Prime school teacher faculty

1. Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji Universiteti

4. Təlimin təşkilinə verilən tələblər ;
Pedaqoji prosesin tamlığı – Təlim məqsədləri
kompleks şəkildə həyata keçirilir, real
nəticələrlə yekunlaşan müəllim və şagird
fəaliyyətini əhatə edir. Təlimin kompleks
şəkildə həyata keçirilməsi dedikdə, onun
inkişafetdirici, öyrədici, tərbiyəedici olması
nəzərdə tutulur.
Yeni kurikulumlarda təhsil strategiyaları anlayışından istifadə olunmasına
və ondan pedaqoji prosesin təşkilində istifadə olunmasına xüsusi diqqət
yetirilir.
Pedaqoji prosesin tamlığı üçün təlim münasib maddi-texniki
baza əsasında və sağlam mənəvi-psixoloji mühitdə təşkil
edilir. Ümumilikdə bu proses tərbiyə, təhsil və təlim
proseslərinin özünəməxsus spesifik xüsusiyyətlərini
birləşdirərək ümumi bir məqsədə, yəni şəxsiyyətin inkişafına
yönəlməsi prosesidir.

5. Təlimdə bərabər imkanların yaradılması- Bu
proses şagirdlərin irqi, cinsi, millətçilik və ya
hər hansı bir fiziki qüsuru nəzərə alınmadan
təlim prosesinə cəlb olunması deməkdir. Hər
bir müəllim tədris zamanı şagirdlərin
potensial imkanlarını nəzərə almaqla onların
hər birinə bərabər imkanların yaratmalıdır.
Bu prosesi sinifdə uğurla tənzimləyən
müəllim şagirdlərdə təkçə özünəinam hissi
yaratmaqla qalmır, həm də onlarda
tolerantlıq, fərqlərin dərk edilməsi,
çoxmədəniyyətlilik kimi bir sıra
kompetensiyalar formalaşdırır.
Şagirdyönümlülük - Şagird pedaqoji prosesin
mərkəzində dayanır. Bütün tədris və təlim işi
şagirdlərin maraq və tələbatlarının
ödənilməsinə, onların istedad və
qabiliyyətlərinin, potensial imkanlarının
inkişafına yönəldilir. Müəllim şagirdlərin
daim inkişaf edən maraqlarını nəzərə
almaqla və öyrədici, inkişafetdirici,
tərbiyələndirici təlim mühitini
yaradaraq tələbatlarını ödəməklə, onların
istedad və qabiliyyətlərini üzə çıxarılmalıdır.

6. Fəaliyyətin stimullaşdırlması

7. Dəstəkləyici təlimmühitinin yaradılması
şagird üçün pedoqoji prosesdə münasib maddi-
texniki bazanın təşkili və sağlam mənəvi-
psixoloji mühitin yaradılması prosesidir. Bu
proses şagirdlərdə müstəqilliyi baxımından
xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Təlim prosesində
bunu tətbiq edən müəllim, müasir tələblərə
cavab verən əşyavi mühit yaratmalıdır. Əşyavi
müdit dedikdə sinifdə əşyaların yeri, mebellərin
şagird istifadəsinə uyğun təşkili nəzərdə tutulur.
Həmçinin, müəllim şagirdlərin müxtəlif öyrənmə
üsullarından istifadə etmələri üçün əlavə
resurslardan, tədris vəsaitlərindən istifadəsini
təmin etməlidir.

8. Təlim strategiyasının qurulmasının digər şərtlərindən biri
də təlim fəlaiyyətinin planlaşdırlmasıdır.
Kurikulumda dövlət tərəfindən şagirdin bilik və
bacarıına qoyulan tələbə yəni, standarta nail olmaq
üçün müəllim təlim fəaliyyətini düzgün
planlaşdırmalıdır.
Planlaşdırmanın 2 növü var:
Cari( gündəlik)
planlaşdırma
Perspektiv(illik)
planlaşdırma
Perspektiv planlaşdırmanı tərtib edən müəllim xüsusilə bir neçə məqama diqqət
etməlidir.
1). Tədris vahidinin və mövzuların ardıcıllığını düzgün müəyyənləşdirməlidir.
(Sadədən mürəkkəbə doğru)
2). İnteqrasiya imkanlarını düzgün müəyyən etməlidir. (Fənndaxili və fənlərarası)

9. CREDITS: This presentation template was created by Slidesgo, including icons
by Flaticon, and infographics & images by Freepik

10. Hər bir fənni tədris edən müəllim -
qarşısında duran vəzifələri yerinə yetirməsi, fə
nin məqsədiniə nail olması və nəinki bugünün,
hətta sabahın da tələblərinə cavab verən şəxsiy
yətformalaşdırması
üçün hər günün cari planlaşdırmasını düzgün
qurmalıdır.

