Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://vietbaitotnghiep.com/dich-vu-viet-thue-luan-van Download luận án tiến sĩ ngành triết học với đề tài: Lối sống tiêu cực của bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay dưới lăng kính hành vi học thuyết của con người của Freud, cho các bạn tham khảo

1. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ BÍCH HẰNG
LèI SèNG TI£U CùC CñA MéT Bé PHËN GIíI TRÎ
VIÖT NAM HIÖN NAY D¦íI L¡NG KÝNH HäC THUYÕT
HµNH VI CON NG¦êI CñA FREUD
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
HÀ NỘI - 2015

2. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ BÍCH HẰNG
LèI SèNG TI£U CùC CñA MéT Bé PHËN GIíI TRÎ
VIÖT NAM HIÖN NAY D¦íI L¡NG KÝNH HäC THUYÕT
HµNH VI CON NG¦êI CñA FREUD
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
Mã số: 62 22 03 02
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. NGUYỄN TRỌNG CHUẨN
HÀ NỘI - 2015

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn
gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo đúng quy định.
Tác giả
Nguyễn Thị Bích Hằng

4. MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN.......................................................................8
1.1. Những nghiên cứu về giới trẻ và lối sống của giới trẻ Việt Nam
trong thời kỳ đổi mới.............................................................................8
1.2. Tổng quan các nghiên cứu về học thuyết Freud ở Việt Nam ....................16
1.3. Giá trị tham khảo của các công trình nghiên cứu trong tổng quan
và những vấn đề luận án sẽ tiếp tục nghiên cứu .................................34
CHƯƠNG 2: LỐI SỐNG TIÊU CỰC CỦA MỘT BỘ PHẬN GIỚI TRẺ VIỆT
NAM HIỆN NAY VÀ KHÁI LƯỢC HỌC THUYẾT HÀNH VI
CON NGƯỜI CỦA FREUD ................................................................38
2.1. Lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay...........38
2.2. Khái lược học thuyết hành vi con người của Freud .............................52
CHƯƠNG 3: VẬN DỤNG HỌC THUYẾT HÀNH VI CON NGƯỜI CỦA FREUD
ĐỂ PHÂN TÍCH NHỮNG BIỂU HIỆN LỐI SỐNG TIÊU CỰC
CỦA MỘT BỘ PHẬN GIỚI TRẺ VIỆT NAM HIỆN NAY ................77
3.1. Hành xử bạo lực từ góc nhìn của xung lực bản năng eros và thanatos........78
3.2. Vấn nạn đua xe trái phép từ góc nhìn triết học của tâm lý học đám
đông của Freud....................................................................................88
3.3. Đồng tính luyến ái với cách nhìn nhận của Freud..............................107
CHƯƠNG 4: GIÁ TRỊ VÀ HẠN CHẾ TRONG HỌC THUYẾT HÀNH VI CON
NGƯỜI CỦA FREUD VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CÓ TÍNH ĐỊNH
HƯỚNG, NHẰM HẠN CHẾ LỐI SỐNG TIÊU CỰC CHO GIỚI
TRẺ VIỆT NAM HIỆN NAY ............................................................116
4.1. Một số giá trị trong học thuyết hành vi con người của Freud............116
4.2. Một số hạn chế trong học thuyết hành vi con người của Freud .........125
4.3. Một số giải pháp có tính định hướng, nhằm hạn chế lối sống tiêu
cực cho giới trẻ Việt Nam hiện nay ..................................................128
KẾT LUẬN.................................................................................................................149
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ..................................................................................................... 152
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 153

5. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
APA : American Psychological Assosiation - Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ
ĐH : Đại học
ĐTLA
GS
:
:
Đồng tính luyến ái
Giáo sư
NCS : Nghiên cứu sinh
NCKH
Nxb
:
:
Nghiên cứu khoa học
Nhà xuất bản
LGBT : Viết tắt tiếng Anh của các từ:
L là của Lesbian - đồng tính nữ
G là của Gay - đồng tính nam
B là của Bisexual - những người lưỡng giới, ái nam, ái nữ
T là của Transsexual - những người chuyển đổi giới
PTCS : Phổ thông cơ sở
PTTH : Phổ thông trung học
SAVY1 : Viết tắt của Survey Assessment of Vietnamese Youth 1 - Cuộc điều
tra quốc gia về vị thành niên và thanh niên Việt Nam, do UNICEF,
WHO, Bộ Y tế, Tổng cục Thống kê tiến hành năm 2003
SAVY2 : Viết tắt của Survey Assessment of Vietnamese Youth 2 - Cuộc điều
tra quốc gia về vị thành niên và thanh niên Việt Nam, do UNICEF,
WHO, Bộ Y tế, Tổng cục Thống kê tiến hành năm 2010
TDĐG : Tình dục đồng giới
TLĐĐ : Tâm lý đám đông
TP.HCM
TS
:
:
Thành phố Hồ Chí Minh
Tiến sĩ

6. 1
MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt tới thế hệ
trẻ. Người khẳng định, thanh thiếu niên là chủ nhân tương lai của đất nước.
Trong bản Di chúc để lại cho Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, khi nói về thanh
niên, Người căn dặn:“Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho
họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng”
vừa “chuyên”… Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan
trọng và rất cần thiết” [94, tr.498].
Thực hiện lời căn dặn của Bác Hồ và tiếp tục sự nghiệp trồng người của
Bác, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã đặt nhiệm vụ giáo dục và đào tạo thế hệ
trẻ lên hàng đầu. Có rất nhiều các định hướng, chủ trương, đường lối, chính sách
của Đảng và Nhà nước thể hiện qua các văn kiện, nghị quyết, chương trình hành
động dành cho thanh niên. Đặc biệt, khi bước vào thời kỳ đổi mới và hội nhập
quốc tế, sự quan tâm đó càng được chú trọng hơn.
Đường lối đổi mới và hội nhập quốc tế trong xu hướng toàn cầu hóa đã đưa đất
nước ta thay đổi mọi mặt về kinh tế - xã hội và đã thu được những thành tựu quan
trọng, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Trong bối cảnh đó, thế hệ trẻ Việt Nam có
rất nhiều cơ hội học tập, nâng cao trình độ, tham gia đóng góp sức lực của mình vào
công cuộc xây dựng đất nước. Những thành tựu mà chúng ta đạt được có phần đóng
góp đáng kể của thế hệ trẻ. Tuy nhiên, hội nhập và toàn cầu hóa cũng gây ra những khó
khăn và thách thức không nhỏ cho đất nước nói chung và thế hệ trẻ nói riêng. Thực tế
cho thấy, thế hệ trẻ rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương trong thời kỳ hội nhập này. Khoa
học công nghệ mới, các phương tiện truyền thông tiên tiến, giao lưu quốc tế rộng mở là
điều kiện tốt cho giới trẻ tiếp cận nhanh chóng những mặt ưu việt, tích cực của thế giới
hiện đại, đồng thời họ cũng chịu ảnh hưởng không nhỏ từ những mặt tiêu cực của nó.
Những tiêu cực này lan tỏa trong lối sống của một bộ phận giới trẻ như những virus
gậm nhấm tinh thần và thể chất của họ. Có nhiều xu hướng sống khác nhau đang len lỏi
trong mọi thành phần của giới trẻ như: học sinh phổ thông, sinh viên, công nhân, viên
chức, thanh thiếu niên ở thành thị, nông thôn và miền núi. Từ tình trạng lười học tập,

7. 2
lười lao động tới ăn chơi đua đòi, sống buông thả bản thân, sống thác loạn với các tệ
nạn ma túy, mại dâm, sinh hoạt theo kiểu bầy đàn rồi đi tới tuyệt vọng, bế tắc, mất
phương hướng. Tình dục đồng giới, chuyển giới, thậm chí hôn nhân đồng giới trong
giới trẻ có xu hướng ngày càng gia tăng. Lối sống ích kỷ, thờ ơ, vô cảm, thiếu trách
nhiệm; không quan tâm tới người khác; không quan tâm tới tương lai, vận mệnh đất
nước; không quan tâm tới chính trị, tư tưởng, khác hẳn với tính cách vốn có của thanh
niên trước đây. Tình trạng bạo lực, coi thường pháp luật, tội phạm vị thành niên, tội
phạm học đường ngày càng phát triển và diễn biến phức tạp với nhiều dạng rất nguy
hiểm như hành động của các kẻ sát nhân máu lạnh trẻ tuổi Lê Văn Luyện, Nguyễn
Đức Nghĩa, Nguyễn Hải Dương trong mấy năm gần đây.
Tình hình trên đặt ra cho Đảng và Nhà nước ta nhiệm vụ cấp bách là phải giáo
dục chính trị tư tưởng cho thế hệ trẻ. Cùng với các biện pháp nhằm từng bước đẩy lùi
sự lây lan của lối sống tiêu cực này, nhiều cuộc điều tra xã hội học đánh giá thực trạng,
nhiều nghiên cứu về thanh thiếu niên đã được tiến hành. Việc mổ xẻ tìm nguyên nhân
của hiện tượng này dưới góc nhìn của các lĩnh vực khoa học khác nhau như tâm lý học,
xã hội học, tội phạm học cũng đã có. Tuy nhiên, trước những diễn biến vô cùng phức
tạp với hình thức lan truyền của dạng virus khó kiểm soát, cùng với mối nguy hiểm
như tảng băng trôi, các nghiên cứu đánh giá về thực trạng và nguyên nhân lối sống tiêu
cực của một bộ phận giới trẻ vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Hầu hết các nghiên cứu
chỉ mới tập trung vào những nguyên nhân ngoại sinh với các tác động ngoại cảnh như
ảnh hưởng của du nhập lối sống ngoại lai, văn hóa phẩm, sách báo, phim ảnh độc hại
trên internet, giáo dục bất cập của nhà trường và gia đình…Do vậy, còn cần phải tiếp
tục nghiên cứu sâu hơn, rộng hơn và đa dạng hơn với nhiều cách tiếp cận khác nhau, để
từ đó có các đánh giá đúng đắn và tìm ra các giải pháp phù hợp nhằm khắc phục căn
bệnh phát sinh từ hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay.
Người có công lớn nhất nghiên cứu khám phá tâm lý hành vi con người và
các nghiên cứu của ông đã được nâng lên thành học thuyết là Sigmund Freud (1856-
1939). S.Freud là nhà khoa học mà tên tuổi của ông được đặt bên cạnh những tên
tuổi vĩ đại khác như Archimedes, G. Galilei, I. Newton, A. Einstein... Công lao to
lớn của Freud và là cơ sở của học thuyết mang tên ông (còn được gọi là học thuyết

8. 3
phân tâm - Psychoanalysis) là khám phá ra vô thức như một tầng tư duy nền tảng
mà ông coi là định hình và định hướng cho mọi hành vi của con người.
Đánh giá về học thuyết Freud có nhiều quan điểm và ý kiến khác nhau, thậm
chí có những ý kiến đối lập nhau. Tuy nhiên, mọi người đều thừa nhận rằng, học
thuyết Freud có tác động và ảnh hưởng sâu rộng đến rất nhiều lĩnh vực khoa học
khác nhau của thế giới ngày nay như tâm lý học, triết học, xã hội học, luật học, văn
học nghệ thuật, tôn giáo, giáo dục, tội phạm học, v.v..
Khám phá về vô thức của Freud là một cuộc cách mạng trong nhận thức về
bản chất của hành vi con người, bởi trước đó người ta vẫn có xu hướng đề cao ý
thức như phần tư duy chủ yếu của con người. Freud cấu trúc bộ máy tư duy của con
người thành ba thành phần vô cùng quan trọng là vô thức, tiền ý thức và ý thức với
ba thành tố là cái ấy (id), cái tôi (ego), cái siêu tôi (superego). Các thành phần này
được kích hoạt bởi xung lực bên trong của mỗi con người, Freud gọi đó là libido, là
năng lực tính dục nguyên thủy, đó là nguồn gốc dẫn tới mọi hành vi của con người.
Từ libido, Freud đã xác định được hai bản năng đối lập song lại gắn bó với nhau là
eros, được gọi là bản năng sống, đó là những ham muốn, dục vọng và đòi hỏi sự
sinh tồn của con người và thanatos, được gọi là bản năng chết là nguồn gốc dẫn tới
hành vi giận dữ, đập phá, hủy hoại, bạo lực, chém giết bất chấp mọi nguyên tắc, kỷ
cương, luật pháp. Những luận thuyết cơ bản nêu trên cùng với các luận đề quan
trọng của học thuyết Freud như tâm lý đám đông, tình dục đồng giới… đều có thể
vận dụng để lý giải tìm căn nguyên hành vi, lối sống của con người.
Từ góc độ triết học có thể vận dụng học thuyết hành vi con người của Freud
như là một lăng kính để phân tích, nhận diện các hành vi lối sống tiêu cực, suy thoái
đạo đức, ham vật chất, hành xử bạo lực, coi thường pháp luật của một bộ phận giới
trẻ Việt Nam hiện nay.
Khác với cách tiếp cận theo hướng chỉ tìm hiểu từ nguyên nhân ngoại sinh mà
các nghiên cứu hiện nay về lối sống của giới trẻ thường tiếp cận, NCS cố gắng tìm
hiểu nguyên nhân nội sinh, tức là đi tìm hiểu bản năng gốc rễ của mỗi con người hoặc
mỗi nhóm cộng đồng đã hình thành hành vi tính cách của mình để lý giải hành vi lối
sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ.

