Eğitimde ölçme ve değerlendirme temel kavramları

1. Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı
Dr. Öğr. Üyesi SeldaÖRS ÖZDİL

2.  E-posta : selda.orsozdil@omu.edu.tr
 Oda numarası : 424 (A Blok 4. Kat)
 Oda telefon no : 312 19 19 (5395)
2

3.  Sınıf tartışmalarına öğrencilerin düzenli
katılımı beklenmektedir.
 Öğrencilerin her derse, o derste işlenecek olan
konuya hazırlıklı olarak okumalarını yaparak
gelmeleri beklenmektedir.
 Dönem içerisinde verilen ödevlerin zamanında
teslim edilmesi gerekmektedir.
3

4.  Doğan, N. (Ed.) (2019). Eğitimde Ölçme ve
Değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
 Demirtaşlı, R. N. (Ed.) (2012). Eğitimde Ölçme ve
Değerlendirme. Ankara: Edge Akademi.
 Atılgan, H. (Ed.). (2006). Eğitimde Ölçme ve
Değerlendirme. Ankara: Anı Yayıcılık.
 Başol, G. (2012). Eğitimdre Ölçme ve Değerledndirme.
Ankara: Pegem Akademi.
 Tekin, H. (2003). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme.
Ankara: Yargı Yayıncılık.
 Güler, N. (2017). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme.
Ankara: Pegem Akademi.
4

5.  Sinop'taki bir lisede fizik sınavından 100
üzerinden 60 puan alan bir öğrencinin fizik
başarısı ile Ankara fen lisesinde fizik
sınavından 100 üzerinden 60 puan alan bir
öğrencinin fizik başarısı aynı mıdır?
5
 100 üzerinden yapılan bir Fransızca
sınavından 80 puan alan bir öğrencinin, aynı
sınavdan 20 puan bir öğrenciden 3 kat daha
iyi Fransızca bildiği söylenebilir mi?
 3 litre benzin mi daha çoktur? Yoksa 2 galon
benzin mi?

6.  Ders kazanımlarını öğrencilerin ne düzeyde öğrendiklerini
ölçebilmek için uygun sınav türleri,
 Öğrenci gelişimini izleyip detaylı dönüt ve düzeltme
sağlayabilmede uygun ölçme araç ve yöntemleri,
 Sınavların hazırlanması, çoğaltılması, uygulanması ve
puanlanmasında nelere dikkat edilmesi gerektiği,
 Verdiği puanın ne kadar hata içerdiği,
 Hazırladığı sınavın kapsamının uygunluk derecesini,
 Soru yazma teknikleri ve yazdığı soruları nasıl iyileştireceği,
 Sınav sorularını nasıl analiz edebileceği,
 Güvenirliği ve geçerliği yüksek ölçme araçlarını nasıl
geliştireceği
6

7.  Derste hiç işlenmeyen konulardan veya ders için önemsiz
olan dipnotlardan soru sormanın neden yanlış olacağı,
 Birbirinden bağımsız 10 ünitedeki öğrenci kazanımlarını
ölçmede sadece 3 üniteden soru sormanın neden doğru
olmayacağı,
 Çoktan seçmeli testlerin sadece bilgi veya ezber düzeyinin
ölçülmesinde kullanılabileceği bilgisinin neden yanlış
olduğu,
 Bilgi düzeyinde 10 tane çoktan seçmeli test sorusundan
oluşan sınavın süresinin neden 30 dk olamayacağı
 ....
7

8. Konular
1. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirmenin Önemi
2. Ölçme ve Değerlendirmeyle İlgili Temel Kavramlar
(Ölçme/Değerlendirme/Değişkenler/Birim/Ölçek Türleri vb.)
3. Ölçmede Hata ve Korelasyon
4. Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Özellikler
(Geçerlik /Güvenirlik / Kullanışlılık)
5. Ölçme Araçlarının Sınıflandırılması
Davranışların Sınıflandırılması- Taksonomiler
6. Eğitimde kullanılan ölçme araç ve yöntemleri ve madde tipleri /
puanlama
7. Tamamlayıcı (Alternatif) ölçme ve değerlendirme yöntemleri
6. Test Geliştirme Süreci – Madde ve test istatistikleri
7. Test puanları üzerinde istatistiksel işlemler
8. Standart puanlar – Not verme
8

9. “Eğitim, bireyin
davranışlarında, kendi
yaşantıları yolu ile istendik
davranış değişikliği
meydana getirme
sürecidir.”
“Eğitim, bir kasıtlı
kültürleme sürecidir. Eğitim
bir sistemdir.”
-Selahattin Ertürk-
9

10.  Önceden saptanmış ilkelere göre insanların
davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan
planlı etkinlikler dizgesidir.
 İnsan davranışlarını istendik yönde değiştirmek için
yararlanılan bir sistem
 Yukarıdaki eğitim tanımlarının ortak bazı özellikleri
vardır. Bu özelliklerden en belirgin olanları,
eğitimin bir süreç olduğu ve bu sürecin sonunda
insanların davranışlarındaki değişimdir. Eğitim bir
değiştirme sürecidir.
10

