Nhận viết luận văn Đại học , thạc sĩ - Zalo: 0917.193.864 Tham khảo bảng giá dịch vụ viết bài tại: vietbaocaothuctap.net Download luận văn thạc sĩ ngành địa lý học với đề tài: Nghiên cứu đề xuất định hướng sinh kế bền vững gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị của tài nguyên địa hình ở Vịnh Bái Tử Long, cho các bạn làm luận văn tham khảo

1. i
Lời cảm ơn
Trong quá trình thực hiện đề tài “Nghiên cứu đề xuất định hướng sinh kế bền
vững gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị của tài nguyên địa hình ở Vịnh Bái Tử
Long”, Tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của tập thể lãnh đạo, các
nhà khoa học, cán bộ, chuyên viên Khoa Địa Lý; tập thể Ban Giám Hiệu, Phòng Sau
Đại Học Trường Đại học Khoa học Tự Nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội; tập thể ban
lãnh đạo, cán bộ thuộc Trung tâm bảo tồn vịnh Bái Tử Long, Tôi xin bày tỏ lòng cảm
ơn chân thành về sự giúp đỡ đó.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Hiệu – người thầy
giáo trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo cho Tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến anh Trần Văn Hiến – Giám đốc Trung tâm bảo
tồn vịnh Bái Tử Long vì những giúp đỡ của anh trong quá trình thực địa của Tôi.
Tôi xin đươc bày tỏ lòng biết ơn đến đề tài “Nghiên cứu đề xuất các giải pháp
đa lợi ích sử dụng bền vững tài nguyên hang động và cảnh quan karst độc đáo tỉnh
Quảng Ninh” MS: QG.14.10 do PGS.TS.Nguyễn Hiệu chủ nhiệm đã cho tôi cơ hội
được thực hiện nghiên cứu của mình.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, người thân của Tôi đã động
viên, khích lệ, tạo điều kiện giúp đỡ Tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành
luận văn này.
Chân thành cảm ơn.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Đinh Chung Kiên

2. II
Danh muc từ viết tắt ......................................................................................................1
Danh mục bảng...............................................................................................................2
Danh mục hình ...............................................................................................................3
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........9
1.1. TÀI NGUYÊN ĐỊA HÌNH ...............................................................................9
1.1.1. Các khái niệm............................................................................................9
1.1.2. Các tiêu chí đánh giá tài nguyên địa hình ............................................12
1.1.3. Tổng quan các nghiên cứu tài nguyên địa hình phục vụ phát triển
kinh tế xã hội và xóa đói giảm nghèo. .................................................................18
1.2. SINH KẾ BỀN VỮNG....................................................................................21
1.2.1. Khái niệm sinh kế bền vững...................................................................21
1.2.2. Tính bền vững của sinh kế .....................................................................22
1.2.3. Tiêu chí đánh giá tính bền vững của sinh kế........................................23
1.2.3.1. Khung sinh kế bền vững...................................................................24
1.2.3.2. Một số khung sinh kế bền vững tiêu biểu........................................25
1.3. NGHIÊN CỨU SINH KẾ BỀN VỮNG GĂN VỚI BẢO TỒN THIÊN
NHIÊN.......................................................................................................................28
1.4. CÁC QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................29
1.4.1. Các quan điểm nghiên cứu.....................................................................29
1.4.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................30
CHƯƠNG 2. ĐÁNH GIÁ TÀI NGUYÊN ĐỊA HÌNH VÀ THỰC TRẠNG SINH
KẾ CỘNG ĐỒNG KHU VỰC VỊNH BÁI TỬ LONG.............................................33
2.1. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI ĐỊA HÌNH KHU VỰC VỊNH BÁI TỬ
LONG.........................................................................................................................33
2.1.1. Nhóm các nhân tố tự nhiên ....................................................................33
2.1.1.1. Đặc điểm thạch học và kiến tạo...........................................................33
2.1.1.2. Đặc điểm khí hậu..................................................................................38
2.1.1.3. Đặc điểm thủy văn – hải văn................................................................41
2.1.1.4. Các tai biến thiên nhiên .......................................................................43
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội........................................................................43
2.1.2.1. Dân số và lao động ...............................................................................44
2.1.2.2. Kinh tế...................................................................................................45

3. III
2.2. PHÂN TÍCH ĐÁNH GIÁ TÀI NGUYÊN ĐỊA HÌNH KHU VỰC NGHIÊN
CỨU VÀ THỰC TRẠNG KHAI THÁC, BẢO TỒN................................................47
2.2.1. Tài nguyên địa hình của khu vực nghiên cứu ......................................47
2.2.2. Thực trạng khai thác và bảo tồn ...........................................................60
2.3. Phân tích, đánh giá thực trạng sinh kế cộng đồng địa phương và các chính
sách phát triển...........................................................................................................62
2.3.1. Thực trạng sinh kế, xã hội khu vực.......................................................62
2.3.2. Đánh giá kiến thức và năng lực khai thác tài nguyên địa hình của
cộng đồng tại vịnh Bái Tử Long ..........................................................................65
2.3.3. Các chính sách phát triển.......................................................................69
CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG SINH KẾ BỀN VỮNG NHẰM BẢO TỒN VÀ
PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ CỦA TÀI NGUYÊN ĐỊA HÌNH VỊNH BÁI TỬ
LONG............................................................................................................................70
3.1. PHÂN TÍCH XU THẾ PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÀ NHU CẦU KHAI
THÁC SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN ĐỊA HÌNH Ở VỊNH BÁI TỬ LONG ...............70
3.1.1. Bối cảnh phát triển du lịch ở vịnh Bái Tử Long ..................................70
3.1.2. Hiện trạng du lịch ở khu vực .................................................................71
3.1.2.1. Hệ thống sản phẩm du lịch ..............................................................71
3.1.2.2. Hiện trạng xúc tiến và quảng bá du lịch .........................................75
3.1.2.3. Hiện trạng du lịch khu vực ..............................................................76
3.1.3. Nững Thuận lợi – Khó khăn – Cơ hội – Thách thức và xu thế phát
triển của du lịch vịnh Bái Tử Long. ....................................................................80
3.1.4. Xu thế phát triển du lịch và nhu cầu khai thác sử dụng tài nguyên địa
hình ở vịnh Bái Tử Long ......................................................................................81
3.2. XÁC LẬP CÁC TIÊU CHÍ SINH KẾ BỀN VỮNG CHO CỘNG ĐỒNG ĐỊA
PHƯƠNG KHU VỰC VỊNH BÁI TỬ LONG..........................................................82
3.2.1 Bền vững về kinh tế.................................................................................83
3.2.2. Bền vững về xã hội ..................................................................................84
3.2.3. Bền vững về môi trường.........................................................................85
3.2.4. Bền vững về thể chế. ...............................................................................86
3.2.5. Đảm bảo quốc phòng an ninh ................................................................86
3.3. ĐỀ XUẤT CÁC ĐỊNH HƯỚNG GIẢI PHÁP TẠO SINH KẾ BỀN VỮNG
NHẰM BẢO TỒN TÀI NGUYÊN ĐỊA HÌNH Ở VỊNH BÁI TỬ LONG...............87
3.3.1. Định hướng phát triển du lịch của huyện Vân Đồn đến năm 2020 tầm
nhìn đến năm 2030................................................................................................87

4. IV
3.3.2. Đề xuất các đinh hướng giải pháp tạo sinh kế bền vững nhằm bảo tồn
tài nguyên địa hình ở vịnh Bái Tử Long.............................................................89
KÊT LUẬN...................................................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................97
PHỤ LỤC 1.................................................................................................................100

5. 1
Danh muc từ viết tắt
DFID Cơ quan phát triển Quốc tế Vương quốc Anh
(The Department for International Development)
GIS Hệ thống Thông tin Địa lý
(Geographical Information System)
IMM Tổ chức Nghiên cứu phát triển bền vững của
Vương quốc Anh
IUCN Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế
(International Institute for Sustainable
Development)
UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên
hiệp quốc
(The United Nations Educational, Scientific and
Cultural Organization)

6. 2
Danh mục bảng
Bảng 1: Tiêu chí và các chỉ tiêu đánh giá các lựa chọn một di chỉ địa mạo.............14
Bảng 2: Các đặc trưng tiêu chí và điểm cho đánh giá giá trị các di chỉ địa mạo......15
Bảng 3: Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế huyện Vân Đồn ......................................45
Bảng 4: Bảng đánh giá giá trị cảnh quan tại khu vực nghiên cứu ............................49
Bảng : Đánh giá chi tiết giá trị một số cảnh quan trong khu vực..............................59
Bảng 5: Các tuyến tham quan du lịch ở Vân Đồn.....................................................73
Bảng 6: Các loại hình và hoạt động du lịch chính ở vịnh.........................................74

7. 3
Danh mục hình
Hinh 1. Vịnh Bái Tử Long ..........................................................................................6
Hình 2. Ranh giới vịnh Bái Tử Long ..........................................................................7
Hình 3. Mối quan hệ giữa nguyên liệu, tài sản và tài nguyên địa mạo ....................10
Hình 4. Khung sinh kế bền vững của DFID..............................................................26
Hình 5. Khung sinh kế bền vững vùng ven biển của IMM.......................................27
Hình 6. Bản đồ địa chất vịnh Bái Tử Long...............................................................34
Hình 7. Bề mặt sườn vách đá vôi bị rửa lũa tại khu vực vịnh Bái Tử Long.............41
Hình 8. Hang hàm ếch biển.......................................................................................42
Hình 9. Hang Quan, một hang động Karst ở khu vực nghiên cứu............................42
Hình 10-11. Các hoạt động sinh kế tại khu vực........................................................47
Hình 12. Bản đồ tài nguyên địa hình vịnh Bái Tử Long...........................................48
Hình 13. Bãi Dài .......................................................................................................52
Hình 14. Bãi Dài .......................................................................................................52
Hình 15. Bãi Quan Lạn .............................................................................................52
Hình 16. Bãi Quan Lạn .............................................................................................52
Hình 17. Bãi Minh Châu ...........................................................................................53
Hình 18. Bãi Minh Châu ...........................................................................................53
Hình 19. Bãi Ngọc Vừng ..........................................................................................53
Hình 20. Bãi Ngọc Vừng ..........................................................................................53
Hình 21. Hang Quan .................................................................................................55
Hình 22. Hang Quan .................................................................................................55
Hình 23. Vị trí địa lý Hang Nhà Trò.........................................................................55
Hình 24. Cảnh trong Hang Nhà Trò..........................................................................55
Hình 25. Một góc cảnh ở đảo Trà Bản......................................................................57
Hình 26. Cảnh đẹp ở đảo Trà Bản.............................................................................57
Hình 27. Bên ngoài Áng Tùng Con ..........................................................................57
Hình 28. Áng Tùng Con............................................................................................57
Hình 29-30. Bãi triều nhỏ trên đảo Trà Bản .............................................................58

8. 4
Hình 31. Biểu đồ tỷ lệ số phiếu phỏng vấn trên xã...................................................63
Hình 32. Biểu đồ tỷ lệ giới trong phiếu điều tra .......................................................63
Hình 33. Biểu đồ trình độ dân trí của các hộ được phỏng vấn .................................63
Hình 34. Biểu đồ tỷ lệ thu nhập bình quân của các hộ được phỏng vẫn...................64
Hình 35. Biểu đồ tỷ trọng đóng góp của các hoạt động sinh kế (tính theo năm)......65
Hình 36. Biểu đồ thống kê số người biết các cảnh quan đẹp....................................67
Hình 37. Biểu đồ thống kê các hoạt động của người dân ở các cảnh quan ..............67
Hình 38. Sơ đồ hiện trạng tài nguyên du lịch vịnh Bái Tử Long..............................72
Hình 39. Biểu đồ lượng khách du lịch đến với Vân Đồn..........................................77
Hình 40. Biểu đồ hệ thống phương tiện vận chuyển hành khách .............................77
Hình 41. Biểu đồ số lượng cơ sở lưu trú...................................................................78
Hình 42. Biểu đồ số lượng các cơ sở kinh doanh ăn uống........................................78
Hình 43. Biểu đồ số lượng lao động trong ngành du lịch.........................................79