9. 4
Tuy nhiên, cũng cần hiểu rõ thêm rằng, bản năng gốc rễ luôn tồn tại tiềm ẩn
trong mỗi con người và là khởi nguồn cho tính cách, hành vi tốt hay xấu của con
người. Ở thời đại nào cũng vậy, con người nói chung và giới trẻ nói riêng, đều bộc lộ
ở các mức độ khác nhau những hành vi tích cực hoặc tiêu cực của mình. Nhưng vào
thời kỳ đổi mới và hội nhập, bản năng gốc rễ dẫn tới hành vi tiêu cực nằm trong con
người, nằm trong giới trẻ có điều kiện trỗi dậy và bùng phát mạnh mẽ hơn trước đây.
Như vậy, có thể thông qua lăng kính học thuyết hành vi con người của Freud
để lý giải hành vi và lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay
và từ đó tìm được một phần nguyên nhân của căn bệnh đang tiến triển xấu của một
bộ phận giới trẻ này. Tìm được nguyên nhân của căn bệnh sẽ là cơ sở cho cách điều
trị hiệu quả hơn và tăng sức đề kháng cho giới trẻ.
Với ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn cấp thiết như trên, nghiên cứu sinh
chọn Lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay dưới lăng
kính học thuyết hành vi con người của Freud để viết luận án tiến sĩ triết học.
Nghiên cứu sinh mong muốn rằng, luận án này sẽ hòa cùng với những
nghiên cứu theo cách tiếp cận khác có thể, để tạo nên bức tranh chung nhiều mặt, đa
sắc màu và rõ nét hơn về lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện
nay cùng cách thức hạn chế nó.
2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích những biểu hiện lối sống tiêu cực của một bộ phận giới
trẻ hiện nay, từ góc nhìn của học thuyết hành vi con người của Freud, luận án phân
tích, lý giải căn nguyên gốc rễ từ nội sinh trong con người dẫn đến những hành vi
lối sống tiêu cực ấy; từ đó đề xuất một số giải pháp mang tính định hướng, nhằm
hạn chế lối sống tiêu cực cho giới trẻ Việt Nam hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên, luận án thực hiện các nhiệm vụ sau:
Một là, tìm hiểu thực trạng lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt
Nam hiện nay và chọn những lối sống điển hình trong số đó để phân tích, lý giải.
Hai là, khái quát hóa những nội dung cơ bản của học thuyết hành vi con
người của Freud được vận dụng để nghiên cứu.

10. 5
Ba là, từ các luận thuyết, luận đề phù hợp trong học thuyết hành vi con người
của Freud, nhận diện, phân tích, lý giải căn nguyên của một số lối sống tiêu cực của
một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay.
Bốn là, phân tích, chỉ ra những mặt giá trị và mặt hạn chế trong học thuyết
hành vi con người của Freud và đề xuất một số giải pháp có tính định hướng, nhằm
hạn chế lối sống tiêu cực cho giới trẻ Việt Nam hiện nay.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay, bao gồm
thanh niên và thiếu niên trong độ tuổi học đường.
- Các luận thuyết cơ bản và các luận đề chính của học thuyết Freud được
chọn để phân tích vận dụng.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu những luận thuyết cơ bản của học thuyết hành vi con người của
Freud về vô thức, về cấu trúc bộ máy tâm lý, về libido, về cái ấy, cái tôi, cái siêu
tôi, về bản năng eros và thanatos cùng các luận đề về tâm lý đám đông, về tình dục
đồng giới. Từ đó soi rọi tìm ra căn nguyên hành vi lối sống tiêu cực của một bộ
phận giới trẻ Việt Nam và đề xuất một số giải pháp mang tính định hướng nhằm hạn
chế lối sống tiêu cực của giới trẻ.
- Nghiên cứu tập trung vào lối sống tiêu cực phổ biến của một bộ phận giới trẻ
Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. Tuy nhiên, do có nhiều lối sống khác nhau trong đó có
nhiều dạng biểu hiện của lối sống khác nhau và học thuyết Freud lại rất rộng lớn, đề
cập tới nhiều vấn đề, nên luận án chỉ tập trung đi sâu vào ba lối sống tiêu cực điển hình
với những dạng biểu hiện được lựa chọn mà có thể vận dụng các luận thuyết phù hợp
của học thuyết hành vi con người của Freud để phân tích, lý giải. Đó là:
+ Lối sống hành xử bạo lực coi thường pháp luật với dạng biểu hiện được lựa
chọn là hành xử bạo lực.
+ Lối sống hời hợt, a dua đua đòi với dạng biểu hiện được lựa chọn là đua
xe trái phép, luận án gọi là vấn nạn đua xe trái phép.
+ Lối sống buông thả bản thân với dạng biểu hiện được lựa chọn là đồng tính
luyến ái.

11. 6
4. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
4.1. Cơ sở lý luận
Nghiên cứu dựa trên quan điểm và cơ sở lý luận của đường lối chính sách
của Đảng Cộng sản Việt Nam về thanh thiếu niên; tư tưởng Hồ Chí Minh; tinh thần
của các nghị quyết của Đảng về thanh thiếu niên. Nghiên cứu tiếp thu, kế thừa có
chọn lọc các đánh giá, các tổng kết có độ tin cậy cao của các nghiên cứu trước đây.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng: Phương pháp phân tích và tổng hợp để đánh giá tổng
quan các nghiên cứu về lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ hiện nay và
các nghiên cứu về học thuyết Freud ở Việt Nam; Phương pháp lịch sử - lôgic để
nghiên cứu đánh giá và phân tích những luận thuyết cơ bản của học thuyết
Freud. Đồng thời, luận án vận dụng quan điểm duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử để phân tích, đánh giá, vận dụng học thuyết Freud để lý giải lối sống tiêu
cực của một bộ phận giới trẻ hiện nay. Từ đó, nhìn nhận rõ hơn những mặt giá trị
cũng như mặt hạn chế của học thuyết Freud, đồng thời đề xuất một số giải pháp
mang tính định hướng xây dựng môi trường sống lành mạnh, tăng sức đề kháng
cho giới trẻ trong thời kỳ hội nhập quốc tế.
5. ĐÓNG GÓP MỚI VỀ KHOA HỌC CỦA LUẬN ÁN
1. Nghiên cứu xác định được nguyên nhân nội sinh dẫn đến hành vi của một
số lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay, khác biệt với các
nghiên cứu về thanh thiếu niên trước đây chỉ nghiên cứu nguyên nhân ngoại sinh
với các tác động ngoại cảnh.
2. Lần đầu tiên có một nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud để phân tích,
lý giải tâm lý hành vi của lối sống tiêu cực của giới trẻ, khác với các nghiên cứu
trước đây ở Việt Nam chỉ nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud trong văn học
nghệ thuật, tôn giáo, tâm linh, tính cách dân tộc.
3. Làm sâu sắc hơn tính khoa học cho các giải pháp của Đảng và Nhà nước ta
nhằm giảm thiểu lối sống tiêu cực của giới trẻ. Các giải pháp mang tính định hướng
trong luận án, có thể tương tự như các giải pháp hiện có, song nó được xây dựng trên
cơ sở của một học thuyết nổi tiếng về hành vi con người là học thuyết Freud.

12. 7
6. Ý NGHĨA LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN
1. Góp phần nghiên cứu về giới trẻ Việt Nam, trong đó nghiên cứu sâu về
căn nguyên hình thành ba lối sống tiêu cực với những biểu hiện của nó của một bộ
phận giới trẻ đang là bức xúc lớn của xã hội hiện nay, đó là: Hành xử bạo lực coi
thường pháp luật; Vấn nạn đua xe trái phép; Đồng tính luyến ái.
2. Góp phần nghiên cứu, đánh giá về học thuyết Freud ở Việt Nam, một học thuyết
phổ biến rộng rãi trên thế giới song gần đây mới được quan tâm nhiều hơn ở Việt Nam.
3. Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu về giới trẻ Việt
Nam và về học thuyết Freud ở Việt Nam.
7. KẾT CẤU LUẬN ÁN
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình khoa học của tác giả có
liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo, luận án có kết cấu 4
chương, 11 tiết như sau:
Chương 1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan tới đề tài luận án
Chương 2. Lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay và
khái lược học thuyết hành vi con người của Freud.
Chương 3. Vận dụng học thuyết hành vi con người của Freud để phân tích
những biểu hiện lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay.
Chương 4. Giá trị và hạn chế trong học thuyết hành vi con người của Freud
và một số giải pháp có tính định hướng, nhằm hạn chế lối sống tiêu cực cho giới trẻ
Việt Nam hiện nay.

13. 8
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. NHỮNG NGHIÊN CỨU VỀ GIỚI TRẺ VÀ LỐI SỐNG CỦA GIỚI TRẺ
VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
Ở mọi giai đoạn của cách mạng Việt Nam, thanh niên là lực lượng xung
kích, luôn đi đầu trong các phong trào và luôn sống theo lý tưởng cách mạng. Trong
công cuộc chống ngoại xâm, giành độc lập và bảo vệ Tổ quốc, đã có hàng triệu
thanh niên Việt Nam lên đường ra trận, dũng cảm chiến đấu, đổ xương máu và hy
sinh tuổi thanh xuân đẹp nhất của mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và thống
nhất đất nước. Sau ngày hòa bình lập lại, thanh niên lại là lực lượng tiên phong
trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Có rất nhiều tấm gương thanh
niên tiêu biểu trong lao động sản xuất, làm kinh tế, trong hoạt động văn hóa xã hội,
trong nghiên cứu khoa học kỹ thuật và trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Các phong
trào Thanh niên tình nguyện, Thanh niên làm theo lời Bác, Thanh niên với biển đảo
quê hương đã thể hiện vai trò và ý chí của giới trẻ muốn đưa đất nước ta tiến kịp với
các nước tiên tiến trên thế giới.
Tuy nhiên, khi đất nước bắt đầu công cuộc đổi mới, mở cửa, bước vào kinh
tế thị trường và hội nhập quốc tế thì lối sống thực dụng cùng các trào lưu văn hóa,
tư tưởng sống hưởng thụ, sống thác loạn, hành xử bạo lực coi thường pháp luật khác
xa với thuần phong mỹ tục của dân tộc ta đã len lỏi, xâm nhập vào một bộ phận
không nhỏ giới trẻ nước ta. Bệnh dịch này lan tỏa, lây nhiễm rất nhanh trong giới
trẻ không chỉ thanh niên mà cả thiếu niên còn ngồi trên ghế nhà trường ở khắp mọi
miền đất nước.
1.1.1. Các tổng kết đánh giá về thanh thiếu niên hiện nay
Trong suốt quá trình lãnh đạo, nhất là từ Đại hội lần thứ VI (1986), Đảng ta
luôn dành sự quan tâm đặc biệt tới công tác thanh niên và giáo dục thanh niên.
Đảng ta nhìn rõ cả mặt tích cực lẫn mặt hạn chế của thanh niên trong thời kỳ hội
nhập. Nghị quyết của các kỳ Đại hội của Đảng, của Đoàn đều khẳng định rằng,