11. 11
GİRDİLER
-Öğrenci
-Öğretmen
-Yönetim
-Veli
-Program
-Ortam …
SÜREÇ
Öğretim / Öğrenme
Etkinlikleri
ÇIKTILAR
-Bilişsel
-Duyuşsal
-Devinimsel
DEĞERLENDİRME
-Klasik Yöntemler
-Alternatif Yöntemler

12. Bu sistemde
ölçme ve değerlendirme
hangi aşamalarda yapılabilir?
12

13.  Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyini belirlemek
 Öğrenme eksiklerinin ve nedenlerinin tespitini yapmak
 Öğrenci gelişimini izlemek,
 Öğretmene kendini tanıması ve öğretim yöntemlerinin
ne derece yeterli olduğu konusunda geri bildirim
sunmak,
 Öğretmeninin öğrenciyi tanımasını sağlamak,
 Karar vermek
 Eğitim sisteminin öğelerini geliştirmeye yönelik bilgi
toplayarak eğitimin paydaşlarına etkili geri bildirimler
vermek vb.
13

14. «Ölçme» dediğimizde aklınıza ne geliyor?
En son ne zaman «ölçme» yaptık?
14

15. Neleri Ölçeriz?
Başarı
İlgi
Tutum
Sıcaklık
Boy
uzunluğu
Ağırlık
Vücut Kitle
İndeksi
Kaygı
Motivasyon
Yetenek
Stres
15

16. Özellikleri Nasıl İfade Ediyoruz?
Sınıf Mevcudu
1.Sınıflar…..45
2.Sınıflar…..50
3.Sınıflar…..48
4.Sınıflar…..38
Ders Yükü
Pazartesi……3 ders
Salı……………1 ders
Çarşamba….3 ders
Perşembe….2 ders
Cuma…………1 ders
Eğitim Düzeyi
Nur……….Lise mezunu
Aslı……….Üniversite mezunu
Kağan……Ortaokul mezunu
Mert……..Önlisans mezunu
16

17. Ölçme Nedir?
• Belli bir özelliğin gözlenmesi, gözlemlerin daha önce belirlenen kurallara (bağlantı) göre sayı
ve sembollerle ifade edilmesidir.
• Belli bir nesnenin yada nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının, sahipse sahip oluş
derecesinin gözlenip gözlem sonuçlarının sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade
edilmesidir. (Tekin, 2007)
• Ölçme bir betimleme işlemidir.
• Ölçmenin konusu, objelerin kendileri değil onların dikkate alınan özellikleridir.
Nitelikler
(Özellikler)
Sayılar ve
Semboller
Eşleme
Kuralı
17

18. • Samsun’da bugünkü hava sıcaklığı 30 C derece.
• Mert’in boyu 179 cm.
• Sınıf mevcudu 54’tür.
• Aracımızın hızı saatte 82 kilometredir.
• Erşan sınavda 1. oldu.
• Ankara’nın plaka kodu 06’dır.
• Aslı’nın boyu uzundur.
• Bu su sıcaktır/bugün hava sıcaktır.
• Bu mandalina ekşi.
• Çantanın rengi kırmızıdır/Tolga’nın göz rengi mavidir.
• Yoklama defterinde erkek öğrenciler E ile kız öğrenciler K ile belirtildi.
ÖLÇME SONUÇLARI BAZEN BİR SAYI İLE BAZEN DE BİR SIFAT/SEMBOL İLE İFADE
EDİLEBİLİR.
ÖLÇME SONUCU, OBJEKTİF YA DA SUBJEKTİF OLABİLİR.
18

19. Ölçmenin temelinde fark kavramı vardır.
Ölçme, yaşamımızdaki pek çok şeyin değişmesinden ve
bizlerin de bu değişimleri merak edip gözlemleme
ihtiyacımızdan ortaya çıkan bir süreçtir.
19

20. • Değişken: Kişiden kişiye, durumdan duruma, nesneden
nesneye değişen özelliklerdir.
uzunluk, ağırlık, yaş, göz rengi, cinsiyet, başarı
düzeyi...
• Sabit: Kişiden kişiye, durumdan duruma, nesneden
nesneye değişmeyen özelliklerdir.
pi sayısı, ışık hızı ...
20

21. Değişken Türleri
Nicel - Nitel Sürekli - Süreksiz Bağımlı - Bağımsız
21

22. Nicel değişken: sayısal değişkenlerdir, sayılarla ifade edilebilirler
. Sayının mutlaka azlık çokluk anlamı taşıması gerekir.
Burada birey ya da objeler sahip olunan özellik açısından
sıralanabilirler.
Uzunluk, ağırlık, yaş, zaman, para, akademik başarı vb…
forma numarası bir sayı olduğu halde bu gruba girmez (azlık
çokluk belirtmediği için).
22
Yapılarına göre değişkenler