9. 5
MỞ ĐẦU
Vịnh Bái Tử Long là khu thắng cảnh thiên nhiên rộng lớn nằm trong quần thể
vịnh Hạ Long – Bái Tử Long, vịnh Bái Tử Long mang trong mình nhiều giá trị về
cảnh quan thiên nhiên, đa dạng sinh học, địa chất địa mạo, văn hóa lịch sử tương đồng
với vịnh Hạ Long. Đây là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc
biệt là du lịch, nuôi trồng – đánh bắt thủy hải sản, phát triển rừng, giao thông cảng
biển,…
Tuy nhiên, hiện nay, các giá trị về tài nguyên thiên nhiên, trong đó đặc biệt là
tài nguyên địa hình, vẫn chỉ dừng lại ở mức tiềm năng, chưa được quan tâm nghiên
cứu điều tra và quy hoạch. Điều này dẫn đến tình trạng lãng phí tiềm năng của tài
nguyên này tại khu vực. Bên cạnh đó, việc khai thác tự phát, nhỏ lẻ của người dân
cũng gây ra những ảnh hưởng rất lớn đến nguồn tài nguyên địa hình của vịnh như
việc đưa khách du lịch tham quan các hang động một cách tự phát không có quản lý
có thể gây ra những tổn hại đến hang như: khách du lịch tự ý phá hủy cảnh hang động
bằng việc bẻ thạch nhũ hay viết vẽ lên thành hang. Hay việc, người dân địa phương
tự ý phá hủy các cảnh quan karst để lấy đá vôi hay làm hòn non bộ,…Ngoài ra, điều
kiện cấu tạo của các đảo trong vịnh gây ra rất nhiều hạn chế với những sinh kế quen
thuộc với người dân như: trồng trọt và chăn nuôi. Điều này gây ra rất nhiều khó khăn
cho cuộc sống của người dân trong khu vực. Vì vậy, càng buộc người dân khai thác
các nguồn tài nguyên khác nhiều hơn.
Ngoài việc phải chịu những tác động tiêu cực từ những hoạt động sinh kế của
con người, tài nguyên cảnh quan - địa hình của vịnh Bái Tử Long cũng đang bị phải
chịu những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Những tác động này thể hiện qua
hai mặt: Trực tiếp, những tác động từ những thay đổi của khí hậu đến tài nguyền như
axit hóa nước biển, mưa axit, bão,…; Gián tiếp, biến đổi khí hậu tác động đến đời
sống của cộng đồng tại địa phương gây ra những khó khăn cho cuộc sống của người
dân. Từ đó, buộc cộng đồng phải khai thác nhiều hơn tài nguyên thiên nhiên nói chung
và tài nguyên địa hình nói riêng. Điều này lại gây ra tác động tiêu cực vào tài nguyên
này.
Với những lý do trên, học viên lựa chọn đề tài “Nghiên cứu đề xuất định
hướng sinh kế bền vững gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị của tài nguyên
địa hình ở Vịnh Bái Tử Long” làm luận văn tốt nghiệp của mình, nhằm làm sáng tỏ

10. 6
thực trạng và giá trị của tài nguyên địa hình và đề xuất định hướng các loại hình sinh
kế bền vững phù hợp với điều kiện của khu vực nghiên cứu nhằm bảo tồn và phát huy
các giá trị đốc đáo của loại tài nguyên này ở vịnh Bái Tử Long.
Phạm vi nghiên cứu
Về mặt không gian: Toàn bộ khu vực vịnh Bái Tử Long
Vịnh Bái Tử Long là một phần của Vịnh Hạ Long bao gồm vùng biển phụ cận
của thành phố Hạ Long, thị xã Cẩm Phả và huyện Vân Đồn, nằm trong tọa độ địa lý
107o
13’ – 107o
35’ kinh độ Đông và 20o
43’ – 21o
09’ vĩ độ Bắc. Phía bắc giáp vùng
biển huyện Tiên Yên và huyện Đầm Hà; phía tây giáp thị xã Cẩm Phả, ranh giới là
lạch biển Cửa Ông và sông Voi Lớn; phía đông giáp vùng biển huyện Cô Tô; phía
nam giáp khu vực Vịnh Hạ Long (đã được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới).
Vịnh Bái Tử Long rộng trên 1.000km2
bao gồm hơn 600 hòn đảo, trong đó có
20 đảo đất lớn tiêu biểu là đảo Trà Bản, Quan lạn, Đống Chén, Thẻ Vàng, Ngọc Vừng,
Cống Đông, Cống Tây và Vạn Cảnh; các đảo còn lại chủ yếu là núi đá vôi xen lẫn
đất và các cồn rạn trong đó diện tích phần đất nổi có 55.150 ha, diện tích bãi đượng
cát có 7.381 ha, diện tích bãi triều rừng sú vẹt ngập mặn có 3.315,5 ha, ghềnh đá cồn
rạn có 26,5 ha, diện tích còn lại là mặt nước biển.
Hinh 1. Vịnh Bái Tử Long (nguồn Google Earth)

11. 7
Hình 2. Ranh giới vịnh Bái Tử Long (nguồn Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long)
Về mặt khoa học: Phân tích đánh giá tài nguyên địa hình, tập trung vào mối
quan hệ giữa sinh kế của cộng đồng với các giá trị tài nguyên địa hình. Từ đó, đề xuất
các định hướng sinh kế bền vững gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị của chúng.
Mục tiêu đề tài:
Xác định và đánh giá được các giá trị tài nguyên địa hình trong mối quan hệ
với sinh kế của cộng đồng địa phương và định hướng phát triển của vịnh Bái Tử Long,
phục vụ đề xuất định hướng sinh kế bền vững.
Nội dung và nhiệm vụ nghiên cứu
Nội dung:
- Tổng quan cơ sở lý luận về nghiên cứu tài nguyên địa hình và sinh kế bền
vững.
- Phân tích đánh giá, làm rõ các giá trị của tài nguyên địa hình, làm rõ mối quan
hệ giữa tài nguyên địa hình với sinh kế của người dân và tài nguyên địa hình
với sự phát triển của khu vực.
- Nghiên cứu đánh giá hiện trạng sinh kế của người dân trong khu vực.
- Xác lập các tiêu trí sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương.
- Đề xuất các định hướng giải pháp tạo sinh kế bền vững nhằm bảo tồn tài
nguyên địa hình ở vịnh Bái Tử Long.

12. 8
Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục tiêu và thực hiện tốt các nội dung trên, luận văn có các nhiệm
vụ chính sau đây:
- Thu thập, phân tích và đánh giá các tài liệu đã được công bố có liên quan đến
nội dung nghiên cứu của luận văn.
- Tiến hành điều tra thực địa, khảo sát nằm bổ sung các phân tích về tài nguyên
địa hình của khu vực cũng như các phân tích về hoạt động sinh kế tại đây.
- Lập bản đồ tài nguyên địa hình của khu vực.
- Xây dựng sơ đồ định hướng phát triển cho tài nguyên địa hình.
- Tổng hợp tài liệu và viết báo cáo
Cấu trúc luận văn
Ngoài Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, luận văn được cấu trúc
thành 03 chương. Trong đó:
Chương 1: Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Chương 2: Đánh giá tài nguyên địa hình và thực trạng sinh kế của cộng đồng khu vực
vịnh Bái Tử Long
Chương 3: Nghiên cứu đề xuất định hướng sinh kế bền vững nhằm bảo tồn và phát
triển các giá trị của tài nguyên địa hình vịnh Bái Tử Long.

13. 9
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1. TÀI NGUYÊN ĐỊA HÌNH
1.1.1. Các khái niệm
 Tài nguyên
Theo định nghĩa của Bộ Tài Nguyên và Môi Trường Việt Nam “Tài nguyên là
tất cả các dạng vật chất, tri thức được sử dụng để tạo ra của cải vật chất hoặc tạo ra
giá trị sử dụng mới của con người” và người ta phân loại tài nguyên như sau:
- Theo quan hệ với con người: Tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên xã hội.
- Theo phương thức và khả năng tái tạo: Tài nguyên tái tạo và tài nguyên không
tái tạo.
- Theo bản chất tự nhiên: Tài nguyên nước, tài nguyên đất, tài nguyên rừng, tài
nguyên khoáng sản, tài nguyên năng lượng, tài nguyên khi hậu cảnh quan, di
sản văn hóa kiến trúc, tri thức khoa học và thông tin.
 Địa mạo học
Theo định nghĩa địa mạo học trước đây: “địa mạo học là một bộ môn khoa học
nghiên cứu địa hình trái đất về các mặt hình thái, nguồn gốc phát sinh, lịch sử phát
triển”, còn khái niệm địa mạo hiện đại thì phát biểu như sau: “địa mạo học là lĩnh vực
nghiên cứu liên ngành và hệ thống về địa hình và các quá trình hình thành cũng như
làm thay đổi chúng”. Có thể nói rằng toàn bộ hoạt động của con người đều liên quan
chặt chẽ với địa hình của nơi cư trú. Chính vì vậy, địa hình vừa là nơi để con người
cư trú, đồng thời cũng là một trong những tư liệu sản xuất quan trọng nhất của con
người. Do đó, tầm quan trọng và ảnh hưởng của địa hình đến các yếu tố như: khí hậu,
thủy văm thực vật và sự phát triển văn hóa của con người,… đã được quan tâm nghiên
cứu từ rất sớm. Ngược lại, với hoạt động của mình con người cũng tác động đến địa
hình làm cho cả địa hình và các quá trình thành tạo của nó (quá trình địa mạo) bị biến
đổi [32].
Đối tượng nghiên cứu của khoa học địa mạo là địa hình và thành phần vật chất
tạo nên chúng. Do đó, địa hình được xem là có cấu trúc khối chứ không phải là mặt
phẳng. Địa hình là một trong những hợp phần quan trọng nhất của môi trường địa lý
và được nghiên cứu trong mối tác động tương hỗ lẫn nhau và ảnh hưởng lẫn nhau của
các yếu tố như nước trên mặt đất, nước ngầm, thổ nhưỡng, thực vật và thế giới động
vật (trong đó có cả con người).

14. 10
 Tài nguyên địa mạo
Theo Panizza, địa hình và các quá trình địa mạo được đánh giá là tài nguyên
thông qua 4 chỉ tiêu: khoa học, văn hóa, kinh tế-xã hội và phong cảnh. Trong đó, chỉ
tiêu khoa học phải đảm bảo được 4 đặc trưng là: 1- là mô hình tiến hóa địa mạo; 2-
là một thực thể được sử dụng cho các mục đích giáo dục và đạo tào; 3- là một ví dụ
về cổ địa mạo và 4- là trụ cột của hệ sinh thái [32].
Theo Panizza, để ứng dụng tốt cho các vấn đề môi trường thì địa mạo được
chia thành 2 hướng: tài nguyên địa mạo và tai biến địa mạo [32].
“Tài nguyên địa mạo bao gồm các nguyên liệu thô (liên quan tới các quá trình
địa mạo) và địa hình – cả hai loại có ích cho con người lẫn loại có thể trở nên có ích
phụ thuộc vào hoàn cảnh kinh tế xã hội và công nghệ”. Chẳng hạn, một bãi biển có
thể thu được giá trị và được xem là tài nguyên địa mạo khi được sử dụng cho các khu
nghỉ dưỡng ven biển [32].
Cũng theo tác giả trên, địa hình và các quá trình địa mạo đều được coi là tài
sản nếu chúng có giá trị. Từ những giá trị này, nếu được sử dụng thì chúng sẽ trở
thành tài nguyên thiên nhiên. Các thuộc tính mà có thể cho giá trị đối với tài sản, rồi
trở thành tài nguyên địa mạo bao gồm: khoa học, văn hóa, kinh tế - xã hội và phong
cảnh.
Hình 3. Mối quan hệ giữa nguyên liệu, tài sản và tài nguyên địa mạo [32]
 Di chỉ địa mạo
Theo Gay, 2004 đa dạng địa học là “sự đa dạng tự nhiên về các đặc điểm địa
chất (đá, khoáng vật và hóa thạch), địa mạo (địa hình và các quá trình,…) và thổ
nhưỡng. Nó bao gồm các tập hợp, các mối quan hệ, các tính chất, những luận giải và
các hệ thống của chúng”. Đa dạng địa học ra đời từ đâu thập kỷ 90 của thế kỷ XX,
phục vụ cho việc công nhận các di sản học (Geohertage) trên cơ sở công ước về những
điều tốt đẹp của trái đất (Declaration of the Earth’s Rights) năm 1994, thành lập mạng
lưới công viên địa học Châu Âu (Europea Geoparks Network) năm 2000 và sang kiến
về công viên địa học (Initiative on Geoparks) được UNESCO thông qua vào năm
2003 (Reynard và đồng nghiệp 2007)