14. 9
thanh niên và giáo dục thanh niên là vấn đề trọng yếu của Quốc gia, nó gắn liền với
chiến lược phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và con người Việt Nam.
Trong diễn văn khai mạc Đại hội lần thứ X của Đoàn thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh ngày 12/12/2012, do Bí thư Trung ương Đoàn trình bày đã đánh giá
những mặt tích cực của phong trào thanh niên như sau:
Phong trào hành động cách mạng lớn của thanh niên là Năm xung kích
phát tiển kinh tế, xã hội, bảo vệ Tổ quốc và Bạn đồng hành với thanh niên
lập thân, lập nghiệp đã đi vào cuộc sống, đã phát huy được vai trò xung
kích, tình nguyện của tuổi trẻ trong phát triển kinh tế xã hội, giữ vững an
ninh quốc phòng, đảm bảo an sinh xã hội…Cuộc vận động Tuổi trẻ Việt
Nam học tập và làm theo lời Bác và Chương trình Thắp sáng ước mơ
Tuổi trẻ Việt Nam vì dân giàu nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh
do Đoàn phát động và tổ chức thực hiện đã phát hiện, biểu dương và nhân
rộng hàng nghìn tấm gương điển hình tiên tiến trong các hoạt động của
đời sống xã hội [31].
Cũng trong Đại hội này, sau khi biểu dương các mặt tích cực của Đoàn
Thanh niên, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thẳng thắn đánh giá rằng:
Một bộ phận thanh niên còn biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị, đạo
đức, lối sống, phai nhạt lý tưởng, giảm sút niềm tin, ít quan tâm đến tình
hình đất nước, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, sống thực dụng, xa rời
truyền thống văn hóa dân tộc…Tình trạng tội phạm và tệ nạn xã hội trong
thanh niên vẫn gia tăng và diễn biến phức tạp. Đây là những vấn đề rất
đáng lo ngại, trong đó tổ chức Đoàn có phần trách nhiệm lớn [31].
Như vậy, các đánh giá của Đảng, của Đoàn chỉ rõ mặt mạnh và mặt yếu kém
của thanh niên Việt Nam trong thời kỳ đổi mới hiện nay, trong đó vấn đề đạo đức
lối sống, tình trạng tội phạm và tệ nạn xã hội của thanh thiếu niên là bức xúc lớn
của xã hội.
1.1.2. Điều tra xã hội học về thanh thiếu niên
Bước sang thập kỷ đầu của thế kỷ XXI, khi nước ta hội nhập quốc tế sâu
rộng hơn, khi toàn cầu hóa trở thành xu thế không thể đảo ngược, khi kinh tế và

15. 10
xã hội Việt Nam có những bước phát triển vượt bậc thì bắt đầu xuất hiện những
vấn đề bức xúc về xã hội nói chung và về thanh thiếu niên nói riêng, đã có một
số cuộc điều tra xã hội học về tình hình thanh thiếu niên. Trước hết, phải kể tới
cuộc điều tra của Ban Tuyên giáo Trung ương và Viện Nghiên cứu Thanh niên
vào năm 2002, có tên là “Điều tra khảo sát về thực trạng văn hóa thanh niên”.
Kết quả cuộc điều tra đã đưa ra các con số về thực trạng và lối sống của một bộ
phận thanh niên vào những năm đầu thế kỷ mới, bao gồm cả mặt tích cực và cả
mặt còn hạn chế. Phạm vi của cuộc điều tra chỉ tập trung vào một nhóm đối
tượng là sinh viên, thanh niên nông thôn, thanh niên công nhân. Đặc biệt, vào
năm 2003 và năm 2010, tổ chức WHO và UNICEF phối hợp với Bộ Y tế và
Tổng cục Thống kê tiến hành cuộc điều tra xã hội học về thanh thiếu niên trên
phạm vi toàn quốc với quy mô toàn diện và công phu hơn rất nhiều, có tên là
“Cuộc điều tra quốc gia về vị thành niên và thanh niên Việt Nam” (Survey
Assessment of Vietnamese Youth - SAVY1) [151].
Trong cuộc điều tra SAVY1 tiến hành từ năm 2001 tới năm 2003, SAVY1
đã thu thập tới 7.584 phiếu điều tra, với nhiều hạng mục khác nhau về thanh thiếu
niên tuổi từ 14 đến 25. Thanh thiếu niên từ 42 tỉnh, thành trên cả nước, bao gồm
thanh thiếu niên nam nữ, độc thân hoặc đã có gia đình, ở thành thị và nông thôn,
thuộc dân tộc Kinh và các dân tộc thiểu số đã tham gia cuộc điều tra này.
Bà Tống Thị Đua, Phó Vụ trưởng Vụ Xã hội, Môi trường, Tổng cục Thống
kê cho biết:
Kết quả cuộc điều tra SAVY cho thấy phần đông thanh thiếu niên Việt
Nam rất lạc quan, cần cù và có nhiều hoài bão. Thanh thiếu niên có mối
quan hệ chặt chẽ với gia đình và xã hội. Tuy nhiên, sự chuyển biến về
kinh tế xã hội đang diễn ra rất nhanh chóng ở Việt Nam cũng đặt ra
không ít thách thức cho giới trẻ. Thanh thiếu niên dân tộc thiểu số và
thanh thiếu niên sống ở vùng sâu vùng xa là những nhóm có nhiều khả
năng bị ảnh hưởng nhất trước tình trạng nghèo đói và thiếu thông tin, và
đây chính là rào cản cho các cơ hội về giáo dục và việc làm [50].

16. 11
Tiến sĩ Christian Salazar, Phó trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam nhận xét:
Kết quả của Điều tra Quốc gia về vị thành niên và thanh niên Việt Nam
nhấn mạnh sự cần thiết phải ưu tiên một số vấn đề cho việc hoạch định và
xây dựng chương trình trong tương lai. Đặc biệt, cần tập trung cho những
nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất và dễ bị ảnh hưởng nhất trước các
nguy cơ. Các nhóm này bao gồm cả thanh thiếu niên dân tộc thiểu số [50 ].
Sau đó 7 năm, từ năm 2008 tới năm 2010, cuộc điều tra xã hội học SAVY
2 được thực hiện với quy mô rộng lớn hơn SAVY1 trên phạm vi toàn quốc. Cuộc
điều tra thực hiện tại 63 tỉnh, thành với 10.044 thanh thiếu niên tham gia. Các
đối tượng được điều tra là những học sinh đang đi học và những người đã đi làm;
ở thành thị và nông thôn, dân tộc thiểu số; chưa kết hôn. Các vấn đề điều tra rất
đa dạng với nhiều góc cạnh cuộc sống như giáo dục, việc làm, tình trạng sức
khoẻ, sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục và một số vấn đề khác như
HIV/AIDS, sử dụng các chất gây nghiện, tai nạn thương tích, bạo hành gia đình,
sức khoẻ thể chất, sức khỏe tinh thần…[152].
Tại Hội nghị công bố kết quả cuộc điều tra SAVY2, bà Trần Thị Thanh Mai, Vụ
trưởng Vụ Truyền thông Giáo dục, Tổng cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình đánh giá:
Qua kết quả của cuộc điều tra cũng như những quan sát trong cuộc sống hàng
ngày, tôi thấy đa số vị thành niên và thanh niên của ta là tốt. Còn những hiện
tượng vi phạm pháp luật, bất cần đời, phóng túng, bạo lực... chỉ là một tỉ lệ
nhỏ không thể đại diện cho 2,4 triệu vị thành niên và thanh niên.Phần lớn các
em đều có thái độ không chấp nhận những hiện tượng trên [51 ].
Mặc dù SAVY1và SAVY2 đề cập nhiều về các vấn đề y tế, sức khỏe, học
đường, hôn nhân, giới tính, song cũng dành một phần nhỏ cho điều tra về tâm tư
tình cảm, thái độ và hoài bão của thanh thiếu niên trong tình hình hiện nay. Các số
liệu thu được từ hai cuộc điều tra này rất phong phú, có độ tin cậy cao, có giá trị
thực tiễn và khoa học. Đó là nguồn thông tin tư liệu vô cùng quý giá. Tuy nhiên, các
cuộc điều tra xã hội học chỉ cung cấp những thông tin qua con số về thực trạng tình
hình mà chưa đi sâu vào tìm hiểu lối sống, nếp sống của giới trẻ, đặc biệt chưa có
những phân tích, lý giải tìm nguyên nhân dẫn đến lối sống của họ.

17. 12
1.1.3. Nghiên cứu về thanh thiếu niên và lối sống của thanh thiếu niên
trong thời kỳ đổi mới
Chỉ tính từ năm 1986 đến nay, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về
thanh thiếu niên mang tính học thuật sâu và ý nghĩa thực tiễn lớn. Các công trình
này rất đa dạng, phong phú, từ các đề tài NCKH cấp cơ sở đến các chương trình
NCKH cấp nhà nước; từ các bài báo nghiên cứu chuyên khảo đến các luận án tiến
sỹ. Có thể chia làm hai giai đoạn, từ năm 1986 tới năm 2000 và từ năm 2000 đến
nay để đánh giá như sau:
Giai đoạn 1986-2000
Trong giai đoạn này, có nhiều đề tài NCKH độc lập và chương trình NCKH
cấp nhà nhà nước nghiên cứu về thanh niên. Nhìn chung, các nghiên cứu mang tính
chiến lược, tổng quát theo tầm vĩ mô và thiên về định hướng giáo dục. Điển hình là,
chương trình NCKH cấp nhà nước KX06 về “Văn hóa, văn minh và phát triển” do
Nguyễn Hồng Phong chủ trì [114], đã đưa vấn đề giáo dục và sự cần thiết nâng cao
nhận thức tư tưởng của thanh niên như một nhân tố quan trọng cho thúc đẩy phát
triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ đổi mới. Trong chương trình, có một số đề tài lấy
tiêu chí là nghiên cứu xây dựng một nền văn hóa toàn diện theo mục tiêu dân giàu,
nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Đặng Cảnh Khanh trong tác
phẩm “Giáo dục pháp luật cho thanh niên - vấn đề quan trọng của sự ổn định xã
hội” [95] đã nhấn mạnh sự cần thiết phải giáo dục pháp luật cho thanh niên trong
giai đoạn mới. Khi đất nước mở cửa, lối sống tự do từ bên ngoài đã tác động ảnh
hưởng tới thanh thiếu niên và trực tiếp ảnh hưởng tới ổn định xã hội.Vì vậy, giáo
dục pháp luật, kỷ cương cho thanh thiếu niên là nhiệm vụ sống còn của toàn Đảng,
toàn dân ta. Trong thời gian này Phạm Minh Hạc, chủ nhiệm chương trình NCKH
cấp Nhà nước KX-07 “Vấn đề con người trong sự nghiệp đổi mới”, đồng thời là chủ
nhiệm đề tài NCKH “Chiến lược phát triển toàn diện con người Việt Nam trong
giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa” [57], đã đề xuất những vấn đề có tính
chiến lược cho thanh niên trong giai đoạn đất nước đổi mới. Trong đề tài này, tác
giả đã phân tích xu thế thay đổi cách nhìn và cách tư duy, đặc biệt là lối sống của
con người Việt Nam, nhất là của giới trẻ trong thời kỳ mở cửa. Những thay đổi này