23. Nitel değişken: Sıfatsal değişkenlerdir, sıfat ya da sembollerle
ifade edilebilirler. Nitel değişkenler kategorik değişkenler olarak
da bilinir.
 Birey ya da objenin sahip olunan belli bir özellik açısından
sınıflara ayrılmasını gösterir.
 Cinsiyet, göz rengi, medeni durum, meslekler, konuşulan dil,
akademik unvan vb…
 Kız öğrencilere “1” erkek öğrencilere “2” denmesi nitel
değişkendir (azlık çokluk belirtmediği için).
Nicel değişkenler nitel değişkene dönüştürülebilir!!!
23
Yapılarına göre değişkenler

24. Süreksiz (kesikli) değişken: Ölçülen özellikle ilgili sınırlı sayıda
değer alabilen değişkenlerdir. Tam sayılarla ifade edilen, ara
değer alamayan değişkenlerdir.
 Süreksiz değişkenler nitel ya da nicel olabilir.
 Cinsiyet, mezuniyet durumu vb. (nitel-süreksiz)
 Bir ailedeki çocuk sayısı 1,2,3 veya 4 gibi tam değerler alabilir
ama 1.5, 2.5 çocuk olmaz. (nicel-süreksiz)
 Nitel değişkenler, genellikle süreksiz değişkenlerdir.
24
Aldıkları değere göre değişkenler

25. Sürekli değişken: Alt ve üst sınırları arasında teorik olarak
herhangi bir değer alabilme olasılığına sahip değişkenler
 ondalık değer alabilen,
 iki değer arasında kuramsal olarak sonsuz sayıda değer alabilen,
birey ya da objelerin özelliklerini miktar olarak gösteren
değişkenlerdir.
 Uzunluk, ağırlık, zeka puanı, sıcaklık, yaş vb.
 Ör: 1 kg. ve 2 kg. arasında sonsuz sayıda değer alabilir.
1 kg 21 gr. 1 kg 92,5 gr vb.
 Sürekli değişkenlerden elde edilen veriler kesirli sayılarla
gösterilebilirler ve uygulamada sıklıkla tam sayılarla ifade
edilebilirler.
25
Aldıkları değere göre değişkenler

26.  Sosyal bilimlerde yapılan pek çok araştırmada görüş ve tutum
ölçmede kullanılan likert tipi dereceleme ölçeklerinden elde edilen
veriler sürekli kabul edilmektedir. Bu tür ölçümlerde,
cevaplayıcıların uyarıcıya olan tepkilerinin sonsuz noktada yer
alabileceği, ancak bireylerin iki ucu belirlenen ölçek boyunca
durumunu en iyi yansıtan seçeneği işaretleyeceği kabul edilir.
 Aslında sürekli bir değişken, ölçeğin iki ucu arasında herhangi bir
değerin (örn: 32,4856..) mümkün olduğu değişkendir. Bununla
beraber uygulamada bir değişkeni, birçok farklı değer alabildiği
zaman sürekli değişken, sadece birkaç farklı değer alabildiği
zaman ise süreksiz değişken olarak kabul ederiz.
26

27. Herhangi bir değişken tek başına bağımlı ya da bağımsız olarak
sınıflandırılamaz. Değişkenler neden sonuç ilişkisi içinde bulunuyorsa
bağımsız ve bağımlı değişken olarak sınıflandırılır.
Bağımsız (etki eden) değişken: araştırmada etkisinin olup olmadığı
araştırılan değişken.
Bağımlı değişken (etkilenen): bağımsız değişkene bağlı olarak
değişiminin araştırıldığı değişken.
27
Araştırmanın amacına göre
etkileyen etkilenen

28. Örneğin:
«uygulanan buluş yoluyla öğretme stratejisinin öğrenci başarı düzeylerine
etkisi»
Bağımsız değişken: öğretme stratejisi
Bağımlı değişken: başarı düzeyi
Grip hastalığının tedavisinde kullanılan bir tedavi yönteminin etkililiğinin test
edildiği
Bağımsız değişken: tedavi yöntemi
Bağımlı değişken: grip hastalığının iyileşme durumu
28

29. Bir durumda bağımsız değişken olan bir şey başka bir
örnekte bağımlı değişken olabilir. Bir değişkenin
bağımlı veya bağımsız olması neden-sonuç ilkesine
bağlıdır.
 Etkileyen=bağımsız, Etkilenen=bağımlı
 Neden=bağımsız, Sonuç=bağımlı değişken.
29

30. Örneğin:
«tarih dersine karşı tutumun tarih başarısına etkisi»
Bağımsız değişken: tarih dersine karşı tutum
Bağımlı değişken: tarih başarı düzeyi
«tarih öğretmeninin öğrencileri ile iletişim biçiminin, öğrencilerin tarih
dersine karşı tutumuna etkisi»
Bağımsız değişken: iletişim biçimi
Bağımlı değişken: tarih dersine karşı tutum
30

31. Örneğin:
«sosyo-ekonomik düzeyin, kardeş sayısının, mezun olunan
lise türünün ortaöğretim başarı puanına ve YKS puanına
etkisi»
Bağımsız değişken: sosyo-ekonomik düzey, kardeş sayısı,
mezun olunan lise türü
Bağımlı değişken: ortaöğretim başarı puanı ve YKS puanı
31