15. 11
Cả địa mạo và đa dạng địa học đều có chung đối tượng nghiên cứu đó chính
là địa hình và các quá trình thành tạo ra chúng. Vậy địa mạo trong nghiên cứu đa dạng
địa học là nghiên cứu về hình thái, trắc lượng hình thái của các dạng địa hình, các quá
trình động lực trong quá khứ và hiện tại hình thành các di chỉ địa học hay di chỉ địa
mạo.
Di chỉ địa mạo nằm trong hệ thống các di chỉ địa học (geosites) được định
nghĩa là “những vị trí của địa quyển có tầm quan trọng để nhận thức về lịch sử Trái
đất. Chúng được phân định về không gian và có sự khác biệt rõ rệt với xung quanh”
(theo Bách khoa thư địa mạo). Di chỉ địa mạo có vị trí tầm quan trọng trong việc tìm
hiểu lịch sử phát triển của một lãnh thổ nào đó ở quy mô thời gian và không gian khác
nhau, hay có giá trị thẩm mỹ trong phát triển du lịch. Và trong nghiên cứu mối quan
hệ địa hình – du lịch, đến nay, đã được cụ thể hóa là nghiên cứu di chỉ địa học (geosite)
và các di chỉ địa mạo (geomorphosite). Những nghiên cứu đầu tiên về di chỉ địa mạo
đã được hướng dẫn ở Italy, Thụy Sĩ, Vương Quốc Anh và Tây Ban Nha vào đầu thập
kỷ 1990, sau này trở thành một lĩnh vực được quan tâm đối với các nhà địa mạo, bao
gồm cả ở Rumani. Những nghiên cứu này đã được hướng dẫn bởi một danh sách khá
dài của các nhà địa lý và địa chất, như Reynard (2002, 2004, 2008, 2009), Pralong
(2004), Panizza (2001), Panizza và Piacente (2003), Poli (1999), Brancucci và
Burlando (2001), Serrano (2002), Bertacchini (1996), Piacente (2001), Brancucci
(2003), De Waele và đồng nghiệp (2004), Piccini và đồng nghiệp (2005), Hoblea
(2009), Dowling và Newsome (2006, 2008) – những người đã xác định các quan
niệm, phát triển được các phương pháp đánh giá. Và năm 2001 – Hội địa mạo Quốc
tế thành lập nhóm nghiên cứu di chỉ địa mạo do Reynard đứng đầu.
Panizza cũng đã đưa ra định nghĩa về di chỉ địa mạo như sau: “Di chỉ địa mạo
bao gồm các thành tạo địa hình và quá trình phát sinh sự đa dạng địa hình nào đó có
như đặc điểm tạo nên một điểm đến du lịch. Di chỉ địa mạo mang các giá trị khoa
học, văn hóa/lịch sử, thẩm mỹ và/hoặc khinh tế do nhân thức hoặc khai thác của con
người” [32].
Các nhà khoa học đã phân chia di chỉ địa mạo thành 2 loại: di chỉ địa mạo tích
cực cho phép nhìn thấy được các quá trình địa mạo đang hoạt động (thung lũng sông,
bãi biển,…) và các di chỉ địa mạo thụ động biểu lộ các quá trình trước đây được xem
là di sản đặc biệt về ký ức của Trái đất. Chúng là công cụ đắc lực phục vụ cho phát
triển du lịch.

16. 12
1.1.2. Các tiêu chí đánh giá tài nguyên địa hình
Theo Panizza các tiêu chí có thể cho giá trị đối với địa hình để trở thành tài
nguyên địa mạo được liệt kê dưới đây [32].
- Giá trị khoa học
- Giá trị văn hóa
- Giá trị kinh tế - xã hội
- Giá trị về phong cảnh/cảnh vật
a) Giá trị khoa học
Trên quan điểm khoa học và trong lĩnh vực địa mạo, tầm quan trọng về giá trị
của tài nguyên địa mạo tự nhiên có thể đánh giá theo 4 đặc trưng (Panizza và Piacente,
1993):
1) Là một mô hình tiến hóa địa mạo, chẳng hạn phễu karst hoặc một cột đất.
2) Là một vật thể được sử dụng cho các mục đích giáo dục, chẳng hạn một khúc
uốn của dòng sông
3) Là một ví dụ cổ địa mạo, chẳng hạn đồi băng tích hoặc thềm sông tuổi
Pleistocen
4) Địa hình có thể được xem là tài nguyên địa mạo bởi các khía cạnh khoa học
của nó, cũng như khi nó là trụ cột của hệ sinh thái, có thể bởi vì nó là một môi
trường sống dành riêng cho những loài động vật hay thực vật đặc biêt, mà
chúng là những yếu tố không thể thiếu được trong một hệ sinh thái: Một vài
vùng đất ngập nước hoặc các tích tụ mảnh vụn là những ví dụ rõ rệt. Tuy nhiên,
trong trường hợp này, các môn học khác, như Động vật học hay Thực vật học,
hơn là Địa mạo học, sẽ chỉ ra sự đóng góp của tài sản địa mạo. Trong những
trường hợp khác, việc xác định giá trị khoa học của những đặc điểm hình thái
đặc biệt, như hang động hoặc mái đá mà có lúc là vị trí cư ngụ của người cổ
đại, có thể lại nằm trong ranh giới của Khảo cổ học.
Mỗi đặc trưng trên đây có thể thừa nhận giá trị cao hay thấp nhờ mức độ hiếm
có của nó, nghĩa là tầm quan trọng của nó về mặt không gian; do đó, mức độ khác
nhau về tầm quan trọng có thể được quy cho một trong 4 loại đặc trưng đã xác nhận
ở trên:
- Địa phương
- Khu vực

17. 13
- Siêu khu vực
- Rộng rãi trên thế giới.
b) Giá trị văn hóa
Trên quan điểm văn hóa, tài nguyên địa mạo có thể thuộc về thế giới của nghệ
thuật hoặc thuộc truyền thống văn hóa, ví dụ như: các cảnh quan đã được vẽ bởi danh
họa Venetian vào thể kỷ XVI, hoặc núi Olimpo, nơi ở của các vị thần.
Một tài nguyên địa mạo cũng có thể thu được giá trị kinh tế - xã hội, nếu có
thể được sử dụng cho mục đích du lịch hoặc thể thao, ví dụ như thung lũng Alpo, một
lối mòn cho đi bộ và tham quan tự nhiên, hoặc một bức tường đá được trang bị cho
len núi.
Một yếu tố phong cảnh cũng có thể là tài nguyên địa mạo cả ở cảm giác ngoạn
mục, lẫn vì sự hấp dẫn của nó là một sự thu hút, mà có thể làm cho nó dễ dàng hơn
đối với con người tiếp cận các vấn đề môi trường và làm tăng hiểu biết và nhân thức
của họ.
Từ những quan sát ở trên, có thể suy ra, tài nguyên địa mạo có thể hoặc là địa
hình hoặc là nguyên liệu thô, hoặc là cả hai.
c) Giá trị về phong cảnh/cảnh vật
Chỉ tiêu phong cảnh/cảnh vật có phạm vi rất rộng về bản chất trực giác. Trong
trường hợp này, cách tiếp cận với tự nhiên tùy thuộc vào cách thưởng ngoạn nó và
tâm trí của con người tại thời điểm đó. Nó được xuất phát từ những cảm giác do nhận
thức cá nhân mang tính chủ quan cao, do đó, khó mà đánh giá và so sánh với những
cảm giác và nhân thức của những người khác nhau.
d) Giá trị kinh tế - xã hội
Tiếp cận địa mạo dựa trên cơ sở kiến thức khoa học về tài nguyên thiên nhiên,
nhận thức về các quy luật điều chỉnh sự tiến hóa của nó và nhận thức về tầm quan
trọng của nó đối với loài người. Bởi thế, đây là nhiệm vụ có thể chỉ được thực hiện
bởi những nhà địa mạo được đào tạo cẩn thận – những người có thể nhận ra và đánh
giá một cách chính xác các thuộc tính này.
Địa hình trở thành tài nguyên địa mạo chỉ khi nó có những hàm ý xã hội, nghĩa
là chỉ khi các tham số khác, các tham số khách quan, bắt đầu hoạt động để đầu tư cho
nó có giá trị (Panizza và Piacente, 1993)

18. 14
Tuy nhiên, việc đánh giá nên được thực hiện một cách chính xác, nghĩa là,
đánh giá sự tồn tại liên tục của tài nguyên theo thời gian. Một cách cụ thể hơn, điều
này bao gồm cả việc điều chỉnh sử dụng nó khi mà những quan tâm về xung đột phát
triển. Những xung đột như vậy bao gồm nghiên cứu khoa học chống lại sự khai hoa
kết trái của nó, sự hạn chế cơ hội sử dụng địa hình chống lại nhu cầu hiểu biết và
những mục đích giáo dục, sử dụng trực tiếp chống lại những quan sát thuần túy,… Vì
thế, thang đánh giá có thể được tổng kết như sau: ở vị trí thứ nhất – có sự tồn tại của
địa hình, đánh giá xem có giá trị trở thành tài nguyên địa mạo – thứ 2, cách sử dụng
nó – thứ ba. Tuy nhiên, cũng cần lưu tâm tạo ra các cơ hội công bằng cho việc sử
dụng bởi tất cả các bộ phận của xã hội vì tài nguyên địa hình cũng có giá trị chung,
cộng đồng khác với nó có giá trị riêng.
Nếu như Panizza (1996) đưa ra các tiêu chí đánh giá giá trị của tài nguyên địa
mạo thì Ielenicz M. (2009) đã đưa ra bảng đánh giá bán định lượng các giá trị của
một di chỉ địa mạo bằng cách cho điểm như sau:
Bảng 1: Tiêu chí và các chỉ tiêu đánh giá các lựa chọn một di chỉ địa mạo [28]
Các đặc trưng Chỉ tiêu Điểm
Địa mạo Chung 0
Kỳ dị 1
Độc đáo 2
Tần suất Cao ở địa phương 0
Hiếm ở địa phương 1
Hiếm ở vùng lớn 2
Quan hệ với các di chỉ địa
học
Hỗ trợ 1
Liên kết 2
Có thể
đến
được
Phương
tiện
thông
tin
Thiếu - Trong khu vực
- Ngoài khu vưc
0
Không
hiện đại
- Trong khu vực
- Ngoài khu vực
0.5
Hiện
đại
- Trong khu vực
- Ngoài khu vực
0.5

19. 15
Các đặc trưng Chỉ tiêu Điểm
Hiến tặng
Thiếu 0
Yếu 1
Tốt 2
Các hoạt động du lich
Cắm trại
05
Nghỉ dưỡng, giải trí
Đào tạo
Nghiên cứu
Tầm quan trọng cho phát
triển khu vực
Không 0
Thấp tại thời điểm hiện tại 1
Quan trọng trong tương lai 2
Bảng 2: Các đặc trưng tiêu chí và điểm cho đánh giá giá trị các di chỉ địa mạo [26]
Đặc trưng Tiêu chí đánh giá
Mức độ đánh giá thông
qua
Nguyên thủy Vị trí không
gian
Tính hấp dẫn Yếu
(0,5)
TB
(1,0)
Mạnh
(2)
Khả năng nhìn thấy <100m
(0,5)
100 –
1000m
(1)
>1000m
(2)
Kích thước Diện tích <5m2
(0,5)
<50m2
(1)
>50m2
(2)
Dài hoặc cao <100m
(0,5)
100 –
500m
(1)
>500m
(2)
Ép buộc trong tập hợp cảnh
quan thông qua hình dạng và
màu sắc
Yếu
(0,5)
TB (1,0) Mạnh (2)

20. 16
Đặc trưng Tiêu chí đánh giá
Mức độ đánh giá thông
qua
Nguyên thủy Khoa học Địa mạo là kết quả của cấu
tạo, nguồn gốc và tiến hóa
Yếu
(0,5)
TB (1,0) Mạnh (2)
Hiếm thông
qua nguồn
gốc và kích
thước
Trong địa
phương
Thường
xuyền
(0,1)
TB (0,5) Hiếm
(1,5)
Hiếm thông
qua nguồn
gốc và kích
thước
Trong khu
vực lớn
Thường
xuyền
(0,5)
TB (1) Hiếm (2)
Nguồn nghiên cứu Hạn chế
(0,5)
TB (1) Quang
trọng
(1,5)
Nguồn chỉ thị và cho giáo dục
sinh thái
Hạn chế
(0,5)
TB (1) Quang
trọng
(1,5)
Thứ sinh Lịch sử - Văn
hóa
Nguồn cảm hứng (tranh, ảnh,
thơ, tín ngưỡng, điêu khắc,
lịch sử, nghệ thuật truyền
thống, …)
Không Yếu TB
0 0,5 1,5
Địa điểm của
sự kiên
Lĩnh vực
(Domain)
Không Ít quan
trọng
Quan
trọng
Lịch sử 0 0,5 1,5
Địa điểm
quan trọng
cho sự kiện
hoặc tính
cách
Sự kiện văn
hóa
0 0,5 1,5
Lịch sử 0 0,5 1,5
Văn hóa 0 0,5 1,5
Biểu diễn thể
thao
Leo núi Không Ít quan
trọng
Quan
trọng
0 0,5 1,5