13. Bir çoxları qrup iş formasını yeni təlim metodu kimi başa düşür.
Fəal təlim zamanı daha çox istifadə olunan, qrup işi
formasıdır. Bu iş forması şagirdlərə problemin birgə həll
edilməsini, bir birnin fikrinə hörmətlə yanaşmağı, müstəqil
öyrənməyi, sərbəst fikir söyləməyə öyrədir. Ənənəvi dərslərdə
psixoloji tipindən asılı olaraq dərsi bildiyi halda, sinif qarşısına
çıxanda çaşıb qalır, cavab verə bilmirlər. Nəticədə dərsin
vaxtı gedir, şagir disə mənəvi psixoloji travma alır.
Qrup işini müxtəlif varinatlara ayırmaq olar:
1. Bütün qruplar ümumi mövzu ətrafında müxətlif tədris materialı ilə işləyirlər
2. Bütün qruplar eyni vaxtda bir tədris materialı üzərində işləyirlər.
3. Eyni material üzərinə qruplar növbə ilə işləyirlər.
Qrupda iş şagirdləri problemin birgə həll edilməsinə öyrədir hər bir kəsə fikrini sərbət söyləmək
və digərləri tərəfindən dinlənilmək imkanı yaradır. Bu iş forması digər insanların mövqelərinə
hörmətlə yanaşmağı öyrədir, hər bir şagirdin təlim prosesinə cəlb edilməsini təmin edir
. Bütün uşaqlar öz imkanlarını nümayiş etdirməyə, şərait yaradır. Şəxsi inkişafları üçün imkanı
təmin edir. Qrupda iş və müstəqil öyrənmə qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsinə, təlimin
fərdiləşdiləşdirilməsinə imkan yaradır.

14. Qruplarda işi nəcə aparmalı?
1. Şagirdləri 4-6 qrupa bölürük.( Hər qrupda 4-6 nəfər olmaq şərtilə)
2. Qruplar ayrı-ayrı masaların arxasında əyləşirlər.
3. Müəllim müzakirə olunan mövzu ilə əlaqədar bir və ya iki sual (tapşırıq)
qoyur, qrupunun işinin nəticələrinin nümayişi üsullarını aydınlaşdırır,
həmçinin işin görülməsi üçün vaxt müəyyən edir.
4. Şagirdlər gördükləri işi təqdim etmək üçün, öz aralarında, bir nəfəri
seçirlər, nəticə qeyd edilir və təqdim edilir.
5. Müəllim qrupun işinin gedişini müşahidə edir, onun qərarının
düzgün qəbul olunduğuna əmin olur, suallara cavab verir,
iştirakçıların onun kööməyinə ehtiyacları varsa, əlavə təlimatlar verir.
6. Verilmiş vaxt bitdikdən sonra, müəllim işi dayandırır və
məruzəçilərdən nəticələri bildirməyi xahiş edir.
7. Müəllim ümumi diskussiyanı idarə edir, qrupların işinin yekunlarını
tutuşdurur və ümumiləşdirir və s
Qruplara bölmənin üsulları.
Rəqəmləri saymaqla (4-dən 6-ya qədər saymaqla)
Meyvə adları saymaqla (alma, armud, nar, heyva, banan)
Həndəsi fiqurları paylamaqla( kvadrat, düzbucaqlı, üçbucaq, dairə, romb
və s)
Rəngli fiqurları paylamaqla (qırmızı, sarı, göy, yaşıl və s)
Fərqli konfetlər paylmaqla (ibtidai siniflərdə)
Şəklin hissələrinin yığılması, hər iş iştirakçı şəklin bir hissəsini alır və
iştirakçılar şəklin hissələrini bir yerə yığıb, tam pazlı almalıdırlar və s)

15. Təqdimat Kublaşdırma Ziqzaq
Beyin həmləsi BİBÖ Akvarium
Karusel Klaster Söz assosiasiyaları
Fəal təlim üsulları- Cəmiyyətin inkişaf etdiyi bu dövrdə təhsil sistemimizi,sürətlə inkişaf edən
cəmiyyətə uyğunlaşdırmalı,daim yeniliklərə açıq olmalı və üstünlük verməliyik. Təlim prosesinin
səmərəli təşkili müəllim və şagirdlə yanaşı təlim üsullarından da asılıdır. Bildiyimiz kimi fəal dərsin
7 mərhələsi vardır və bu mərhələlərdə fəal təlim üsullarından istifadə olunur.