18. 13
sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ tới phát triển kinh tế xã hội. Vì vậy, cần thiết phải hoạch
định một chiến lược phát triển con người, bắt đầu từ giới trẻ, cả về thể lực và trí tuệ,
để họ có đủ năng lực đáp ứng với đòi hỏi của phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật
trong giai đoạn công nghiệp hóa đất nước theo hướng hiện đại.
Trong tác phẩm “Tập hợp đoàn kết rộng rãi thanh niên vì mục tiêu dân giàu,
nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh” của tác giả Vũ Oanh [112] đã nêu lên
truyền thống anh dũng của thế hệ trẻ và kinh nghiệm tập hợp quần chúng, trong đó
có phong trào thanh niên của Đảng Cộng sản Việt Nam qua các giai đoạn cách
mạng. Đứng trước tình hình mới, cần phát huy thế mạnh của thế hệ trẻ là sự nhiệt
tình, năng động, ham học hỏi, có chí tiến thủ, tạo mọi điều kiện cho họ được tham
gia vào các mặt trận kinh tế - xã hội trong thời kỳ mở cửa.
Ngoài ra, trong giai đoạn này còn có nhiều công trình khác nghiên cứu về
thanh niên. Nhìn chung, các công trình đều tập trung vào việc xác định vai trò và
nhiệm vụ của thanh niên trong giai đoạn đổi mới, mở cửa, đồng thời đề ra đường lối
mang tính chiến lược phát triển toàn diện con người và phương pháp giáo dục rèn
luyện thanh niên đáp ứng với yêu cầu đòi hỏi của thời kỳ mới.
Giai đoạn từ 2000 đến nay
Đây là giai đoạn đất nước ta đang dần dần hội nhập sâu vào kinh tế thế giới.
Các mặt tích cực của hội nhập đã thể hiện khá rõ, các mặt tiêu cực, nhất là các tiêu
cực trong lối sống của giới trẻ cũng đã bắt đầu lộ diện. Các công trình nghiên cứu
về thanh thiếu niên trong giai đoạn này rất phong phú và chuyên sâu hơn giai đoạn
trước, đặc biệt đã có nhiều công trình nghiên cứu về lối sống của thanh thiếu niên
trong thời kỳ đổi mới. Chẳng hạn, Đặng Cảnh Khanh có công trình “Về việc khắc
phục hiện tượng xa lánh của lớp trẻ với văn hóa văn nghệ dân gian truyền thống”
[96], đã nêu lên thực trạng đáng báo động về tư duy, lối sống và sự tiếp thụ văn hóa
của giới trẻ. Khi đất nước mở cửa, các trào lưu văn hóa nước ngoài với nhiều hình
thức đã nhanh chóng xâm nhập vào đời sống văn hóa của giới trẻ. Giới trẻ đã háo
hức đón nhận và hòa nhập vào các trào lưu này với “hip hop”, “dansport”, “kpop”,
nhạc điện tử, phim kinh dị, phim bạo lực, trò chơi điện tử, còn nghệ thuật dân gian,
dân ca Bắc Trung Nam, ca kịch cải lương, tuồng cổ…trở thành xa lạ đối với họ. Họ

19. 14
không còn biết đến, hay cố tình xa rời các loại hình văn hóa văn nghệ truyền thống
của dân tộc. Tác giả đã nêu các dẫn chứng cụ thể cho thực trạng này, từ đó đề xuất
những giải pháp khắc phục.
Đáng ngại hơn nữa là các giá trị truyền thống của dân tộc đã bị lung lay
trước những tác động của lối sống thực dụng. Đạo đức, nhân cách của con người,
tình cảm gia đình, tình người với truyền thống lá lành đùm lá rách, thương người
như thể thương thân… dường như đã bị quay lưng lại để hướng về lối sống vật chất,
ăn chơi, hưởng thụ, đặt quyền lợi cá nhân lên trên hết. Thể hiện rõ rệt nhất, mạnh
mẽ nhất tình hình trên là ở giới trẻ. Đó là đánh giá phân tích và cảnh báo của tác giả
Nguyễn Trọng Chuẩn và Nguyễn Văn Huyên trong tác phẩm “Gíá trị truyền thống
trước những thách thức của toàn cầu hóa” [17] và của Bùi Ngọc Minh trong tác
phẩm “Giáo dục các giá trị truyền thống dân tộc cho thanh niên hiện nay” [108].
Các tác giả đều nêu lên sự cần thiết phải đặt giáo dục con người, giáo dục nhân cách
con người cho thanh thiếu niên lên hàng đầu, thì mới bảo tồn được giá trị truyền
thống của dân tộc trước các thách thức của toàn cầu hóa.
Nghiên cứu về thanh niên nói chung và lối sống của thanh niên nói riêng
trong thời kỳ mở cửa hội nhập, còn được thể hiện trong tác phẩm “Tính cộng đồng,
tính cá nhân và cái tôi của thanh niên” của Đỗ Long và Phan Thị Mai Hương [102].
Trong tác phẩm này, các tác giả đã phân tích sâu các mặt tích cực của thanh niên là
luôn nhiệt tình, hăng hái tiên phong trong mọi hoạt động và tính đoàn kết, tính cộng
đồng rất cao. Trong mỗi con người thanh niên luôn thể hiện bản lĩnh cá nhân, say
mê sáng tạo, ưa mạo hiểm và thích thể hiện cái tôi. Đồng thời, các tác giả cũng nêu
lên những hạn chế của tính cá nhân và tính thích thể hiện cái tôi của thanh niên, đó
là mầm mống dẫn đến các hành động tiêu cực trong giới trẻ hiện nay.
Trong thời gian này, còn có một số nghiên cứu về thanh niên và lối sống của
thanh niên đựợc thể hiện trong các luận án tiến sỹ, như luận án tiến sỹ tâm lý học
của Nguyễn Ánh Hồng có tên “Phân tích về mặt tâm lý học lối sống của sinh viên
Thành phố Hồ Chí Minh ” [81] ; luận án tiến sỹ xã hội học của Đặng Quang Thành
có tên “Xây dựng lối sống có văn hóa của thanh niên Thành phố Hồ Chí Minh trong
công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa” [129].

20. 15
Đặc biệt, đề tài NCKH cấp nhà nước mã số KX03.16/06-10 “Thực trạng và xu
hướng biến đổi lối sống của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập
quốc tế” do Phạm Hồng Tung làm chủ nhiệm [144] có báo cáo tổng hợp rất công phu,
nêu nhiều nét mới và những vấn đề mới được đặt ra về thanh niên. Dựa trên nhiều
nguồn tài liệu khác nhau, với cách tiếp cận đa ngành, sự nghiên cứu nghiêm túc, đề
tài tập trung làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và cách tiếp cận khi nghiên cứu về
thanh niên và lối sống của thanh niên, nêu rõ những xu hướng biến đổi lối sống của
thanh niên trong quá trình đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế. Tác phẩm “Thanh
niên và lối sống của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc
tế” [145] của đề tài này xuất bản đã phân tích sâu nhiều mặt tích cực và hạn chế của
thanh niên trong giai đoạn hội nhập. Phạm Hồng Tung nhận định:
Đa số thanh niên Việt Nam hiện nay có tính tích cực chính trị - xã hội
tương đối cao, hăng hái tham gia và mong muốn được tham gia tích
cực vào các hoạt động chính trị - xã hội do Đảng, Đoàn, Hội tổ chức
và lãnh đạo; nhìn chung thế hệ thanh niên ngày nay có hoài bão và ước
mơ lành mạnh về tương lai và lạc quan, tin tưởng vào tương lai tốt đẹp
của bản thân, gia đình và đất nước; mặc dù phần đông thanh niên còn
chưa đủ tự tin với định hướng và trình độ nhận thức chính trị của
mình, nhưng chỉ một bộ phận nhỏ tỏ ra bi quan, dao động trong trạng
thái chính trị [145, tr.336].
Sau khi phân tích dựa trên các cơ sở khoa học và thực tiễn, đề tài đã tổng hợp
được 4 xu hướng sống tiêu cực của một bộ phận thanh thiếu niên hiện nay, cụ thể là:
- Ích kỷ, thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm, thiếu nhiệt tình và niềm tin.
- Hời hợt, a dua đua đòi, tiếp thu thiếu chọn lọc, ảnh hưởng văn hóa từ bên ngoài.
- Sống buông thả bản thân.
- Hành xử hung bạo, bất chấp pháp luật [145].
Đặc biệt, đề tài đã xác định rõ những nhân tố tác động mang tính định hướng trong
quá trình thay đổi lối sống của thanh niên Việt Nam hiện nay, như vai trò của gia đình
và giáo dục gia đình; vai trò của nhà trường và giáo dục học đường; tác động của bạn bè
và các mối quan hệ bạn bè; tác động của truyền thông hiện đại, đặc biệt là internet.

21. 16
Tóm lại, các nghiên cứu và điều tra về lối sống của thanh niên nói riêng và
giới trẻ nói chung là khá phong phú, trong đó đưa ra những đánh giá xác đáng về
nhiều mặt tích cực cũng như tiêu cực, chỉ ra những tác động và đề ra một số giải
pháp bồi dưỡng ý thức, tâm lý giúp thanh niên phát huy những mặt tích cực, hạn
chế mặt tiêu cực, giúp họ hình thành nhân cách và năng lực phục vụ cho sự nghiệp
cách mạng trong giai đoạn tới. Bước đầu các nghiên cứu đã phân tích nguyên nhân
dẫn đến những hạn chế tiêu cực trong lối sống của một bộ phân giới trẻ trong xu thế
toàn cầu hóa hiện nay. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên mới chỉ đưa ra các nguyên
nhân ngoại cảnh tác động dẫn đến hành vi tiêu cực đó như thiếu sự giáo dục của gia
đình và nhà trường, ảnh hưởng của văn hóa phẩm ngoại lai, của internet… mà chưa
đi sâu vào nội tâm con người, chưa đi sâu vào căn nguyên gốc rễ dẫn đến các hành
vi tiêu cực nói trên. Cụ thể hơn, chưa có một nghiên cứu nào vận dụng học thuyết
Freud, học thuyết nổi tiếng về tâm lý hành vi con người, để phân tích hành vi lối
sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ Việt Nam hiện nay.
1.2. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ HỌC THUYẾT FREUD Ở VIỆT NAM
1.2.1. Sự tiếp nhận và đánh giá chung tình hình nghiên cứu học thuyết
Freud ở Việt Nam
Học thuyết Freud xuất hiện ở châu Âu và Bắc Mỹ từ đầu thế kỷ XX. Điều ngạc
nhiên là một xứ thuộc địa có vẻ như rất xa vời với văn hóa phương Tây, nhất là triết
học phương Tây hiện đại, nhưng ngay từ đầu những năm 40, học thuyết Freud đã có
mặt ở Việt Nam. Năm 1943, Nhà xuất bản Tân Việt, Hà Nội đã xuất bản tác phẩm
nghiên cứu của Tô Kiều Phương, một trí thức người Nam Bộ, với tựa đề “Học thuyết
Freud” [119]. Trong thời gian trên, cùng xuất bản với tác phẩm “Học thuyết Freud”
còn có các tác phẩm khác về triết học phương Tây hiện đại. Một điều đặc biệt là, thuật
ngữ phân tâm học (psychoanalysis) của Freud đã được học giả Tô Kiều Phương dịch ra
tiếng Việt và sử dụng đầu tiên trong nghiên cứu của mình. Thuật ngữ này xuất hiện
cách đây hơn 70 năm, song rất chuẩn xác, sau này cho đến nay, tất cả các nghiên cứu
về học thuyết Freud ở Việt Nam đều dùng thuật ngữ này của Tô Kiều Phương.
Bị gián đoạn bởi thế chiến thứ 2 và kháng chiến chống Pháp, hơn hai mươi
năm sau, mãi tới thập niên 60 của thế kỷ XX, học thuyết Freud mới được

22. 17
nghiên cứu tiếp tục ở miền Nam Việt Nam. Giống như các học thuyết của chủ
nghĩa hiện sinh và chủ nghĩa thực dụng trong thời gian này, học thuyết Freud
góp thêm vào nhóm các học thuyết được chính quyền ở miền Nam Việt Nam
cho là những học thuyết có thể truyền bá. Trong thời kỳ này, học thuyết Freud
được giới học giả Nam Việt Nam quan tâm giới thiệu từ hai khía cạnh dịch
thuật và nghiên cứu. Có thể coi Vũ Đình Lưu là người đầu tiên tiếp tục đưa học
thuyết Freud vào Nam Việt Nam bằng ấn phẩm dịch thuật từ tác phẩm của
Freud “Nghiên cứu phân tâm học” [35]. Cũng chính Vũ Đình Lưu còn có công
trình khảo cứu khác về Freud là “Phân tâm học áp dụng vào nghiên cứu các
ngành học vấn” [103]. Công trình này của Vũ Đình Lưu được coi là công trình
khảo cứu mang tính ứng dụng học thuyết Freud vào cuộc sống và các lĩnh vực
khoa học xã hội đầu tiên ở Việt Nam. Năm 1970, Vũ Đình Lưu biên dịch tác
phẩm “Hành trình vào phân tâm học” của Hubert Benoit [8]. Tác phẩm nổi
tiếng nghiên cứu về phân tâm học “Thiền và Phân tâm học” của D.T. Suzuki,
Erich Fromm và R.De Martino [127] cũng được xuất bản tại miền Nam trong
thời gian này. Điều đó nói lên rằng, học thuyết Freud đã được tiếp nhận rất
trọng thị ở miền Nam Việt Nam trong những năm 60, 70 của thế kỷ trước, cho
dù lúc này là thời kỳ chiến tranh ác liệt nhất.
Ở miền Bắc Việt Nam trước năm 1975, việc nghiên cứu triết học phương
Tây nói chung và học thuyết Freud nói riêng, đánh giá một cách khách quan, chưa
được phổ biến, nếu không muốn nói là chưa hề được triển khai. Chính vì vậy, học
thuyết Freud rất xa lạ với giới trí thức miền Bắc Việt Nam vào thời gian này.
Sau năm 1975, đất nước thống nhất, việc nghiên cứu các trào lưu tư tưởng
triết học phương Tây có phần cởi mở và mạnh dạn hơn. Tuy nhiên, trong khoảng
10, 15 năm đầu, với góc nhìn và cách tư duy định kiến vốn có của nhiều học giả,
các nghiên cứu chỉ tập trung vào việc phê phán các di hại của tư tưởng phương Tây
ở miền Nam Việt Nam. Các nghiên cứu đó đánh đổ đồng học thuyết Freud với chủ
nghĩa thực dụng, chủ nghĩa hiện sinh và giải thích các lối sống gấp, sống kiểu Mỹ
của người dân miền Nam, nhất là thanh thiếu niên trước đây, là chạy theo dục tính
thấp hèn mà chưa thấy các mặt tích cực của học thuyết này.

