Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər

1. Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin
qiymətləndirilməsi: problemlər və
prespektivlər
Mirnamik Bəşirov Mirəhmədağa oğlu
Fizika riyaziyyat elmləri namizədi, dosent
Lənkəran
Dövlət
Universiteti
Fizika-riyaziyyat və informatika kafedrası
May -2014

2. Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər
Istinad onunan mənbələr:
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2013-cü il 24
dekabr tarixli 348 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Ali təhsil
müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində kredit
sistemi ilə tədrisin təşkili qaydaları”
Azərbaycan Respublikası Ümumtəhsil sistemində
qiymətləndirmə konsepsiyası

3. Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər
1.3.9. Təhsilalma müddətinin tələbənin nailiyyətindən asılı olması
2.1.7. Tələbənin sərbəst işi - tələbənin tapşırıqları sərbəst və
müəllimin rəhbərliyi ilə auditoriyadankənar həyata keçirdiyi müstəqil
işidir;
Kreditlər tələbənin aşağıdakı fəaliyyəti üzrə müəyyənləşdirilir:
3.2.7.1. auditoriya (mühazirə, seminar, praktik məşğələlər, laboratoriya)
dərslərində iştirak etməsi;
3.2.7.2. auditoriyadankənar (tələbənin müstəqil və müəllimin rəhbərliyi
ilə sərbəst işi) işi;
3.2.7.3. təcrübələrdə iştirak etməsi;
3.2.7.4. laboratoriya işlərini yerinə yetirməsi;
3.2.7.5. kurs işini və layihələrini hazırlaması və müdafiə etməsi;
3.2.7.6. imtahanlara hazırlığı və imtahanları verməsi;
3.2.7.7. buraxılış işini, magistrlik dissertasiyasını hazırlaması və
müdafiəsi, eləcə də buraxılış dövlət imtahanına hazırlığı və həmin
imtahanı verməsi.
1.3.5. biliyin qiymətləndirilməsində çoxballı sistemin tətbiq edilməsi;

4. Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər
Kredir sistemi ilə təhsil alan tələbələr imtahana qədər olan balları aşağıdakı
tədris fəaliyyətlərinə görə toplaya bilir:
Mühazirə
Seminar
Laboratoriya
Sərbəst iş
Kollokvium
Davamiyyət
-----
10
10
20
------
10
Ayrılan saatlar
30-45
15-30
30
---auditoriyadan kənar 60 - 90 saat
---
0 dan 10% dək qaib - 1 bal aparır
Bal
Sillabus tələbələrə ilk dərs günü təqdim olunur (kafedradan istənilən tələbə
ixtiyari vaxt götürə bilər) və sillabusda geniş şəkildə fənnin tədrisi forması və
tələbələrin tədris fəaliyyəti izah edilir.

5. Mühazirə
Seminar
Laboratoriya
Sərbəst iş
Kollokvium
Davamiyyət
Tədris fəaliyyətinə hazırlıq mərhələsi
Elektron və yazı formada materialların təqdimi-
internetdə yerlşdirilmişdir.
Materialların (məsələlərin əvvəlcədən verilməsi) –
internetdə yerləşdirilir
Elektron və yazı formada materialların təqdimi
-hər birində 3 tələbə olmaqla qruplara bölünür
10 işə qarşı 20-60 mövzunun verilməsi- seçim azadlığı
Semestr üzrə 3 dəfə aparılması
Dərsdə iştirak etmək zəruridir!
Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər

6. Mühazirə
Seminar
Laboratoriya
Sərbəst iş
Kollokvium
Davamiyyət
Tələbə müfaviq dərslərə necə hazırlaşmalı
Materialla tanış olmalı, verilən (götürdüyü) materialı dəftərə
yazmalı, oxuyub başa düşməyə çalışmalı
Ev tapşırıqlarını həll etməli, suallarını hazırlamalı, mövzu üzrə
nəzəri məlumatı öyrənməli,dərsdə fəal olmağa çalışmalı
Verilən laboratoriya işini xüsusi ayrılmış dəftərə yazmalı, işin
nəzəri hissəsini, gedişini, işin ardıcıllığını öyrənməli, işlədiyi işin
hesabatını hazırlamalı
Materialı tapıb yazmalı, məsləhətləşməli, təhvil vermək üçün
öyrənməli
Verilən mövzuları təkrarlamalı, yaxşı nəticə almaq üçün
hazırlaşmalı
Dərsə gecikməməli, universitetdaxili intizam qaydalarını
gözləməli,
Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər

7. Mühazirə
Tədris prosesinin ilkin gedişi
Tələbələrin faktiki materialın hansı səviyyədə və keyfiyyətdə
qeydlər aparması yoxlanır,
ilkin bilikləri ilə tanış olunur -
materialın müəyyən hissəsi soruşulur – müzakirə olunur
Problemlər araşdırılır - izah olunur,
mövzunun hərtərəfli başa düşülməsi üçün məsələlər təklif
olunur,
Əlavə hazırlanmış materiallar olarsa dinlənilir
Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər

8. Seminar dəftərləri olmalıdır!
Ev tapşırıqlarının yerinı yetirilmə vəziyyəti yoxlanılır,
Tələbənin dərsə qədərki fəaliyyətləri (mühazirədə necə iştirak
etməsi) nəzərə alınır
Dərsdə həll ediləcək məsələlər təklif olunur – həll nümunələri
aparılır
Məsələ həllinə istiqamət verilir
Tədris prosesinin ilkin gedişi
Seminar

9. Tədris prosesinin ilkin gedişi
Laboratoriya Akademik qrup hər birində 3 tələbə olmaqla işçi qruplara
bölünür, hər bir qrupa fərdi laboratoriya işi verilir, bütün işlər
üçün xarakterik olan kəmiyyətlərin ölçülməsi, hesablama
qaydaları, orta qiymətlərin, mütləq və nisbi xətaların tapılması
mexanizmi verilir.
İlkin dərsdə laboratoriya dəftərləri, verilən işə uyğun qeydlər
yoxlanılır
Ilk 45 dəqiqə müddətində işçi qruplardan növbə ilə onlara
verilmiş laboratoriya işinin nəzəri hissəsi, işin ləvazimatı, gediş
ardıcıllığı soruşulur
Ilk 45 dəqiqə müddətində aparılan mərhələni keçən işçi qruplar
2 ci 45 dəqiqədə laboratoriya işinə buraxılır və işin yerinə
yetirilməsinı nəzarət edilir
P.S.- 25-30 tələbə olan qrupda bu formada
laboratoriyani təşkil etmek təsəvvür edirsiz hansı fiziki
əziyyətə başa gəlir?

10. Sərbəst iş 10 sərbəst işə qarşı tələbələrin seçim azadlığını təmin
etmək üçün 20-60 mövzu təqdim edilir.
50-60% -i tədris materialının möhkəmləndirilməsinə xidmət
edir.
Mövzuları tapa biləcəkləri ədəbiyyat və istiqamətlər verilir
2 vərəqdən artıq olmaması tövsiyə olunur.
Semestrin ilk iki həftəsindən sonra sərbəst işlər qəbul
olunmağa başlanır.
Hər bir iş fərdi qəbul olunur, tələbənin razılığı ilə soruşulur,
soruşulduğu anda qiymətləndirilir.