32.  Ölçülecek Nitelik
 Ölçüm
 Ölçme Kuralı
 Ölçmede Birim
 Ölçme Türleri
 Ölçmede Sıfır
 Ölçek Türleri (düzeyleri)
32

33. 33
•Ölçülen özelliğin hangi düzeyi hangi sayı ve sembolle
eşleştirilecek
•Özelliğin sıfat ile ifade edilmesi
•Her soru 5 puan
Ölçme
kuralı
•Bugün hava güzeldir.
•Ayşe sınavdan 100 aldı.
Ölçme
•Ölçme sürecinin sonunda elde edilen sayı ya da sembol
•Güzel
•100
Ölçüm

34. Örneğin:
«bugün hava sıcaktır.»
Ölçme: «bugün hava sıcaktır.»
Ölçme kuralı: «ölçülen özelliğin soğuk-ılık-sıcak gibi bir sıfat
ile belirlenmesi.
Ölçüm: «sıcak»
«bugün havanın sıcaklığı 3o°C’dir.»
Ölçme: «bugün havanın sıcaklığı 3o°C’dir.»
Ölçme kuralı: «sıcaklığın °C cinsinden bir sayı ile
belirlenmesi.»
Ölçüm: «3o°C»
34

35. 35
Ölçme sonucu elde edilen sayı ya da sembole
ölçüm denir.

36. Ölçmede kullanılan en küçük standart miktar.
Bir ölçme aracının en küçük parçası.
Örneğin, 25 öğrenci, 30 kg, 100 puan vb.
Birim
Doğal Yapay Türetilmiş
Ölçmede Birim:
36

37. Doğal birim: Doğada kendiliğinden var olan birimdir. Bir şeyden kaç tane
olduğunu belirtmek için kullanılır. Tüm sayma işlemlerinde kullanılan
birimler.
Sınıftaki öğrencilerin sayısı
bahçedeki ağaçların sayısını, kalemlikteki kalemlerin sayısı
Yapay birim: Uzmanlar tarafından belirli kurallara göre tanımlanmış
birimlerdir. ölçmede pratikliği sağlamak için sonradan belirlenmiş standart
miktarlara denir.
Metre, kg, saat vb…
Türetilmiş birim: Başka niteliklerin birimleri arasında kurulan bağıntıdan
oluşan yeni birimlere denir.
Hızın birimi: m/s , özkütlenin birimi: gr/cm3
37

38. 38

39. 39
 Bir birimin sahip olması gereken özellikler:
Eşitlik: Ölçme aracındaki birimlerin her zaman
aynı büyüklükte yani eşit olması
m, cm kulaç, karış
Genellik: Birimin herkes tarafından aynı şekilde
anlaşılması, aynı iş için aynı birimin kullanılması
kg okka
Kullanışlılık (Uygunluk): Birimlerin kullanılış
amacına uygun olması
şehirlerarası mesafe için km cm
İnsanın kütlesi için kg mg

40. 40
Ölçmede birim kullanılmasının yararı nedir?
• Bir ölçme işleminde birim kullanılması yapılan ölçme işleminin
objektif olmasını sağlar.
• Bu objektiflik ölçmede hatayı azaltır, duyarlılığı arttırır ve
standardı sağlar.
• Ölçme sonuçlarının yorumlanmasını ve diğer bireylere
aktarılmasını kolaylaştırır.

41. Nasıl ölçeriz?
41
Kaç tür ölçme vardır?

42. 42

43. 43
 Ölçülecek özelliklerin, doğrudan doğruya gözlenmesi ya da araya
başka bir değişken girmeden kendisiyle doğrudan ilişkili bir
ölçme aracıyla ölçülmesi sonucu yapılan ölçmedir.
 Bir masanın uzunluğunu cetvelle ölçmek
 Bir okuldaki öğrenci sayısı
 Öğrencileri kız erkek olarak gruplamak
 Cisimlerin kütlelerini eşit kollu teraziyle ölçmek
 Bir sınıftaki öğrencileri boy sırasına dizmek
 Öğrencilerin resimlerini iyi-orta gibi sıfatlarla sınıflara ayırmak

44. 44
 Doğrudan gözlem yapılarak ölçülemeyen bir özelliğin, başka
özelliklerle ilişkilendirilmesi sonucu yapılan ölçme işlemidir.
 Sıcaklığın ölçülmesi
 Zeka ve başarının ölçülmesi
 Tutumların ölçülmesi
 Hacmi düzgün olmayan bir taşın hacminin ölçülmesi

45. 45
 İki veya daha fazla değişken arasında yapılan matematiksel bir
işlem sonucu elde edilen ölçme türüne denir. Türetilmiş
ölçmelerde, değişkenlerin hepsi ayrı ayrı ölçülür ve bu ölçme
sonuçları arasında matematiksel bir işlem yapılır.
 Maddenin yoğunluğu = kütle/hacim
 Kişi başına düşen gelir = Bir ülkede elde edilen gayrisafi milli
hasılanın (GSMH)/ ülkede yaşayan nüfus sayısı
 Hız= yol/zaman
 Üçgenin alanı= a.ha/2