23. 18
Năm 1990, sau Nghị quyết số 01-NQ/TW của Bộ Chính trị trong nhiệm kỳ
Đại hội VI về Công tác Văn hoá Tư tưởng thì cách nhìn nhận về triết học phương
Tây, trong đó có học thuyết Freud, đã có những bước đột phá, cởi mở hơn rất nhiều.
Chính vì vậy, triết học phương Tây nói chung và học thuyết Freud nói riêng, được
nhiều người nghiên cứu và có điều kiện lan tỏa, hòa chung vào dòng triết học vốn
có trước đây ở Việt Nam.
Về không khí cởi mở và sự đón nhận tích cực học thuyết Freud cùng với sự
quan tâm nghiên cứu học thuyết này của các học giả Việt Nam trong thời gian qua,
có thể thấy được ở một khối lượng lớn các tác phẩm của Freud và nghiên cứu về
học thuyết Freud được xuất bản. Đã có tới 16 tác phẩm trong tổng số 35 tác phẩm
của Freud được dịch ra tiếng Việt như: Nghiên cứu phân tâm học [35]; Phân tâm
học nhập môn [36]; Nguồn gốc văn hóa tôn giáo [38]; Vật tổ và Cấm kị [37]; Ba
tiểu luận về thuyết tính dục [43]; Luận bàn về văn minh [41]; Các bài viết về giấc
mơ và giải thích giấc mơ [42]; Cảm giác bất ổn với văn hóa [44]; v.v..
Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu về học thuyết Freud của các học giả ngoài
nước và trong nước được xuất bản như: Hành trình vào phân tâm học của Hubert
Benoit [8]; Freud đã thực sự nói gì của David Stafford - Clark [18]; Freud cuộc đời
và sự nghiệp của Rolan Jaccard [124]; Sigmund Freud - Nhà phân tâm học thiên tài
của Stephen Wilson [153]; Những luận thuyết nổi tiếng thế giới của Jostein Gaarder
[93], Những gương mặt lớn của thời chúng ta của Carol Christia [11]; S. Freud và
tâm phân học của Phạm Minh Lăng [100]; Học thuyết và tâm lý học S.Freud của
Phạm Minh Hạc [59]; Nhân học triết học Freud và ảnh hưởng của nó đến nhân học
triết học phương Tây hiện đại của Đỗ Minh Hợp và cộng sự [86]; Học thuyết Freud
và sự thể hiện của nó trong văn học Việt Nam của Trần Thanh Hà [52]; Phân tâm
học và phê bình văn học của Liễu Trương (Việt kiều Pháp) [141]; chùm nghiên cứu
nghiên cứu của Đỗ Lai Thúy: Phân tâm học và tình yêu [131]; Phân tâm học và văn
học nghệ thuật [132]; Phân tâm học và văn hoá tâm linh [133]; Phân tâm học và
tính cách dân tộc [136].
Nước Áo luôn tự hào là cái nôi triết học đương đại của nhân loại. Để tôn
vinh và nâng cao sự hiểu biết nền triết học hàng đầu thế giới này, vào tháng 11

24. 19
năm 2012, Viện Triết học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phối
hợp với Đại sứ quán Áo tại Việt Nam tổ chức cuộc hội thảo Quốc tế có tên: Triết
học Áo và ý nghĩa hiện thời của nó (Austrian philosophy and its relevance to
day) [150]. Hội thảo có sự góp mặt của nhiều học giả có tên tuổi ở nhiều quốc
gia và Việt Nam. Từ các báo cáo tại hội thảo được đăng trong kỷ yếu và xuất bản
thành sách sau này, có thể thấy các nghiên cứu về Freud là nhiều nhất và rất
phong phú, đa dạng, có thể kể tới như: Nhân học Freud của Đặng Hữu Toàn;
Freud - Nhà Triết học của Đỗ Minh Hợp; Chủ nghĩa Marx – Freud một sự kết
hợp tư tưởng của Marx và S. Freud trong nghiên cứu các vấn đề con người của
Nguyễn Thị Lan Hương; Phân tâm học của Sigmund Freud qua sự kiến giải của
một số nhà tư tưởng nữ quyền đương đại của Nguyễn văn Hòa và Nguyễn Việt
Phương; Đi tìm những nét tương đồng trong tư duy ở một số luận điểm của
Freud và Marx của Nguyễn Thị Bích Hằng; v.v..
Năm 2014, cuốn sách “Nhân học triết học Freud và ảnh hưởng của nó đến
nhân học triết học phương Tây hiện đại” được hình thành từ đề tài NCKH do quỹ
NAFOSTED tài trợ, do Đỗ Minh Hợp chủ biên [86]. Cuốn sách trình bày khá kỹ
nội dung triết học Freud và ảnh hưởng của nó đến các trào lưu nhân học triết học
phương Tây hiện đại.
Về luận án sau đại học, vào năm 1995 có luận án TS. Ngữ văn của
Nguyễn Phúc, Đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh có tiêu đề: “Khảo sát
sự du nhập của phân tâm học và chủ nghĩa hiện sinh vào văn học đô thị miền
Nam trước năm 1975” [118]. Luận án có đề cập tới học thuyết Freud cùng với
học thuyết khác, song chỉ ở mức độ khảo sát sự du nhập của các học thuyết này
vào văn học ở miền Nam Việt Nam trước đây. Gần đây nhất, năm 2014, Tạ Thị
Vân Hà bảo vệ thành công luận án Tiến sỹ Triết học tại Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội có tên: “Tư tưởng Triết học của S.
Freud” [53]. Luận án đã đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống tư tưởng Triết
học của Freud cùng với những đánh giá về ông của các nhà triết học phương Tây
hiện đại. Đây hoàn toàn là một nghiên cứu cơ bản về học thuyết Freud mà không
đề cập tới nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud vào thực tiễn. Ở bậc cao học,

25. 20
có một số luận văn thạc sỹ về học thuyết Freud như: Hoàng Đức Diễn với “Chủ
nghĩa Freud và biểu hiện của nó trong văn học tính dục miền Nam Việt Nam
trước 1975” [19]; Nguyễn Thị Thủy với “Phân tâm học và giáo dục nhân cách
cho thanh thiếu niên Thừa Thiên Huế hiện nay” [137]; Nguyễn Thị Bích Hằng
với “Chủ nghĩa Freud - Lịch sử và sự biểu hiện ở Việt Nam” [62]; v.v..
Như vậy, cho dù học thuyết Freud được tiếp nhận ở Việt Nam một cách
chính thức chưa lâu và không được thuận buồm xuôi gió, nhưng hiện nay nó đã
được quan tâm đúng mức theo đúng vị thế của nó trong dòng triết học phương Tây
ở Việt Nam.
1.2.2. Các nghiên cứu đi sâu về nội dung học thuyết hành vi con người
của Freud và vận dụng lý luận của học thuyết này vào thực tiễn cuộc sống
Nếu so sánh với các học thuyết triết học phương Tây mới được tiếp nhận ở
Việt Nam, theo chiều rộng, số lượng các công trình nghiên cứu về học thuyết Freud
là khá lớn, các nghiên cứu đa dạng và phong phú về thể loại như trình bày ở mục
trên. Để có thể làm rõ hơn chiều sâu của các nghiên cứu này về học thuyết Freud,
cũng như vận dụng học thuyết này vào thực tiễn cuộc sống, luận án đi sâu vào tìm
hiểu nội dung một số nghiên cứu mang tính điển hình đại diện cho các các công
trình nghiên cứu đó.
1.2.2.1. Các nghiên cứu đi sâu về nội dung học thuyết hành vi con người
của Freud
Có nhiều tác phẩm của các học giả trong nước và ngoài nước nghiên cứu về
nội dung học thuyết Freud. Trong đó có 3 tác phẩm được coi là rất cơ bản và rất sâu
sắc, đó là: ‘Freud đã thực sự nói gì” [18]; “Freud và tâm phân học” [100]; “Học
thuyết và tâm lý học Freud” [59].
Tác phẩm “Freud đã thực sự nói gì” của David Stafford-Clrak - Giáo sư
Viện Tâm bệnh học thuộc Trường Đại học Luân Đôn [18], xuất bản năm1966 tại
Anh, sau đó đã được đón nhận ở rất nhiều nước trên thế giới. “Freud đã thực sự
nói gì” cũng là tác phẩm được xuất bản đầu tiên ở Việt Nam, về một học thuyết
phương Tây từ khi có sự đổi mới về công tác Văn hóa Tư tưởng (1990). Sức hấp
dẫn của tác phẩm này chính là ở chỗ D.Stafford-Clrak đã tổng hợp một cách

26. 21
khoa học toàn bộ công trình nghiên cứu trong suốt cuộc đời của Freud vào một
cuốn sách không quá nhiều trang. Hơn thế nữa, trong các tác phẩm nguyên gốc
của Freud, do cách trình bày mang tính bác học, rất sâu sắc, nhưng hành văn theo
mạch tư duy của riêng mình, nên nhiều người cảm thấy không dễ hiểu ngay được
tư tưởng của Freud. Nhưng, sau khi đọc công trình khảo cứu của D.Stafford-
Clrak, dường như mọi vấn đề lại trở nên tường minh hơn. Người ta hiểu được
tường tận tất cả những gì mà Freud muốn nói, tất cả những gì mà Freud đã làm
và tất cả những gì mà Freud để lại cho hậu thế tiếp tục con đường của mình,
đúng như tiêu đề mà D.Stafford-Clrak đã đặt cho tác phẩm là “Freud đã thực sự
nói gì”. Có thể liên hệ một cách đơn giản, nếu như bức tranh tự họa của chính
Freud là một bức chân dung đầy chi tiết, nhiều góc cạnh và hơi rườm rà, cùng
với đa sắc mầu thì bức chân dung Freud do D.Stafford-Clrak họa lại chỉ có hai
gam màu đen trắng, với đường nét thanh mảnh, rõ ràng, nhưng vẫn toát lên thần
thái, tựa như các bức tranh của danh họa P.Picasso. Do vậy, có thể nói không quá
rằng, sẽ không hiểu được một cách tường tận học thuyết Freud nếu như không
đọc “Freud đã thực sự nói gì”của D.Stafford-Clrak.
Tuy nhiên, trước khi đi sâu vào “Freud đã thực sự nói gì”, xin được bàn về
lời tựa của cuốn sách này. Cuốn sách đã được học giả uyên bác và nổi tiếng là Bác
sỹ Nguyễn Khắc Viện (1913-1997) viết lời nói đầu. Lời nói đầu của Nguyễn Khắc
Viện có dung lượng đồ sộ và sâu sắc. Tổng dung lượng của lời nói đầu này đã hơn
1/10 dung lượng gần 300 trang của cả tác phẩm. Trong “Freud đã thực sự nói gì”,
D.Stafford-Clrak đã tổng hợp rất cô đọng học thuyết Freud, nhưng lời nói đầu của
Nguyễn Khắc Viện còn tổng hợp cô đọng, súc tích hơn rất nhiều lần. Tất cả những
gì mà Freud đề cập trong học thuyết đều được Nguyễn Khắc Viện thể hiện trong lời
nói đầu cùng với những bình luận rất sâu sắc.
Trong Lời nói đầu, Nguyễn Khắc Viện đã trình bày rất cô đọng và sinh động
các luận thuyết của Freud và sự khởi sinh của học thuyết này. Ông phân tích tính
chất khoa học của học thuyết và dành nhiều trang để phân tích sự tiếp nhận và sự
phê phán học thuyết nổi tiếng này trong Triết học và Tâm lý học. Ông giải thích các
khái niệm vô thức, libido, cái ấy, cái tôi, cái siêu tôi và các bản năng eros và