21. 17
Đặc trưng Tiêu chí đánh giá
Mức độ đánh giá thông
qua
Trèo lên các đỉnh núi, dãy núi
có độ cao lớn
0 0,5 1,5
Đi bè, đi trong hẻm núi,… 0 0,5 1,5
Địa chất lịch
sử
Cơ sở cho điều nay Ít ý
nghĩa
Có ý
nghĩa
Quan
trọng
0,1 0,5 1,0
Yếu tố trong cấu trúc cảnh 0 0,5 1,5
Thứ sinh Các hành
động ở mức
độ
Địa phương Không Ý nghĩa Quang
trọng
0 0,5 1,0
Quốc gia 0 0,5 1,0
Có thể đến
được
Mạng lưới (từ đường mòn
đến đường quốc ô tô)
Không Không
hiện đại
Hiện
dại
0 0,5 1,0
Tính dễ bị
tổn thương
và mức độ
bảo tồn
Các quá trình nhân sinh Không Ít bị
tác
động
Bị tác
động
mạnh
1 0,5 0
Các quá trình tự nhiên 1 0,5 0
Dùng làm
vốn/Lợi
dụng
Sự hiện diện, bố trí du lịch Không
có
Yếu Tốt cho
mỗi
kiểu
0 0,2 0,5
Số du khách/năm hoặc trung
bình. Số lượng ý kiến thăm
dò về hoạt động du lịch trên
các di chỉ địa mạo
<100 100-
1000
>1000
0 1 1,5

22. 18
1.1.3. Tổng quan các nghiên cứu tài nguyên địa hình phục vụ phát triển kinh tế
xã hội và xóa đói giảm nghèo.
Các nghiên cứu quốc tế
Các nghiên cứu về địa mạo nói chung và địa hình nói riêng đã được diễn ra từ
rất lâu về trước, song lịch sử tồn tại của nó như một khoa học độc lập lại rất ngắn
ngủi. Trước đây, những tài liệu về địa hình mặt đất chỉ được thu thập một cách nhân
tiện khi tiến hành các công trình nghiên cứu địa lý, địa chất, sinh vật học và thổ
nhưỡng. Thêm vào đó, đó mới chỉ là những tài liệu mạng tính mô tả. Chỉ sau khi xuất
hiên những công trình nghiên cứu tổng quát nổi tiếng của các nhà địa lý địa chất như
Powell, Gillbert, Davis, Richthofen, A. Penck và nhất là của W. Penck thời kỳ cuối
thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20, khoa học địa mạo mới được hình thành như chúng ta thấy
ngày nay[2].
Trong những năm gần đây đã có rất nghiều tài liệu nghiên cứu về địa hình nói
riêng và địa mạo nói chung dưới góc độ là một tài nguyên thiên nhiên gắn với các
vấn đề môi trường hay phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Nổi bật trong số đó là cuốn
sách “Environmental Geomorphology” của M. Panizza. Trong tác phẩm của mình,
ông không chỉ chỉ ra các khái niệm cơ bản về địa mạo học, tài nguyên địa mạo, tai
biến địa mạo,…, mà còn đặt chúng trong các mối quan hệ với con người (các hoạt
động của con người) và môi trường.
Ngoài ra còn rất nhiều tài liệu nghiên cứu về tiềm năng và giá trị của các dạng
địa hình cụ thể đối với việc phát triển kinh tế xã hội. Trong đó, đặc biệt nổi bật lên là
các nghiên cứu về cảnh quan địa hình Karst và các giá trị độc đáo của nó.
 Trong tuyển tập các nghiên cứu “Sustainability of the Karst environment”
của UNESCO và International Hydrological Programme (2009), Nội dung
chính hội nghị tập trung vào:
 Khía cạnh địa chất
 Khía cạnh địa mạo
 Thủy văn và địa chất thủy văn các khía cạnh
 Vùng núi đá vôi Ven biển và bị ngập

23. 19
 Khía cạnh sinh học và sinh thái của vùng núi đá vôi
 Tác động của con người và bảo vệ vùng núi đá vôi
 Các khía cạnh xã hội học, nhân khẩu học và xã hội của vùng núi đá vôi
 Núi đá vôi và các khu vực núi đá vôi khác (Trung Quốc, Alpine, Caribbean
núi đá vôi, vv)
Đây là một báo cáo đầy đủ về nhiều khía cạnh của bảo tồn, phát triển bền vững
khu vực núi đá vôi với các nghiên cứu về di chuyển trầm tích khu vực trên nghiên
cứu về dòng chảy, các nghiên cứu tái tạo hệ thống cảnh quan khu vực karst, các tai
biến khu vực Karst,… trên nhiều vùng lãnh thổ trên thế giới.
 Nghiên cứu “A sustainability index for karst environments” của Philip Van
Beynen, Robert Brinkmann và Kaya Van Beynen đã chỉ ra các yếu tố chịu tác
động của hoạt động dân sinh đang nảy sinh trong những khu vực hệ thống đá
vôi.
 Mỏ đá lộ thiên:
 Khai thác mỏ ngầm:
 Nông nghiệp:
 Du lịch hồ ô nhiễm
 Sử dụng đất đô thị và sử dụng
nguồn nước
 Chính phủ
 Nông nghiệp xanh
 Xây dựng và phát triển
 Phát triển kinh tế ngành công
nghiệp xanh
 Du lịch sinh thái
 Năng lượng
 Quản lý tài nguyên thiên nhiên
 Giao thông vận tải
 Giảm lãng phí phát sinh chất
thải
 Dạy giáo dục
 Bảo tồn nước
 Quản lý khí thải nhà kính
Tài liệu trong nước
Tại nước ta, trước đây các nghiên cứu chủ yếu vẫn chỉ tập trung nghiên cứu
vào các đặc điểm khoa học của địa mạo và địa hình và ứng dụng của chúng trong việc
xây dưng các công trình, quy hoạch hay các tai biến liên quan,…. Trong vài năm trở

24. 20
lại đây, dưới sự bùng nổ của các vấn đề môi trường, biến đổi khí hậu và phát triển
bền vững, các nghiên cứu địa mạo của nước ta dần chuyển hướng sang việc nghiên
cứu các giá trị của địa hình – địa mạo, và đặt chúng trong mối quan hệ với các vấn đề
môi trường và phát triển bền vững.
Nhắc đến các tài liệu nghiên cứu địa hình – địa mạo, chúng ta không thể không
nhắc tới các giáo trình về chúng. Trong đó, giáo trình “Địa mạo đại cương” của
GS.TS. Đào Đình Bắc đã đặt nền móng cơ sở cho các kiến thức về địa mạo học của
luận văn. Bên cạnh đó, các tài liệu nghiên cứu về các dạng địa hình cụ thể độc đáo và
các giá trị của nó trong phát triển kinh tế - xã hội như địa hình Karst.
Năm 1956, Nguyễn Đức Chính đã biên soạn cuốn Địa lí tự nhiên Việt Nam,
trong đó có nêu lên các đặc điểm karst nhiệt đới ở nước ta.
Thập niên cuối thế kỷ 20, đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước về “nghiên
cứu địa hình karst phục vụ du lịch” do Nguyễn Quang Mỹ chủ trì (1991 – 1994) đã
giải quyết một loạt vấn đề lý thuyết và thực tiễn về hang động và karst nhiệt đới ở
Việt Nam.
- ‘‘Địa hình karst ở Việt Nam” của Đào Trọng Năng (1979); Luận án Phó Tiến
sĩ về “karst Việt Nam” của Phạm Khang (1995);
- ‘‘Atlat du lịch hang động Việt Nam” của Nguyễn Quang Mỹ (1993); và
chuyên khảo ‘‘Kỳ quan hang động Việt Nam” do Nguyễn Quang Mỹ và L.
Howard đồng chủ biên (2002), với gần 500 trang giới thiệu được những nét
chính hang động Việt Nam trong thời kỳ hiện đại.
- Hợp tác “Thám hiểm và nghiên cứu hang động trong các vùng đá vôi ở Việt
Nam” giữa Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (trước đây là Trường Đại học
Tổng hợp Hà Nội) và Hội Nghiên cứu Hang động Hoàng gia Anh (British
Research Cave Association - BRCA) chính thức được thực hiện từ năm 1990.
Từ năm 1989, cứ 2 năm và gần đây là 1 năm một lần, đoàn thám hiểm Hang
động Hoàng gia Anh đến Việt Nam và phối kết hợp với Bộ môn Địa mạo để
khám phá và nghiên cứu hang động.
- Đến nay, hợp tác Thám hiểm và Nghiên cứu Hang động trong các vùng đá vôi
ở Việt Nam trong đó có khu vực Phong Nha - Kẻ Bàng giữa Khoa Địa lý,
Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội (trước đây là

25. 21
Khoa Địa lý - Địa chất, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội) đã được 22 năm
với 13 đợt khảo sát với quy mô khác nhau, tiến hành nghiên cứu hang động ở
các tỉnh như: Quảng Ninh, Quảng Bình, Ninh Bình, Lạng Sơn, Sơn La, Cao
Bằng, Quảng Nam, Đà Nẵng và đã đo vẽ tổng độ dài trên 250 km của hơn 300
hang.
Ngoài ra, còn một số tài liệu khác:
- Tài liệu “Giới thiệu núi đá vôi Kiên Giang” do Nhà xuất bản Nông nghiệp phát
hành năm 2009. Tài liệu giới thiệu một cách khái quát về các giá trị của cảnh
quan địa hình Karst ở Kiên Giang như: giá trị khảo cổ học, giá trị văn hóa, giá
trị lịch sử, đa dạng sinh học núi đá vôi,… Ngoài ra tài liệu cũng nêu khái quát
hiện trạng khai thác đang diễn ra ở đây nhằm hướng tới mục tiêu phát triển
bền vững nguồn tài nguyên cảnh quan karst.
- Các bài báo khoa học về địa hình Karst và hang động ở Vịnh Hạ Long nhằm
tìm hiểu về đặc trưng của địa hình Karst ở khu vực nghiên cứu.
1.2. SINH KẾ BỀN VỮNG
1.2.1. Khái niệm sinh kế bền vững
Khái niệm sinh kế bề vững về cơ bản được dụa trên nền tảng của khái niệm về
sinh kế và sự phát triển bền vững, trong đó chú trọng hơn đến sự phát triển bền vững.
Về sinh kế, các khái niệm sinh kế thường xuyên được sử dụng và trích dẫn
trong các nghiên cứu đều dựa trên ý tưởng về sinh kế của Chambers và Conway
(1992), trong đó, sinh kế, theo cách hiểu đơn giản nhất là phương tiện để kiếm sống.
Một định nghĩa đầy đủ hơn của Chambers và Conway về sinh kế là: “sinh kế bao gồm
khả năng, nguồn lực và các hoạt động cần thiết làm phương tiện sống của con người”.
Một sinh kế là bền vững “khi có thể giải quyết được hoặc có khả năng phục hồi từ
những căng thẳng và đột biến, duy trì hoặc tăng cường khả năng và nguồn lực; tạo ra
các cơ hội sinh kế bền vững cho thế hệ tương lai và mang lại lợi ích ròng cho các sinh
kế khác ở cấp địa phương và cấp toàn cầu, trong ngắn hạn và dài hạn[22].
Dựa trên khái niệm về sinh kế bền vững của Chambers và Conway (1992),
Scoones (1998) định nghĩa sinh kế “bao gồm khả năng, nguồn lực (bao gồm các
nguồn lực vật chất và nguồn lực xã hội) và các hoạt động cần thiết làm phương tiện
sống của con người. Một sinh kế được coi là bền vững khi nó có thể giải quyết được