46. Doğrudan Ölçme
Örnekleri
• Sınıfta 23 öğrenci
var.
• Hastanedeki yatan
hasta sayısı 55'tir.
• Atay'ın boyu 190
cm'dir.
Dolaylı Ölçme
Örnekleri
• Eda'nın KPSS'den
almış olduğu puan
96'dır.
• Odanın sıcaklığı
23ºC'dir.
Türetilmiş Ölçme
Örnekleri
• Sınıfın puan
ortalaması 68'dir.
• Zetinyağının
yoğunluğu 0,91
gr/cm³'tür.
46
Ölçme Türleri Örnekleri

47.  Bir öğretmenin dönem başında öğrencilerinin doğal
sayılar konusuna ilişkin hazırbulunuşluk düzeylerini
ölçmesi-
 Bir öğretim üyesinin ara sınav notunun % 30’unu final
notunun %70’ini alarak öğrencilerinin notunu
belirlemesi-
 Bir öğrencinin geometri sorusunda bulunan üçgenin
açısını pergel ile ölçmesi-
 Bir öğretmenin öğrencilerinin bilgisayar kullanmaya
karşı tutumlarını ölçmesi –
47
dolaylı ölçme
türetilmiş ölçme
doğrudan ölçme
dolaylı ölçme

48. Ölçmede Sıfır Noktası
48
Gerçek (Doğal, mutlak) Sıfır
Yokluk anlamı taşır ve
sözü edilen
niteliğin/nesnenin/kişin
in hiç olmadığı
anlamına gelir.
Örneğin sınıfta 0 kişi var
denildiğinde sınıfta hiç
kimsenin olmadığı
anlaşılmaktadır.
Keyfi (itibari, tanımlanmış,
göreceli, bağıl) Sıfır
Sıfır noktası aslında o özelliğin
yokluğunu göstermez.
Uzmanlar tarafından
tanımlanmış bir başlangıç
noktasını ifade eder.
Matematik testinden 0 puan
alınması öğrencinin
matematikle ilgili hiçbir bilgiye
sahip olmadığını göstermez.
Bir ölçme aracıyla ölçme yapılırken bir başlangıç noktası alınır ve bu
noktaya ölçmede sıfır noktası denir. Ölçme aracının başlangıç noktasıdır.

49. • İzmir’de hava sıcaklığı 40 ◦C iken Sivas’ta 20 ◦C.
• Diğer değişkenlerin hepsi aynı iken İzmir’de hava
Sivas’a göre 2 kat daha sıcak ifadesi doğru mu
yanlış mı?
• Neden?
49

50. 50
Kelvin, sıcaklığın hiç olmadığı yeri gerçek değerini
bulmuş.
0 ◦K de sıcaklık yok gerçekten. Bu araç eşit oranlı
Celsius 1 Bar basınç altında su tam donarken
Kelvin ölçeğini suya batırıyor. 273 ◦K gösteriyor.
273 ◦K 0 ◦C diyor. Su tam donarkenki
noktaya 0 diyor. Keyfi bir sıfır noktası belirliyor. Bu
araç eşit aralıklı

51. Ölçmede Sıfır Noktası
51
Gerçek (Doğal, mutlak) Sıfır
Örneğin sınıfta 28 öğrenci var.
Manavdan 3 kg patates al.
Bizim ev 90 metrekare
Ali’nin boyu 180 cm
Keyfi (itibari, tanımlanmış,
göreceli, bağıl) Sıfır
Matematik sınavından 40 aldım.
Dağın rakımı 2400 metre
Saat 19:00’da buluşalım.
Vize sınavı 30.11.2020 tarihinde
yapılacak.
Oranlı karşılaştırma yapılamaz.
Eğitim ve psikolojide sıklıkla
kullanılan değişkenler (ilgi, tutum,
başarı)
Oranlı karşılaştırma yapılabilir.

52. Mutlak Sıfır Noktasına Sahip
Araç Örnekleri
• Ağırlık
• Uzunluk
• Hacim
• Kronometre…
Keyfi Sıfır Noktasına Sahip Araç
Örnekleri
• Takvim
• Termometre
• Saat
• Eğitimde Kullanılan Ölçme
Araçları…
Mutlak ve Keyfi Sıfır Noktasına Sahip
Araçlara Örnekler
52

53. ÖLÇME
BETİMLEME
BELLİ BİR ÖZELLİĞE SAHİP OLUP OLMAMA
SAHİP OLUŞ DERECESİ
53

54. ÖLÇME SONUCU İFADELERİ
1. Serdar’ın boyu 1.85 m’dir.
2. Ağustos ayında en yüksek hava
sıcaklığı 45 derece oldu.
3. Güzellik yarışmasında Meral birinci,
Seray ikinci, Deniz ise üçüncü oldu.
4. Yazılı anlatımda Ufuk iyi, Selim orta
ve Ece zayıf bulundu.
5. Bugün sınıfta 45 öğrenci vardı.
BOY
SICAKLIK
GÜZELLİK
YAZILI ANLATIM
BECERİSİ
ÖĞRENCİ SAYISI
Ölçülen Özellik
54