27. 22
thanatos một cách đơn giản và dễ hiểu. Ông nêu ra những tranh luận của các học
giả trên thế giới, những điểm thống nhất và cả những điểm không thống nhất về học
thuyết Freud. Chính bản thân ông cũng có những đánh giá khá xác đáng về những
điểm hạn chế của Freud:
Nhưng tư duy của Freud thường vận động theo kiểu trực giác phát hiện,
từ một số sự kiện nào đó bỗng lúc nào đó nảy ra một số khái niệm và
quan điểm giúp cho lý giải những quá trình phức tạp. Đáng lẽ, sau mỗi
lần như vậy cần kiểm nghiệm kỹ lưỡng và đợi cho nhiều người khác cùng
kiểm nghiệm, rồi mới chuyển qua những khái niệm mới [18, tr.27].
Tuy nhiên, ông dành rất nhiều cho việc phân tích các điểm tích cực của học
thuyết Freud và đánh giá: “Dù sao không thể xem nhẹ công lao của Freud. Trong
một lĩnh vực trước kia không hề ai biết gì, Freud đã mang lại ánh sáng, óc hiện thực
và một kỹ thuật thăm dò các động cơ có hiệu lực. Tâm bệnh học không thể có một
tiến bộ nào nếu không có Freud” [18, tr.26].
Trong “Freud đã thực sự nói gì”, D.Stafford-Clrak đã trình bày khá chi tiết
và sâu sắc các công trình của Freud. Bắt đầu từ những nghiên cứu về hysteria và
những kết quả đầu tiên của chúng, rồi đến khoa học về các giấc mơ. Đặc biệt,
D.Stafford-Clrak phân tích sâu khái niệm cấu trúc và chức năng tâm thần - một
cống hiến quan trọng của Freud về bộ máy tư duy của con người. Đó là vô thức, tiền
ý thức và bản năng tính dục libido. Ông giải thích cặn kẽ các khái niệm cái ấy, cái
tôi, cái siêu tôi từ đó ông phân tích luận thuyết xung lực (theory of impulses) của
Freud và bản năng eros, thanatos. Ông trích dẫn nguyên tác của Freud để lý giải
cho phân tích của mình về các xung lực này:
Chúng ta gọi những sức mạnh nào tác động ở phía sau những nhu cầu
khẩn thiết của cái ấy và biểu hiện những yêu cầu thuộc loại thể chất trong
tâm thần là xung lực. Thật vậy, mọi trạng thái mà một người đạt tới được
vào một ngày nào đó đều có xu hướng được lập lại ngay từ khi nó bị từ
bỏ. Vì thế người ta có thể phân biệt được rất nhiều xung lực khác nhau và
đó cũng là điều người ta thường làm. Điều quan trọng là cần biết xem
nhiều xung lực ấy có thể được quy thành một vài xung lực căn bản

28. 23
không...Sau những do dự kéo dài, những ngần ngại kéo dài, chúng tôi đã
quyết định chỉ chấp nhận hai xung lực căn bản: eros (tính dục) và bản
năng phá hủy (instinct de destruction) [18, tr.154].
Do mục đích của tác phẩm “Freud đã thực sự nói gì” là thể hiện cô đọng
và rõ hơn những điều Freud muốn nói, nên D.Stafford-Clrak không hề bình
luận những điểm đạt được hay chưa đạt được của Freud như những tác giả
khác, mà ông tôn trọng một cách tuyệt đối tất cả các ý tưởng, quan điểm của
Freud, đó là điểm đặc biệt của tác phẩm này. Cuối cùng, xin được trích dẫn một
chi tiết mà D.Stafford-Clrak đã ca ngợi Freud trong phần đầu của tác phẩm
“Freud đã thực sự nói gì”:
Đây là một người mà tên tuổi mãi mãi đứng cùng hàng với những tên tuổi
như Darwin, Copernic, Newton, Marx và Einstein; một người đã thật sự
làm biến đổi cách thức chúng ta suy nghĩ về ý nghĩa của cuộc sống và của
xã hội con người. Những tư tưởng của số người có nghị lực như thế, hoạt
động tinh thần của họ, cũng như cái cách họ thông báo kết quả những
công trình nghiên cứu của họ, những gì họ nói ra, viết ra, tất cả những cái
đó đều nằm trong di sản của loài người. Những sự khẳng định của họ
không phải là để được chấp nhận như những giáo điều chi phối hay vượt
qua sự suy nghĩ hay sự xem xét phê phán. Mà là chính chúng ta, không
kém gì họ, phải chú ý lắng nghe tất cả những gì họ thực sự nói ra. Phân
tâm học đã và mãi mãi vẫn là sự sáng tạo độc đáo của Freud. Sự khám
phá, thăm dò, nghiên cứu và thường xuyên xét duyệt lại của ông là sự
nghiệp cả đời của một bậc thầy [18, tr.35].
Tác phẩm “Freud và tâm phân học” của Phạm Minh Lăng [100] được
xuất bản năm 2000, vào đúng thời nở rộ các trào lưu triết học phương Tây
được phép phổ biến rộng rãi ở Việt Nam. Tác phẩm này được ông viết xong từ
năm 1989, nhưng phải tới hơn 10 năm sau đó mới cho ra mắt độc giả, sau một
số tác phẩm nghiên cứu triết học phương Tây khác. Có thể, đó là sự thận trọng
của tác giả trước một học thuyết nổi tiếng song còn mới lạ trong dòng triết
học ở Việt Nam.

29. 24
Trong nghiên cứu của mình, Phạm Minh Lăng tập trung phân tích những vấn
đề cơ bản nhất, cốt lõi nhất của học thuyết Freud hay tâm phân học (theo cách gọi
của tác giả). Đó là: lý thuyết về vô thức, lý thuyết về tính dục và lý thuyết về cơ cấu
nhân cách toàn diện hay tâm lý học về cái tôi. Cùng với ba vấn đề lớn nêu trên,
Phạm Minh Lăng cũng đề cập tới các nghiên cứu khác của Freud về giấc mơ, về
mặc cảm Ơdipe, nhưng ở mức độ khiêm tốn hơn. Trong nghiên cứu này, Phạm
Minh Lăng gợi ý một số những ứng dụng, vận dụng học thuyết Freud vào một số
lĩnh vực khác nhau của các ngành khoa học xã hội vào việc nghiên cứu những
phong tục tập quán nghi lễ truyền thống của các dân tộc trên thế giới. Tuy gợi ý
Phạm Minh Lăng chỉ nêu trong vẻn vẹn một phần của ba trang cuối cùng của tác
phẩm, nhưng cũng đáng suy ngẫm, đây không chỉ là công trình nghiên cứu mang
tính hàn lâm, mà nó còn nêu được khả năng ứng dụng học thuyết Freud vào các vấn
đề thực tế xã hội.
Ngoài các phân tích những điểm chính trong các luận thuyết của Freud về vô
thức, libido và về cái ấy, cái tôi, cái siêu tôi, Phạm Minh Lăng còn nêu một số các
đánh giá không đồng thuận của nhiều học giả trên thế giới về các học thuyết này.
Phạm Minh Lăng viết:
Tuy nhiên cũng phải nói ngay rằng Tâm phân học không phải là một lý thuyết
được tất cả mọi người nhất nhất đồng tình. Sự không đồng tình đó lại rất đa
dạng trên nhiều cung bậc khác nhau với những nguyên nhân cũng như nguyên
cớ rất phong phú, nhiều màu sắc bao gồm cả tính tích cực lẫn tính tiêu cực,
vừa xác đáng lại vừa ngộ nhận đan xen vào nhau [100, tr.35].
Phạm Minh Lăng phê phán một số học giả cho rằng Freud chỉ chú ý tới cái
vô thức mà không chú ý tới cái hữu thức. Ông biện minh cho Freud:
Sự thực thì hoàn toàn không phải như vậy. Tâm phân học lấy cái vô
thức làm đối tượng nghiên cứu chủ yếu của mình, đương nhiên nó phải
chú trọng nhiều đến đối tượng nghiên cứu của mình. Còn cái hữu thức
là đối tượng nghiên cứu của tâm lý học cổ điển và đã được các nhà tâm
lý học, các nhà triết học, các nhà xã hội học và nhiều ngành khoa học
xã hội nghiên cứu về con người đã nghiên cứu và kết quả là người ta

30. 25
đã hiểu được khá đầy đủ về nó. Công lao đó thuộc về họ. Vì vậy,
Freud không còn gì để nói về nó. Tuy nhiên, Freud đã dành cho cái
hữu thức một vị trí xứng đáng trong học thuyết của mình. Đồng thời
Freud còn chỉ ra những mặt mạnh cũng như những mặt hạn chế của cái
hữu thức. Và rằng cái hữu thức không phải là hình thức tinh thần duy
nhất chi phối mọi hoạt động của con người cũng như vai trò của nó
không phải là tất cả [100, tr.13].
Công trình nghiên cứu của Phạm Minh Lăng về Freud có giá trị khoa học
và giá trị thực tiễn. Điểm hạn chế của tác phẩm này là sử dụng thuật ngữ chưa
được thông dụng nếu không muốn nói là chưa chuẩn xác. Một ví dụ, cho đến
nay chỉ duy nhất Phạm Minh Lăng sử dụng thuật ngữ tâm phân học, trong khi
tất cả các học giả “xưa và nay” đều dùng thuật ngữ phân tâm học, thuật ngữ
này mới là chính xác.
Tác phẩm “Học thuyết và tâm lý học S.Freud” của Phạm Minh Hạc [59]
có cấu trúc ba phần riêng biệt nhưng gắn bó hữu cơ với nhau. Ở mỗi phần đều
có giải thích, phân tích cặn kẽ chi tiết các vấn đề về học thuyết Freud. Phần1,
tác giả giới thiệu cách tiếp cận nghiên cứu học thuyết Freud. Phần 2, tác giả
tóm tắt cô đọng 9 tác phẩm mang tính đại diện của học thuyết Freud là: Các
bài giảng nhập môn phân tâm học; Ba tiểu luận về tính dục; Tâm lý học đám
đông và phân tích cái tôi; Phác họa phân tâm học…Sau tóm tắt mỗi tác phẩm
của Freud, Phạm Minh Hạc có viết vài điểm lưu ý. Vài điểm lưu ý là những vấn
đề mà tác giả thu nhận được những gì tinh túy nhất trong mỗi tác phẩm, rồi gợi
ý cho người đọc những suy nghĩ và phương hướng cho nghiên cứu tiếp theo.
Cùng với tóm tắt cô đọng các tác phẩm của Freud và vài điểm lưu ý, Phạm
Minh Hạc cho người đọc thấy bức tranh toàn cảnh về học thuyết Freud, từ cuối
thế kỷ XIX tới đầu thế kỷ XX và vai trò của học thuyết này đối với xã hội và
khoa học về tâm lý con người.
Ở phần 3, tác giả tổng hợp toàn bộ học thuyết Freud với những nét cô đọng
nhất về: khái niệm năng lượng, lực, xung; giấc ngủ và giấc mơ; vô thức và ý thức;