11. Kollokvium 4 variant olmaqla yalnız keçirilmiş material əhatə
edilməklə 3 sual və ya əlavə bir məsələdə təqdim edilir
Davamiyyət Dərsin başlanması və davamiyyət jurnalının
yoxlanmasına qədər tələbə yubana bilər – amma gecikə
bilməz

12. Tələbə fəaliyyətininn qiymətləndirilməsi və motivasiyası
Mühazirə dərsləri
zamanı
Tələbə verilən mövzu ilə yaxından tanış olmasını
nümayiş etdirərək onun müəyyən hissəsini yerindən və
ya lövhədə izah edən zaman
Tələbə yoldaşının dərs izah edən zaman diqqətli olaraq
onun buraxdığı səhvləri qeyd edən və ya demediklərini
söyləmək istəyən zaman
Dərsin izahı zamanı məsələlərin həllinə cəhd göstərən
və onu həll edənlər
Mövzuya uyğun əlavə material hazırlayanlar
Seminar üçün 3 qiymət alır (0 dan başlamır)
Daha 1 bal alır
Daha 1 bal alır

13. Tələbə fəaliyyətininn qiymətləndirilməsi və motivasiyası
Seminar dərsləri
zamanı
Mühazirədə artıq 3 və ya 4 bal toplamaq mümkündür
Ev tapşırıqlarının həlli zamanı +3 bal
Dərs zamanı təkllif olunan məsələlərin həllinə (hər
məsələyə ayrlca diferensial şəkildə qiymətlənmə təklif
olunur) cəhd göstərilməsi +1 bal
Məsələnin həll olunması +3, +4,+5, +6, ... bal
Xüsusi yaradıcılıqla (original olaraq) məsələnin həlli +3 bal
Maksimum 10 bal olmaq şərti ilə
Jurnala qiymətlər 2 ci 45 dəqiqənin ortalarında yazılır – sonra yeni məsələlər
təklif olunurki, alınan qiymətlər növbəti seminarı üçün qeydə alınır.
Bir seminar məşğələsindıə ardıcıl olaraq bir neçə məsələ
həll edirsə, hər biri üçün 1 bal əlavə olunur

14. Tələbə fəaliyyətininn qiymətləndirilməsi və motivasiyası
Laboratoriya dərsləri
zamanı Işçi qrup işin nəzəri hissəsini, işin ardıcıllığını
bilmədikdə təkrar hazırlaşmaq üçün geri göndərilir-
qiyməti 3 olur.
Nəzəri hissəni təhvil verən işçi qrup praktik işə
buraxılır və işin gedişinə diqqət edilir- nöqsansız
işləyərsə, hesabatın hazırlanması təklif edilir – 5
Hesabat düzgün, səliqəli və hesablama qüsurları
olmazsa, iş təhvil alınır, yeni iş soruşulur +1 bal
Növbəti iş qüsurlu ( iş öyrənilməzsə, yerinə yetirmədə
səhvlər olarsa, hesablama düzgün aparılmazsa) olarsa.
-1 bal, qüsursuq olarsa + 1 bal verilir

15. Sərbəst işin qəbulu
Tələbə hazırladığı materialı təqdim edir- İşin adı,
məzmunun nəyi əhatə etdiyi soruşulur (nə haqqındadır)
Tələbə sadəcə təqdim edib, qayıdırsa, heç bir suala
cavab vermək istəmirsə -4 bal alır- (yazdığına və sərf
etdiyi vaxta görə)
Cavab vermək istəyirsə, soruşulur, daha ətraflı
danışmaq istəyirsə, bu onun qiymətinə də müsbət təsir
edir
Sərbəst işlər semestrin başlanmasından 2-4 həftə
sonra toplanmağa başlayır: davamlkı olaraq hər həftə
tələbə 1-2 iş təhvil verməlidir

16. Kollokvium
Semestr üzrə 3 dəfə aparılır: kollokvium 3-5 sual olmaqla
həmin günə qədər olan mövzuları əhatə edir: vaxtı
haqqında tələbələr ən azı 1 həftə qalmış məlumat verilir.
Köçürmə, başqasından soruşmaq, hər hansı digər
vasitədən istifadə qəti qadagan edilir.