55. Sınıfta 23 kız, 13 erkek öğrenci
var.
Öğrencilerin 20’si kısa, 16’sı
uzun.
Can, Mine’den, Mine, Müge’den,
Müge de Sinem’den uzun.
Bugün hava sıcaklığı -6 santigrat
derece.
Can 190 cm, Mine 175 cm, Müge
167 cm, Sinem 164 cm.
55

56. Ölçek
• Ölçek genelde “birim”, “derecelenmiş araç”, “bölmelenmiş ölçme aracı”
gibi anlamlarda kullanılır fakat dersimizde “ölçme sonucu elde edilen sayı
ya da sembollerin matematiksel özellikleri” olarak ele alınmaktadır.
56

57. Cinsiyet Boy
Sırası
Boy Uzunluğu
(cm)
Tutum
Puanı
Mert 1 1. 185 60
Korhan 1 2. 180 80
Ege 1 3. 175 50
Defne 2 4. 170 90
Pırıl 2 5. 165 60
Melis 2 6. 160 70
Esra 2 7. 155 40
57

58.  Bireyler ya da nesneler belli bir özelliğe sahip olup olmamasına ya
da benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırılır/gruplandırılır.
 Sınıflama işlemiyle yapılan ölçmelerde yalnızca her bir elemanın
hangi kategoriye gireceği belirlenir.
 En basit ölçme işlemidir.
 Örneğin; illeri plaka numaralarına göre sınıflamak
bireyleri göz renklerine göre sınıflamak
Meslek grupları, Bölgeler, Forma numaraları
58

59.  Kız = 1, Erkek= 2 gibi sınıflar sayılarla gösterilebilir.
 Aynı gruba girenlerin ölçme konusu olan özellik açısından eşit,
farklı gruba girenlerin farklı olduğu bilgisinden başka bilgi
vermez.
 Verilen bu sayılar üzerinden hiç bir matematiksel işlem
yapılamaz.
 İstatistiksel olarak sadece frekans ve mod (tepe değer), yüzde
hesaplanabilir.
 Birim yoktur ve sıfır noktası anlamsızdır.
59

60.  Bireyler ya da nesneler belli bir özellik bakımından belli bir
sıraya dizilmektedir.
 Her birey ya da nesneye bir sıra numarası verilir (1., 2., 3. vb…).
Örneğin; sınıftaki öğrencileri boy sırasına dizmek
 Sayılar, değişkenlerin belli bir özelliğe, birbirlerine göre daha az
ya da daha çok sahip olma durumunu ifade eder. Aradaki farkın
ne büyüklükte olduğunu söylemez.
 Özelliklere verilen sıralar üzerinden hiçbir matematiksel işlem
yapılamaz.
 İstatistiksel olarak sadece frekans, mod ve medyan (ortanca)
sıra farkları korelasyonu hesaplanabilir.
 Sıfır noktası anlamsızdır. Yani başlangıç noktası değişkendir.
 Birim eşit değildir! (Nesneler arasındaki farkın miktarı bilinemez)
60

61.  Değişkenlerin belli bir özelliğe sahip oluş derecelerine göre,
tanımlı bir başlangıç noktasından itibaren eşit aralıklarla
sıralanmasını içerir.
 Birimler eşittir. Sıfır noktası vardır.
 Ancak Ölçekteki sıfır, göreceli sıfırdır.
 Toplama ve çıkarma işlemi yapılabilir, çarpma ve bölme
işlemleri yapılamaz.
61

62.  Başlangıç noktası ve eşit birimi vardır.
 Ölçekteki sıfır mutlak sıfırdır.
 Ölçme sonuçlarını ifade eden sayıların oranı anlamlıdır.
 Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme yapılabilir.
 En fazla bilgi veren ölçek türüdür.
62

63. 63
ÖLÇEKLER TEMEL İŞLEMLER ÖRNEKLER İST. TEKNİKLER
SINIFLAMA
(ADLANDIRMA)
Farklılık ya da
benzerliği
belirlemek
-Kişileri saç rengine
göre gruplamak
-Evlere kapı
numarası vermek
-frekans
-tepe değer (mod)
-yüzde
SIRALAMA Azı-çoğu ya da
küçüğü büyüğü
belirlemek
-Kitapları kalınlık
sırasına göre
dizmek
-Öğrencileri boy ve
başarı sırasına
koymak
-Ham puanlar
-ortanca (medyan)
-çeyrek sapma
-yüzdelik
-sıra farkları
korelasyonu
EŞİT ARALIK Farkları
belirlemek
-Termometreyle
sıcaklık ölçmek
-Kullanılan
takvimler
-Standartlaştırılmış
test puanları
-ortalama
-standart sapma
-Pearson momentler
çarpımı korelasyonu
ORAN Oranları
belirlemek
-Hacim, uzunluk,
ağırlık vb. ölçüleri
-Sıcaklık (Kelvin)
Matematiksel her türlü
işlem yapılabilir
DÖNÜŞTÜRME
YAPILIR
NİTELİK
ARTAR