31. 26
bản năng…Từ đó, tác giả giới thiệu: tâm lý học sâu thẳm (tâm lý học miền sâu) và
tâm lý học động, là những vấn đề mới của Tâm lý học đương đại. Cũng trong phần
này, Phạm Minh Hạc nêu lên mối liên hệ giữa chủ nghĩa Marx và học thuyết Freud
đã được nhiều học giả trên thế giới quan tâm nghiên cứu. Là một nhà giáo dục học,
Phạm Minh Hạc đã dành những trang cuối đầy ý nghĩa của tác phẩm để viết về ý
kiến của Freud về giáo dục. Xin được trích những suy nghĩ của Phạm Minh Hạc về
Freud với khoa học giáo dục:
Freud cho rằng chức năng chính của giáo dục là nghiêm cấm, kiềm chế
các bản năng ở mức tối thiểu, giúp trẻ tiếp thu (xã hội hóa, đồng hóa: trẻ
phải chấp nhận nghiêm cấm, kiềm chế) các chuẩn mực xã hội, nhưng
không bác bỏ các bản năng của cuộc sống, mà chỉ điều chỉnh bản năng
cho phù hợp với tự nhiên và xã hội, không hạn chế và ngăn chặn dòng
chảy của cá tính trong thế giới văn minh [59, tr.235].
Tác phẩm “Học thuyết và tâm lý học S.Freud” được khép lại bằng những
đánh giá rất xác đáng về học thuyết Freud:
Tâm lý học Freud với Phân tâm học đã đi vào lịch sử văn hóa, văn minh
Tây Âu, và về sau của cả loài người như là một học thuyết đã bàn đến
bản tính (bản chất) con người, bảo vệ dòng giống và loài người, đi sâu
vào một trong những động lực tâm lý người từ bản năng, từ vô thức với
các cơ chế khác nhau, dành nhấn mạnh cơ chế thăng hoa có ý nghĩa to
lớn thế nào cho văn minh, văn hóa, đạo đức chuẩn mực xã hội. Chẳng nói
các bạn cũng nhận ra, đây là một đại vấn đề của nhân loại, từng dân tộc,
từng cộng đồng và từng cá nhân con người, còn nguyên tính thời sự cho
thời đại của chúng ta ngày nay [59, tr.238].
Như vậy, với 16 tài liệu nguyên gốc của Freud được xuất bản, cùng với hàng
chục tác phẩm của các học giả Việt Nam và học giả nước ngoài nghiên cứu sâu về
học thuyết Freud hiện có ở Việt Nam có thể thấy, toàn bộ nội dung của học thuyết
Freud đã được cập nhật và lan tỏa sâu rộng trong giới nghiên cứu Triết học và Tâm
lý học nước ta. Các luận thuyết của học thuyết Freud không còn xa lạ với những

32. 27
người quan tâm tìm hiểu học thuyết Freud. Đó là cơ sở thuận lợi khi nghiên cứu học
thuyết Freud và vận dụng học thuyết Freud vào các vấn đề xã hội và các mặt khác
nhau của cuộc sống.
1.2.2.2. Các nghiên cứu vận dụng học thuyết hành vi con người của Freud
vào thực tiễn cuộc sống
Học thuyết Freud có tầm ảnh hưởng sâu rộng tới nhiều mặt xã hội và tâm lý
con người. Trên thế giới đã có rất nhiều nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud vào
phân tích, lý giải các hiện tượng trong đời sống xã hội, trong bệnh học, trong tâm lý
con người, trong văn hóa nghệ thuật…Lĩnh vực nghiên cứu này được gọi chung là
nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud (applied Freudian theory).
Năm 1992, Larry A.Hjelle và Daniel J.Ziegler cho ra mắt tác phẩm “Lý
thuyết nhân cách: nghiên cứu giả định cơ bản và ứng dụng” [163]. Trong tác
phẩm này, các tác giả đã nghiên cứu, tổng hợp tâm lý nhân cách con người của
nhiều học giả nổi tiếng trên thế giới trong đó có học thuyết Freud. Các tác giả đã
vận dụng các luận thuyết của Freud như vô thức, libido, cái ấy, cái tôi, eros,
thanatos để phân tích lý giải nhiều trạng thái tâm lý hành vi con người và gợi mở
rất nhiều vấn đề về tâm lý nhân cách có thể được kiến giải từ các luận thuyết
này. Sớm hơn, vào năm 1935, Aichorn August đã có tác phẩm “Tuổi trẻ ngỗ
ngược” [154]. Đây là tác phẩm nổi tiếng và là đầu tiên phân tích tâm lý hành vi
người trẻ tuổi cùng với nguyên nhân động cơ dẫn đến hành vi này. Aichorn
August đã vận dụng các luận thuyết của Freud về vô thức, cái tôi, eros… để luận
giải hành vi ham chơi, nghịch ngợm, quậy phá, bạo ngược của thanh thiếu niên.
Trong tác phẩm “Tổng quan về sức khỏe tinh thần và trẻ em” [166] xuất bản năm
2001, A.Osenblatt đã vận dụng các nghiên cứu của Freud về bệnh lý học thần
kinh, về libido để phân tích trạng thái và những biến động của sức khỏe tâm thần
của trẻ em. Ngoài ra còn có rất nhiều các tác phẩm khác vận dụng học thuyết
Freud để kiến giải nhiều vấn đề trong mọi lĩnh vực xã hội, văn hóa nghệ thuật và
đời sống con người được xuất bản ở các nước Âu Mỹ.
Ở Việt Nam cho đến nay, những nghiên cứu mang tính vận dụng học thuyết
Freud vào thực tiễn cuộc sống mới chỉ dừng lại ở mức độ nhỏ lẻ, mang tính chất

33. 28
đánh giá hoặc liên hệ từng vấn đề, thể hiện qua các bài báo trên các tạp chí, hoặc
các báo cáo tại các hội thảo khoa học. Chỉ có một số rất ít công trình mang tính tổng
hợp như: “Phân tâm học áp dụng vào việc nghiên cứu các ngành học vấn” của Vũ
Đình Lưu [103] ; Một chùm tác phẩm về nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud của
học giả Đỗ Lai Thúy; “Học thuyết Freud và sự thể hiện của nó trong văn học Việt
Nam” của Trần Thanh Hà [52]; “Phân tâm học với phê bình văn học” của Liễu
Trương [141]. Hai tác phẩm sau có cùng đối tượng vận dụng nghiên cứu là văn học
nghệ thuật như tác phẩm “Phân tâm học với văn học nghệ thuật” [131] của Đỗ Lai
Thúy. Vì vậy, luận án chỉ phân tích tác phẩm của Vũ Đình Lưu và chùm tác phẩm
của Đỗ Lai Thúy làm đại diện cho nhóm các nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud
vào thực tiễn cuộc sống.
Tác phẩm “Phân tâm học áp dụng vào việc nghiên cứu các ngành học vấn”
của Vũ Đình Lưu [103] xuất bản từ năm 1969 ở miền Nam trước đây. Tác phẩm
này có giá trị cả về mặt khoa học lẫn ý nghĩa thực tiễn. Cho dù xuất bản cách đây
gần 50 năm trong điều kiện chính trị xã hội khác biệt với đương thời, song tính thời
sự và tính thực tiễn của tác phẩm vẫn còn giá trị. Có thể nói, “Phân tâm học áp
dụng vào việc nghiên cứu các ngành học vấn” là công trình nghiên cứu vận dụng
học thuyết Freud vào thực tiễn đầu tiên ở Việt Nam. Cho đến nay, đó cũng là tác
phẩm bao quát tổng hợp nhất về khả năng áp dụng học thuyết Freud vào rất nhiều
ngành khoa học.
Tác phẩm Phân tâm học áp dụng vào việc nghiên cứu các ngành học vấn” có 3
phần. Phần 1, giới thiệu về tư trào nhân văn của người Mỹ. Đó là khuynh hướng phê
bình, nghiên cứu, phát triển và vận dụng học thuyết Freud ở Mỹ trong nửa đầu thế kỷ
XX. Khi phân tích những điểm đồng thuận và không đồng thuận của H.V.Sullivan và
Karen Horney với quan điểm của Freud, Vũ Đình Lưu nhận xét rằng, tuy có điểm
không đồng thuận, nhưng cả hai nhà Phân tâm học này đều thừa nhận vai trò và ảnh
hưởng của học thuyết Freud là rất lớn đến nhiều lĩnh vực khoa học.
Ở phần 2, Vũ Đình Lưu phân tích mối liên quan và khả năng ứng dụng học
thuyết phân tâm của Freud vào các lĩnh vực: ngôn ngữ học; ngữ phạm học; sự liên

34. 29
lạc giữa tiếng nói và hoạt động tiềm thức. Ông cũng dành một dung lượng lớn để
phân tích mối quan hệ giữa học thuyết Freud và khoa học sư phạm. Đây là một
trong những đóng góp có giá trị thực tiễn của Vũ Đình Lưu. Ông đã vận dụng học
thuyết Freud để phân tích tâm trạng trẻ em, tâm trạng thiếu niên áp dụng vào sư
phạm và vào giáo dục sinh lý. Tác giả đã gắn kết giữa triết lý giáo dục phương
Đông với các luận điểm của Freud khá nhuần nhuyễn và hài hòa. Tuy ông không
phân tích và vận dụng một cách chi tiết các luận điểm, ví dụ như vô thức, libido, cái
ấy, cái tôi… của Freud để lý giải, song người đọc vẫn hiểu được các tư tưởng của
Freud trong mỗi vấn đề mà ông đưa ra. Khi phân tích tâm trạng trẻ em trên cơ sở
các tư tưởng của Freud, Vũ Đình Lưu viết:
Tiếp tục công việc của Freud, gần đây người ta tìm hiểu sâu rộng mối
tương quan giữa cha mẹ và con cái. Mối tương quan đó có một tầm quan
trọng lớn trong thời kỳ thơ ấu của đứa trẻ vì có ảnh hưởng quyết định đến
cuộc đời của nó sau này. Đứa trẻ cần thân thiết với cha mẹ, vì đó không
những là một nhu cầu tâm lý mà còn là một nhu cầu sinh lý [103, tr.13].
Khi phân tích các giai đoạn phát triển tâm sinh lý của thiếu niên, Vũ Đình
Lưu nhấn mạnh: “Từ khi Freud nêu lên vấn đề, người ta thấy cần phải lưu ý các nhà
giáo dục và phụ huynh học sinh đến những khó khăn của thiếu niên khi phải qua
giai đoạn dậy thì” [103, tr.14].
Cũng trong mục phân tích tâm trạng thiếu niên, Vũ Đình Lưu đánh giá tâm
lý hành vi trẻ em qua cách nhìn của học thuyết Freud:
Thanh thiếu niên du đãng qua sự xét nghiệm Phân tâm học đều là những
đứa trẻ bị giáo dục gia đình chểnh mảng, cha mẹ không biết đến nhu cầu
của con. Người ta còn khám phá ra rằng đứa bé đã trải qua những thảm
kịch nội tâm vào thời kỳ dậy thì, thiếu tình thương yêu của cha mẹ, tính
tình nó phát triển theo chiều hướng củng cố của tính gây gổ, phá phách
hung bạo. Còn phải kể đến sự đua đòi, sự bắt chước. Những đứa cầm đầu
thường là những đứa thủ đoạn và can đảm liều lĩnh, bởi vậy trẻ khác đồng
nhất hóa mình với nó thậm chí chịu phục tùng nó như nô lệ. Đứa trẻ phát
triển những khuynh hướng gây gổ và hung bạo [103, tr.16].

35. 30
Những phân tích, đánh giá của Vũ Đình Lưu dựa trên việc vận dụng các tư
tưởng của học thuyết Freud về thiếu niên nhi đồng và tâm lý của lứa tuổi này thực
sự bổ ích. Luận án sẽ đi theo hướng tiếp cận như vậy đề lý giải các hiện tượng tiêu
cực trong giới trẻ hiện nay.
Khi trình bày học thuyết Freud và tội phạm học, Vũ Đình Lưu phân tích rất
rõ hành vi và động cơ của kẻ phạm tội dưới góc nhìn của học thuyết Freud cho dù
ông chỉ phân tích theo tư tưởng mà không phân tích chi tiết theo các luận điểm.
Phân tích của Vũ Đình Lưu rất cụ thể, sâu sắc có ý nghĩa thực tiễn và vẫn còn đúng
với tình hình tội phạm trong xã hội hiện nay. Ông viết:
Hoàn cảnh sống, sự giao du với những người du thử du thực giúp cho kẻ
có tiềm ý sát nhân phương tiện thực hiện hành vi sát nhân, cũng như
khuyến khích đồng bọn bắt chước những hành vi ăn trộm, ăn cắp, du
đãng dâm loạn. Thanh thiếu niên du đãng và phạm pháp phần lớn cũng là
những đứa trẻ bất thường đã qua một thời thơ ấu thiếu thốn tình yêu và
thiên lệch tâm tính [103, tr. 24].
Khi phân tích học thuyết Freud và nghệ thuật, Vũ Đình Lưu vận dụng các
luận thuyết của học thuyết để phân tích rất nhiều vấn đề trong văn học nghệ thuật
như xung đột nội tâm; văn nghệ - phương tiện giải thoát; mặc cảm phạm tội; đồng
nhất và thăng hoa; tính chất sang tạo của văn nghệ; thực thể văn nghệ và tôn chỉ văn
nghệ; linh hồn văn nghệ. Hiện nay cũng có một số học giả phân tích mối quan hệ
này. Tuy nhiên, có thể nói, về tính sâu sắc và chi tiết, họ chưa vượt qua được những
gì mà Vũ Đình Lưu phân tích trong nội dung này.
Như vậy, cách đây gần 50 năm, Vũ Đình Lưu đã có cách nhìn sâu sắc về mối
liên hệ giữa học thuyết Freud và các lĩnh vực khoa học xã hội, giáo dục, văn hóa,
nghệ thuật và tôn giáo. Vũ Đình Lưu cũng đã gợi mở rất nhiều vấn đề để có thể tiếp
tục nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud đi sâu vào các lĩnh vực trên và các lĩnh
vực khác của cuộc sống. Có thể nói, trong dòng triết học về Freud ở Việt Nam, Vũ
Đình Lưu là người tiên phong và có công lớn trong việc đề xuất đưa học thuyết
Freud vào thực tiễn cuộc sống và xã hội.