16. Kublaşdırma vasitəsilə şagird mövzunu təsvir və müqayisə etməyə, əlaqələndirməyə,
təhlilə, tətbiq və mübahisəyə yönəldir. Bu zaman şagirdin tənqidi və məntiqi təfəkkürü
inkişaf edir, mövzuya hərtərəfli baxışı, qiymətləndirmə bacarığı, əməkdaşlıq vərdişləri
formalaşır.
Ziqzaq
Nisbətən iri həcmli əsərlərin mətni üzərində aparılan işi ziqzaq üsulu ilə aparmaq vaxtdan səmərəli
istifadəyə şərait yaradır, əməkdaşlıq vərdişlərini inkişaf etdirir.
İş tədqiq olunacaq mətni hissələrə bölünüb, nömrələnməklə başlanır. Qruplara bölünmüş şagirdlər 1-
dən 4-ə qədər sayırlar. Qrupdakı şagirdlər (ekspertlər) müvafiq nömrələrlə işarələnir, sonra eyni
nömrəli şagirdlər bir parta ətrafına toplanır, mətnin müvafiq hissəsini oxuyur, verilmiş tapşırıqları yerinə
yetirirlər. İş başa çatdıqdan sonra ikinci mərhələ başlanır. Ekspertlər əvvəlki qrupa qayıdır, ekspert kimi
əldə etdikləri informasiyanı bir-biri ilə bölüşür və mətn üzərində işi bütövləşdirirlər.
Beyin həmləsi
Dərsdə 5-10 dəqiqə ərzində şagirdlərin öyrənilən mövzu, problemin həlli yolları üzrə müxtəlif ideyaları irəli
sürməsi vasitəsi kimi istifadə olunur. Azərbaycan dili dərslərində problemli vəziyyətin yardılması üçün
gərək olan ilkin ideyanın formalaşmasında beyin həmləsi əvəzsiz rol oynayır.

17. BİBÖ (nəyi bilirik, nəyi bilmək istəyirik, nəyi öyrəndik və nəyi öyrənməliyik) şagirdlərin əvvəlki
biliyi, təcrübəsi ilə yeni biliklər arasında əlaqə yaratmağa imkan verir, mövzu, problem barədə
düşünməsini təmin edir.
Müəllim lövhədə 3 sütundan ibarət cədvəl qurur və aşağıdakı bölmələri qeyd edir: "Nəyi bilirik”,
"Nəyi bilmək istəyirik”, "Nə öyrəndik və hələ nələri öyrənməliyik”. Şagirdlər əvvəl mənimsəmiş
olduqları bilikləri bir daha nəzərdən keçirir və öyrənmək, cavabını tapmaq istədiyi məsələləri,
sualları müəyyənləşdirir.
Akvarium
Bu üsulun məqsədi diskussiya vərdişlərini inkişaf etdirməkdir. Akvarium bir neçə variantda
keçirilə bilər.
"Akvarium”un keçirilməsinin 1-ci variantı:
Şagirdlərin köməyi ilə diskussiya aparmaq qaydaları (məsələn, reqlamentə əməl etmək, bir-
birinin sözünü kəsməmək və.s) müəyyən edilir. Şagirdlər 2 qrupa bölünür. Bir qrup dairənin
daxilindəki stullarda əyləşərək müəllimin təklif etdiyi problemi müzakirə edir. Dairədən
kənardakı stullarda əyləşmiş digər qrup isə diskussiyanın müəyyən edilmiş qaydalara uyğun
aparıldığını müşahidə edir.
Müəyyən olunmuş mövzu üzrə birinci qrup diskussiya aparır.15-20 dəqiqədən sonra
diskussiya dayandırılır, "xarici dairənin” iştirakçıları diskussiyanın gedişini qiymətləndirir və
qruplar yerini dəyişərək bu və ya digər problemin müzakirəsini davam etdirirlər.
"Akvarium” un keçirilməsinin 2-ci variantı:
"Daxili dairənin” iştirakçıları müəllimin təklif etdiyi problemi müzakirə edir və birinci variantdan
fərqli olaraq iştirakçılar bu zaman yalnız problemin "lehinə” olan dəlilləri söyləyirlər.
Digər qrupun üzvləri xarici dairədə stullarda əyləşirlər,dəlilləri dinləyir, yazıya alır, təhlil edir, öz
əks dəlillərini hazırlayırlar.15-20 dəqiqədən sonra diskussiya dayandırılır, xarici və daxili
dairədən olan şagirdlər öz yerlərini dəyişirlər. Onlar əvvəlki iştirakçıların dəlillərini təkzib etmək
üçün diskussiya aparırlar.

