1. Ц.Төртогтох (turuutsogt@gmail.com, turuu_tsodg@yahoo.com )
Магадлан итгэмжлэгдсэн “Идэр” Дээд Сургууль
Мэдээллийн Технологийн тэнхим

2.  Нөхцөл шалгах оператор ерөнхий ойлголт
 Гүйцэт бус нөхцөл
 Ниймэл хэлбэр
 Гүйцэт нөхөл
 Давхар нөхцөл

3. Бид “Алгоритмчлалын үндэс” хичээлийг үзэж байхдаа нөхцөл шалгах
элементтэй танилцсан билээ. Алгоритмд ийм элемент орж ирэхээрээ
Салаалалт хэмээх бүтцийг үүсгэдэг байгаа. Энэ бүтэц нь алгоритмын
биелэгдэх урсгалыг салаалуулж, чухам аль салаагаар “урсгах вэ” гэдгийг нь
“шийддэг”. Салаалалт бүтэц нь гүйцэт ба гүйцэт бус гэсэн хэлбэрүүдтэй
байдаг билээ.

4. Өөрөөр хэлбэл салаалалт бүтэц нь өгөгдсөн ямар нэгэн нөхцөл
биелж буй эсэхийг шалгаад хэрэв тийм байвал нэг оператор,үгүй
байвал өөр нэг оператор биелэх боломжийг олгодог конструкци
юм.Салаалалт бүтэц бүхий алгоритмыг шугаман бус алгоритм
(nonlinear algorithm) гэнэ.
Cи хэлэнд салаалалт бүтцийг төлөөлсөн хоѐр оператор бий:
• Нөхцөл шалгах оператор
• if .. else
• Сонголтын оператор
• switch

5. Нөхцөл шалгах гүйцэт бус оператор нь:
• if (нөхцөл) <үйлдэл>;
• if – “Хэрэв” гэсэн утгатай албаны үг
<Нөхцөл> – арифметик илэрхийлэл, эсвэл нөхцөлт илэрхийлэл, эсвэл логик
илэрхийлэл байж болно. Үнэн буюу худал гэсэн хариунуудын аль нэгийг
гаргана. Эдгээр нь тоогоор илэрхийлэгддэг: 0-ээс ялгаатай байвал үнэн, 0
байвал худал.
<үйлдэл> – зөвхөн нөхцөл үнэн үед хийгдэх оператор.
Үгээр тайлбарлах юм бол:
“Хэрэв нөхцөл үнэн (биелж) байвал Үйлдэл-ийг хийх” гэсэн өгүүлбэр байна.

6. Харин блок-схемийн дүрслэл ашиглах юм бол:
Нөхцөл
Үйлдэл 1
0 1

7. Нийлмэл оператор ба блок
Гүйцэт бус салаалалтын ийм нэг тохиолдлыг авч үзье. Ө.х. нөхцөл үнэн
байвал нэг биш харин нэлээн хэдэн (ж.нь хоѐр) үйлдэл дараалж хийгдэх
тохиолдол байна. Энэ тохиолдолд гүйцэт бус салаалалтын оператор:
if (нөхцөл)
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
}
гэж бичигддэг байна.

8. Нийлмэл оператор ба блок
Харин блок-схемийн дүрслэл ашиглах юм бол:
Нөхцөл
Үйлдэл 1
0 1
Үйлдэл 2

9. Гүйцэт хэлбэр
Нөхцөл шалгах гүйцэт оператор нь:
• if (нөхцөл) үйлдэл1;
• else үйлдэл2;
гэж бичигдэнэ. Энд:
else – “Үгүй бол” гэсэн утгатай албаны үг
үйлдэл1 – нөхцөл үнэн үед хийгдэх оператор
үйлдэл2 – нөхцөл худал үед хийгдэх оператор.
Үгээр тайлбарлах юм бол:
“Хэрэв нөхцөл ( үнэн биелж) байвал Үйлдэл1-ийг хий,
үгүй бол (нөхцөл худал байвал) зөвхөн Үйлдэл2-ыг хий”
гэсэн өгүүлбэр байна.

10. Гүйцэт хэлбэр
Харин блок-схемийн дүрслэл ашиглах юм бол:
Нөхцөл
Үйлдэл 1
0 1
Үйлдэл 2

11. Нийлмэл гүйцэт хэлбэр
Нийлмэл оператор ашигласан байдлаар бол гүйцэт оператор нь:
if (нөхцөл)
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
}
else
{
үйлдэл3;
үйлдэл4:
}
гэж бичигдэнэ. Энд:
• үйлдэл1, үйлдэл2 – нөхцөл үнэн үед хийгдэх операторууд
• үйлдэл3, үйлдэл4 – нөхцөл худал үед хийгдэх операторууд.

12. Нийлмэл гүйцэт хэлбэр
Харин блок-схемийн дүрслэл ашиглах юм бол:
Нөхцөл
Үйлдэл 1
0 1
Үйлдэл 2
Үйлдэл 3
Үйлдэл 4

13. Давхар нөхцөл шалгалт
if (<нөхцөл>)
{
if(<нөхцөл>){
<үйлдэл1>;}
else {
<үйлдэл2>;}
}
else if (<нөхцөл>){
<үйлдэл3>;}
else {
<үйлдэл 4>;}
}

14. Давхар нөхцөл шалгалт
Харин блок-схемийн дүрслэл ашиглах юм бол:
Нөхцөл
0 1
Үйлдэл 3
Нөхцөл
0 1
Үйлдэл 4
if (нөхцөл)
{
If(нөхцөл){үйлдэл1
;}
else{үйлдэл2;}
}
else if (нөхцөл){
{үйлдэл3;}
else {үйлдэл 4;}
}
Үйлдэл 1
Нөхцөл
0 1
Үйлдэл 2

15. Д.Цэдэвсүрэн “C++ програмчлал” 2010он
С.Ууганбаяр “Си хэл” 2011 он
Н.Соронзонболд “Програмчлалын хэл” 1996 он
http://spe.num.edu.mn/altankhuu/lesson/