36. 31
Các nghiên cứu vận dụng học thuyết Freud của Đỗ Lai Thúy
Trong khoảng hơn một thập kỷ vừa qua, Đỗ Lai Thúy cho ra mắt một số tác
phẩm có liên quan tới học thuyết Freud, trong đó có chùm 4 tác phẩm nghiên cứu
về việc vận dụng học thuyết Freud vào thực tiễn cuộc sống theo từng chủ đề. Đó
là: “Phân tâm học và tình yêu” [131]; “Phân tâm học và văn học nghệ thuật”
[132]; “Phân tâm học và văn hóa tâm linh” [133]; “Phân tâm học và tính cách dân
tộc” [136]. Trong các tác phẩm của mình, Đỗ Lai Thúy dùng tên chung là Phân
tâm học thay cho học thuyết Freud. Thực ra thì trong 4 tác phẩm này, chỉ có một
phần là nghiên cứu của Đỗ Lai Thúy, phần còn lại là hợp tuyển các nghiên cứu
của học giả nước ngoài có cùng chung một chủ đề. Công lao của Đỗ Lai Thúy
không chỉ thể hiện trong các nghiên cứu của riêng mình mà còn là ở chỗ ông đã
chọn tuyển được những công trình nghiên cứu có giá trị của thế giới về vận dụng
học thuyết Freud. Đỗ Lai Thúy còn viết lời giới thiệu mang tính khảo cứu cho mỗi
công trình được tuyển chọn.
Tác phẩm “Phân tâm học và tình yêu” [131] được tổng hợp từ Ba tiểu luận
về lý thuyết tính dục của S.Freud; Phân tâm học với tình yêu của E.Fromm; Siêu
hình học tình yêu của A.Schopenhauer; Siêu lý tình yêu của V.Soloviev. Đỗ Lai
Thúy viết lời giới thiệu chung và lời giới thiệu cho từng tác phẩm, kèm theo đó là
bài nghiên cứu Đi tìm ẩn ngữ trong thơ Hoàng Cầm của mình. Đỗ Lai Thúy đã
khuyến khích những ai quan tâm và say mê nghiên cứu Freud nên đi theo hướng áp
dụng học thuyết này vào cuộc sống. Ông viết:
Cuối cùng, thay cho lời bạt, tôi cho in vào đây bài Đi tìm ẩn ngữ trong thơ
Hoàng Cầm của tôi như là một thu hoạch nhỏ nhoi của mình từ những công
trình của các tác giả lớn. Tôi không có mục đích nào khác ngoài sự khuyến
dụ bạn đọc áp dụng phương pháp Phân tâm học, hiện còn đang là một lối
nhỏ, vào các lĩnh vực nghiên cứu của mình [131, tr.10].
Tác phẩm “Phân tâm học và văn học nghệ thuật” [132] được Đỗ Lai
Thúy tuyển chọn từ các tác phẩm của các tác giả: S. Freud với Vô thức và sáng
tạo; C.G.Jung với Bí ẩn của những siêu mẫu; J.Bellemin, Noel với Phân tâm

37. 32
học và văn học; G.Bachelard với Phân tâm học về lửa; G.Tucci với Rati-Lila
hay những trò chơi tình ái; V.Dundes với Folklore, nhìn từ phân tâm học;
V.Vyshestsev với Đi tìm tính cách dân tộc Nga. Trong hợp tuyển này, Đỗ Lai
Thúy có hai nghiên cứu: Phân tâm học và ngọn nguồn sáng tạo, Phân tâm học
và phê bình văn học ở Việt Nam. Đỗ Lai Thúy lý giải sự sáng tạo của nghệ
thuật bắt nguồn từ cảm xúc vô thức: “Với Freud, tác phẩm văn học trước hết là
một giấc mơ. Nó phản ánh những ham muốn vô thức, những mặc cảm, đặc biệt
là mặc cảm Oedipe. Freud thấy trong bi kịch Hy Lạp cổ đại đầy rẫy những mặc
cảm ám ảnh nhân loại” [132, tr.12]. Đỗ Lai Thúy cũng phân tích cụ thể bức
tranh sáng tác văn học nghệ thuật ở Việt Nam trong thế kỷ XX có đượm màu
học thuyết Freud. Ông viết:
Trong sáng tác văn chương, người đầu tiên vận dụng học thuyết Freud, có
lẽ là Vũ Trọng Phụng trong Làm đĩ, Giông tố, Số đỏ, còn trong phê bình
là Trương Tửu và Nguyễn Văn Hanh. Năm 1936, trên tờ Tiến hóa (số1),
Trương Tửu viết bài Cái ám ảnh của Hồ Xuân Hương...Cũng năm này,
Nguyễn Văn Hanh cho in hẳn một chuyên luận Hồ Xuân Hương: tác
phẩm, thân thế và văn tài (Aspar, Sài Gòn) dùng lý thuyết của S.Freud để
giải thích hiện tượng Hồ Xuân Hương [132, tr.499].
Đỗ Lai Thúy phân tích và lý giải hiện tượng Hồ Xuân Hương qua các bài
thơ được người đời cho là “tục” dưới góc nhìn của học thuyết Freud. Tương tự,
ông đã lý giải các ẩn ngữ trong tập thơ nổi tiếng của Hoàng Cầm Về Kinh Bắc
với các bài thơ để đời: Em - Chị, Cây tam cúc, Lá diêu bông, Quả vườn ổi, Cỏ
bông thi, Nước sông Thương. Ông viết: “Về Kinh Bắc là một giấc mơ. Giấc mơ
với những liên tưởng đứt đoạn, những hình ảnh rời rạc và rất nhiều các khoảng
trắng, các dấu lặng…Tất cả trôi đi trong nhịp điệu thôi miên. Giấc mơ Về Kinh
Bắc này là sự siêu thăng của mặc cảm Oedipe, một thực tại siêu thực ấy, trong
vô thức của Hoàng Cầm” [132, tr.514].
Tác phẩm “Phân tâm học và Văn hóa tâm linh” [133] được Đỗ Lai Thúy
tuyển chọn từ các tác phẩm Sự trở lại ấu thơ của tục Tô-tem của S.Freud; Thăm dò

38. 33
tiềm thức của C.Jung; Phân tâm học và tôn giáo của E.Fromm; Phân tâm học và
Thiền của E.Fromm; Bông hồng tâm linh hay sự phát triển siêu cá nhân của
R.Assagioli. Trong lời giới thiệu cho mỗi tác phẩm tuyển chọn, dưới góc nhìn của
Phân tâm học, Đỗ Lai Thúy cho rằng, văn hóa tâm linh không phải là thần bí mà
nằm trong một tổ hợp hài hòa của các mặt: sinh học - xã hội - tâm lý - tâm linh.
Ông viết: “Bởi thế, đời sống tâm linh không phải là cái gì thần bí, dẫu đôi khi nó
như cố ý khoác một cái vỏ thần bí, mà là cái thường tồn trong con người, có thể
hiểu được, có thể khám phá được từ cái nhìn của phân tâm học” [132, tr.9].
Tác phẩm “Phân tâm học và tính cách dân tộc” [136] cũng được hình
thành tương tự như ba tác phẩm nêu ở trên. Đỗ Lai Thúy đã chọn lọc những
nghiên cứu của nhiều học giả trên thế giới nhìn nhận về tính cách dân tộc qua
góc nhìn của học thuyết Freud, cụ thể là: P.Claret với Mô hình tâm lý-văn hóa
về tính cách dân tộc; G.Devereux với Cái bình thường và cái không bình
thường; G.Devereux với Bệnh tinh thần phân liệt, một chứng loạn tâm có tính
tộc người; F.G.Baranov với Bệnh dân tộc-nguồn gốc những xung đột;
G.Devereux với Những giấc mơ sinh bệnh ở các xã hội ngoài phương Tây;
B.P.Vysheslagtsev với Đi tìm tính cách dân tộc Nga; V.A.Pronnikov và
I.D.Ladanov với Tính cách Nhật; E.Fromm với Tâm lý của chủ nghĩa Quốc xã
Đức; J.Dourner với Trần trụi điên; S. Zweig với Amok hay là bệnh điên xứ
Malaysia. Trong hợp tuyển này, Đỗ Lai Thúy có chuyên luận: Cấu trúc văn
hóa Nhật bản và Một chùm tính cách Việt. Từ tác phẩm này chúng ta thấy, tính
cách dân tộc ở các quốc gia là rất đa dạng. Sự hình thành và phát triển tính cách
dân tộc có thể được nhìn nhận và giải thích từ các luận thuyết của học thuyết
Freud. Đây là không gian còn rất rộng cho những ai quan tâm nghiên cứu
Freud. Đó là gợi mở của Đỗ Lai Thúy trong lời nói đầu của tác phẩm này:
“Nhưng, tính cách dân tộc, có lẽ, giống như một tảng băng trôi, phần nổi lên
mà chúng ta có thể nhìn thấy được bằng hữu thức chỉ chiếm một phần mười,
còn chín phần kia chìm trong vô thức. Vì thế, tiếp cận tính cách dân tộc từ phân
tâm học là một phương pháp khả quan và khả thi” [136, tr.5].

39. 34
1.3. GIÁ TRỊ THAM KHẢO CỦA CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU TRONG
TỔNG QUAN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN SẼ TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
1.3.1. Giá trị tham khảo của các công trình nghiên cứu trong tổng quan
1.3.1.1. Giá trị tham khảo của các công trình nghiên cứu về lối sống của
giới trẻ
Từ đánh giá tổng quan các nghiên cứu về giới trẻ được tổng hợp trong
mục 1 ở trên có thể thấy, các loại hình nghiên cứu rất phong phú, đa dạng từ
điều tra xã hội học tới các nghiên cứu chuyên sâu, các chương trình, đề tài
nghiên cứu khoa học các cấp, các tổng kết đánh giá và các nghị quyết chỉ đạo,
v.v.. Các nghiên cứu, báo cáo đánh giá, đã phân tích thực trạng thanh thiếu
niên Việt Nam trong thời kỳ đổi mới và hội nhập. Từ đó có thể thấy những
mặt tích cực, năng động và cả những cơ hội thuận lợi cho phát triển của giới
trẻ. Đồng thời, chúng ta cũng thấy được một số mảng màu tối trong bức tranh
chung về giới trẻ hiện nay. Đó là một bộ phận thanh thiếu niên có biểu hiện
suy thoái đạo đức, suy giảm niềm tin, ít quan tâm đến tình hình chính trị đất
nước, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, lối sống thực dụng, ăn chơi đua đòi,
xa rời truyền thống văn hóa dân tộc. Tình trạng tội phạm, bạo lực và tệ nạn
mại dâm, hút chích trong thanh thiếu niên gia tăng và diễn biến rất phức tạp.
Lối sống tiêu cực này đã được Phạm Hồng Tung nghiên cứu, phân tích, xác
định rõ trong đề tài NCKH cấp Nhà nước KX03.16/06-10, (2006-2010):
“Thực trạng và xu hướng biến đổi lối sống của thanh niên Việt Nam trong quá
trình đổi mới và hội nhập quốc tế”. Lối sống tiêu cực đó là điều khó tránh
trong tiến trình phát triển xã hội và là thách thức không nhỏ chúng ta phải
đương đầu giải quyết. Một số nghiên cứu, dưới các góc độ khác nhau, đã cố
gắng xác định nguyên nhân dẫn đến lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ
nêu trên. Tuy nhiên, các nghiên cứu chỉ mới tập trung vào xem xét các tác
động ngoại cảnh như: do ảnh hưởng du nhập từ nước ngoài, ảnh hưởng của
internet, ảnh hưởng của sách báo, phim ảnh, do thiếu giáo dục của gia đình và
nhà trường, do hạn chế trong giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường, v.v..