18. ● Klaster (şaxələndirmə)
Müəllim tərəfndən lövhədə və ya iş vərəqlərində dairə çəkilir və onun mərkəzində yazılmış anlayış ilə
bağlı söz və ya ifadələr söyləmək şagirdlərə tapşırılır. Mərkəzdə yazılmış anlayışdan başlayaraq hər
növbəti söz onunla əlaqəli sözlər xətlərlə birləşdirilir. Vaxt bitənə qədər mümkün qədər çox fikir yazmaq
və onları əlaqələndirmək tövsiyə olunur.Vaxt bitəndən sonra alınan klaster müzakirə edilir və
ümumiləşdirmə aparılır.
Söz assosiasiyaları
Bu üsuldan istifadə edilərkən öyrəniləcək mövzuya aid əsas söz (və ya söz birləşməsi) lövhəyə yazılır.
Şagirdlər həmin söz ilə bağlı ilk xatırladıqları fikirləri söyləyir və həmin fikirlər müəllim tərəfindən lövhəyə
yazılır.Mövzu ilə bağlı olan sözlər deyilən fikirlərin arasından seçilir və əlaqələndirilir, onlardan anlayış və
yaxud ideya çıxarılır.Bu anlayış əsasında yeni materialın öyrənilməsinə başlanır. Bu üsul həm də şifahi
formada tətbiq edilə bilər.
Venn diaqramı
Əşya və ya hadisələri müqayisə etmək, onların oxşar və fərqli cəhətlərini müəyyənləşdirmək üçün bu
üsuldan istifadə olunur.
Venn diaqramından istifadə prosesi aşağıdakı mərhələlər üzrə aparılır.
Müqayisə olunacaq əşya və hadisələr müəyyənləşdirilir
Kəsişən dairələr çəkilir (ortada yazmaq üçün yer saxlanır)
I və III dairədə müqayisə olunacaq obyektlər qeyd olunur
Şagirdlər təlimatlandırılır (təlimatda nəyin müqayisə olunacağı və dairələrdə oxşar və fərqli cəhətlərin
necə qeyd olunacağı barədə danışılır).
Müqayisə olunan obyektlər təsvir edilir: (fərqli cəhətlər sağ və sol tərəfdə, oxşar cəhətlər kəsişmə
dairəsində qeyd olunur).
Müqayisə nəticəsində fikirlər ümumiləşdirilir

19. ●
Karusel
● Dərsdən əvvəl iri ağ kağızlarda (vatman) mövzuya aid suallar yazılır. Müəllim qruplara müxtəlif sual
yazılmış bir kağız verir. Qrup üzvləri sualı oxuyur və bir cavab yazır. Kağızlar saat əqrəbi istiqamətində
müəllimin köməkliyi ilə qruplara ötürülür. “Karusel” kimi kağızlar bütün digər qruplardan keçərək axırda
öz qrupuna qayıdır. Müəllim bu kağızları yazı lövhəsinə yapışdırır və bütün sinif cavabları müzakirə
edir.
● Üsul dərsin tətqiqatın aparılması mərhələsində, yaradıcı tətbiqetmə mərhələsində, nəticələrin çıxarılması
və ümumiləşdirmə mərhələsində reallaşdırıla bilər. Müəllim üsulu tətbiq edərkən mütləq kiçik qruplarla iş
formasından istifadə edir.

20. Diqqətiniz üçün təşəkkürlər
● İstifadə olunan ədəbiyyatlar
https://yusif.az/main/wp-content/uploads/2020/10/Emil_Tagizade-Kurikulum.pdf
http://ldhk.edu.az/e-
ldhk/uploads/Kurikulumun%20%C9%99saslar%C4%B1%20(M%C3%BChazir%C9%99l%C9%99r).pdf
https://www.scribd.com/document/391128633/KURIKULUM-DERSLIYI
https://www.edu.gov.az/upload/file/teqdimat/2016/13.pdf
https://taim.edu.az/kurikulum-kitabi