar, yapıştırıcılar, kağıt
ürünleri, plastik ürünler, cam malzemeler, boya maddeleri,
tekstil ürünleri vb. birçok ürün kimya endüstrisi sayesinde
üretilmektedir.
 Kimya endüstrisi ülkenin gelişmişlik seviyesinin bir
göstergesidir. Kimya endüstrisi diğer sektörlerin gelişmesini
sağlamayan önemli bir lokomotiftir.
 Kimya endüstrisi son yıllarda ülkemiz için çok önemli bir
sektör olmuştur. Kimya sektörünün yapmış olduğu ihraç
ürünleri ekonomiye katkı sağlamaktır.
 Türk plastik sektörü, Avrupa`nın en büyük 2., dünyanın ise
en büyük 7. üreticisidir.
 Türkiye, dünyanın en büyük 17. otomotiv üreticisidir.
 Türkiye, Avrupa`nın en büyük 4. boya üreticisidir.