26. 22
hoặc có khả năng phục hồi từ những căng thẳng; duy trì và tăng cường khẳ năng và
nguồn lực hiện tại mà không làm tổn hại đến cơ sở tài nguyên thiên nhiên [22].
Năm 2001, Cơ quan phát triển Quốc tế Vương quốc Anh (DFID) đưa ra khái
niệm về sinh kế để hướng dẫn cho các hoạt động hỗ trợ của mình, theo đó, sinh kế
“bao gồm khả năng, nguồn lực cùng các hoạt động cần thiết làm phương tiện sống
cho con người”. Khái niệm này về cơ bản hoàn toàn giống với khái niệm về sinh kế
của Chambers và Conway (1992) và Scoones (1998) [23].
Về phát triển bền vững, thuật ngữ phát triển bền vững được giới thiệu lần đầu
tiên bởi Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên Quốc tế (IUCN).
Họ cho rằng “sự phát triển của nhân loại không thể chỉ chú trọng tới phát triển kinh
tế mà còn phải tôn trọng những nhu cầu tất yếu của xã hội và sự tác động đến môi
trường sinh thái học”. Để làm rõ hơn khái niệm trên, Ủy ban Thế giới về môi trường
và phát triển (WCED) (1987) đã đưa ra khái niệm phát triển bền vững là “sự phát
triển có thể đáp sứng được những nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng, tổn hại đến
những khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lại …”.
Theo Wikipedia, phát triển bền vững là một khái niệm mới nhằm định nghĩa
một sự phát triển trong hiện tại mà vẫn phải đảm bảo sự tiếp tục phát triển trong tương
lai xa. Khái niệm nay hiện nay đang là mục tiêu hướng tới của nhiều quốc gia trên
thế giới, mỗi quốc gia sẽ dựa theo đặc thù kinh tế, xã hội, chính trị, địa lý, văn hóa,
… riêng để hoạch định chiến lược phù hợp nhất với quốc gia đó.
Trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2005 của Việt Nam, quan điểm phát triển
bền vững được thể hiện như sau: “Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng được nhu
cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đó của
các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, đảm
bảo tiến bộ xã hộ và bảo vệ môi trường”
Thông qua tìm hiểu và làm rõ các khái niệm về sinh kế và phát triển bền vững
thì sinh kế trở nên bền vững khi giải quyết được những căng thẳng và đột biến, hoặc
có khả năng phục hồi, duy trì và tăng cường khả năng và nguồn lực hiện tại và tương
lai mà không làm tổn hại đến cơ sở tài nguyên thiên nhiên (theo DFID, 2001).
1.2.2. Tính bền vững của sinh kế

27. 23
Chambers và Conway (1992) đánh giá tính bền vững của sinh kế trên 2 phương
diện: bền vững về môi trường (đề cập đến khả năng của sinh kế trong việc bảo tồn
hoặc tăng cường các nguồn lực tự nhiên, đặc biệt cho các thế hệ tương lai) và bền
vững về xã hội (đề cập đến khả năng của sinh kế trong việc giải quyết những căng
thẳng và đột biến). Sau này, Scoones (1998), Ashley, C. và Carney, D. (1999), DFID
(2001) và Solesbury (2003) đã phát triển tính bền vững của sinh kế trên cả phương
diện kinh tế và thể chế và đi đến thống nhất đánh giá tính bền vững của sinh kế trên
4 phương diện: kinh tế, xã hội, môi trường và thể chế [22].
- Một sinh kế được coi là bền vững về kinh tế khi nó đạt được và duy trì một
mức phúc lợi kinh tế cơ bản và mức phúc lợi kinh tế này có thể khác nhau giữa
các khu vực.
- Tính bền vững về xã hội của sinh kế đạt được khi sự phân biệt xã hội được
giảm thiểu và công bằng xã hội được tối đa.
- Tính bền vững về môi trường đề cập đến việc duy trì hoặc tăng cường năng
suất của các nguồn tài nguyên thiên nhiên vì lợi ích của các thế hệ tương lai.
- Một số sinh kế có tính bền vững về thể chế khi các cấu trúc hoặc quy trình
hiện hành có khả năng thực hiện chức năng của chúng một cách liên tục và ổn
định theo thời gian để hỗ trợ cho việc thực hiện các hoạt động sinh kế.
Theo các tác giả trên, cả 4 phương diện này đều có vai trò quan trọng như nhau
và cần tìm ra một sự cân bằng tối ưu cho cả 4 phương diện. Cùng trên quan điểm đó,
một sinh kế là bền vững khi: có khả năng thích ứng và phục hồi trước những cú sốc
hoặc đột biến từ bên ngoài; không phụ thuộc và sự hỗ trợ từ bên ngoài; duy trì được
năng suất trong dài hạn của các nguồn tài nguyên thiên nhiên; và không làm phương
hại đến các sinh kế khác.
1.2.3. Tiêu chí đánh giá tính bền vững của sinh kế
Các nghiên cứu của Scoones (1998) và DFID (2001) đều thống nhất đưa ra
một số tiêu chí đánh giá tính bền vững của sinh kế trên 4 phương diện: kinh tế, xã
hội, môi trường và thể chế [23].
- Bền vững về kinh tế: được đánh giá chủ yếu bằng chỉ tiêu gia tăng thu nhập
của hộ gia đình.
- Bền vững về xã hội: được đánh giá thông qua một số tiêu chí như: tạo thêm
việc làm, giảm nghèo đói, đảm bảo an ninh lương thực.

28. 24
- Bền vững về môi trường được đánh giá thông qua việc sử dụng bền vững hơn
các nguồn lực tự nhiên (đất, nước, rừng, tài nguyên thủy hải sản,…), không
gây hủy hoại môi trường (như ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường,…).
- Bền vững về thể chế: được đánh giá thông qua một số tiêu chí như: hệ thống
pháp lý được xây dựng đầy đủ và đồng bộ, quy trình quy hoạch chính sách có
sự tham gia của người dân, các cơ quan/tổ chức ở khu vực công và khu vực tư
hoạt động có hiệu quả; từ đó tạo ra một môi trường thuận lợi về thể chế và
chính sách để giúp các sinh kế được cải thiện liên tục theo thời gian.
1.2.3.1. Khung sinh kế bền vững
Các yếu tố cấu thành khung sinh kế bền vững
Về cơ bản, các khung sinh kế bền vững đều phân tích sự tác động qua lại của
5 nhóm yếu tố ảnh hưởng đến sinh kế là: (i) nguồn lực sinh kế; (ii) hoạt động sinh kế;
(iii) kết quả sinh kế; (iv) thể chế và chính sách; và (v) bối cảnh bên ngoài [15].
 Nguồn lực sinh kế
Khả năng tiếp cận của con người đối với các nguồn lực sinh kế được coi là
yếu tố trọng tâm trong cách tiếp cận sinh kế bền vững. Có 5 loại nguồn lực sinh kế:
- Nguồn lực tự nhiên: bao gồm các nguồn tài nguyên có trong môi trường tự
nhiên mà con người có thể sử dụng để thực hiện các hoạt động sinh kế; ví du
như đất đai, rừng, tài nguyên biển, nước, không khí, địa hình,…
- Nguồn lực vật chất: bao gồm hệ thống cơ sở hạ tầng cơ bản hỗ trợ cho các hoạt
động sinh kế; ví dụ như đường giao thông, nhà ở, cấp thoát nước, năng lượng
(điện,…), thông tin,…
- Nguồn lực tài chính: bao gồm các nguồn vốn khác nhau mà con người sử dụng
để đạt được các mục tiêu sinh kế, bao gồm các khoản tiền tiết kiệm, tiền mặt,
trang sức, các khoản vay, các khoản thu nhập,…
- Nguồn lực con người: bao gồm các kỹ năng, kiến thức, kinh nghiệm, khả năng
lao động, sức khỏe, trình độ giáo dục,… giúp con người thực hiện các hoạt
động sinh kế khác nhau và đạt được các kết quả sinh kế mong muốn.
- Nguồn lực xã hội: bao gồm các mối quan hệ trong xã hội mà con người dựa
vào để thực hiện các hoạt động sinh kế, chủ yếu là các mạng lưới xã hội (các
tổ chức phi chính phủ hoặc dân sự), các thành viên của tổ chức cộng đồng,…
 Hoạt động sinh kế

29. 25
Hoạt động sinh kế là cách mà hộ gia đình sử dụng các nguồn lực sinh kế sẵn
có để kiếm sống và đáp ứng nhu cầu trong cuộc sống. Các nhóm dân cư khác nhau
trong cộng đồng có những đặc điểm kinh tế - xã hội và các nguồn lực sinh kế khác
nhau nên có những lựa chọn về hoạt động sinh kế không giống nhau. Các hoạt động
sinh kế có thể thực hiện là: sản xuất nông nghiệp, đánh bắt, nuôi trồng thủy hải sản,
sản xuất công nghiệp quy mô nhỏ, buôn bán, du lịch,…
 Kết quả sinh kế
Kết quả sinh kế là những thành quả mà hộ gia đình đạt được khi kế hợp các
nguồn lực sinh kế khác nhau để thực hiện các hoạt động sinh kế. Các kết quả sinh kế
chủ yếu bao gồm: tăng thu nhập, cải thiện phúc lợi, giảm khả năng bị tổn thương,
tăng cường an ninh lương thực, sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên.
 Thể chế chính sách
Các thể chế (cơ quan/tổ chức ở khu vực công và khu vực tư nhân) và luật pháp,
chính sách đóng vai trò quan trọng đối với việc thực hiện thành công các sinh kế. Các
thể chế và chính sách được xây dựng và hoạt động ở tất cả các cấp, từ cấp hộ gia đình
đến các cấp cao hơn như cấp vùng, cấp quốc gia và quốc tế. Các thể chế và chính
sách quyết định khả năng tiếp cận các nguồn lực sinh kế và việc thực hiện các hoạt
động sinh kế của các cá nhân, hộ gia đình và các nhóm đối tượng khác nhau.
 Bối cảnh bên ngoài
Sinh kế bị ảnh hưởng rất lớn bởi 3 yếu tố thuộc bối cảnh bên ngoài là (i) các
xu hướng (về dân số, nguồn lực sinh kế, các hoạt động sinh kế cấp quốc gia và quốc
tế, sự thay đổi công nghệ,…), (ii) các cú sốc (về sức khỏe do bệnh dịch, về tự nhiên
do thời tiết và thiên tai, về kinh tế do khủng hoảng, về mùa màng/vật nuôi) và (iii)
tính mùa vụ (sự thay đổi giá cả, hoạt động sản xuất, các cơ hội việc làm có tính thời
vụ).
1.2.3.2. Một số khung sinh kế bền vững tiêu biểu
 Khung sinh kế bền vững (Sustainable Liveliohoods Framework)

30. 26
Hình 4. Khung sinh kế bền vững của DFID
Năm 2001, cơ quan Phát triển Quốc tế Vương quốc Anh (DFID) đưa ra khung
sinh kế bền vững, theo đó, các hộ gia đình đều có phương thức kiếm sống (hoạt động
sinh kế) dựa vào những nguồn lực sinh kế có sẵn (5 loại nguồn lực) trong một bối
cảnh chính sách và thể chế nhất định ở địa phương. Những nhân tố này chịu ảnh
hưởng của các yếu tố bên ngoài như bão lụt, các tác động mang tính thời vụ. Sự lựa
chọn hoạt động sinh kế của hộ gia đình dựa trên những nguồn lực sinh kế hiện tại là
kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố này [23].
 Khung sinh kế bền vững vùng ven biển (Sustainable Coastal Livelihoods
Framework)

31. 27
Hình 5. Khung sinh kế bền vững vùng ven biển của IMM
Trên cơ sở các khung sinh kế bền vững trên, năm 2004, IMM đã sửa đổi lại để
áp dụng cho các cộng đồng ven biển, được gọi là “Khung sinh kế bền vững vùng ven
biển”.
Theo IMM, sinh kế của các hộ gia đình ven biển chịu tác động của 3 nhóm
yếu tố. Các yếu tố thuộc nhóm thứ nhất bao gồm các nguồn lực sinh kế (5 loại nguồn
lực) mà hộ gia đình sử dụng để thực hiện các hoạt động sinh kế. Thuộc nhóm thứ hai
là các yếu tố đặc điểm cá nhân (như tuổi tác, giới tính, tôn giáo,…) và các yếu tố xã
hội (như cơ cấu chính trị, chính sách, pháp luật,…) có ảnh hưởng gián tiếp đến cộng
đồng ven biển. Nhóm thứ ba bao gồm các yếu tố ảnh hưởng gián tiếp như tính mùa
vụ, thiên tai, xu hướng bên ngoài,… Sự lựa chọn các hoạt động sinh kế của cộng đồng