17. Tələbələrin tədris fəaliyyətlərində yol verdikləri............
Ballarını aşağı salan səbəblər
Mühazirə materialını yazmadan və hazırlaşmadan dərsə gəlməsi
• Materialı bilib, amma fikrini ifadı edə bilmək bacarığının olmaması və bunu
aradan qaldırmaq istəməməsi;
• Dərs zamanı diqqətli olmaması, heç bir əlavə materialın hazırlanmaması;
• Seminar dəftərinin guya yaddan çixması, universal dəftərlərin götürülməsi;

18. • Seminarda məsələ həllinə cəhd göstərməməsi, dərsə laqeyd
olması;
• Laboratoriya işini yazmaması, hazırlaşmaması, işin gediş
ardıcıllığını bilməməsi;
• Ölçülərin düzgün götürülməməsi, hesablamada riyazı səhvlərə yol
verməsi, hesablama ardıcıllığının korrekt apara bilməməsi,
• Kollokviuma tapşırılan mövzuya hazırlaşmaması, fikrini yazmaq
qabiliyyətinin zəif, mövzunu əhatə etmək, konkterləşdirmək
bacarının aşağı səviyyədə olması

19. Tələbələrin tədris fəaliyyətlərində yol verdikləri............ Ballarını aşağı salan
səbəblər
Bir neçə dərsdən sonra bu faklar üzə çıxır - bir qisim oxumağa maraqlıdır,
çalışqanlıq göstərir, digər qismi qətiyyən oxumaq istəmir, amma qiymət almaq
üçün bütün yollara əl atır ......? Niyə
Dəfələrlə tələbələrə izah olunur- dərslərdə hansı formada iştirak etmək Sizlərə
bal qazandırır- faktiki hal və bunu yaxşılaşdırmaq üçün Sizin edə biləcəkləriniz
Tələbələrin bir qismi 2-3 dərsdən sonra tam diqqətlə yanaşır və aldığı
qiymətlər onlara daha da səylə çalışmağa istiqamətləndirir
Bəziləri isə imtahana öyrənmədiyi sual düşdükdə - keçməmişik deyir((((
Tələbələrin telefona aludə olması problemi - ........

20. PROBLEM
Bizə indiyə qədər belə dərs keçməyiblər- niyə bizimlə ciddisiniz
Biz az balla daxil olmuşuq bizi nəzərə alın
Öyrənməyə gücümüz, səviyyəmiz çatmır, bizi nəzərə alın
(tələbələrin dediklərindən....)
Tələbələrin tədris fəaliyyətlərində yol verdikləri............ Ballarını aşağı salan
səbəblər
Amma telefon əlindən düşmür, onu dərsi pozmaq üçün bir fakt kimi istifadə edir.

21. Tələbə fəaliyyətininn qiymətləndirilməsi və motivasiyası
Qiymətləndirmə meyarları – motivasiya bütün qruplarda, bütün tələbələr
üçün eynidir!
Qoyulan şərtlər hamı üçün tətbiq edilir!
Qiymət tələbənin faktiki fəaliyyətinə verilir - onun təsəvvür edlən səviyyəsinə,
qrupun səviyyəsinə və ya təhsil aldığı təhsil müəssisəsinin məkanına görə
YOX!

22. Kriterial qiymətləndirmə aşağıdakı imkanlara malikdir:
• Qiymətlə tələbənin şəxsiyyəti yox, onun işi qiymətləndirillir;
• Tələbənin işi heçdə digər tələbələrin işi ilə müqyisədə yox, etalonla
(əla yerinə yetirilmiş işlə) müqayisə olunur;
• Qiymətləndirmənin dəqiq alqoritmi mövcuddurki, tələbə özü öz
səviyyəsini və nailiyyətini və qiymətini təyin edə bilir;
Tədqiq effektləri:
• Tələbələr verilmiş fənn üzrə tədris fəaliyəti dövründə qarşıya
qoyulan məqsədlər və fərz olunan nəticələr haqqında təsəvvürlər
alır;
• Tələbələr əvvəlcədən öz zəif və güclü tərəflərini qiymətləndirə bilir,
məxsusi resurslarını düşünərək məqsədyönlü yerləşdirə bilərlər;
• Bu halda müəllim ciddi hakim rolundan məsləhətçiyə və köməkçiyə
çevrilmiş olur;
• Qiymətləndirmə prosesi açıq və şəffaf olur;
• Tələbələrin verilən kriteriyaların müzakirəsi zamanı öz fikirlərini
söyləmək imkanı vardırki, (ictimai müqavilə) bu da həyacanı
azaltmış olur.

