6/11/2014

1. Klimaatverandering, problemen met
timing en ontbreken van effecten op
populaties bij koolmezen
Marcel E. Visser
Dierecologie, Nederlands Instituut voor Ecologie
(NIOO-KNAW), Wageningen, The Netherlands
D E P A R T M E N T O F A N I M A L E C O L O G Y

2. De aarde warmt op
IPCC SPM 2013

3. Hierdoor verschuift de seizoens-timing in de natuur,
bijvoorbeeld bij vogels
Grauwe gors
Tjiftjaf
Ekster
Crick et al. (1997) Nature
Jaar

4. Verschuiving van seizoens-timing
Sommige soorten verschuiven niet snel genoeg
en raken achterop
1° Prod 1° Cons 2° Cons
Trophic level
1° Prod
1° Cons
2° Cons
Thackeray et al. (2010) Glob Change Biol; Visser & Both (2005) Proc R Soc B

5. Seizoens-timing in een simpele voedselketen
Parus major
Uitlopen
van de
eiken
Operophtera brumata
Uitkomen van
wintervlinder-eieren
Geboren worden
van koolmees-kuikens
Quercus robur

6. Een voedselketen in een opwarmende wereld
Vier populaties,
1955 - 2014
Graphics by John Garrett, Skeptical Science

7. Een voedselketen in een opwarmende wereld
Graphics by John Garrett, Skeptical Science

8. Mean temperature Mean egg-laying date
4 5 6 7 8 9 10
15 20 25 30
Plasticiteit van seizoens-timing
1973 - 2005
Legdatum (april dagen) Gem temperatuur
16 maart – 20 april (C)

9. Waarom verstoort klimaatverandering de
synchronisatie in seizoens-timing?
16 maart – 20 april
8 maart – 17 mei
Graphics by John Garrett, Skeptical Science

10. Waarom verstoort klimaatverandering de
synchronisatie in seizoens-timing?
Early spring temperature 4 5 6 7 8 9
1980 1990 2000 2010
Toename= 0.045 C / jaar
1980 1990 2000 2010
Year
8 10 12 14
Year
Late spring temperature
Toename = 0.1 C / jaar
Jaar Jaar

11. Koolmezen raken steeds meer mismatched met hun
voedsel
Vogels
leggen te
vroeg
Vogels
leggen te
laat
Reed, Jenouvrier & Visser (2013) J Anim Ecol
-10 -5 0 5 10 15 20
Year Population mismatch
1970 1980 1990 2000 2010
Jaar

12. Wat zijn de demografische consequenties van deze
mismatch?
Mean probability
of double-brooding
-10 -5 0 5 10 15 20
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0
A
Mean clutch size
-10 -5 0 5 10 15 20
6 7 8 9 10 11 12
B
Mean probability
of zero fledglings
-10 -5 0 5 10 15 20
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0
C
Mean number of fledglings
-10 -5 0 5 10 15 20
4 6 8 10 12 14
D
probability
recruitment
0.20 0.30
E
of recruits
1.0 1.5
F
Reed, Jenouvrier & Visser (2013) J Anim Ecol
Mismatch

13. We verwachten dat de populatiegroei negatief is in
jaren met een grote mismatch
-30 -20 -10 0 10 20 -1.0 -0.5 0.0 0.5 1.0
growth
Population Population MMiissmmatachtch
mismatch Reed, Grotan, Jenouvrier, Saether& Visser (2013) Science

14. We verwachten dat de populatie groei negatief is in
Year
Population size
jaren met een grote mismatch
Reed, Grotan, Jenouvrier, Saether& Visser (2013) Science
Jaar

15. Dichtheidsafhankelijke compensatie
50 100 150 200
0.00 0.05 0.10 0.15 0.20
Populatiegrootte
Population size
Reed, Grotan, Jenouvrier, Saether& Visser (2013) Science

16. Dichtheidsafhankelijke compensatie
Jaren
Mismatch
Mismatch
Totaal
aantal
uitgevlogen
jongen
Totaal
aantal
overlevende
jongen
Totaal aantal
uitgevlogen jongen
Jaren
Populatie
grootte
Reed, Grotan, Jenouvrier, Saether& Visser (2013) Science

17. Kunnen deze ecologische processen de koolmees
redden?
Met dichtheidsafhankelijkheid Zonder dichtheidsafhankelijkheid
Jaar Jaar
Geen opwarming/ Milde opwarming / Gemiddelde opwarming /
Snelle opwarming
Reed, Grotan, Jenouvrier, Saether& Visser (2013) Science

18. Conclusies
• Klimaatverandering leidt tot mismatched timing en
daarmee tot selectie voor vroeger broeden in koolmezen
• Er zijn nog geen gevolgen van deze mismatch op de
populatie groei
– Dichtheidsafhankelijkheid buffert de afname, althans tot nu toe
• Echter, op lange termijn zijn er evolutionaire
veranderingen nodig om de populatie te laten
voortbestaan
• Modellen geven aan dat koolmezen zich alleen bij een
beperkte klimaatverandering snel genoeg kunnen
aanpassen

19. Met dank aan:
• Tom Reed
• Phillip Gienapp
• Marjolein Lof
• Samuel Caro
• Sonja Schaper
• Luc te Marvelde
D E P A R T M E N T O F A N I M A L E C O L O G Y