2. ARGIA
Argia ikusmenaren bidez inguruan doguzan
objektuak ikustea eta horreen ezaugarri
batzuei antzematea ahalbidetzen dauan
energia motea da. Argia igortzen daben
objektuei argi iturri deitzen jake.
ARGI ITURRIAK
Gorputz batzuk argia igorteko propietatea daukie, horregaitik
argi iturri esaten jake. Naturalak edo artifizialak izan daitekez:
*Argi iturri naturalak: Eguzkia eta beste izarrak
dira.
*Argi iturri artifizialak: gizakien parte-hartzea behar
dabe argia igortzeko.
*Sua: maila bitan sailkatu daiteke: batzuetan gizakiak
sortua da eta beste batzuetan, berez sortzen da, adibidez
sumendietan.
3. ARGIAREN HEDAPENA
Argiaren jatorria edozein dala ere,
argia beti uhin moduan hedatzen da,
eta bidean aurkitzen dauzan
gorputzak argitzen dauz. Argiaren
hedapenak honango ezaugarri
honeekdaukaz:
*Argia norabide guztietan hedatzen da,
horregaitik, ilunpetan dagoan gela baten
lanpara bat iziotzen dogunean, gela guztia
argitzen da.
*Argia zuzen hedatzen da, horregaitik,
ilunpetan dagoan gela baten besaulki bat
esku- argi bategaz argituta ere, besaulkiaren
atzean dagoana ilunpetan egongo da oraindik,
horregaitik sortzen da gerizpea.
*Argiaren hedapenaren abiadureaargiak zeharkatzen dauan
inguruaren araberakoa da. Hutsean
argiaren hedapen abiadureasegunduko
300.000 kilometrokoa da. Airean,
abiadura zeozertxo apalagoa da, baina
aldea oso txikia danez, bardintzat
joten dira.
4. GORPUTZ EZ-ARGIDUNAK
Argia gorputz ez argidunetara hedatzen da, adibidez arroketara,
uretara edo izaki bizidunengana. Gorputzak hiru taldetan
sailkatzen dira:
*gorputz gardenek: horren atzean
dagoanobjektua oso garbi ikusten
da, argi izpiak pasatzen
iztendaualako. Adibidez erakusleiho
bateko beirak.
*gorputz zeharrargiek: : horren
atzean dagoanobjektua lausotuta
ikusten dogu, argi izpi batzuei
bakarrik pasatzen izten
deutsolako. Adibidez: hainbat
beirak.
*gorputz opakuak: : horren atzean
dagoanobjektua ezin da ikusi.
Adibidez: egurra. Argiak
zeharkatu ezin dauzanez eta argia
zuzen hedatzen danez, objektu
horreen atzean geriza izeneko
eremu ilun bat sortzen da.
5. ISLAPENA, XURGATZEA ETA
ERREFRAKZINOA
Iturri batek igorritako argiak gorputz
baten talka egiten dauanean izpiak, islatu,
xurgatu edo errefraktatu egin daitekez.
ARGIAREN ISLAPENA
Argiak gorputz bategaz talka egiten dauanean , izpi batzuk
errebotatu egiten dabe edo islatu egiten da. Objektuenegitureak
eta koloreak eragina daukie islapenean:
EGITUREARI JAGOKONEZ: Gainazal leunek,
adibidez baldosek izpiak norabide bakar
baten islatzen dabez.
KOLOREARI JAGOKONEZ:Gorputz argiek, adibidez elurrak,
jasotzen daben argiaren parterik handiena islatzen dabe.
Gorputz ilunek adibidez ikatzak argi gutxiago islatzen dabe.
6. Argiaren islapenari esker objetuen
kolorea eta formeabereiztudaikeguz.
Eguzkitik datorren argia, 7 kolorez
osotuta dago. Baina objektua adibidez
gorria badan, zazpi koloreak
xurgatzen dauz gorria izan ezik. Eta
gorriarekin zer egiten dau? Kolore
gorria errebotatu egiten dau.
ARGIA XURGATZEA
Argiak gorputz bategaz talka egiten
dauanean, izpi batzuk xurgatzen dauz.
Xurgatutako izpien argi energia bero energia
bihurtzen da eta tenperaturak gora egiten
dau.
Gorputz gardenek oso argi gutxi xurgatzen
dabe. Opakuek, ostera, argi izpi gehienak
xurgatzen dabez. Horregaitik, gorputz ilunak
gorputz argiak baino gehiago berotzen dabe.
ARGIAREN ERREFRAKZINOA
ERREFRAKZINOA
Argia ingurune batetik bestera aldatzean
gertatzen den fenomeno horri errefrakzio
deitzen jako.
7. LENTEAK
Lenteak argi izpiak errefraktatzen dabezan gorputz gardenak
dira. Formaren arabera mota bikoak bereizten dira:
O KONBERGENTEAK: Erdialdean zabalagoak dira, eta argi
izpiak kontzentratzen dabez. Lente
horreen bidez, objektuak diranak baino
handiagoak ikusten doguz.
O DIBERGENTEAK:Zabalagoak dira
ertzetan erdigunean baino, eta argi
izpiak sakabanatzen dabez. Lente
horreen bidez, objektuak diranak baino
txikiagoak ikusten doguz.
8. SOINUA
Soinua bibraziomogimenduari lotutako
energia mota bat da.
SOINUAREN HEDAPENA
Ezaugarri honeekdaukaz:
*soinua norabide guztietan eta zuzen hedatzen da.
*hedapen abiadurea uhinek zeharkatzen
daben ingurunearen araberakoa da.
Ingurunea zenbat eta dentsoagoa izan,
orduan eta bizkorrago hedatzen da soinua.
Adibidez: airean soinuak segundoko 340
metro egiten dauz; uretan, 1.500metro;
eta burdinan, 4.900metro.
9. SOINUAREN EZAUGARRIAK
Soinuak hiru ezaugarri daukaz:
*Intentsitatearen edo bolumenaren bidez, soinu ozenak soinu
ozenak eta soinu ahulak bereizten dira. Adibidez kamioi batena
eta katu batena.
*Tonuaren bidez, soinu altuak eta baxuak bereiztudaitekez.
Adibidez biolinarena eta danborrarena.
*Tinbrea soinua igortendauan gorputzaren araberako ezaugarria
da.
10. OHIARTZUNA
Oihartzuna soinu uhinek gorputz
bategaz zut talka egiten dabenean
sortzen da.
SOINUA ETA ZARATEA
SOINUA: zuretzat atsedengarria dan
ahotsa, musika da.
ZARATEA: zuretzat gogaikarria dan ahotsa, musika da. Zaratea,
entzun gura ez dogun edozein soinu dala esan daikegu.
EGILEA: IRATI AGIRRE