32. 28
ven biển dựa trên những nguồn lực sinh kế hiện tại là kết quả của sự tương tác giữa
3 nhóm yếu tố cơ bản này [15].
Như vậy, ý tưởng chung của các khung sinh kế bền vững nêu trên là: các hộ
gia đình, dựa vào nguồn lực sinh kế hiện có (bao gồm nguồn lực con người, tự nhiên,
tài chính, vật chất và xã hội) trong bối cảnh thể chế và chính sách nhất định ở địa
phương, sẽ thực hiện các hoạt động sinh kế (như sản xuất nông nghiệp, đánh bắt và
nuôi trồng, du lịch, đa dạng hóa các loại hình sinh kế,…) nhằm đạt được các kết quả
sinh kế bền vững (như tạo thêm việc làm, tăng thu nhập, giảm rủi ro và khả năng bị
tổn thương, cải thiện an ninh lương thực, sử dụng bền vững hơn các nguồn tài
nguyên,….) dưới sự tác động của bối cảnh bên ngoài (các cú sốc, các xu hướng và
tính mùa vụ). Cụ thể hơn, việc phân tích khung sinh kế bền vững sẽ giúp trả lời câu
hỏi: nguồn lực sinh kế nào, hoạt động sinh kế nào, thể chế - chính sách nào là quan
trọng để đạt được sinh kế bền vững cho các nhóm đối tượng khác nhau.
1.3. NGHIÊN CỨU SINH KẾ BỀN VỮNG GĂN VỚI BẢO TỒN THIÊN
NHIÊN
Hiện nay, có rất nhiều tài liệu nghiên cứu hướng tiếp cận sinh kế để áp dụng
trong công tác bảo tồn tài nguyên thiên nhiên. Những nghiên cứu này chủ yếu tập
trung nghiên cứu các hướng áp dụng sinh kế trong các khu vực có nguồn tài nguyên
đa dạng sinh học, đặc biệt là trong các khu bảo tồn và Vườn Quốc gia. Trong khuôn
khổ nghiên cứu, các tài liệu này đã được tìm hiểu với mục đích tìm hiểu thế nào là
sinh kế bền vững, tính bền vững của sinh kế, các tiêu chí đánh giá tính bền vững của
sinh kế. Đồng thời qua đó chúng ta có thể hiểu được cách phân tích đánh giá các sinh
kế thông qua khung sinh kế bền vững để phục vụ các mục tiêu của nghiên cứu.
Một số tài liệu nghiên cứu sinh kế bền vững trên thế giới:
- Tác giả Abiyot Negera Biressu (2009) cho rằng các hoạt động bảo tồn của
VQG cần chú ý chia sẻ lợi ích và trách nhiệm giữa các bên liên quan, đồng
thời cải thiên sinh kế cho cộng đồng địa phương.
- Krisna B. Ghimire (2008) qua cuốn “Park and people: Livelihood Issue in
national Parks Management in Thailand and Madagascar” cũng khẳng định
những ý kiến trên.
- Trong cuốn “Involving Indigenous peoples In Protected Are management”
Comparative perspectives from Nepal, Thailand, and China” tác giả Sanjay K

33. 29
(2002) lưu ý đến việc cần phải chú ý tới các dân tộc bản địa và sinh kế của họ
trong các KBT và VQG trong các hoạt động bảo tồn.
Một số tài liệu trong nước
- Nghiên cứu “Tác động của Đô thị hóa và công nghiệp hóa đến sinh kế nông
dân” được thực hiện bởi TS. Nguyễn Văn Sửu – Trường Đại học Khoa học xã
hội nhân văn tại một làng ven đô Hà Nội.
- Đề tài “Thực trạng và một số giải pháp phát triển kinh tế - xã hội vùng cồn bãi
huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình” được thực hiện bởi một nhóm nghiên
cứu, đứng đầu là PGS.TS Hoàng Mạnh Quang (Trường Đại học Nông lâm
Huế) năm 2009.
- Cuốn sách “Sinh kế bền vững cho các khu bảo tồn Việt Nam” đã được hoàn
thành bởi một nhóm tác giả, đứng đầu là Angus McEwin và được xuất bản
năm 2007.
- Báo cáo kinh tế - xã hội “Giám sát tác động và đánh giá khả năng tổn thương
của các hoạt động sinh kế phụ thuộc vào tài nguyên đất ngập nước khu vực
VQG Xuân Thủy, Nam Định”, xuất bản năm 2009.
1.4. CÁC QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.4.1. Các quan điểm nghiên cứu
 Quan điểm hệ thống: Khi nghiên cứu về một sự vật hiện tượng, chúng ta cần
xem xét nó một cách toàn diện, nhiều mặt, nhiều mối quan hệ khác nhau, trong
trạng thái hoạt động và phát triển, để tìm ra bản chất và quy luật vận động của
đối tượng. Quan điểm hệ thống giúp chúng ta đặt sự vật trong một hệ thống
chỉnh hợp các mối quan hệ của nó với các yếu tố khác. Giúp chúng ta phân
tích đối tượng thành các bộ phận các phần để nghiên cứu chúng một cách sâu
sắc hơn để tìm ra tính hệ thống của chúng. Đồng thời cũng đảm bảo tính thống
nhất của các hợp phần nghiên cứu.
 Quan điểm phát triển bền vững: “Phát triển bền vững là sự phát triển có thể
đáp ứng được những nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng, tổn hại đến những
khả năng đáp ứng của thế hệ tương lai” theo báo cáo Brundtland năm 1987
của Ủy ban môi trường và Phát triển Thế giới – WCED. Quan điểm phát triển
bền vững trong nghiên cứu được thể hiện thông qua việc đề xuất định hướng
các sinh kế. Các sinh kế được đề xuất trong nghiên cứu phải đáp ứng được các
yêu cầu về kinh tế - xã hội và môi trường.

34. 30
 Quan điểm bảo tồn để phát triển và phát triển để bảo tồn: Bảo tồn là hoạt động
bảo vệ và duy trì; phát triển có thể hiểu đơn giản là sự đi lên hay lớn lên của
sự vật. Bảo tồn để phát triển trong nghiên cứu chỉ sự bảo vệ và duy trì hiện
trạng cũng như các giá trị của tài nguyên từ đó tạo nguồn lợi không ngừng cho
cộng đồng địa phương. Còn phát triển để bảo tồn lại chỉ khi người dân thu
được nguồn lợi từ những giá trị mà mình đã bảo tồn thì từ đó sẽ có ý thức hơn
trong việc khai thác làm sao để thu được lợi ích lâu dài nhất.
1.4.2. Phương pháp nghiên cứu
 Phương pháp tổng quan và phân tích tài liệu
Nội dung của phương pháp là quá trình tìm kiếm, tổng hợp và xử lý những tài
liệu thu thập được trước khi bắt đầu nghiên cứu. Từ đó, xây dựng được một cái nhìn
tổng quan về đề tài. Điều này sẽ hỗ trợ rất nhiều cho các bước tiếp theo của đề tài.
Các tài liệu được tổng hợp và phân tích bao gồm: các tài liệu về điều kiện tự nhiên –
kinh tế - xã hội tại khu vực nghiên cứu; các tài liệu tài nguyên địa mạo nói chung và
tài nguyên địa hình nói riêng; các tài liệu về sinh kế, sinh kế bền vững và phát triển
bền vững. Ngoài ra còn có các tài liệu về định hướng phát triển kinh tế - xã hội của
khu vực.
 Phương pháp thực địa
Nội dung của phương pháp là tổ chức đi khảo sát tại khu vực nghiên cứu nhằm
thu được số liệu sát thực và cập nhập nhất. Phương pháp bao gồm các bước:
- Tìm hiểu về khu vực nghiên cứu: bước này được thực hiện thông qua việc tìm
hiểu các tài liệu liên quan về khu vực nghiên cứu. Các thông tin liên quan đến
khu vực nghiên cứu, nhằm xây dựng được cái nhìn tổng quan về khu vực
nghiên cứu trước khi đi thực địa.
- Xây dựng lộ trình thực địa: thông qua việc tìm hiểu về khu vực nghiên cứu,
lựa chọn ra các điểm cần thực địa, lộ trình thực địa. Từ đó, tăng hiệu quả của
quá trình thực địa, tránh việc lãng phí về thời gian, công sức, tài chính, cũng
như việc lan man làm giảm kết quả của chuyến thực địa.
- Báo cáo thực địa: Sau khi đi thực địa trở về, viết báo cáo tóm tắt quá trình thực
địa, các kết quả đạt được trong quá trình thực địa, các vấn đề còn chưa đạt
được. Từ đó, rút ra các kinh nghiệm cho các chuyến thực địa sau.
 Phương pháp địa chất, địa mạo

35. 31
Với nội dung chính của đề tài liên quan đến đánh giá giá trị của hệ thống hang
động và địa hình karst. Phương pháp là việc ứng dụng các kiến thức về địa chất và
địa mạo trong quá trình thực địa. Từ đó, làm nổi bật nhưng giá trị địa chất, địa mạo
đã được phát hiện trước đây; tìm kiếm những giá trị địa chất, địa mạo còn tiềm tàng
của khu vực.
 Phương pháp bản đồ, viễn thám và GIS
Đây là phương pháp sử dụng những công cụ địa lý như: bản đồ, viễn thám và
GIS vào phục vụ quá trình nghiên cứu và hỗ trợ triệt để cho quá trình nghiên cứu.
Trong quá trình nghiên cứu, luận văn đã sử dụng các công cụ địa lý:
- Ảnh vệ tinh của khu vực nghiên cứu
- Bản đồ địa hình khu vực nghiên cứu
- Bản đồ địa chất khu vực nghiên cứu
- Các sơ đồ hiện trạng phân bố tài nguyên du lịch, sơ đồ định hướng phát triển
du lịch,…
Tất cả các công cụ trên được sử dụng nhằm giúp luận văn xây dựng được một
các nhìn tổng quan về tài nguyên địa hình, hiện trạng phát triển du lịch của khu vực
nghiên cứu. Từ đó, góp phần trong việc xây dựng bản đồ hiện trạng tài nguyên địa
hình, và các định hướng phát triển sinh kế bền vững cho vịnh Bái Tử Long
 Phương pháp phỏng vấn, điều tra
Với mục tiêu điều tra, đánh giá hiện trạng sinh kế của khu vực để từ đó đưa ra
những đề xuất định hướng sinh kế bền vững của mình. Phương pháp này sẽ hỗ trợ
đắc lực cho việc điều tra các thông tin về hiện trạng sinh kế của địa phương, giúp đề
tài thu được những thông tin cần thiết để đưa ra những đánh giá và đề xuất. Phương
pháp này được thực hiên thông qua các bước:
- Xây dựng bảng hỏi điều tra: Sau khi nghiên cứu các tài liệu về khu vực nghiên
cứu cũng như các tài liệu liên quan, luận văn đã nghiên cứu xây dựng một
bảng hỏi điều tra với các câu hỏi bám sát vào các thông tin cần thu thập.
- Lựa chọn mẫu điều tra: Bảng hỏi được lấy mẫu ngẫu nhiên tại khu vực nghiên
cứu. Tuy nghiên, các mẫu này được phân bố hợp lý giữa hai khu vực dân cư
là: cộng đồng dân cư sinh sống trên các đảo lớn và cộng đồng dân cư sinh sống
trên các bè nổi trong khu vực.

36. 32
- Xác định quy mô mẫu: Với công tác điều tra bảng hỏi, số lượng mẫu thu được
càng nhiều thì kết quả phân tích càng chính xác. Tuy nhiên, trong phạm vi
nghiên cứu của mình, luận văn xác định số lượng mẫu tối thiểu mình cần điều
tra là 30 mẫu.
 Phương pháp phân tích, thống kê
Phương pháp được sử dụng sau hai phương pháp thực địa và điều tra, khảo
sát. Với nhiệm vụ, thống kế số liệu thu thập được từ 02 phương pháp trên, sau đó sử
dụng các yếu tố phân tích và thống kể để cho ra là các số liệu hữu ích đối với nghiên
cứu như:
- Số liệu về tài nguyên địa hình khu vực nghiên cứu
- Các số liệu về sinh kế
- Các số liệu về hoạt động và hiểu biết của cộng đồng địa phương đối với tài
nguyên địa hình
 Phương pháp so sánh
Được sử dụng để so sánh đánh giá giữa các sinh kế bền vững với các sinh kế
có sẵn tại địa phương, giữa các sinh kế bền vững với nhau. Để đưa ra được sinh kế
bền vững tối ưu nhất.