64. 64
ÖLÇEKLER Eşit
Ölçme
Birim
Başlangıç
Noktası
Dört İşlem Ölçme
Duyarlılığı
SINIFLAMA Yok Yok Yok Düşük
SIRALAMA Yok Yok Yok
EŞİT ARALIK Var Tanımlı + ve -
ORAN Var Gerçek +, -, x, : Yüksek

65.  Kitap sayfa sayısı
 Renkler (kırmızı, mor, yeşil, vs.)
 KPSS’de 5. sırada olmak
 Ankara’da işsiz kişi sayısı
 Öğretim üyelerinin yıllık gelir toplamı
 Doğum yeri
 Takvim (5 Mart 2010)
 Akademik alan (Sınıf Öğretmenliği, Alman dili ve Edb.)
65

66. DEĞERLENDİRME NEDİR?
Ölçülmek
istenen
özellik
Gözlem
Sayı veya
Sembol=
Ölçme
Sonucu
Ölçüt
Karar-Yargı-
Yorum
Ölçme, bir betimleme (tanımlama) işlemidir.
Değerlendirme ise, bir yargılama işlemidir ve ölçme sonucunun bir ölçütle
karşılaştırılmasına dayanır.
Ölçme
Değerlendirme
66

67. ÖLÇME
BETİMLEME
DEĞERLENDİRME
YARGI
67

68. 68
 Ölçme genellikle sayı ve sembollerle ifade
edilirken, değerlendirme daha çok sözcüklerle
ifade edilir.
 “Basketbol antrenörü boyu 180 cm üzeri olanların
takıma alınacağını belitti ve Serkan’ın boyu 185
olduğu için takıma seçildi.”
Ölçme: Serkan’ın boyu 185 cm
Ölçüt: 180 cm üzeri Değerlendirme
Karar: Serkan takıma seçildi

69. 1. İş deneyimi sekiz yılın üstünde olanlar işe alınmıştır.
(Değerlendirme)
2. Ahmet, güreşten önce tartılmış ve 130 kg gelmiştir.
(Ölçme)
3. Canan, ortalamanın üstünde puan alarak sınıfını
geçmiştir. (Değerlendirme)
4. Pelin’in LES puanı 68’dir. (Ölçme)
5. Sınavda en yüksek puanı Erdem aldı. (Ölçme)
ÖRNEKLER
69

70. Değerlendirme Türleri
Ölçüte Göre
Mutlak
Bağıl
Amacına Göre
Tanıma-
Yerleştirmeye
Yönelik
(Diagnostik)
Biçimlendirme-
Yetiştirmeye
Yönelik (Formatif)
Değer Biçmeye
Yönelik
(Summatif) 70

71. Mutlak Değerlendirme
•Hedef davranış dayanaklı, kriter/ölçüt bağıntılı değerlendirme
olarak da geçer.
•Mutlak ölçüt denilen önceden belirlenmiş bir kriter kullanılır.
•Her bireyin değerlendirme sonucu içinde bulunduğu gruptan
bağımsızdır.
Örneğin; 50 sorudan 40’ını doğru yanıtlamış olmak
sınavda 100 üzerinden en az 65 almak
71

72. Bağıl Değerlendirme
•Norma dayanaklı/referanslı değerlendirme olarak da bilinir.
Belirleyicisi öğrencilerdir/gruptur.
•Bağıl ölçüt denilen, ölçme sonuçlarına göre sonradan
belirlenmiş bir kriter kullanılır.
•Her bireyin değerlendirme sonucu içinde bulunduğu
gruptan etkilenir.
Örneğin; İlk 3’e girenlerin yarışmayı kazanması
Sınıf ortalamasının altında kalanların
dersten kalması
72

73. 75 puan 65 puan
ÖLÇÜT (I)
MATEMATİK DERSİNDEN
GEÇEBİLMEK İÇİN EN AZ
70 PUAN ALMASI
GEREKİR.
DEĞERLENDİRME
SİNAN GEÇER.
ASLI KALIR.
Sinan Aslı
ÖLÇME
73

74. 75 puan 65 puan
ÖLÇÜT (II)
Testi alan (cevaplayan)
öğrencilerin puanlarının
ortalamasının üstünde
puan alanlar bu dersten
geçer.
DEĞERLENDİRME
Aslı ve Sinan,
Matematik dersinden
geçer.
Sinan Aslı
ÖLÇME
X=50 Ölçüt =grubun ortalaması
74

75. Aynı ölçüm, farklı ölçütlerle
karşılaştırılması durumunda Aslı
için farklı değer yargılarına
ulaşılmıştır.
75

76. Mutlak ve Bağıl Değerlendirmelere Örnekler
• 65 ve üzeri puan alanlar dersi geçer.
• On sorudan beşini yanıtlayanlar sınavdan geçer.
• Sınavdan 85 ve üzeri net yapanlar atanabilirler.
Mutlak
Değerlendirme
• Sınavda ilk beşe girenler burs kazanır.
• Grubun ilk % 20'si başarılı sayılır.
• Ortalamanın üstündekiler mülakata çağırılır.
Bağıl Değerlendirme
76