23. Beləliklə kriteriyaları tətbiq edərək biz tələbənin zəruri olan
bilik və bacarıqların qazanılmasına necə yanaşdığını
müşahidə edə bilirik.
Tələbədə öz növbəsində prosesin gedişində nəyi daha yaxşı
öyrəndiyini görür.
Kriterial qiymətləndirməni tətbiq etdikdə qiymətləndirmə
şəffaf və tədris prosesinin bütün subyektləri üçün anlaşılan
olur. Kriteriyaların tətbiqi tələbələrin bir-biri ilə müqayisəsini
yox, onların işinin etalonla müqayisəsini təklif edir .

24. Bütün bunlarla yanaşı tələbəni daha yüksək qiymətlə oxumağa
maraqlandıran ciddi perspektivlər olmalıdır:
• Daha yüksək qiymətlərlə oxuyan, fərqlənmə diplomu ilə Universiteti
bitirən tələbə imtahansız magistratura pilləsinə daxil olsun;
• Daha yüksək qiymətlərlə oxuyan, fərqlənmə diplomu ilə universiteti
bitirən tələbə istədiyi yerə (pedaqoji profilli olduqda məsələn
məktəbə) işə düzələ bilsin;
• Yüksək qiymətlərlə oxuyan tələbələrə istirahət yerlərinə pulsuz
(həmkarlar ittifaqinin hesabina) məzuniyyət verilsin;
• Universitetdə hər ilin sonunda yüksək qiymətlərlə təhsil alan
tələbələrin səkli və onlar haqqında material olan bukletlər buraxılsın
və s.

25. • Tələbənin təhsil standartlarına uyğun olaraq, gələcəkdə dəyərli və
gərəkli mütəxəssis olmaq istiqamətində aparılan kriterial
qiymətləndirmə prosesində yüksək qiymət almaq həvəsi ona
gələcəkdə iş yerində də fərqlənmək, daha səmərəli çalışmaq,
faydalı olmaq kimi bacarıqlar aşılayirki, bu da sonda hər bir
səxsiyyət üçün önəmlidir və hər bir ailəyə və cəmiyyətimizə lazımdır

26. Gələcəkdə öz
peşəsi bilməyən,
işləyərəm –
öyrənərəm
metodunu seçən,
cəmiyyətin
inkişafını ləngidən
HANSI LAZIMDIR

27. Gələcəkdə yüksək
peşə bacarıqlarına
malik, müasir dövrün
inkişaf ahənginə
uyğunlaşan, cəmiyyətə
gərəkli mütəxəssis
HANSI LAZİMDIR
Təbii.........

28. Tələbələrin tədris fəaliyyətinin
kriterial qiymətləndirilməsi
Diqqətinizə və müzakirədə iştirakınıza görə
təşəkkür edirəm
Mirnamik Bəşirov mbashirov@mail.ru www.phys-for-you.ucoz.ru

29. Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər

30. Tələbələrin tədris fəalliyyətlərinin qiymətləndirilməsi: problemlər və prespektivlər
TƏLƏBƏni – Tələbləri ədalətli Lisensiyalanmış Əqldən Borclu Əlaməti kimi –
və ya nəzəri ağıllı təbitən əziyyət çəkmək istəməyən uşaqlar kimi görmək
istəməzdik.

31. Kredit sistemi ilə təhsil alanların
qiymətləndirilməsi

32. Kredit sistemi ilə təhsil alanların
qiymətləndirilməsi