37. 33
CHƯƠNG 2. ĐÁNH GIÁ TÀI NGUYÊN ĐỊA HÌNH VÀ THỰC TRẠNG SINH
KẾ CỘNG ĐỒNG KHU VỰC VỊNH BÁI TỬ LONG.
2.1. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI ĐỊA HÌNH KHU VỰC VỊNH BÁI TỬ
LONG
Địa hình là kết quả của các tác động đồng thời, ngược nhau và liên tục của hai
quá trình nội sinh và ngoại sinh. Trong đó, có rất nhiều nhân tố thuộc hai quá trình
trên tác động đến sự hình thành và phát triển địa hình như: đặc điểm thạch học và
kiến tạo, nhóm các nhân tố khí hậu, nhóm các nhân tố thủy văn và hải văn,…. Bên
cạnh các nhóm nhân tố tự nhiên trên, con người cùng với các hoạt động của mình
ngày càng tác động nhiều hơn vào tài nguyên địa hình nhằm phục vụ các mục đích
sử dụng của mình.
2.1.1. Nhóm các nhân tố tự nhiên
2.1.1.1. Đặc điểm thạch học và kiến tạo
Theo các tài liệu nghiên cứu về đặc điểm địa chất và kiến tạo của vịnh Hạ
Long – vịnh Bái Tử Long đã được công bố như cuốn “Lịch sử địa chất vịnh Hạ
Long” [12], cuốn “Kỳ quan địa chất vịnh Hạ Long” [11]; “Bản đồ địa chất tờ Hạ
Long (Hòn Gai) tỷ lệ 1:200.000” [3], và các tài liệu khác, luận văn đã rút ra đặc
điểm địa chất của khu vực nghiên cưu bao gồm:
a) Đặc điểm thạch học
 Hệ tầng Dưỡng Động (D1-2 dđ)
Hệ tầng có tuổi Devon sớm – giữa, phân bố rộng rãi ở khu vực rìa Đông Bắc
và Tây Nam Vịnh Hạ Long. Ở rìa Đông bắc, trầm tích hệ tầng gặp ở Ngọc Vừng, Vạn
Cảnh. Ở Tây nam gặp ở Bắc Thủy Nguyên, Nam Đông Triều. Bề dày trầm tích hệ
tầng khoảng 450 – 550m. Thành phần chủ yếu là cát kết, cát kết dạng quarzit màu
xám sang xen các lớp mỏng sét bột kết, cát bột kết. Các loại hóa thạch Tay cuộn, San
hô, Huệ biển chỉ thị cho môi trường ven bờ với các dạng đặc trưng là Euryspirifer
tonkinensis, Indospirtifer kwangsiensis Atripaex gr. Reticularis,…. Quan hệ dưới của
hệ tầng không rõ, quan hệ trên chuyển tiếp lên hệ tầng Lỗ Sơn.

38. 34
Hình 6. Bản đồ địa chất vịnh Bái Tử Long

39. 35
 Hệ tầng Bản Páp (D2 bp)
Tuổi Devon sớm – giữa, trong phạm vi Đông Bắc Bộ; hệ tầng Bản Páp phân
bố rộng rãi ở Hà Giang, Tuyên Quyên, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Cạn, Thái Nguyên
và vùng duyên hải Bắc Bộ. Đá vôi tái kết tinh hạt nhỏ, màu xám xẫm, phân lớp trung
bình đến dày, đôi khi xen những lớp mỏng sét vôi chứa: Coenites cf. vermicularis,
Parastriatopora champugensis,…, dày 230m. Đá xám, phân lớp không đều, đôi khi
xen những lớp mỏng sét vôi, phần trên cùng là đá vôi silic hạt mịn, trong đá chứa
Favosites stellaris, dày 75m. Đá vôi hạt nhỏ đến xám sáng, phân lớp không đều đôi
khi xen những lớp mỏng sét vôi phong hóa có màu nâu đỏ, những lớp trên cùng của
tập chứa Lỗ tầng và Tay cuộn kích thước nhỏ, …, dày khoảng 150m. Đá vôi mịn hạt,
màu xám sẫm, phân lớp mỏng đến trung bình, xen những lớp mỏng hoặc thấu kinh
đá phiến silic, vôi silic màu xám sẫm tới đen, dày 250 – 280m. Tổng bề dày của hệ
tầng ở mặt cắt này hơn 700m.
 Loạt Sông Cầu
Tuổi Devon sớm, phân bố ở phía Đông Bắc Bộ; tỉnh Thái Nguyên; bản Chanh
– Bản Tắc, theo suối Bản Rõm đổ ra sông Cầu, Thái Nguyên. Cát kết thạch anh dạng
quarzit màu xám vàng hoặc tím gụ, dày 500m; đá vôi, cát kết vôi xám đen, xen đá
phiến vôi, cát kết dạng quarzit, dày 400 – 450m. Tổng chiều dày của loạt này từ 900
– 1000m.
 Hệ tầng Cát Bà (C1 cb)
Trầm tích cacbonat nguồn gốc hóa học và sinh vật của hệ tầng dày 400 – 450m,
phân bố trên đảo Cát Bà, phổ biến rộng rãi ở vịnh Hạ Long, kể cả trong khu di sản
vịnh Bái Tử Long và một số nơi phía Bắc Thủy Nguyên. Thành phần trầm tích khá
đồng nhất gồm đá vôi phân lớp mỏng đến dày, màu đen, xám đen, xám sáng xen kẹp
ít lớp mỏng và mẩu ổ silic.
Phụ hệ tầng dưới dày 200m gồm đá vôi màu đen, xám đen, phân lớp mỏng đến
dày, xen kẹp những lớp mỏng và mẩu ổ silic, có xen ít lớp mỏng sét vôi. Đá vôi
thường vi hạt, ẩn tinh, đôi nơi kết tinh thành hạt nhỏ, phân lớp dày 20 – 40cm đến
1m, khoáng vật can xít chiếm 96 – 100%, thạch anh và plagiocla khoảng 1 – 2%, sét
2 – 3%. Các lớp đá silic cứng và giòn, dày dưới 5cm, màu đen nhạt.

40. 36
Phụ hệ tầng trên dày 250m, thành phần trầm tích khá đồng nhất bao gồm đá
vôi xen kẹp đá vôi giả trứng cá, màu đen, xám sẫm, xám sáng, phân lớp vừa đến dầy.
Đá vôi có cấu tạo vị hạt, ẩn tinh, thành phần khoáng vật canxit 98 – 100%, thạch anh
1 – 2%, có nơi do bị dolomit hóa, lượng khoáng vật dolomit đạt trên 50%.
 Hệ tầng Bắc Sơn (C-P bs)
Tuổi Carbon hạ - Permi, phân bố rộng rãi ở Đông Bắc Bộ: Hải Phòng, Quảng
Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Cạn, Thái Nguyên; Tây Bắc Bộ: các tỉnh Sơn La,
Lai Châu, Hòa Bình, Thanh Hóa; Bắc Trung Bộ:các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng
Bình. Gồm đá vôi màu xám, xám sáng, phân lớp vừa, dày và dạng khối. Đá vôi silics,
đá vôi sét dày 20 – 25m; đá vôi tái kết tinh, dày 50 – 100m; đá vôi trứng cá, dày 40 –
70m; đá vôi hạt hơi thô, dày 200m; đá vôi trứng cá, dày 250 – 400m; đá vôi dạng
khối, dày 100m; đá vôi hữu cơ, dày 70 – 90m; đá vôi dạng khối, dày 150 – 200m; đá
vôi dạng khối nhiều di tích hữu cơ, dày 50m. Bề dày chung của hệ tầng đá vôi này
khoảng 1000 – 1500m. Hệ tầng Bắc Sơn được chia thành 13 sinh đới Trùng Lỗ:
Uralodiscus, Glomodiscus, Endothyranopsis – Pseudoendothyra,…
 Hệ tầng Hòn Gai (T3n-r hg)
Trầm tích chứa than hệ tầng Hòn Gai tuổi Trias muộn, phân bố ở thành phố
Hạ Long, đảo Cái Bầu, Vàng Danh, Mạo Khê. Ngoài ra còn phân bố trên các đảo
Tuần Châu, Hoàng Tân, bề dày 2000 – 2500m. Phụ hệ tầng dưới là cuội kết, sạn kết,
cát kết và những thấu kinh than mỏng nằm bất chỉnh hợp góc trên đá Pecmi, bề dày
thay đổi từ 200 – 500m. Phụ hệ tầng trên gồm cát kết, cuội kết, bột kết, acgilit và
những vỉa than dày. Bề dày phụ hệ tầng trên là 600 – 800m và chứa từ một vài đến
60 vỉa than có chất lượng tốt, trữ lượng lớn trên 3 tỷ tấn. Phức hệ hóa thạch thực vật
Tuế và Dương xỉ rất phong phú, hơn 150 loại.
 Hệ tầng Hà Cối (J1-2 hc)
Có tuổi Jura hạ - trung, phân bố trên những diện tích rộng lớn ở Quảng Ninh,
ven vịnh Hà Cối từ Móng Cái đến Mông Dương, qua Đông Triều và trên các đảo Cái
Bầu, Vĩnh Thực, Cái Chiên; ngoài ra còn lộ ở Đình Lập, An Châu, Thái Nguyên và
rải rác ở một số nơi khác. Phân hệ tầng dưới chủ yếu là trầm tích hạt thô: 1. Cuội kết
thạch anh phân lớp dày đến dạng khối xen ít lớp kẹp bột kết; 2. Cát kết thạch anh hạt
thô màu trắng xen ít lớp kẹp cát kết dạng quarzit xám trắng; 3. Bột kết nâu đỏ xen ít
cát kết màu xám chứa vật chất than đen; 4. Cát kết thạch anh, cát kết dạng quarzit

41. 37
xám trắng, hồng nhạt chứa hóa thạch Chân bụng bảo tồn xấu xem ít lớp kẹp bột kết
nâu đỏ. Bề dày chung của phân lớp đạt khoảng 390m. Trong những lớp sét than, bột
kết than ở vùng Thác Than, Bắc Tiên Yên.
 Trầm tích mặt đáy vịnh Hạ Long
Trầm tích mặt đáy vịnh Hạ Long có tuổi Holoxen không phân chia. Trầm tích
mặt vịnh gồm các loại bột lớn, bùn bột nhỏ và bùn sét bột. Bùn bột nhỏ là trầm tích
phủ hầu hết diện tích đáy vịnh có đường kính cấp hạt trung bình Md = 0,021 –
0,049mm. Bùn sét bộ Md = 0,007 – 0,008mm phân bố hạn chế ở vài nơi có đáy khá
bằng phẳng. Bột lớn Md = 0,053 – 0,083mm phân bố ở phía Nam Vịnh và dọc theo
các trục luồng sâu. Màu sắc đặc trưng là màu xám xanh. Quy luật phân bố trầm tích
của một bồn đang tích tụ là trầm tích mịn dần theo độ sâu tăng. Bức tranh phân bố
trầm tích ở vịnh Hạ Long ngược lại, cho thấy trầm tích mặt đáy chủ yếu “đã tích tụ”
trong quá khứ, chứ không phải “đang tích tụ” hiện nay trong môi trường nước trong.
Nguồn gốc trầm tích bề mặt đáy vịnh Hạ Long vẫn đang là vấn đề cần nghiên cứu
sâu hơn.
b) Đặc điểm kiến tạo
Lịch sử địa chất vịnh Hạ Long – vịnh Bái Tử Long được biết đến cách ngày
nay khoảng gần 500 triệu năm với những hoàn cảnh cổ địa lý hết sức khác nhau.
Trong thời gian các kỷ Ocdovic – Silua (500 – 410 triệu năm trước), khu vực cơ bản
là vùng biển sâu, rộng nằm trong chế độ hoạt động địa máng hoạt động tích cực. Đáy
biển liên tục hạ lún và được bồi tụ bằng tầng trầm tích chứa nhiều hóa thạch bút đá.
Ban đầu, biển rất sâu, sau đó do lắng đọng các trầm tích sét, bột, cát, sạn và các sản
phẩm bùn núi lửa khiến cho đáy biển ở đây nông dần.
Vào cuối kỷ Silua vịnh Hạ Long – vịnh Bái Tử Long trải qua một pha chuyển
động nghịch đảo tạo sơn, biến vùng biển sâu trở thành một vùng núi uốn nếp. Đến kỷ
Devon (410 – 340 triệu năm trước), khu vực là một vùng núi chịu quá trình xâm thực,
bóc mòn mạnh mẽ trong điều kiện khô nóng. Sau pha chuyển động tạo sơn, có lúc có
nơi biển tiến lấn sát vào nhưng khu vực vẫn là lục địa nổi cao.
Vào cuối kỷ Devon, do ảnh hưởng của chuyển động kiến tạo Hecxini, khu vực
Vịnh Hạ Long và cả vùng Đông Bắc tiếp tục bị nâng cao và môi trường biển hoàn
toàn biến mất. Tuy nhiên, sang kỷ Cacbon chế độ biển nông được thiết lập trở lại và
tồn tại trong suốt kỷ Cacbon – Permi (340 – 240 triệu năm trước), đây là thời kỳ tích