77.  Öğrenilmesi beklenen davranışların en az %60’ına sahip
olma (M)
 Sınıfta en yüksek başarı gösteren ilk beş öğrencinin
arasına girme (B)
 Sınıftaki öğrencilerin %70’inden daha başarılı olma (B)
 Ortalamanın 10 puan üzerinde alanların sınıfı geçmesi (B)
 Askere ağırlığı 150 kg’nin altındaki erkeklerin alınması (M)
 Soruların %80’ini doğru yanıtlayanların bilgi yarışması
elemesine katılması (M)
 YKS puanına göre tıp fakültesinin kazanılması (B)
77

78. Eğitim sisteminde
ölçme ve değerlendirme
hangi aşamalarda yapılabilir?
78

79. 79
Eğitim sistemin hemen hemen
her aşamasında değerlendirme
yapma zorunluluğu
kendiliğinden ortaya
çıkmaktadır.

80. 80
SÜREÇ
Girdi Çıktı
Çevre
Hazırbulunuşluk
Ön öğrenmeler
Tanıma
Yerleştirme
Rehberlik ve
yönlendirme
Öğrenme başarısı
Öğrenme eksiği
Öğretimin etkililiği
Rehberlik ve
yönlendirme
Dönem başarısı
Akademik başarı
Seçme ve yerleştirme
Rehberlik ve
yönlendirme

81. Tanıma- Yerleştirmeye Dönük Değerlendirme
•Eğitim sürecinin başında yapılır.
•Amaç öğrenciyi tanımak ve onu uygun olan eğitim
programına yerleştirmektir.
•Asıl amaç öğrenciye not vermek değildir!!!
•Örneğin; seviye tespit sınavları, muafiyet sınavları,
sınıf atlama sınavları vb...
81

82. Öğretim Süreci Başında
82
Tanılayıcı Değerlendirme
(Giriş Performansını
Belirleme)
Hazırbulunuşluk Düzeyi
Öğrenciler gerekli
ön bilgilere sahip mi?
Bilgi Düzeyleri
Öğrenciler kazandırılması
hedeflenen bilgilere zaten
sahipler mi?
Gerekli öğrenmelerin
oluşması için fırsatlar
sunun.
Öğretimi planladığınız
şekilde gerçekleştirin.
Planlarınızı daha ileri
seviyeye alarak
devam edin.
Evet Evet
Hayır Hayır

83. Biçimlendirme ve Yetiştirmeye Dönük Değerlendirme
(Formatif Değerlendirme)
• Eğitim süreci devam ederken yapılır.
• Amaç, öğrencinin eksiklerini, hatalarını belirleyerek
düzeltmek ve öğrenciye geribildirimde bulunmaktır.
• Asıl amaç öğrenciye not vermek değildir!!!
• Örneğin; quizler, ünite testleri vb…
83

84. Öğretim Süreci Sırasında
84
Öğrenciler kazandırılması
hedeflenen bilgileri ve becerileri
kazanıyor mu?
Gruplar veya bireyler için
uygun öğrenme fırsatları yaratın
Öğrenmeyi yönlendirmek için
dönüt verin.
Evet
Hayır
Biçimlendirici Değerlendirme
(Öğrenme sürecini izleme)
Öğretime planladığınız
şekilde devam edin.

85. Değer Biçmeye Dönük Değerlendirme
(Summatif Değerlendirme)
• Eğitim sürecinin sonunda yapılır.
• Amaç, öğrenciye tamamlanan eğitim sonucundaki
seviyesini, ulaştığı noktayı bildirmektir.
• Asıl amaç öğrenciye not vermektir!!!
• Örneğin; bitirme sınavları, uzmanlık sınavları, finaller
vb…
85

86. Öğretim Süreci Sonunda
86
Öğrenciler kazandırılması
hedeflenen bilgileri ve becerilere
sahip mi?
Fazladan
öğrenme deneyimleri sunun.
Notları verin veya uzmanlık
düzeylerini belirleyin.
Evet
Hayır
Düzey Belirleyici Değerlendirme
(performans hakkında
karar verme)
Öğretimin etkililiğini
değerlendirin.

87. 87
 “ Geçme notunun en az 60 puan olduğu Matematik
dersinden Elif, her sorunun 2 puan olduğu 50
soruluk çoktan seçmeli bir sınavdan 40 soruya
doğru yanıt vererek 80 puan almış ve başarılı
olmuştur.”
 Ölçme: 80 puan aldı
 Ölçüm: 80 puan
 Ölçüt: en az 60 puan
 Değerlendirme: başarılı olmak
 Ölçme Kuralı: Her sorunun 2 puan olması

88. 88
 Atılgan, H., Kan, A. & Doğan, N. (2009). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Anı Yayıncılık.
 Çıkrıkçı Demirtaşlı, N. (Ed.) (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Edge Akademi.
 Güler, N. (2011). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
 Özçelik, D. A. (2010). Ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
 Tan, Ş. (2011). Öğretimde ölçme ve değerlendirme: KPSS el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
 Tekin, H. (1991). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınevi.
 Turgut, M. F. & Baykul, Y. (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.