42. 38
tụ nên hai thành tạo đá có nguồn gốc hóa học và sinh vật là hệ tầng Cát Bà dày 450m,
gồm đá vôi phân lớp màu đen, xám đen kẹp các lớp đá silic. Hệ tầng Quang Hanh
dày 750m gồm đá vôi dạng khối màu xám sáng. Hai hệ tầng đá vôi này chiếm ưu thế
tuyệt đối hàng trăm đảo ở vịnh. Chính hai hệ tầng đá vôi dày 1.200m này là nền móng,
chất liệu ban đầu để hình thành lên khu vực vịnh Hạ Long – Bái Tử Long sau này.
Đến kỷ Trias (240 – 195 triệu năm trước), pha chuyển động tạo sơn Indosini
đã tác động sâu sắc đến khu vực biến vùng biển nông này thành lục địa và chịu quá
trình phong hóa, bóc mòn. Trong suốt kỷ Jura – Kreta (195 – 67 triệu năm trước), chế
độ lục địa tiếp tục tồn tại ở đây.
Vào kỷ Paleogen (67 – 26 triệu năm trước) chuyển động tạo sơn Anpi đã nâng
cao khu vực vịnh hơn nữa. Sau đó trải qua các quá trình biển tiến, biển thoái, xâm
thực, bào mòn, chuyển động kiến tạo đã chia cắt bề mặt vịnh thành từng mảng lớn có
độ cao tương ứng với các đỉnh núi ngày này và hình thành lên hàng ngàn đảo đá vôi
với những sườn đá dốc đứng, bề mặt sắc nhọn, nứt nẻ, bị uốn nếp, phân phiến, phân
lớp ngang và xiên chéo. Các lớp đá vôi này màu xám nhạt, có độ cứng cao, hạt mịn,
bề dày của các lớp thay đổi từ 0,5 – 5m, các lớp đá phiến rất mỏng xuất hiện nhiều
trên bề mặt phân lớp.
Sang kỷ Neogen (26 – 2 triệu năm trước) các chuyển động kiến tạo yến dần
và ổn định. Kỷ Đệ Tứ (2 triệu năm đến nay) được chia thành 2 thế:
Thế Pleistoxen (2 triệu – 11.000 năm cách ngày nay) là thời gian khí hậu nóng
ẩm mưa nhiều thuận lợi cho quá trình Karst phát triển tạo thành cánh đồng Karst đá
vôi rộng lớn và địa hình Carư (đá tai mèo). Các đảo đá vôi trên vịnh bản chất là những
núi sót trên bề mặt đồng bằng Karst bị biến tiến làm ngập chìm, tạo nên cảnh quan
ngày nay. Thế Pleixtoxen giữa và muộn (700.000 – 11.000 năm) là thời kỳ chính tạo
nên các hang động trên vịnh. Các chuyển động kiến tạo trước đó đã hình thành các
khe nứt và đường đứt gãy tạo thuận lợi cho nước mưa bào mòn, rửa trôi và ngày càng
mở rộng các khe nứt. Các dòng suối ngầm cũng được bắt nguồn từ đó, chúng kết hợp
tạo thành các hang động sâu rộng.
Đến thế Holocen (11.000 năm đến nay) các chuyển động tân kiến tạo chậm
chạp trong phạm vi khu vực phát triển và nâng nền hang động lên tạo thành những
hang động như bay giờ.
2.1.1.2. Đặc điểm khí hậu

43. 39
Khí hậu có ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với sự hình thành và phát triển của
địa hình mặt đất. Nó quyết định tính chất và cường độ các quá trình và kiểu vỏ phong
hóa cũng như các quá trình bào mòn, xâm thực. Chính khí hậu là yếu tố quy định tập
hợp các yếu tố ngoại sinh tác động lên địa hình như: cường độ nắng và nhiệt độ không
khí liên quan tới quá trình phong hóa nhiệt; chế độ mưa liên quan tới phong hóa hóa
học;… Trong phạm vi nghiên cứu của mình, luận văn chỉ tập trung vào phân tích các
tác động của các yếu tố khí hậu tới tài nguyên địa hình. Theo các tài liệu nghiên cứu
về vịnh như: Các báo cáo hoạt động bảo tồn vịnh Bái Tử Long [16] Quy hoạch tổng
thể phát triển du lịch huyện Vân Đồn – tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 – định hướng
đến năm 2030 [20], nghiên cứu đã rút ra được các đặc điểm khí hậu của khu vực
nghiên cứu:
 Chế độ hoàn lưu
Chế độ hoàn lưu ở khu vực bị chi phối bởi hai khối không khí: Khối không khí
cực đới lục địa châu Á, với dòng không khí lạnh hoạt động quanh năm nhưng mạnh
nhất vào mùa đông. Khối không khí nhiệt đới Ấn Độ Dương trong mùa hè và nhiệt
đới xích đạo Thái Bình Dương với áp thấp nhiệt đới thường xuyên có bão trong mùa
hè.
 Mùa khí hậu
Vịnh Bái Tử Long có hai mùa chính và hai mùa chuyển tiếp: Mùa đông từ
tháng 10 đến tháng 3 năm sau là mùa khí hậu lạnh. Mùa hè từ tháng 5 đến tháng 8 là
mùa khí hậu nóng và hai mùa chuyển tiếp: Mùa xuân vào tháng 4 và mùa thu vào
tháng 9 có khí hậu mát mẻ ôn hòa.
Ngoài ra, Vịnh còn chịu ảnh hưởng của gió đất liền: ban đêm có gió từ đất liền
thổi ra biển; ban ngày có gió từ ngoài biển thổi vào.
 Bức xạ nắng
Lượng bức xạ có ảnh hưởng đến điều kiện khí hậu và sinh thái môi trường của
mọi sinh vật. Theo tài liệu của Đài khí tượng thủy văn Quảng Ninh, lượng bức xạ
nhiệt trung bình năm ở vịnh là 200Kcal/cm2
. Từ tháng 1 – 2 lượng bức xạ thấp, chỉ
đạt 5Kcal/cm2
/tháng – 7Kcal/cm2
/tháng. Tháng lớn nhất (tháng 8) đạt 11,4
Kcal/cm2
/tháng, tháng ít nhất (tháng 11) cũng đạt 5,2 Kcal/cm2
/tháng.
Số giờ nắng trung bình của vịnh dao động từ 1400 giờ/năm đến 1600 giờ/năm.

44. 40
 Nhiệt độ không khí
Nhiệt độ không khí theo từng tháng có khác nhau. Mùa Đông, từ tháng 11 đến
tháng 3, nhiệt độ trung bình 15o
C – 16 o
C, lúc lạnh nhất nhiệt độ có thể xuống đến
4,6 o
C – 5,3 o
C.
Mùa hè, từ tháng 5 đến tháng 9, nhiệt độ trung bình 28 o
C – 29 o
C, lúc nóng
nhất nhiệt độ có thể lên đến 38,8 o
C.
Tổng lượng nhiệt độ trong năm thường lớn hơn hoặc bằng 8.000 o
C, tính trung
bình năm vẫn lớn hơn hoặc bằng 21 o
C.
Như vây, khí hậu khu vực thuộc vùng nhiệt đới. Biên độ dao động nhiệt ngày
lớn nhất vào mùa hè, mùa thu và nhỏ nhất vào thời kỳ mưa phùn, ẩm ướt (tháng 1, 2,
3), trung bình 4,3 o
C – 7,0 o
C.
 Mưa
Lượng mưa trung bình của khu vực dao động trong khoảng 1.700mm đến
2.300mm/năm tùy theo khu vực. Ví dụ như lượng mưa trung bình năm đo được ở khu
vực quần đảo Cái Bầu là 1.748mm, ở Bản Sen thuộc quần đảo Vân hải là 2.442mm.
Lượng mưa phân bố không đều trong năm và chia thành 2 mùa khá rõ rệt. Mùa mưa
nhiều, mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 9, trùng với mùa nắng nóng. Lượng mưa
trong thời gian này chiếm tới 83% - 86% tổng lượng mưa cả năm. Trong đó, tháng
mưa nhiều nhất là tháng 8. Mùa ít mưa từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau. Mùa này
lượng mưa nhỏ chỉ chiếm 14% - 17% tổng lượng mưa cả năm. Tháng ít mưa nhất là
tháng 1.
 Độ ẩm
Độ ẩm tương đối trung bình hàng năm ở địa bàn khu vực là khoảng 84%. Sự
chênh lệch độ ẩm không khí giữa các khu vực trong Vịnh là không lớn nhưng có sự
phân hóa theo thời gian: vào mùa mưa, độ ẩm không khí trung bình tháng đạt hơn
90% và mùa khô có thể xuống dưới 70%.
 Chế độ gió
Trong vịnh Bái Tử Long thịnh hành 2 loại gió chính là gió Đông Bắc và gió
Đông Nam. Gió Đông Nam thịnh hành từ tháng 5 đến tháng 9, gió thổi từ biển vào
với vận tốc không lớn (khoảng cấp 1 – cấp 2), mang theo hơi nước khiến không khí

45. 41
mát mẻ, dễ chịu thuận lợi cho cuộc sống sinh hoạt của người dân và cho hoạt động
du lịch. Gió Đông Bắc thịnh hành từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau. Gió Đông Bắc
có tốc độ khá mạnh, thông thường đạt tới cấp 5, cấp 6; ở ngoài khơi có thể giật đến
cấp 7, 8. Gió Đông Bắc thường mang theo khí hậu lạnh giá ảnh hướng đến người dân
địa phương và các hoạt động du lịch.
Với những điều kiện khí hậu trên, địa hình khu vực chịu tác động rất lớn của
các hoạt động phong hóa nhiệt vào mùa khôi và phong hóa hóa học vào mùa mưa.
Đồng thời cùng với các hoạt động địa mạo mạnh mẽ, các dòng chảy thường xuyên và
các dòng chảy tạm thời (các khe rãnh xói mòn) cũng có vai trò to lớn trong việc hình
thành nên đặc điểm địa hình khu vực như các bề mặt đá vôi bị xói mòn do rửa lũa
hòa tan,….
Hình 7. Bề mặt sườn vách đá vôi bị rửa lũa tại khu vực vịnh Bái Tử Long.
2.1.1.3. Đặc điểm thủy văn – hải văn
Tại khu vực nghiên cứu, đặc điểm thủy văn – hải văn cũng có tác động quan
trọng trong việc góp phần hình thành lên các đặc trưng địa hình của khu vực như:
vách đá vôi bị rửa trôi như đã đề cập ở trên, các hang hàm ếch biển, các hang động,....

46. 42
Hình 8. Hang hàm ếch biển
Hình 9. Hang Quan, một hang động Karst ở khu vực nghiên cứu
Sau đây là những kết quả mà luận văn đã thu thập được về chế độ thủy – hải văn
ở khu vực nghiên cứu:
Chế độ thủy văn khu vực vịnh Bái Tử Long bị ảnh hưởng trực tiếp bởi sông Tiên
Yên, trong hệ thống sông vùng Đông Bắc của Việt Nam. Chế độ thủy triều toàn nhật
triều đều điển hình với đặc trưng mỗi tháng có 2 kỳ nước cường và 2 kỳ nước kém.
Mực nước biển có biên độ dao động lớn nhất nước ta. Mực nước lớn nhất có thể đạt
tới 4,8m. Vịnh Bái Tử Long là khu vực có dòng chảy chịu ảnh hưởng của hải lưu ven
bờ có hướng, tốc độ thay đổi theo mùa và hướng sóng. Về mùa Đông, dòng chảy
hướng Tây Nam với tốc độ trung bình trong khoảng 0,25 - 0,4 m/s. Ngược lại về mùa
hè, dòng chảy hướng Đông Bắc và tốc độ nhỏ hơn, trong khoảng 0,15 - 0,25 m/s [20].